P

OLITYKI ROZWOJU

GOSPODARCZEGO

W

XX

WIEKU

Ekonomia rozwoju

dr Tomasz Poskrobko

K

EYNESIZM

Przyczyny kryzysu

1.

Nadmierne oszcz

ę

dzanie polegaj

ą

ce na zamra

ż

aniu

ś

rodków

pieni

ęż

nych, które zakłóca przepływ dochodów i spowalnia ruch

okr

ęż

ny.

2.

Zmniejszone zainteresowanie przedsi

ę

biorstw inwestowaniem, w

wyniku pesymistycznych zapatrywa

ń

w przyszło

ść

, niskiego

popytu, inflacji, itp.

popytu, inflacji, itp.

W gospodarce rynkowej nie istnieje jakiekolwiek zabezpieczenie przed

kryzysem, bowiem w fazie najgł

ę

bszej recesji nie ma nadmiaru

oszcz

ę

dno

ś

ci

Konsumenci

Proucenci

O

s

z

c

z

ę

d

n

o

ś

c

i

In

w

e

s

ty

c

je

K

EYNESIZM

sektor prywatny w gospodarce cechuje do

ść

du

ż

a niestabilno

ść

produkcja okre

ś

lona jest przez ł

ą

czny popyt, czynniki poda

ż

owe nie

maj

ą

istotnego znaczenia;

bezrobocie ma przede wszystkim charakter przymusowy, wynikaj

ą

cy

z niedostatecznych rozmiarów popytu;

mi

ę

dzy inflacj

ą

i bezrobociem istnieje wymienno

ść

(przynajmniej w

mi

ę

dzy inflacj

ą

i bezrobociem istnieje wymienno

ść

(przynajmniej w

okresach krótkich) - krzywa Phillipsa

Bezrobocie

In

fl

a

c

ja

K

EYNESIZM

Zalecania dla polityki ekonomicznej

prowadzenie aktywnej polityki ekonomicznej (odej

ś

cie od

liberalizmu)

w hierarchii celów polityki gospodarczej priorytetowe znaczenie ma
ograniczanie bezrobocia

Ludzkie potrzeby s

ą

zawsze tak wielkie jak marzenia. Gospodarka nie

słu

ż

y ich zaspokajaniu, wytwarza dobra by zaspokoi

ć

popyt; ten jest

słu

ż

y ich zaspokajaniu, wytwarza dobra by zaspokoi

ć

popyt; ten jest

za

ś

równie mały jak zawarto

ść

portfela. Bezrobotni z ekonomicznego

punktu widzenia znacz

ą

tyle co zero; równie dobrze mogliby

znajdowa

ć

si

ę

na ksi

ęż

ycu, tak mały jest ich wpływ na rynek”

K

EYNESIZM

Zalecania dla polityki ekonomicznej

naje

ż

y prowadzi

ć

interwencjonizm pa

ń

stwowy

poprzez działania

bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie:

wprowadzenie progresywnego opodatkowania wysokich
dochodów i przerzucenia uzyskanych t

ą

drog

ą

ś

rodków na

ś

wiadczenia socjalne, głównie zasiłków dla bezrobotnych

pa

ń

stwo powinno wyst

ą

pi

ć

w roli przedsi

ę

biorcy, prowadz

ą

c

pa

ń

stwo powinno wyst

ą

pi

ć

w roli przedsi

ę

biorcy, prowadz

ą

c

roboty publiczne o charakterze inwestycji społecznie
u

ż

ytecznych

Inwestycje publiczne powinny by

ć

finansowane z długu

publicznego – pa

ń

stwo emituje obligacje i sprzedaje je

obywatelom, w ten sposób gromadzi ich oszcz

ę

dno

ś

ci

obok polityki monetarnej nale

ż

y prowadzi

ć

polityk

ę

fiskaln

ą

cechuj

ą

c

ą

si

ę

wi

ę

ksz

ą

skuteczno

ś

ci

ą

E

TATYZM

rodzaj polityki społeczno-gospodarczej pa

ń

stwa o gospodarce

mieszanej (pa

ń

stwowo-prywatnej) oznaczaj

ą

cy przejmowanie przez

pa

ń

stwo administracji nad prywatnymi przedsi

ę

biorstwami lub

tworzenie nowych przedsi

ę

biorstw pa

ń

stwowych przy pomocy

kapitału pa

ń

stwowego, a tak

ż

e tworzenie przedsi

ę

biorstw o kapitale

mieszanym (pa

ń

stwowo-prywatnym).

K

RYZYS

K

EYNESIZMU

inflacja – spirala cen i płac (nacisk płac na koszty i ceny oraz
kosztów utrzymania na wynagrodzenie pracowników)

stagflacja tj. wyst

ę

powanie jednocze

ś

nie zarówno znacz

ą

cej inflacji,

jak i stagnacji gospodarczej. Teoria Keynesa zakładała tłumienie
poda

ż

y dóbr w okresie niskiego bezrobocia i wysokiej inflacji oraz

pobudzanie poda

ż

y w okresie wysokiego bezrobocia i niskiej inflacji,

nie wyja

ś

niała jednak co robi

ć

w sytuacji jednoczesnej wysokiej

nie wyja

ś

niała jednak co robi

ć

w sytuacji jednoczesnej wysokiej

inflacji i bezrobocia.

recesja

brak pozytywnej reakcji rynku na interwencjonistyczne pobudzanie

P

OWRÓT KONCEPCJI LIBERALNYCH

M

ONETARYZM

Według monetarystów podstawowy wpływ na kształtowanie polityki
ekonomicznej maj

ą

:

długookresowa stabilno

ść

gospodarki wymagaj

ą

ca nienaruszania

mechanizmu rynkowego;

polityka pieni

ęż

na zapewniaj

ą

ca równowag

ę

na rynkach finansowych

i bezinflacyjn

ą

poda

ż

pieni

ą

dza

pieni

ą

dz wpływa na zmiany sytuacji gospodarczej w czasie;

poda

ż

pieni

ą

dza jest głównym czynnikiem wpływaj

ą

cym w

krótkim okresie na wielko

ść

PNB, natomiast w długim okresie

wpływa ona głównie na ceny.

P

OWRÓT KONCEPCJI LIBERALNYCH

M

ONETARYZM

Ilo

ś

ciowa teoria pieni

ą

dza

twierdzenie o istnieniu zale

ż

no

ś

ci przyczynowo-skutkowej mi

ę

dzy

ilo

ś

ci

ą

pieni

ą

dza w obiegu a poziomem cen. Je

ś

li rozmiary handlu s

ą

stałe, ceny zmieniaj

ą

si

ę

wprost proporcjonalnie do poda

ż

y pieni

ą

dza.

Zale

ż

no

ść

t

ą

mo

ż

emy zapisa

ć

za pomoc

ą

wzoru:

P = MV /T

gdzie:

gdzie:

P – poziom cen

M – ilo

ść

pieni

ą

dza w obiegu (jedyna zmienna wpływaj

ą

ca na popyt na pieni

ą

dz:

procentowy wzrost cen powoduje taki sam procentowy wzrost popytu na pieni

ą

dz)

T – wolumen transakcji kupna-sprzeda

ż

y w danym okresie, który okre

ś

la stopie

ń

wykorzystania zasobów (to równie

ż

zmienia si

ę

powoli, wi

ę

c jest w przybli

ż

eniu

stałe)

V – szybko

ść

obiegu pieni

ą

dza, któr

ą

okre

ś

laj

ą

: stopie

ń

rozwoju systemu

bankowego, cz

ę

stotliwo

ść

wpłat i wypłat, długo

ść

okresu płatno

ś

ci, szybko

ść

komunikacji (transakcyjna szybko

ść

pieni

ą

dza zmienia si

ę

wolno, wi

ę

c mo

ż

na

przyj

ąć

,

ż

e jest stała)

P

OWRÓT KONCEPCJI LIBERALNYCH

T

EORIA RACJONALNYCH OCZEKIWA

Ń

podmioty gospodarcze podejmuj

ą

swoje decyzje w oparciu o

wszystkie dost

ę

pne informacje o aktualnych uwarunkowaniach

ekonomicznych oraz o potencjalnych skutkach tych decyzji.
Posiadaj

ą

równie

ż

umiej

ę

tno

ść

wyci

ą

gania wniosków ze zdarze

ń

w

przeszło

ś

ci, co pozwala im przewidywa

ć

mo

ż

liwe scenariusze

wydarze

ń

w przyszło

ś

ci.

Pa

ń

stwo powinno skupia

ć

si

ę

na rozwi

ą

zaniach nie naruszaj

ą

cych

mechanizmu rynkowego, sprzyjaj

ą

cych utrzymaniu stabilno

ś

ci cen i

mechanizmu rynkowego, sprzyjaj

ą

cych utrzymaniu stabilno

ś

ci cen i

wzrostu poda

ż

y.

Kwestionuje ona wszelki sens prowadzenia polityki ekonomicznej
poza stabilizacyjnymi działaniami rz

ą

du i na rzecz minimalizacji

zmian wydatków publicznych, rozmiarów emisji pieni

ą

dza i

podatków.

P

OWRÓT KONCEPCJI LIBERALNYCH

E

KONOMIA PODA

ś

OWA

Ekonomia poda

ż

y to teoria (i praktyka) makroekonomiczna, która

ponad zarz

ą

dzaniem globalnym popytem w celu krótkookresowego

stabilizowania waha

ń

koniunktury stawia zarz

ą

dzania globaln

ą

poda

żą

EP nawi

ą

zuje do teorii ekonomii klasycznej i opiera si

ę

na dwóch

zało

ż

eniach:

długookresowej stabilno

ś

ci systemu rynkowego

długookresowej stabilno

ś

ci systemu rynkowego

decyduj

ą

cej roli jednostki w przebiegu procesów gospodarczych

EP zakłada,

ż

e przez oddziaływanie w sferze mikroekonomicznej

mo

ż

na osi

ą

gn

ąć

cele makroekonomiczne: wzrost PKB, spadek

bezrobocia i obni

ż

enie poziomu inflacji.

P

OWRÓT KONCEPCJI LIBERALNYCH

E

KONOMIA PODA

ś

OWA

Działania:

zwi

ę

kszenie wydajno

ś

ci oszcz

ę

dzania i inwestowania

zwi

ę

kszenia poda

ż

y przez skłanianie przedsi

ę

biorców do wzrostu

produkcji i inwestycji

pobudzenie oszcz

ę

dno

ś

ci, powi

ę

kszenie zasobów kapitału i

ułatwienie dost

ę

pu do nich ludziom interesu.

E

KONOMIA PODA

ś

Y A PODATKI

Po przekroczeniu pewnego pułapu podatki zmniejszaj

ą

skłonno

ść

ludzi do pracy zmniejszaj

ą

c globaln

ą

poda

ż

i wpływy fiskalne. (Dane

statystyczne pokazuj

ą

,

ż

e w krajach przy przeci

ę

tnej stopie podatku

dochodowego 30%-45% zmniejszaj

ą

si

ę

wpływy podatkowe). Ni

ż

sze

podatki osobiste zach

ę

c

ą

do pracy (i wzrostu wydajno

ś

ci), bo ro

ś

nie

koszt alternatywny: coraz wi

ę

cej traci si

ę

nie pracuj

ą

c.

stopa podatku

w

p

ły

w

y

p

o

d

a

tk

o

w

e

k

ry

ty

c

z

n

a

s

to

p

a

p

o

d

a

tk

u

E

KONOMIA PODA

ś

Y A PODATKI

Wysokie podatki powstrzymuj

ą

ludzi przed inwestowaniem w

wykształcenie i popraw

ę

umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych zmniejszaj

ą

c

zasób kapitału ludzkiego w kraju

Podatki zach

ę

caj

ą

przedsi

ę

biorców do prowadzenia i przenoszenia

swojej działalno

ś

ci (i inwestycji) za granic

ą

co zmniejsza kapitał

trwały kraju,

Zach

ę

caj

ą

do pracy w „szarej strefie” gospodarki (nie kontrolowanej

przez fiskusa - władze podatkowe) i sferze przest

ę

pczej („czarnej”).

Zach

ę

caj

ą

do unikania podatków: płacenia du

ż

ych sum na

adwokatów, doradców podatkowych, korumpowanie urz

ę

dników.

Kwoty te powinny by

ć

wydawane na produkcj

ę

(i płace) zwi

ę

kszaj

ą

c

ą

dochody, a nie redystrybuowane dla nic nie wytwarzaj

ą

cych

fachowców od podatków. Powoduje to te

ż

nieuczciwe,

niesprawiedliwe traktowanie obywateli: wi

ę

kszo

ść

- ci, których nie

sta

ć

na działania zmniejszaj

ą

ce ich podatki płac

ą

cało

ść

, bogaci –

maj

ą

cy płaci

ć

wi

ę

ksze podatki ni

ż

biedni do

ść

sprawnie ich unikaj

ą

.

E

KONOMII PODA

ś

Y A PODATKI

Ludzie przerzucaj

ą

si

ę

z dóbr nie daj

ą

cych podstawy do ulg

podatkowych na te, daj

ą

ce mo

ż

liwo

ść

obni

ż

ki podatku. Zakłóca to

ekonomiczno

ść

wydatków i alokacji zasobów: rozrastaj

ą

si

ę

firmy i

ich produkcja dóbr daj

ą

cych ulgi, co nie jest spowodowane

wi

ę

kszym racjonalnym popytem na te dobra. W wyniku działania ulg

cz

ęść

kosztów zakupu takich dóbr ponosi cała społeczno

ść

podatników.

rosn

ą

ce podatki oznaczaj

ą

ni

ż

szy koszt alternatywny. Ludzie b

ę

d

ą

wi

ę

c pracowa

ć

mniej.

R

EGANOMIKA

Ekonomia poda

ż

owa, prowadzona w latach osiemdziesi

ą

tych XX

wieku w Stanach Zjednoczonych za prezydentury Ronalda Reagana.

Główne cele reganiomiki:

d

ąż

enie do prywatyzacji sektora publicznego,

deregulacja rynku,

hamowanie inflacji,

obni

ż

anie podatków

restrykcyjna polityka monetarna

likwidacja deficytu bud

ż

etowego

G

OSPODARKA CENTRALNIE PLANOWANA

Gospodarka centralnie planowana wywodzi si

ę

z socjalizmu, którego

celem było zbudowanie społecze

ń

stwa bez ubóstwa, gdzie siły

rynkowe nie s

ą

głównym mechanizmem podziału bogactwa oraz w

którym funkcjonowanie społecze

ń

stwa opiera si

ę

na wspólnej

własno

ś

ci, wzajemnej współpracy i altruizmie.

GCP zakładała:

redystrybucja dochodu narodowego (progresywne podatki, dotacje
do towarów i usług);

reglamentacja towarów i usług;

reglamentacja towarów i usług;

nacjonalizacja (najcz

ęś

ciej upa

ń

stwowienie)

ś

rodków produkcji,

tak

ż

e wspieranie spółdzielczo

ś

ci.

GCP opierała si

ę

o si

ę

na zało

ż

eniach planów kilkuletnich,

okre

ś

laj

ą

cych najwa

ż

niejsze cele rozwoju pa

ń

stwa.

T

RZECIA DROGA

system społeczno-gospodarczy po

ś

redni mi

ę

dzy kapitalizmem a

socjalizmem.

Zwolennicy "trzeciej drogi" uznali,

ż

e oba systemy maj

ą

zarówno

wady, jak i zalety i

ż

e mo

ż

liwe jest zbudowanie systemu, w którym

zostałyby poł

ą

czone pozytywne strony kapitalizmu i socjalizmu.

Kapitalizm to cykliczne wahania koniunktury, bezrobocie i znaczna
dysproporcja dochodów, ale równocze

ś

nie wysoka efektywno

ść

gospodarki prowadz

ą

ca do wzrostu dobrobytu ogólnego.

Socjalizm ograniczał wolno

ść

gospodarcz

ą

i wprowadzał monopol

pa

ń

stwa w gospodarce, zapewniał jednak ludziom bezpiecze

ń

stwo

socjalne. Nast

ę

pstwem takiej organizacji gospodarki była jej niska

efektywno

ść

.

O

RDOLIBERALIZM

nurt zbli

ż

ony do liberalizmu, wykształcony w Niemczech w latach 30.

i 40. XX wieku.

Ordoliberalizm był prób

ą

modyfikacji anglosaskiego klasycznego

liberalizmu i przystosowania go do warunków i mentalno

ś

ci

niemieckiej. Poszanowanie dla własno

ś

ci prywatnej i reguł

gospodarki rynkowej ł

ą

czono z katolick

ą

nauk

ą

społeczn

ą

i

konserwatyzmem obyczajowym.

W gospodarce ordoliberałowie:

W gospodarce ordoliberałowie:

podkre

ś

lali aspekt etyczny, przeciwstawiali si

ę

traktowaniu

pracowników "jak maszyny", z uwag

ą

podchodzili do papieskich

encyklik społecznych

opowiadali si

ę

za gospodark

ą

rynkow

ą

, szczególnie doceniaj

ą

c i

wspieraj

ą

c klas

ę

ś

redni

ą

i drobn

ą

bur

ż

uazj

ę

.

dopuszczali interwencj

ę

pa

ń

stwa w gospodark

ę

tam, gdzie było to

konieczne dla obrony konkurencji. Pa

ń

stwo miało zatem broni

ć

wolnego rynku przed monopolami i oligopolami.

N

EOKORPORACJONIZM

nacisk w polityce gospodarczej nie powinien by

ć

kładziony jedynie

na poszukiwanie i wybór priorytetów, lecz tak

ż

e na koordynacj

ę

i

wdra

ż

anie tej polityki. Oznacza wysoko skoordynowan

ą

i

zorganizowan

ą

struktur

ę

reprezentacji interesów pracodawców i

zwi

ą

zków zawodowych, wraz z uczestnictwem silnych grup

interesów w tworzeniu i realizacji polityki publicznej.

Dzi

ś

jest systemem reprezentacji interesów we współczesnych

Dzi

ś

jest systemem reprezentacji interesów we współczesnych

pa

ń

stwach liberalno-demokratycznych i oznacza istnienie

standardów negocjowania poziomu płac, warunków pracy, a tak

ż

e

np. zasad podziału wypracowanej nadwy

ż

ki ekonomicznej.

Gwarantem jest w tego rodzaju sytuacjach administracja pa

ń

stwowa.

S

OLIDARYZM

solidaryzm wyrósł jako opozycja do liberalizmu, któremu zarzucono
przekładanie interesów jednostki nad interesy społecze

ń

stwa jako

cało

ś

ci, a nie akceptuje marksistowskich zasad socjalizmu

„Tylko społecze

ń

stwo jest obdarzone niezb

ę

dnym autorytetem, aby

stanowi

ć

prawo i wskazywa

ć

nami

ę

tno

ś

ciom punkt, poza który nie

powinny wychodzi

ć

”.

E. Durkheim

solidaryzm – zało

ż

enia wyj

ś

ciowe:

homo socialis

ś

wiadomo

ść

zbiorowa społecze

ń

stwa (ubi societas, ibi ius)

pa

ń

stwo jako zjawisko wtórne wobec społecze

ń

stwa

K

ATOLICKA DOKTRYNA SPOŁECZNA

zbiór pogl

ą

dów dotycz

ą

cych

ż

ycia społecznego, kapitalizmu i jego

społecznej konsekwencji.

Mówi o tym,

ż

e Ko

ś

ciół popiera działania maj

ą

ce na celu polepszenie

sytuacji materialnej ludno

ś

ci, jednak

ż

e nie godzi si

ę

na ucisk i

niesprawiedliwo

ść

społeczn

ą

. Współcze

ś

nie katolicka doktryna

społeczna uznaje elementarne warto

ś

ci chrze

ś

cija

ń

skie i niezb

ę

dn

ą

powtórn

ą

ewangelizacj

ę

jako najlepsz

ą

drog

ę

do uzyskania pokoju i

powtórn

ą

ewangelizacj

ę

jako najlepsz

ą

drog

ę

do uzyskania pokoju i

rozwoju na

ś

wiecie.

Katolicka doktryna społeczna ł

ą

czy zasady gospodarki rynkowej z

warto

ś

ciami etyki chrze

ś

cija

ń

skiej poprzez dodanie stosownych

poprawek do kapitalistycznej organizacji gospodarki (własno

ść

jest

obci

ąż

ona hipotek

ą

społeczn

ą

- dysponent własno

ś

ci ma okre

ś

lone

zobowi

ą

zania wobec innych ludzi; bogacenie si

ę

, d

ąż

enie do zysku

jest dobrze widziane, ale tylko wtedy gdy jest

ś

rodkiem osi

ą

gania

dobra wspólnego - powstrzymywanie si

ę

od nadmiernej konsumpcji,

a zamiast tego inwestowanie zysków np. aby stworzy

ć

nowe miejsca

pracy).

E

KOLOGIZM

W kwestiach ekonomicznych Zielonych charakteryzuje skupianie si

ę

na biosferze i ludzkiej jako

ś

ci

ż

ycia. Wi

ę

kszo

ść

nie ufa tradycyjnemu

kapitalizmowi, mierz

ą

cemu post

ę

p wielko

ś

ci

ą

wzrostu

gospodarczego, któremu przeciwstawiaj

ą

Wska

ź

nik Jako

ś

ci

ś

ycia.

Takie zjawiska, jak konsumeryzm czy post

ę

p technologiczny za

wszelk

ą

cen

ę

uznaj

ą

za szare, przeciwstawiane zielonym pogl

ą

dom,

takim jak walka z subsydiowaniem nieekologicznych przedsi

ę

wzi

ęć

i

staraniom o zielon

ą

reform

ę

podatkow

ą

, kojarzon

ą

z hasłem

zanieczyszczaj

ą

cy płaci.

Zielona polityka bardzo wyra

ź

nie podkre

ś

la rol

ę

demokracji

oddolnej, w której pojedynczy człowiek ma jak najwi

ę

cej do

powiedzenia w kwestiach bezpo

ś

rednio go dotycz

ą

cych. W zwi

ą

zku

z tym propaguj

ą

model demokracji opartej na bezpo

ś

rednich

inicjatywach mieszka

ń

ców, konsensusie i współpracy, a tak

ż

e

etyczn

ą

konsumpcj

ę

, polegaj

ą

c

ą

na kupowaniu produktów

powstałych bez wyzysku ludzi lub

ś

rodowiska.