Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

ALEKSANDRA DĘBSKA

RAPORT WSTĘPNY

1. Co to jest proces monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w odzyskiwaniu i
utrzymaniu samodzielności życiowej to proces śledzenia postępów rozumianych jako zmiany
twarde i miękkie, zachodzące w osobie podejmującej działania nakierowane na reintegrację
społeczną i zawodową, prowadzony w celu wzmacnianiu u tej osoby efektu odzyskiwania i
utrzymania samodzielności życiowej.

Wyjaśnienie kluczowych pojęć:

Proces – monitorowanie jest zadaniem rozciągniętym w czasie, które rozpoczyna się w momencie
wykazania przez osobę motywacji do zmian własnej sytuacji i zawarcia z nią kontraktu, nastawionego
na odzyskiwanie samodzielności życiowej, rozumianej jako wychodzenie z bezdomności a kończy się
w momencie nie tylko odzyskania ale i utrzymywania przez osobę monitorowaną samodzielności
ż

yciowej

Ś

ledzenie – wymaga (zespołu) osób zaangażowanych w ten proces oraz rzetelnych i miarodajnych

narzędzi do rejestracji zmian
Zmiany twarde – zmiany „zewnętrzne”, namacalne, obserwowalne
Zmiany miękkie – zmiany „wewnętrzne”, nienamacalne, obserwowalne jedynie przy użyciu
konkretnych narzędzi
Samodzielność życiowa – stan pełnej niezależności psychologicznej, finansowej, zawodowej i
społecznej, rozpatrywany w pięciu sferach:

socjalno-bytowej

zawodowej

psychologicznej

społecznej

zdrowotnej.

2. Cel monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w odzyskiwaniu i
utrzymaniu samodzielności życiowej

Celem monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest prowadzenie
działań pozwalających na wzmacnianie u osoby monitorowanej efektu odzyskiwania i utrzymywania
samodzielności życiowej poprzez:
a) kontrolowanie ilości podejmowanych przez monitorowaną osobę działań:

-

czy osoba monitorowana wykonuje zadania, do których się zobowiązała

-

czy osoba monitorowana realizuje zadanie zgodnie z planem

b) analizę postępów, czyli uchwycenie jakości zmian zachodzących w osobie

-

czy poprzez swoje działania osoba monitorowana osiąga efekty

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

-

czy uzyskane efekty są zgodne z założonymi (czy rozwijają osobę, czy rokują na zmianę jej
sytuacji i odzyskanie i utrzymanie samodzielności życiowej)

-

czy w osobie następują postępy, rozumiane jako zmiany twarde i miękkie

-

w jakich sferach zachodzą te zmiany

-

na ile zmiany zachodzące są trwałe

c) dostosowywanie kierunku działania do indywidualnych potrzeb osoby monitorowanej poprzez
rekomendację ewentualnych zmian w kierunku pracy:

-

czy osoba podąża odpowiednią dla siebie drogą

-

czy należy zmodyfikować kierunek działań

-

w jaki sposób należy zmodyfikować kierunek działań

-

w jakich sferach należy zmodyfikować kierunek i rodzaj podejmowanych działań

-

jaki cel został osiągnięty dzięki podejmowanym zadaniom.

3. Funkcja monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Metoda monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością pełni cztery
zasadnicze funkcje:

1.

zarządzającą: osoby monitorujące sprawdzają, na ile osoba monitorowania wywiązuje się z
zadań, których realizacji się podjęła

2.

diagnozującą: osoby monitorujące sprawdzają, na ile osoba monitorowania w swojej pracy
podąża we właściwym kierunku, czy realizowane przez nią cele pokrywają się z założonymi

3.

edukacyjną: osoba monitorowania uzyskuje informacje zwrotne na temat czynionych przez
siebie postępów a także informacje na temat swojego ewentualnego regresu, zyskując tym
samym większą wiedzę na temat własnego funkcjonowania

4.

wspierającą: osoba monitorowania jest wzmacniana w elementach, które przynoszą zamierzony
efekt i zbliżają ją do samodzielności życiowej a także otrzymuje akceptację przy modyfikacji i
określeniu tych obszarów własnych działań, które z powodu niskiej efektywności powinny ulec
zmianie.

4.Obszary monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Monitorowanie postępów oznacza uchwycenie zmian zachodzących w osobie monitorowanej, w
każdej z pięciu sfer dotyczącej odzyskiwania samodzielności życiowej, czyli w sferze socjalno-
bytowej, zawodowej, zdrowotnej, społecznej oraz psychologicznej. W celu skutecznego
monitorowania zmian należy dla każdej ze sfer określić konkretne wymiary, które będą znamionowały
zmiany a także wskaźniki, tworzące continua, w odniesieniu do których należy ułożyć konkretne
narzędzia. Sfery, ich wymiary a także wskaźniki zostały podane w poniższej tabeli.

SFERA

WYMIARY MONITOROWANIA

W DANEJ SFERZE

WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

SFERA

WYMIARY MONITOROWANIA

W DANEJ SFERZE

WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM

Socjalno-
bytowa

- miejsce zamieszkania

- dochód: wysokość, regularność (czasowy, stały) i
ź

ródła dochodu

- sposób funkcjonowania w placówce lub miejscu
zamieszkania, zakres pełnionych ról

- zobowiązania finansowe, stopień występowania
zadłużeń

- sytuacja prawna: karalność, stan cywilny, prawo do
lokalu

- objęcie Indywidualnym Programem Wychodzenia z
Bezdomności

- objęcie pomocą instytucjonalną: pomoc rządowa,
pozarządowa, ośrodka pomocy społecznej, placówek
specjalistycznych

- schronienie vs mieszkalnictwo

- brak dochodu vs stały dochód, całkowita
zależność finansowa vs niezależność finansowa

- bierność vs aktywność, mała ilość pełnionych
ról vs duża ilość pełnionych ról

- zadłużenia vs brak zobowiązań finansowych

- karalność vs niekaralność, wyroki pozbawienia
wolności vs brak wyroków, nieustabilizowany
stan cywilny vs ustabilizowany stan cywilny, brak
prawa do lokalu vs prawo do lokalu

- nie objęcie Indywidualnym Programem
Wychodzenia z Bezdomności vs objęcie
Indywidualnym Programem Wychodzenia z
Bezdomności

- korzystanie z pomocy instytucjonalnej vs nie
korzystanie z pomocy instytucjonalnej)

Zawodowa - zatrudnienie: forma, rodzaj, czas

- rodzaj kontaktu i forma korzystania z pośrednictwa
pracy u doradcy zawodowego

- podnoszenie kwalifikacji: kursy, szkolenia

- wskrzeszanie nawyku pracy: warsztat, staż, firma
socjalna

- wykształcenie

- umiejętności poszukiwania pracy

- aktywne poszukiwanie pracy

- umiejętność utrzymania się na rynku pracy

- umiejętności zawodowe

- status na rynku pracy

- brak zatrudnienia vs stałe zatrudnienie

- nie korzystanie z pośrednictwa pracy vs
korzystanie z pośrednictwa pracy

- nie podnoszenie kwalifikacji vs podnoszenie
kwalifikacji

- brak nawyku pracy vs posiadanie nawyku pracy

- niskie wykształcenie vs wysokie wykształcenie

- brak umiejętności poszukiwania pracy vs
wysokie umiejętności poszukiwania pracy

- brak aktywnego poszukiwania pracy vs aktywne
poszukiwanie pracy

- brak umiejętności utrzymania się na rynku pracy
vs pełna umiejętność utrzymania się na rynku
pracy

- brak umiejętności zawodowych vs duże
umiejętności zawodowe

- osoba bezrobotna vs osoba legalnie zatrudniona

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

SFERA

WYMIARY MONITOROWANIA

W DANEJ SFERZE

WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM

Zdrowotna - dostęp doświadczeń zdrowotnych

- kontakt z lekarzem: systematyczne diagnozowanie
stanu zdrowia i stosowanie się do zaleceń lekarza

- występowanie niepełnosprawności, starania o
orzeczenie o stopniu niepełnosprawności

- stan zdrowia, przebieg leczenia

- występowanie uzależnienia i uczestnictwo w
różnych formach terapii odwykowych

- “bariery funkcjonalne”: ograniczenia zdrowotne
utrudniające funkcjonowanie w placówce lub miejscu
zamieszkania

- brak dostępu do świadczeń zdrowotnych vs
pełny dostęp do świadczeń zdrowotnych

- brak kontaktu z lekarzem vs stały kontakt z
lekarzem, nie diagnozowanie stanu zdrowia vs
regularne diagnozowanie stanu zdrowia

- niepełnosprawność vs pełna sprawność, brak
orzeczenia o stopniu niepełnosprawności vs
posiadanie orzeczenia o stopniu
niepełnosprawności

- pogarszanie się stanu zdrowia vs poprawa stanu
zdrowia

- uzależnienie vs brak uzależnienia, brak walki z
uzależnieniem vs walka z uzależnieniem

- występowanie barier funkcjonalnych vs brak
barier funkcjonalnych

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

SFERA

WYMIARY MONITOROWANIA

W DANEJ SFERZE

WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM

Społeczna - relacje z rodziną

- relacje ze znajomymi i przyjaciółmi spoza
ś

rodowiska

- poziom integracji z osobami ze środowiska osób
bezdomnych

- relacje ze współmieszkańcami

- relacje z personelem placówki

- relacje ze znajomymi ze środowiska

- relacje w miejscu pracy

- umiejętności społeczne: odnajdywanie się w
społeczeństwie

- pełnienie ról społecznych

- przynależność do grup: kościelnych, grup wsparcia,
stowarzyszeń

- stopień aktywności w życiu społecznym

- sposób spędzania wolnego czasu, zakres aktywności,
bogactwo zainteresowań

- brak relacji z rodziną vs trwałe relacje z rodziną

- brak relacji ze znajomymi, przyjaciółmi spoza
ś

rodowiska vs trwałe relacje ze znajomymi,

przyjaciółmi spoza środowiska)

- wysoka integracja ze środowiskiem osób
bezdomnych vs niska integracja ze środowiskiem
osób bezdomnych)

- nie satysfakcjonujące relacje ze
współmieszkańcami vs satysfakcjonujące relacje
ze współmieszkańcami

- nie satysfakcjonujące relacje z personelem
placówki vs satysfakcjonujące relacje z
personelem placówki

- nie satysfakcjonujące relacje ze znajomymi ze
ś

rodowiska vs satysfakcjonujące relacje ze

znajomymi ze środowiska

- brak relacji w miejscu pracy vs trwałe relacje w
miejscu pracy

- brak umiejętności społecznych vs występowanie
umiejętności społecznych

- ograniczona liczba pełnionych ról społecznie vs
wielorodność pełnionych ról

- brak przynależności do grup vs przynależność
do grup

- brak aktywności w życiu społecznym vs pełna
aktywność w życiu społecznym

- brak aktywności własnej vs duża aktywność
własna, brak zainteresowań vs bogactwo
zainteresowań

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

SFERA

WYMIARY MONITOROWANIA

W DANEJ SFERZE

WSKAŹNIKI ZMIAN NA CONTINUUM

Psychologi
czna

- poziom samooceny

- poczucie wywierania wpływu na swoje życie

- zaufanie do siebie

- umiejętności interpersonalne

- funkcjonowanie w sferze emocjonalnej

- nierozwiązane problemy natury psychologicznej

- sposób postrzegania odpowiedzialności za wyjście z
sytuacji

- stopień uzależnienia od pomocy: utrwalenie
bezradności, rezygnacja ze zmiany własnego życia

- stan psychofizyczny

- zadowolenie z różnych sfer życia

- sposób reakcji na problem

- zmiana perspektywy czasowej organizującej życie z
przeszłości czy teraźniejszości na przyszłość

- niska samoocena vs wysoka samoocena

- brak wpływu na własne życie vs wysokie
poczucie wpływu na własne życie

- brak zaufania do siebie vs pełne zaufanie do
siebie

- niskie umiejętności interpersonalne vs wysokie
umiejętności interpersonalne

- deficyty w sferze emocjonalnej vs zasoby w
sferze emocjonalnej

- występowanie problemów natury
psychologicznej vs brak problemów natury
psychologicznej

- obarczanie odpowiedzialnością innych vs
przyjmowanie odpowiedzialności na siebie

- wysokie uzależnienie od pomocy vs niskie
uzależnienie od pomocy

- zły stan psychofizyczny vs bardzo dobry stan
psychofizyczny

- niskie zadowolenie z różnych sfer życia vs
wysokie zadowolenie z różnych sfer życia

- nie konstruktywne sposoby rozwiązania
problemu vs konstruktywne sposoby rozwiązania
problemu

- koncentracja na przeszłości vs koncentracja na
przyszłości

5. Częstotliwość monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością przebiega czteroetapowo i
wymaga wykorzystywania tych samych narzędzi, na każdym z etapów. Każdy z etapów
monitorowania stawia sobie inny cel:

a)

diagnoza sytuacji - zbadanie stanu wyjściowego klienta przed rozpoczęciem jakichkolwiek
działań nakierowanych na reintegrację

cel: określenie stanu początkowego, który będzie punktem odniesienia dla późniejszych pomiarów
b)

wstępny pomiar zmian - pomiar zmian w połowie działań nakierowanych na reintegrację

cel: sprawdzenie, czy działania są podejmowane, wstępne sprawdzenie jakości zachodzących zmian,

rekomendacje do ewentualnej zmiany kierunku podejmowanych działań

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

c)

końcowy pomiar zmian – zbadanie stanu końcowego, po zakończeniu działań nakierowanych na
reintegrację

cel: określenie jakości zmian i ich wpływu na sytuację życiową osoby monitorowanej
d)

ostateczny pomiar zmiań – w momencie odzyskania samodzielności życiowej

cel: sprawdzenia trwałości zamian, które zaszły w osobie monitorowanej.


6. Narzędzia monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

W celu przygotowania narzędzi do monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej można się posłużyć skalami już
istniejącymi i/lub stworzyć nowe narzędzia. Szczególnie przy tworzeniu nowych narzędzi należy
pamiętać, iż powinny być one:

wystandaryzowane

rzetelne

miarodajne

pozwalające na dokonywanie porównań

powinny mierzyć to, co mają mierzyć.

Podczas kompletowania narzędzi do monitorowania ważne jest również dobieranie ich ze
ś

wiadomością, iż inne narzędzia powinny służyć do pomiaru zmian „twardych” a inne do zmian

„miękkich”. Wszystkie narzędzia powinny zostać zbudowane w oparciu wskaźniki zmian na
continuum, podane przy wymiarach monitorowania w pięciu sferach: socjalno-bytowej, zawodowej,
zdrowotnej, społecznej i psychologicznej.
.
Narzędzia rekomendowane do monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej to:

skale psychologiczne

kwestionariusze

wywiad ustrukturalizowany

obserwacja uczestnicząca

narzędzia do autoewaluacji

dokumenty ewaluacyjne podsumowujące wszystkie podejmowane przez osoby monitorowaną
działania nastawione na odzyskiwanie samodzielności życiowej

7. Osoby zaangażowane w monitorowanie postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Ze względu na wielopłaszczyznowość monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej ważne jest nie tylko stworzenie
odpowiednich narzędzi pomiarowych ale także przygotowanie zespołu monitorującego. W celu
efektywnego przygotowania zespołu ważne jest podjęcie następujących kroków:

przemyślane wybranie zespołu monitorującego

przekazanie wystandaryzowanych narzędzi do pomiaru postępów wraz ze wskazaniem, zmian
w jakich obszarach one dotyczą

przeszkolenie poszczególnych członków zespołu monitorującego w taki sposób, aby znali
swoje zadania, role i cel działań

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

ś

ci

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

ń

sk

tel. [phone]; e-mail: [e-mail]; www.pfwb.org.pl

podzielnie konkretnych obszarów monitorowania na poszczególnych członków zespołu
monitorujące, w celu uniknięcia powielania się pomiarów

wyznaczenie lidera monitorowania, odpowiedzialnego za koordynowanie całości zadań i
ś

ledzenie ich prawidłowego przebiegu.

W proces monitorowania zaangażowane są różne osoby, które, w odniesieniu do konkretnych sfer,
stają się źródłem informacji o zmianach zachodzących w monitorowanej osobie. Do osób tych należą:

osoba podlegająca monitorowaniu (autoewaluacja)

osoby pozostające w środowisku osoby monitorowanej, stanowiące istotne źródło informacji o
zachodzących zmianach (współpracownicy, mieszkańcy, przełożeni, członkowie rodziny)

pracownicy zaangażowani w działania reintegracyjne (szkoleniowcy, instruktorzy, asystenci
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością)

osoby monitorujące.

8. Generalne zasady monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
odzyskiwaniu i utrzymaniu samodzielności życiowej

Dla rzetelności działań monitorujących niezwykle ważne jest ustalenie już od samego początku
jasnych dróg monitorowania postępów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i sposobów ich
oceny. Osoba podlegająca monitorowaniu przed rozpoczęciem monitorowania powinna być
poinformowana o:

celach monitorowania

sposobach i narzędziach monitorowania

osobach, które będą prowadziły monitorowanie

swoich prawach do zapoznawania się z wynikami monitorowania.

Monitorowanie powinno przyjmować formę uczestniczącą, jak najmniej kojarzącą się osobie
monitorowanej z kontrolą. Powinny jej dokonywać osoby, do których osoba monitorowana ma
zaufanie. Powinien być to proces od początku zbudowany na konkretnych zasadach.