ei 2004 03 s054

background image

H

uta Szkła we Francji traci
€ 600 000 i 3 dni produkcji z

powodu awarii dwóch transforma-
torów. Pożar w banku, spowodowa-
ny przegrzaniem przewodu neutral-
nego, skutkuje stratami w wysoko-
ści powyżej miliona euro. Nie są to
odosobnione przypadki. Ostatnie
publikacje [2, 4] szacują światowe
straty spowodowane złą jakością
energii na 500 miliardów euro rocz-
nie, co jest równe połowie obrotów
światowej energetyki. Dla wielu ko-
mercyjnych użytkowników koszty
złej jakości energii przewyższają
opłaty za energię elektryczną. I
koszty te stale rosną na skutek
przerw, zapadów, zawartości harmo-
nicznych i innych zakłóceń. Niektó-
re z nich, np. harmoniczne prądów
i napięć, są stosunkowo nowe, na-
tomiast inne, takie jak przerwy i za-
pady, są znane od lat, ale ich wpływ
na koszty zwiększa się dramatycz-
nie. Pojedyncze zakłócenie w fabry-
ce półprzewodników może spowo-
dować straty rzędu 3,8 miliona
euro. Każda minuta przerwy w za-
silaniu telekomunikacji kosztuje
€ 30 000 [8]. Skutkami są utracona
produkcja, uszkodzenia urządzeń,
bezczynność personelu, utrata da-
nych i w konsekwencji: odroczenie
dochodów, negatywny wpływ na
płynność fi nansową, utrata zaufa-
nia klientów, a nawet zmniejszenie
udziału w rynku. Czasem efekty nie
są aż tak oczywiste – zakłócenia har-
moniczne, powodujące dodatkowe,
ukryte straty w systemie i przyspie-
szają starzenie się urządzeń na sku-
tek spowodowanego przez nie do-
datkowego nagrzewania.

W artykule autor stara się odpo-

wiedzieć na niektóre pytania:

ƒ

czy zła jakoś energii jest naprawdę

problemem?

ƒ

na ile poważnym?

ƒ

jakie jest ryzyko narażenia?

ƒ

w jakim kierunku należy podej-

mować zapobiegawcze decyzje in-
westycyjne?

zła jakość energii

Idealne źródło zasilania jest za-

wsze dostępne i ma przebieg ideal-
nie sinusoidalny, pozbawiony za-
burzeń, a jego napięcie i częstotli-
wość zawsze mieszczą się w grani-
cach tolerancji [1]. Oczywiście to
stwierdzenie trzeba odnieść do
czułości odbiorników na różne ro-
dzaje zaburzeń. Koszty jakości ener-
gii są określone:

ƒ

jakością dostarczanego napięcia,

ƒ

rodzajem odbiorników w obiek-

cie,

ƒ

czułością tych odbiorników na za-

kłócenia.

Koszt kilowatogodziny, nie do-

starczonej z powodu przerwy w za-
silaniu, znacznie przewyższa cenę
kilowatogodziny dostarczonej zgod-
nie z potrzebami. Należy wypełnić
lukę między liczbą dziewiątek nie-
zawodności zasilania, zwykle 3-4,
a sześcioma wymaganymi przez
obecne społeczeństwo informacyj-
ne. Cztery dziewiątki oznaczają zasi-
lanie dostępne przez 99,99% czasu,
co odpowiada 52 minutom przerw
w zasilaniu rocznie, podczas gdy 6
dziewiątek pozwala jedynie na 30
sekund przerw rocznie.

Jednak dziewiątki niezawod-

ności nie przedstawiają całej praw-
dy. Jednorazowy 52-minutowy za-
nik zasilania powoduje znacznie
mniej strat niż 52 nieplanowane
zaniki jednominutowe. Czasem
przerwy trwające poniżej minuty
nie są nawet uwzględniane w sta-
tystykach. Według [3] przeciętny

odbiorca doświadcza 16 przerw w
zasilaniu rocznie. Przerwy stanowią
około 6% zakłóceń w jakości energii,
ale są odpowiedzialne za znacznie
większą część kosztów powodowa-
nych złą jakością energii.

Zakłócenia napięcia zdarzają

się często zarówno od strony sieci,
jak i odbiorcy. Monitorowanie staje
się coraz bardziej niezbędne i rów-
nocześnie coraz bardziej dostępne.
Badanie przeprowadzone na grupie
ponad 100 odbiorców pokazało, że
odczuwali oni zakłócenia średnio
289 razy w ciągu roku, czyli czę-
ściej niż raz w ciągu dnia robocze-
go, przy czym u niektórych odbior-
ców w ogóle nie zanotowano zakłó-
ceń, podczas gdy u innych ich liczba
przekroczyła 14 000 rocznie [3].

Kryterium decydującym o lo-

kalizacji zakładów powinna być
jakość dostaw energii. Między re-
gionami występują znaczne różni-
ce w dostępności i w jakości ener-

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 3 / 2 0 0 4

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

54

ukryte koszty

złej jakości energii

Hans De Keulenaer – European Copper Institute (tłum. Przemysław Berowski)

Rys. 1 Częstość występowania typowych problemów związanych ze złą jakością energii elektrycznej

background image

gii. Zła jakość energii, przez inwe-
stycje w jej poprawę lub dostosowa-
nie do niej, dramatycznie zwiększa
koszty prowadzenia działalności go-
spodarczej. W regionach wiejskich,
zaopatrywanych za pośrednictwem
długich linii napowietrznych, zwy-
kle istnieje minimalna możliwość
poprawienia jakości energii od stro-

ny zasilania.

Harmoniczne istnieją od daw-

na, ale dziś stają się wszechobecne
z powodu upowszechnienia urzą-
dzeń energoelektronicznych w za-
silaczach komputerów, w lampach
energooszczędnych i układach na-
pędowych z regulacją prędkości.
Zawartość harmonicznych w sie-
ci rozdzielczej powoduje dodatko-
we koszty:

ƒ

przedwczesne awarie urządzeń,

np. służących do poprawy współ-
czynnika mocy, spowodowane
nieoczekiwanymi zjawiskami re-
zonansowymi lub uszkodzenia
transformatorów;

ƒ

dodatkowe straty związane z na-

grzewaniem transformatorów, ka-
bli i silników;

ƒ

zmniejszenie dopuszczalnego

obciążenia, czego skutkiem jest
zwiększenie kosztów urządzeń.

Wymagane jest scharaktery-

zowanie skali problemów związa-
nych z harmonicznymi w budynku
i oszacowanie jej wpływu na urzą-
dzenia elektryczne. Poza kilkoma
podstawowymi pracami, wpływ
harmonicznych na koszty nie zo-
stał jak dotąd należycie zrozumia-
ny, ale ostatnie raporty Eurelectric

szacują straty na kilkaset miliardów
euro rocznie w skali świata.

jakość energii

jako współczesny problem

Instalowane urządzenia są co-

raz czulsze na zakłócenia, które czę-
sto same wytwarzają. Jakość źró-
deł zasilania nie wzrośnie, ponie-

waż tak naprawdę
podnoszenie jako-
ści energii byłoby
nieuzasadnione
ekonomicznie za-
równo pod wzglę-
dem zasilania, jak
i wymagań okre-
ślonych przez
społeczeństwo
informacyjne. Na
szczęście spore

pole manewru w kwestii rozwiąza-
nia tego problemu istnieje po stro-
nie odbiorcy.

Informacje o zakłóceniach wy-

twarzanych przez urządzenia elek-
troniczne oraz o odporności tych
urządzeń na zakłócenia, powinny
znajdować się w ich dokumenta-
cji, a i same urządzenia powinny
być poddane analizie rynku. Dla
przykładu, niskiej jakości zasila-
cze impulsowe (SMPS) w kompu-

terach osobistych mogą wymagać
inwestycji w instalację elektrycz-
ną: fi ltry, zwiększenie przekro-
ju przewodu neutralnego czy sie-
ci dedykowane. Koszty inwestycji
łagodzącej muszą być porównane z
kosztami wymiany wszystkich za-
silaczy impulsowych na jednostki
wyższej jakości.

występujące problemy

European Copper Institute

przeprowadził w 2001 roku wśród
zarządzających zakładami i budyn-
kami w 1400 miejscach, w 8 kra-
jach badanie dotyczące problemów
z jakością energii [5]. Jak się oka-
zało, każdy z problemów przedsta-
wionych na rysunku 1, wystąpił u
5 – 25% respondentów. Faktycznie
dane te mogą być zaniżone z po-
wodu braku świadomości wystą-
pienia problemu lub niemożności
rozpoznania go jako skutku złej ja-
kości energii.

Takie problemy występują we

wszystkich gałęziach gospodarki
i powodują ciągłe niedogodności.
Według [6] problemy ze złą jako-
ścią energii w Hiszpanii zdarzają się
przynajmniej w 2/3 zakładów pracy
raz w miesiącu i raz w tygodniu w
1/3 tych zakładów pracy.

możliwe rozwiązania

Rozwiązania można stoso-

wać na 4 poziomach (na rysun-
ku 2
z [7]):

1.

Poprawiając parametry urządzeń:

najdroższe rozwiązanie przy sto-
sowaniu w całym zakładzie, ale
opłacalne w szczególnych przy-
padkach.

2.

Zabezpieczając podzespoły urzą-

dzeń. Takie rozproszone rozwią-
zanie może być zastosowane za-
równo do sterowania, jak i do
układów UPS czy filtrów. Jest to
kompromis między koszta-

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 3 / 2 0 0 4

55

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

Rys. 3 Najpopularniejsze rozwiązania stosowane u użytkowników (na podstawie wyżej omówionych badań) [5]

Rys. 2 Poziomy zabezpieczeń przy łagodzeniu złej jakości energii

56

background image

mi, doborem i elastycznością.

3.

Stosując globalne działania zabez-

pieczające i łagodzące w skali za-
kładu.

4.

Działając po stronie sieci zasilają-

cej.

Pozostaje jednak pytanie: „Kto

zapłaci za łagodzenie skutków złej
jakości energii?” Zasada „winny po-
nosi koszty” może być trudna do za-
stosowania, ze względu na możliwe
zaangażowanie wielu podmiotów.
Nawet jeśli zakłócenie pochodzi z
sieci, to kosztami jego złagodzenia
wciąż można obciążyć użytkowni-
ka. Współczesne poglądy ewoluują
w kierunku określenia podstawo-
wego poziomu jakości energii do-
starczanej opisanego w normie EN
50610. Poziom ten jest uwzględnio-
ny w taryfach energii elektrycznej,
ale nie jest wystarczający dla wielu
procesów. Doskonała jakość energii
może być osiągnięta zarówno dzię-
ki rozwiązaniom u użytkowników,
jak i dzięki porozumieniu z dostaw-
cą. Jednak wydaje się, że kontrak-
ty na dostawę energii wysokiej ja-
kości znalazły zastosowanie tylko
w wąskim zakresie. Rozwiązania
po stronie użytkowników są pod-
stawowym środkiem łagodzącym
[9]. Rysunek 3 pokazuje przegląd
najpopularniejszych rozwiązań po-
prawy jakości energii.

ocena kosztu inwestycji

w poprawę jakości energii

Metodologia łagodzenia spo-

radycznych wydarzeń (przerw i
zapadów), omówiona w [7], sta-
je się podstawą dobrej praktyki w
zakresie:

ƒ

charakteryzowania jakości energii

przez określenie zdarzeń, miejsc i
częstości ich wystąpień;

ƒ

grupowania zdarzeń według ty-

pów;

ƒ

szacowania kosztów każdego typu

zakłócenia;

ƒ

obliczania rocznego kosztu złej

jakości energii jako podstawy do
dalszych analiz.

Następnie metoda szacowania

wpływu różnych środków łagodzą-
cych przez określenie odporności
na każdy rodzaj zakłóceń czy przez
zmniejszenie kosztów w przypad-
ku ich wystąpienia. Otrzymuje się
koszt złej jakości energii, przy zasto-
sowaniu każdego ze środków łago-
dzących. Dodając roczne koszty złej
jakości energii do kosztów inwesty-
cji, uzyskujemy wykres jak na ry-
sunku 4
, co pozwala podejmować
decyzje, uwzględniając różne dodat-
kowe korzyści wynikające z dobrej
jakości energii:

ƒ

zwiększona ciągłość funkcjonowa-

nia;

ƒ

zmniejszenie ryzyka: straty spo-

wodowane zanikami są parame-
trem statystycznym, przy czym
jego wartość maksymalna jest
znacznie powyżej średniej;

ƒ

lepsze samopoczucie personelu

spowodowane pracą w środowi-
sku bezawaryjnym.

wnioski

Koszty złej jakości energii są

wysokie i wciąż rosną:

ƒ

Zła jakość energii jest problemem

dla wielu sektorów gospodarki.

ƒ

Znaczna część przedsiębiorstw po-

nosi straty związane z obniżeniem
jakości energii (ponad 50%).

ƒ

Problemy zdarzają się przynajm-

niej raz w miesiącu, a często raz w
tygodniu.

Obecnie dostępne są zaawan-

sowane rozwiązania monitorują-
ce, a przecież właśnie od monito-
ringu rozpoczyna się poznawanie
kosztów złej jakości energii. Możli-
we jest powiązanie jakości energii
z kosztami i podjęcie decyzji doty-
czącej rodzajów środków zapobie-
gawczych.

Dobra jakość energii zmniej-

sza ryzyko, obniża koszty prowa-
dzenia działalności gospodarczej,
a w związku z tym poprawia bilans
przedsiębiorstw. Zgodnie z bada-
niami przeprowadzonymi w Hisz-
panii [6] i obejmującymi 100 za-
kładów, zwrot kosztów poniesio-
nych na działania łagodzące, na-
stępuje w czasie od 7 miesięcy do
5 lat, ale zwykle okres ten nie prze-
kracza 2 lat.

literatura

1.

David Chapman, Introduction to

Power Quality’, April 2002, Po-
wer Quality Application Guide 1-
1, www.lpqi.org.

2.

Task force 38.06.01, Methods to

consider customer interruption
costs in power system analy-
sis, Aug 2001, CIGRE report 119,
www.cigre.org.

3.

Douglas S Dorr, Point of Utiliza-

tion Power Quality Study Results,
1994, IEEE IAS meeting.

4.

Eurelectric, Power Quality in Eu-

ropean Electricity Supply Ne-
tworks - 1st edition, Feb 2002, re-
port 2002-2700-0005, www.eure-
lectric.org.

5.

Hans De Keulenaer, Power Qu-

ality Self-Assessment Guide, Nov
2002, Power Quality Application
Guide 1-2, www.lpqi.org.

6.

Jonathan Manson, Business Mo-

del for investing in PQ solutions,
In print, Power Quality Applica-
tion Guide 2-2, www.lpqi.org.

7.

Mark McGranaghan, Economic

Evaluation of Power Quality, Feb
2002, IEEE Power Engineering Re-
view.

8.

David Chapman, The Cost of Poor

Power Quality, April 2002, Power
Quality Application Guide 2-1,
www.lpqi.org.

9.

LEONARDO Power Quality Initia-

tive, Literature Survey, Feb 2002,
Summary report available from
hdk@eurocopper.org., Not publi-
shed.

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 3 / 2 0 0 4

i n s t a l a c j e e l e k t r o e n e r g e t y c z n e

56

Rys. 4 Roczne koszty złej jakości energii oraz koszty środków łagodzących na przykładzie fabryki tworzyw sztucznych

55


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ei 2004 03 s079
ei 2004 03 s024
ei 2004 03 s046
ei 2004 03 s036
ei 2004 03 s087
ei 2004 03 s025
ei 2004 03 s050
ei 2004 03 s043
ei 2004 03 s089
ei 2004 03 s031
ei 2004 03 s090
ei 2004 03 s076
ei 2004 03 s032
ei 2004 03 s016
ei 2004 03 s048
ei 2004 03 s074
ei 2004 03 s062
ei 2004 03 s082
ei 2004 03 s084

więcej podobnych podstron