Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

1

Spis treści

Wstęp ....................................................................................................................................................................... 2
Wynagrodzenie należy się, jeśli była gotowość do pracy ................................................................................. 2
Rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego ........................................................................................................ 3
Rekolekcje wielkopostne....................................................................................................................................... 3
Dni wolne od zajęć oraz Dzień Edukacji Narodowej ......................................................................................... 3
Dni wolne od pracy (święta państwowe) ............................................................................................................ 4
Zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem .......................................................................................................... 4
Dni wolne od zajęć dydaktycznych ustalone przez dyrektora szkoły ............................................................. 5
Zwolnienie w celu stawienia się przed sądem lub organem ........................................................................... 5
Nieobecność ucznia korzystającego z nauczania indywidualnego ................................................................. 5
Skrócenie dnia pracy w związku z przerwą na karmienie piersią ................................................................... 6
Uczestnictwo w przeprowadzaniu egzaminów, sprawdzianów ...................................................................... 6
Skierowanie na szkolenie dla nauczycieli ........................................................................................................... 6
Opieka nad uczniami poza siedzibą szkoły ........................................................................................................ 7
Sprawowanie opieki nad uczniami w trakcie wycieczki szkolnej .................................................................... 7

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

2

Od generalnej zasady, zgodnie z którą pensja należy się za pracę wykonaną, przepisy
przewidują wyjątki. W przypadku nauczycieli chodzi o godziny ponadwymiarowe, za które
należy wypłacić wynagrodzenie także wówczas, gdy nauczyciel ich nie zrealizował. Dotyczy to
jednak tylko takich sytuacji, kiedy godziny nie odbyły się z przyczyn niezależnych od
nauczyciela.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania
nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy (art. 30 ust. 1 pkt 3 i art. 35 Karty
Nauczyciela).

Zagadnienie płatności za nieprzepracowane godziny ponadwymiarowe nie zostało uregulowane
w przepisach Karty Nauczyciela. Kwestia ta nie może być także ustalana w regulaminach
wynagradzania, których zakres regulacji ogranicza się wyłącznie do szczegółowych warunków
obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe (art. 30 ust. 6 pkt 2 Karty
Nauczyciela, wyrok WSA w Olsztynie z 24 czerwca 2008 r.).

Z zasady wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, zaś za czas niewykonywania pracy pracownik
zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy poszczególne przepisy prawa pracy tak
stanowią (art. 80 Kodeksu pracy w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela, wyrok WSA z 27
listopada 2009 r.). Nauczycielowi przysługuje zatem wynagrodzenie za niezrealizowane godziny
ponadwymiarowe, jeżeli był gotów do ich wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących
szkoły (art. 81 § 1 Kodeksu pracy).

Przesłanką istnienia prawa do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy jest zatem pozostawanie
w gotowości do wykonywania pracy w szkole, przez co należy rozumieć:



istnienie zamiaru wykonywania pracy,



istnienie realnej możliwości jej wykonywania,



uzewnętrznienie woli jej świadczenia,



pozostawanie w dyspozycji pracodawcy przez cały czas niemożności wykonywania pracy –
z reguły w szkole lub w innym miejscu wyznaczonym przez dyrektora

(wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2009 r., wyrok Sądu Najwyższego z 20 listopada 2007 r.).

Sprawdźmy zatem, czy nauczyciel ma prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe
niezrealizowane z różnych przyczyn.

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

3

W dzień rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego nauczyciele realizują w szkole czynności ściśle
związane z uroczystościami rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego. Niewątpliwie nauczyciel w dni
rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego pozostaje w gotowości do wykonywania pracy w godzinach
ponadwymiarowych, lecz nie realizuje tych godzin wyłącznie z przyczyn związanych z uroczystą
organizacją rozpoczęcia bądź zakończenia roku szkolnego, a więc leżących po stronie szkoły.

Nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, które miały być
zrealizowane w dniu rozpoczęcia lub zakończenia roku szkolnego.

Dni odbycia rekolekcji wielkopostnych stanowią dni wolne od zajęć dla uczniów uczęszczających na
naukę religii (§ 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie
warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach). Nie są to
zatem dni wolne od zajęć szkolnych, ponieważ uczniowie nieuczęszczający na naukę religii powinni
brać udział w normalnych zajęciach, a tym bardziej nie są to dni wolne od pracy. W praktyce w czasie
rekolekcji większość nauczycieli nie odbywa zajęć dydaktycznych, lecz mogą realizować inne zajęcia,
m.in. wspierać katechetów w pieczy nad dziećmi podczas rekolekcji, organizować zajęcia opiekuńczo-
wychowawcze dla dzieci, które nie biorą udziału w rekolekcjach, brać udział w szkoleniu dla nauczycieli
bądź posiedzeniu rady pedagogicznej.

Z tego względu nauczyciel pozostaje wówczas w gotowości do wykonywania pracy w godzinach
ponadwymiarowych, mimo że w wyniku rekolekcji faktycznie tych godzin nie realizuje. Należy przyjąć,
że nauczyciel obecny w szkole bądź pełniący pieczę nad dziećmi w trakcie rekolekcji spełnia wszystkie
przesłanki bycia w gotowości do realizacji godzin ponadwymiarowych, a nie realizuje ich jedynie
z przyczyny dotyczącej szkoły – tj. organizacji rekolekcji.

Dzień Edukacji Narodowej uznaje się za święto wszystkich pracowników oświaty i jest wolny od zajęć
lekcyjnych (art. 74 Karty Nauczyciela). Dni wolne od zajęć nie są dniami wolnymi od pracy nauczycieli.
W tych dniach są oni zatem gotowi do świadczenia pracy w godzinach ponadwymiarowych, lecz ich nie
realizują z uwagi na organizację pracy placówki.

Za dni wolne od zajęć nauczycielom przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, które
miały być zrealizowane.

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

4

Dniami wolnymi od pracy, poza niedzielami, są:



1 stycznia – Nowy Rok,



6 stycznia – święto Trzech Króli,



pierwszy dzień Wielkiej Nocy,



drugi dzień Wielkiej Nocy,



1 maja – święto państwowe,



3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,



pierwszy dzień Zielonych Świątek,



dzień Bożego Ciała,



15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,



1 listopada – Wszystkich Świętych,



11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,



25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,



26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia

(art. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy).

W te dni nauczyciel nie jest zobowiązany do świadczenia pracy i w związku z tym nie pozostaje on
w gotowości do jej świadczenia. Jeżeli godziny ponadwymiarowe nie zostały zrealizowane w ww.
święta państwowe, wówczas wynagrodzenie za te godziny nie przysługuje.

Przy ustalaniu wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe za czas zwolnienia od pracy z tytułu opieki
nad dzieckiem stosuje się reguły obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że
składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło
zwolnienie (§ 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego
podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz
innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

5

W podstawie wynagrodzenia za dzień opieki nad dzieckiem uwzględnia się wynagrodzenie za godziny
ponadwymiarowe zrealizowane w miesiącu korzystania z tego zwolnienia od pracy.

Dyrektor szkoły może ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, biorąc pod
uwagę warunki lokalowe i możliwości organizacyjne szkoły, a także zasięgając opinii rady szkoły
(a w jej braku rady pedagogicznej), rady rodziców i samorządu uczniowskiego, a w przypadku szkół lub
placówek, w których rada nie została powołana, rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu
uczniowskiego – biorąc pod uwagę organizację pracy szkoły lub placówki – może, w danym roku
szkolnym, ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych (§ 5 rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego).
Mogą być to dni przypadające na święto patrona szkoły lub szkolny jubileusz. Dopuszczalne jest
również skrócenie zajęć przypadających na dzień poprzedzający Wigilię bądź inne święto, co ma na
celu organizację stosownej uroczystości. Tak jak Dzień Edukacji Narodowej, dodatkowe dni wolne od
zajęć nie są dla nauczycieli dniami wolnymi od pracy nauczycieli. W tych dniach nauczyciele realizują
inne zadania statutowe szkoły i pozostają w gotowości do świadczenia pracy w godzinach
ponadwymiarowych.

Każdemu pracownikowi szkoły przysługuje obligatoryjne zwolnienie na czas niezbędny do stawienia
się na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury,
policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia.

Przepisy wyraźnie wskazują, że za okres takiego zwolnienia pracownikowi nie przysługuje
wynagrodzenie. Może się jedynie ubiegać o stosowną rekompensatę pieniężną od właściwego organu.
Wobec tego pracownikowi nie wypłaca się również wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe,
których nie zrealizował w wyniku zwolnienia (§ 16 ww. rozporządzenia).

Godziny ponadwymiarowe mogą być również przeznaczone na realizację nauczania indywidualnego.
Wielokrotnie zdarza się, że z powodu choroby ucznia zajęcia takie nie mogą być przeprowadzone.
W takiej sytuacji należy przyjąć, że nauczyciel pozostaje w gotowości do realizowania zajęć nauczania
indywidualnego w godzinach ponadwymiarowych.

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

6

Przerwy na karmienie są wliczane do czasu pracy, a w konsekwencji nie wpływają na wysokość
wynagrodzenia. Dlatego należy przyjąć, że nauczycielce korzystającej z takich przerw przysługuje
wynagrodzenie za pracę w godzinach ponadwymiarowych, które zrealizowałaby, gdyby nie skorzystała
z przerwy.

W ramach zadań statutowych szkoły nauczyciel obowiązany jest uczestniczyć w przeprowadzaniu
sprawdzianu w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, egzaminu w ostatnim roku nauki w gim-
nazjum, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje
w zawodzie oraz egzaminu maturalnego. Obowiązki te wykonywane są poza zakresem zajęć
dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub
wychowankami albo na ich rzecz. W ramach pensum pozostają jedynie obowiązki związane z częścią
ustną egzaminu maturalnego (art. 42 ust. 2b Karty Nauczyciela). Oznacza to, że godziny
ponadwymiarowe mogą powstać jedynie w wyniku pełnienia obowiązków związanych z częścią ustną
egzaminu maturalnego (art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela).

Natomiast jeżeli nauczyciel nie zrealizował planowanych godzin ponadwymiarowych wskutek
uczestnictwa w komisji egzaminacyjnej bądź wykonywania innego rodzaju obowiązków związanych
z egzaminem lub sprawdzianem, wówczas należy przyjąć, że pozostawał w gotowości do realizacji tych
godzin.

Obowiązki związane z doskonaleniem zawodowym nauczyciela, takie jak uczestnictwo w szkoleniu
pracowniczym na polecenie dyrektora szkoły, nie są uwzględniane w pensum (art. 42 ust. 2 pkt 3 Karty
Nauczyciela), a zatem nie mogą generować godzin ponadwymiarowych.

Jednocześnie uczestnictwo w szkoleniu nie uprawnia do wynagrodzenia za niezrealizowane z tej
przyczyny godziny ponadwymiarowe. Nauczyciel nie pozostaje wówczas do dyspozycji dyrektora i nie
ma realnej możliwości świadczenia pracy w godzinach ponadwymiarowych.

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

7

Opieka nad uczniami w trakcie konkursu lub zawodów sportowych traktowana jest jako zajęcia
opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami, które podlegają wliczeniu do nauczycielskiego
pensum (art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela). Przekraczając wymiar pensum w trakcie sprawowania
takiej opieki, nauczyciel realizuje godziny ponadwymiarowe.

Niemniej jednak z powodu sprawowania opieki nad uczniami w trakcie konkursu bądź zawodów
nauczyciel nie zrealizuje zaplanowanych godzin ponadwymiarowych, nie będzie też uprawniony do
wynagrodzenia za te godziny. Realizując powyższe obowiązki, nauczyciel przebywa bowiem poza
siedzibą szkoły, dlatego nie ma faktycznej możliwości wykonywania pracy w godzinach
ponadwymiarowych zaplanowanych w szkole.

Do obowiązków wykonywanych w ramach pensum nie wlicza się sprawowania opieki nad uczniami
w trakcie wycieczki szkolnej. W konsekwencji nauczyciel – opiekun wycieczki szkolnej nie pracuje
w godzinach ponadwymiarowych i z tytułu wykonywania tych obowiązków nie otrzyma dodatkowego
wynagrodzenia.

Tym bardziej jeżeli w wyniku sprawowania opieki nad uczniami w trakcie wycieczki nauczyciel nie
przepracuje zaplanowanych godzin ponadwymiarowych, wówczas nie otrzyma wynagrodzenia za te
godziny. Nauczyciel nie będzie bowiem pozostawał w gotowości do pracy w godzinach
ponadwymiarowych, ponieważ przebywając poza siedzibą szkoły, nie będzie miał realnej możliwości
pracy w godzinach ponadwymiarowych zaplanowanych w szkole.

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

8

Podstawa prawna:



art. 30 ust. 1 pkt 3, ust. 6 pkt 2, art. 35 ust. 3, art. 42 ust. 2–2b, art. 74, art. 91c ust. 1 ustawy z 26
stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.),



art. 80, art. 81 § 1, art. 187, art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.:
Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.),



art. 1 ust. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r.
poz. 90),



§ 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 r. w sprawie
warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz.U.
z 1992 r. nr 36, poz. 155 ze zm.),



§ 5, § 6a ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 18 kwietnia 2002 r.
w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2002 r. nr 46, poz. 432),



§ 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu
ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego
podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia
oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r. nr 62, poz. 289).

Orzecznictwo:



wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 24 czerwca 2008 r. (II SA/Ol
329/08),



wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 27 listopada 2009 r. (IV SA/Gl
364/09),



wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2009 r. (I PK 115/09),



wyrok Sądu Najwyższego z 20 listopada 2007 r. (II PK 80/07),



wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2010 r. (II PK 186/09).

Michał Kowalski

radca prawny, specjalista prawa pracy i prawa oświatowego

Ebook pobrany przez [e-mail]

Nauczyciel może otrzymać wynagrodzenie także za niezrealizowane

godziny

9

Redaktor:

Agnieszka Rumik-Smolarz

ISBN:

978-83-269-4814-5

E-book nr:

2HH0440

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Adres:

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

Kontakt:

Telefon [phone], faks 22 617 60 10, e-mail: [e-mail]

NIP:

526-19-92-256

Numer KRS:

0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy
XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego:
200.000 zł

Copyright by:

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2016

Ebook pobrany przez [e-mail]