1

Paul Ricoeur

Wy

d

ar

z

e

n

i

e

i

s

e

n

s

w

m o

w

i

e

*

H

e

r

m

e

ne

ut

y

k

a

w

y

w

odz

ą

c

a

s

i

ę

o

d S

c

h

l

e

i

e

r

m

a

c

he

r

a

i

D

i

l

t

h

e

y

a

k

ł

a

dł

a

s

z

c

z

e

g

ól

ny

na

c

i

s

k

w

i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

i

na

k

a

t

e

g

or

i

ę

w

y

dar

z

e

n

i

a s

ł

ow

ne

go. P

o

j

a

w

i

a

s

i

ę

s

i

l

na

pok

us

a

,

by

t

a

k

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

e

u

t

oż

s

a

m

i

ć

k

ol

e

j

n

o z

i

nt

e

nc

j

ą

a

ut

o

r

a

, z

s

y

t

ua

c

j

ą

pi

e

r

w

o

t

ną

w

y

pow

i

e

dz

i

bą

dź

z

pi

e

r

w

ot

nym

a

dr

e

s

a

t

e

m

t

e

k

s

t

u. W

t

e

n s

pos

ó

b z

di

al

ogu c

z

y

ni

m

y

m

ode

l

w

s

z

e

l

k

i

e

j

s

y

t

ua

c

j

i

, w

k

t

ór

e

j

d

oc

hodz

i

do r

oz

um

i

e

ni

a

,

na

r

z

uc

a

j

ą

c

he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

r

a

m

y

i

nt

e

r

s

u

bi

e

k

t

y

w

noś

c

i

, R

oz

um

i

e

ni

e

t

e

k

s

t

u

j

e

s

t

w

t

e

dy

t

y

l

k

o

s

z

c

z

e

g

ól

nym

pr

z

y

pa

d

k

i

e

m

s

y

t

ua

c

j

i

d

i

a

l

og

ow

e

j

, w

k

t

ór

e

j

k

t

oś

k

om

uś

odpow

i

a

d

a

.

T

a

ps

y

c

hol

og

i

z

u

j

ą

c

a

k

onc

e

pc

j

a

he

r

m

e

ne

u

t

y

k

i

m

i

a

ł

a

du

ż

y

w

pł

y

w

na

t

e

ol

og

i

ę

;

z

a

s

i

l

a

ł

a

t

e

o

l

og

i

e

s

ł

ow

a

, d

l

a

k

t

ór

y

c

h w

y

da

r

z

e

ni

e

t

o

pr

z

e

de

w

s

z

y

s

t

k

i

m

w

y

da

r

z

e

ni

e

s

ł

ow

a

, o

bw

i

e

s

z

c

z

e

ni

e

, k

e

r

y

gm

a

t

, g

ł

os

z

e

ni

e

E

w

a

ng

e

l

i

i

;

s

e

ns

w

y

da

r

z

e

ni

a

pi

e

r

w

o

t

ne

g

o po

t

w

i

e

r

dz

a

s

i

ę

z

a

s

a

dni

c

z

o w

w

y

da

r

z

e

ni

u obe

c

ny

m

,

z

a

k

t

ó

-

*

T

e

k

s

t

p

t

.

E

v

e

n

e

m e

n

t

e

t

s

e

n

s

d

a

n

s

l

e

d

i

s

c

o

u

r

s

p

u

b

l

i

k

o

w

a

n

y

b

y

l

p

o

r

a

z

p

i

e

r

w

s

z

y

w

k

s

i

ą

ż

c

e

P

a

u

l

R

i

c

o

e

u

r

o

n

l

a

l

i

b

e

r

i

e

s

e

l

o

n

1

'

e

s

p

e

r

a

n

c

e

.

P

r

ć

s

e

n

t

a

t

i

o

n

,

c

h

o

i

x

d

e

t

e

j

c

t

e

s

,

b

i

o

g

r

a

p

h

i

e

,

b

i

b

l

l

o

g

r

a

p

h

l

e

p

a

r

M

,

P

t

o

l

i

b

e

n

t

,

P

a

r

i

s

1

9

7

1

,

'

5

.

1

7

7

—1

8

7

.

N a

t

e

j

p

u

b

l

i

k

a

c

j

i

o

p

a

r

t

e

j

e

s

t

n

i

n

i

e

j

s

z

e

t

ł

u

m

a

c

z

e

n

i

e

.

I

n

t

e

r

s

u

b

i

e

k

t

y

w

n

e

r

a

m

y

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

$#gui

d{

64

5C

A

E

8

B

-

D

153-

4D

7

8-

80C

5-

0

B

F

0352

C

A

A

8A

}

#$

2

r

e

g

o s

pr

a

w

ą

s

t

os

u

j

e

m

y

j

e

d

o s

i

e

bi

e

w

na

s

z

ym

a

k

c

i

e

w

i

a

r

y

.

C

hc

i

a

ł

by

m

z

a

kw

e

s

t

i

on

ow

a

ć

t

e

p

os

t

ul

a

t

y

w

pł

a

s

z

c

z

yź

n

i

e

f

i

l

oz

o

f

i

i

m

ow

y

, a

by

w

yz

w

ol

i

ć

he

r

m

e

ne

ut

y

k

ę

od ps

y

c

hol

og

i

z

u

j

ą

c

y

c

h p

r

z

e

s

ą

dów

i

e

g

z

y

s

t

e

nc

j

a

l

ne

g

o

z

a

w

ę

ż

e

ni

a

;

ow

e

p

r

z

e

s

ą

dy

w

y

pł

y

w

a

j

ą

,

j

a

k

m

i

s

i

ę

z

da

j

e

,

z

z

a

poz

na

w

a

ni

a

d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

w

y

dar

z

e

ni

a

i

s

e

n

s

u w

m

ow

i

e

. Z

k

ol

e

i

t

o z

a

poz

na

w

a

n

i

e

pr

ow

a

dz

i

do

pr

z

y

pi

s

y

w

a

ni

a

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

f

a

ł

s

z

y

w

e

g

o

z

a

da

ni

a

, c

o w

y

r

a

ż

a

s

i

ę

do

ś

ć

t

r

a

f

ni

e

w

s

ł

y

nnym

ha

ś

l

e

:

„

z

r

oz

um

i

e

ć

a

ut

or

a

l

e

pi

e

j

, n

i

ż

on s

i

ę

s

a

m

r

oz

u

m

i

a

ł

"

. S

t

a

w

k

ą

w

t

e

j

dy

s

k

us

j

i

j

e

s

t

w

i

ę

c

popr

a

w

n

e

ok

r

e

ś

l

e

n

i

e

z

a

da

ni

a

he

r

m

e

ne

u

t

y

k

i

.

R

e

s

t

y

t

uc

j

a

d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

s

e

ns

u w

y

m

a

g

a

, a

byś

m

y

pos

t

ę

pow

a

l

i

k

r

ok

z

a

k

r

ok

i

e

m

, e

t

a

p po

e

t

a

pi

e

.

1. U

s

p

r

a

w

i

e

d

l

i

w

i

e

n

i

e

p

o

j

ę

c

i

a;

w

yd

a

r

z

e

n

i

e

s

ł

o

w

n

e

C

hc

i

a

ł

by

m

na

j

pi

e

r

w

u

s

t

a

l

i

ć

pi

e

r

w

s

z

y

punk

t

;

w

j

a

k

i

m

p

l

a

n

i

e

, d

l

a

j

a

k

i

e

g

o t

y

pu

pos

z

uk

i

w

a

ń po

j

ę

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

n

e

g

o

j

e

s

t

us

pr

a

w

i

e

dl

i

w

i

one

?

W

s

pó

ł

c

z

e

s

ne

j

ę

z

yk

oz

na

w

s

t

w

o da

j

e

na

m

odpow

i

e

dź

:

po

j

ę

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

n

e

g

o

j

e

s

t

upr

a

w

n

i

one

, w

r

ę

c

z

ni

e

z

bę

d

ne

, z

c

hw

i

l

ą

g

dy

r

oz

pa

t

r

u

j

e

m

y

pr

z

e

j

ś

c

i

e

o

d l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

j

ę

z

yk

a

, c

z

y

l

i

k

odu, do l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

m

ow

y

, c

z

y

l

i

pr

z

e

k

a

z

u. T

o r

oz

r

óż

ni

e

ni

e

po

c

hod

z

i

oc

z

y

w

i

ś

c

i

e

od F

e

r

dy

na

nda

de

S

a

us

s

ur

e

'

a

i

L

udw

i

k

a

H

j

e

l

m

s

l

e

v

a

;

j

ę

z

yk

—

m

ow

a

,

pow

i

a

da

pi

e

r

w

s

z

y

;

s

c

he

m

a

t

— uż

y

c

i

e

, m

ów

i

dr

ug

i

;

do

da

j

m

y

j

e

s

z

c

z

e

w

t

e

r

m

i

nol

og

i

i

C

hom

s

ky

e

g

o:

k

o

m

pe

t

e

n

c

j

a

i

pe

r

f

or

m

a

nc

j

a

. A

l

e

t

r

z

e

ba

w

y

c

i

ą

g

ną

ć

w

s

z

y

s

t

k

i

e

e

pi

s

t

e

m

ol

og

i

c

z

ne

k

ons

e

k

w

e

nc

j

e

t

e

j

dw

o

i

s

t

o

ś

c

i

, z

da

j

ą

c

s

ob

i

e

s

p

r

a

w

ę

, ż

e

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

a

m

ow

y

m

a

i

nne

r

e

g

uł

y

ni

ż

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

a

j

ę

z

y

k

a

. F

r

a

nc

us

k

i

j

ę

z

y

k

o

z

na

w

c

a

E

m

i

l

B

e

nv

e

ni

s

t

e

pos

u

ną

ł

s

i

ę

na

j

da

l

e

j

w

p

r

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

ni

u obu

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

. W

e

dl

e

ni

e

g

o ni

e

budu

j

e

s

i

ę

i

c

h z

t

y

c

h s

a

m

y

c

h j

e

dnos

t

e

k

;

o

i

l

e

z

na

k

(

f

onol

og

i

c

z

ny

l

ub

l

e

k

s

y

k

a

l

ny

)

j

e

s

t

po

ds

t

a

w

ow

ą

j

e

d

nos

t

k

ą

j

ę

z

y

k

a

, o t

y

l

e

pods

t

a

w

ow

ą

j

e

dnos

t

k

ą

m

o

w

y

j

e

s

t

z

da

ni

e

.

T

o do

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

z

da

ni

a

odno

s

i

s

i

ę

t

e

o

r

i

a

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

ne

g

o.

Z

a

t

r

z

ym

a

m

s

i

ę

na

c

z

t

e

r

e

c

h

c

e

c

ha

c

h l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

z

da

ni

a

— pos

ł

uż

ą

m

i

do

opr

a

c

ow

a

ni

a

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

m

ow

y

. P

i

e

r

w

s

z

a

c

e

c

ha

:

m

ow

a

z

a

k

a

ż

dym

r

a

z

e

m

s

pe

ł

ni

a

s

i

ę

na

s

pos

ób

c

z

a

s

ow

y

i

a

k

t

ua

l

ny

, na

t

om

i

a

s

t

s

y

s

t

e

m

j

ę

z

y

k

ow

y

j

e

s

t

w

i

r

t

u

a

l

ny

i

poz

a

c

z

a

s

ow

y

. E

m

i

l

B

e

nv

e

ni

s

t

e

na

z

y

w

a

„

i

n

s

t

a

n

c

j

ą

m

ow

y

"

w

e

j

ś

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

s

y

s

t

e

m

j

ę

z

yka

.

D

r

ug

a

c

e

c

ha

:

o

i

l

e

j

ę

z

yk

ni

e

m

a

podm

i

ot

u — w

t

y

m

s

e

ns

i

e

, ż

e

py

t

a

ni

e

:

„

k

t

o

m

ów

i

?

"

ni

e

j

e

s

t

p

r

a

w

om

oc

ne

na

poz

i

om

i

e

s

y

s

t

e

m

u j

ę

z

yk

ow

e

g

o —

m

o

w

a

ods

y

ł

a

do

t

e

g

o, k

t

o

j

ą

w

y

pow

i

a

d

a

z

a

poś

r

e

d

ni

c

t

w

e

m

z

ł

oż

one

j

g

r

y

w

s

k

a

ź

ni

k

ów

,

k

t

ór

ym

i

s

ą

z

a

i

m

k

i

os

obow

e

;

i

ns

t

a

n

c

j

a

m

ow

y

j

e

s

t

, c

h

c

i

a

ł

o by

s

i

ę

r

z

e

c

, s

a

m

or

e

f

e

r

e

nc

y

j

na

.

T

r

z

e

c

i

a

c

e

c

h

a

:

o i

l

e

w

j

ę

z

yk

u z

na

k

i

ods

y

ł

a

j

ą

t

y

l

k

o do i

nny

c

h z

na

k

ów

w

e

w

ną

t

r

z

t

e

g

o s

a

m

e

g

o s

y

s

t

e

m

u, o i

l

e

w

i

ę

c

j

ę

z

y

k

j

e

s

t

poz

ba

w

i

ony

ś

w

i

a

t

a

z

e

w

nę

t

r

z

ne

g

o,

podobn

i

e

j

a

k

j

e

s

t

poz

ba

w

i

o

ny

c

z

a

s

u i

podm

i

ot

ow

oś

c

i

,

m

ow

a

j

e

s

t

z

a

w

s

z

e

na

j

a

k

i

ś

t

e

m

a

t

, ods

y

ł

a

d

o

j

a

k

i

e

g

oś

ś

w

i

a

t

a

, k

t

ór

y

us

i

ł

u

j

e

op

i

s

a

ć

,

w

y

r

a

z

i

ć

, pr

z

e

ds

t

a

w

i

ć

.

F

unk

c

j

a

s

y

m

bol

i

c

z

na

j

ę

z

y

ka

s

pe

ł

ni

a

s

i

ę

w

ł

a

ś

n

i

e

w

m

ow

i

e

.

C

z

w

a

r

t

a

c

e

c

ha

:

j

ę

z

yk

j

e

s

t

t

y

l

k

o w

a

r

unk

i

e

m

por

oz

u

m

i

e

ni

a

, k

t

ór

e

m

u dos

t

a

r

c

z

a

s

w

o

j

e

k

ody

, na

t

om

i

a

s

t

w

m

ow

i

e

dopi

e

r

o dok

onu

j

e

s

i

ę

w

y

m

i

a

na

pr

z

e

k

a

z

ów

;

w

t

ym

s

e

ns

i

e

j

e

dy

ni

e

d

l

a

m

ow

y

i

s

t

ni

e

j

e

ś

w

i

a

t

, o

r

a

z

,,dr

ug

i

"

,

r

oz

m

ów

c

a

, do k

t

ó

r

e

g

o

j

e

s

t

a

dr

e

s

ow

a

na

,

T

e

c

z

t

e

r

y

c

e

c

h

y

r

a

z

e

m

w

z

i

ę

t

e

na

da

j

ą

m

ow

i

e

c

h

a

r

a

k

t

e

r

w

y

da

r

z

e

ni

a

.

G

odne

uw

a

g

i

, ż

e

ow

e

c

z

t

e

r

y

c

e

c

hy

s

ą

obe

c

n

e

w

y

ł

ą

c

z

ni

e

w

t

e

dy

, k

i

e

dy

j

ę

z

yk

r

e

a

-

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

w

m

ow

i

e

. W

s

z

e

l

k

a

poc

hw

a

ł

a

m

ow

y

j

a

k

o w

yda

r

z

e

ni

a

j

e

s

t

w

i

ę

c

s

e

n

s

ow

n

a

w

t

e

dy

, i

t

y

l

k

o w

t

e

dy

, g

d

y

u

k

a

z

uj

e

ów

s

t

os

u

ne

k

r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

,

dz

i

ę

k

i

k

t

ó-

O k

r

e

ś

l

i

ć

z

a

d

a

n

i

a

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

P

o

j

ę

c

i

e

W

y

d

a

r

z

e

n

i

a

D

w

i

e

l

i

n

g

w

i

s

t

y

k

i

:

j

ę

z

y

k

a

i

m

o

w

y

M

o

w

a

j

e

s

t

c

z

a

s

o

w

a

i

a

k

t

u

a

l

n

a

J

ę

z

y

k

a

r

i

e

m

a

p

o

d

m

i

o

t

u

M

o

w

a

o

d

s

y

ł

a

d

o

ś

w

i

a

t

a

D l

a

m

o

w y

i

s

t

n

i

e

j

e

ś

w

i

a

t

i

r

o

z

m

ó

w

c

a

3

r

e

j

na

s

z

a

l

i

ng

w

i

s

t

y

c

z

na

„

k

om

pe

t

e

nc

j

a

"

a

k

t

ua

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

w

„

pe

r

f

or

m

a

nc

j

i

"

.

L

e

c

z

poc

hw

a

ł

a

t

a

s

t

a

j

e

s

i

ę

n

a

duż

y

c

i

e

m

z

c

hw

i

l

ą

, g

dy

ów

c

ha

r

a

k

t

e

r

w

y

da

r

z

e

ni

a

r

oz

c

i

ą

g

ni

e

m

y

z

pr

obl

e

m

a

t

yk

i

r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

, g

dz

i

e

z

a

c

how

u

j

e

on

a

w

a

r

t

oś

ć

, na

i

nną

pr

obl

e

m

a

t

y

k

ę

,

m

i

a

now

i

c

i

e

pr

obl

e

m

a

t

y

k

ę

r

oz

u

m

i

e

ni

a

.

B

o c

óż

t

o z

na

c

z

y

w

i

s

t

oc

i

e

;

r

oz

um

i

e

ć

m

ow

ę

?

O

dpow

i

e

dz

i

ą

na

t

o py

t

a

n

i

e

bę

dz

i

e

dr

ug

i

e

t

a

p n

a

s

z

e

g

o w

y

w

odu.

2. Wyd

ar

z

e

n

i

e

i

s

e

n

s

W

s

z

e

l

k

a

m

ow

a

r

e

a

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

j

a

k

o w

y

da

r

z

e

ni

e

— l

e

c

z

w

s

z

e

l

k

a

m

o

w

a

j

e

s

t

po

j

m

ow

a

l

na

j

a

k

o s

e

ns

,

P

r

a

g

ni

e

m

y

z

r

oz

u

m

i

e

ć

ni

e

w

y

da

r

z

e

ni

e

j

a

k

o c

o

ś

pr

z

e

l

o

t

ne

g

o, a

l

e

j

e

g

o s

e

ns

j

a

k

o c

o

ś

t

r

w

a

ł

e

g

o. Ż

e

by

uni

kną

ć

n

i

e

por

oz

um

i

e

ń:

m

ów

i

ą

c

t

a

k

ni

e

c

of

a

m

y

s

i

ę

w

s

t

e

c

z

, od

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

m

ow

y

do l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

j

ę

z

y

k

a

;

t

o w

ł

a

ś

ni

e

w

l

i

ng

w

i

s

t

y

c

e

m

ow

y

a

r

t

y

k

uł

u

j

e

s

i

ę

w

y

da

r

z

e

ni

e

i

s

e

ns

.

T

a

a

r

t

y

k

ul

a

c

j

a

j

e

s

t

j

ą

d

r

e

m

c

a

ł

e

g

o pr

ob

l

e

m

u

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o. P

odobn

i

e

j

a

k

j

ę

z

yk

, a

k

t

ua

l

i

z

u

j

ą

c

s

i

ę

w

m

ow

i

e

, w

yk

r

a

c

z

a

poz

a

s

i

e

b

i

e

w

z

da

r

z

e

n

i

e

s

ł

ow

ne

,

t

a

k

m

ow

a

, w

c

hodz

ą

c

w

pr

oc

e

s

r

oz

um

i

e

ni

a

, w

k

r

a

c

z

a

w

s

e

ns

. O

w

o p

r

z

e

j

ś

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

z

na

c

z

e

n

i

e

j

e

s

t

c

e

c

hą

m

ow

y

j

a

k

o t

a

k

i

e

j

,

ś

w

i

a

dc

z

y

o i

nt

e

nc

j

ona

l

no

ś

c

i

j

ę

z

y

k

a

, o i

s

t

n

i

e

j

ą

c

y

m

w

ni

m

z

w

i

ą

z

k

u noe

z

y

i

noe

m

a

t

u.

J

e

ż

e

l

i

j

ę

z

y

k

t

o

m

e

i

ne

n,

i

nt

e

nc

j

a

, w

o

l

a

m

ów

i

e

n

i

a

, dz

i

e

j

e

s

i

ę

t

a

k

dz

i

ę

k

i

ow

e

j

A

uj

he

bu

ng — dz

i

ę

k

i

t

e

m

u z

ni

e

s

i

e

ni

u

— z

a

k

t

ór

e

g

o s

p

r

a

w

ą

w

y

da

r

z

e

ni

e

z

os

t

a

j

e

pr

z

e

k

r

oc

z

one

i

z

a

c

how

a

ne

,

w

i

nt

e

nc

j

i

s

e

ns

u.

J

a

k

t

o s

t

opn

i

ow

o z

r

oz

um

i

e

m

y

, r

o

m

a

nt

y

c

z

na

, ps

y

c

hol

o

g

i

z

uj

ą

c

a

i

z

w

r

óc

ona

k

u

hi

s

t

or

i

i

h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

a

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

ne

g

o z

a

s

a

dn

i

c

z

o

z

a

poz

na

j

e

t

ę

k

w

e

s

t

i

ę

.

A

by

l

e

pi

e

j

uk

a

z

a

ć

t

o

z

ni

e

s

i

e

ni

e

w

y

da

r

z

e

n

i

a

w

z

na

c

z

e

n

i

u, po

s

ł

uż

ę

s

i

ę

j

a

k

o

k

a

m

i

e

ni

e

m

pr

obi

e

r

c

z

y

m

pe

r

y

pe

t

i

a

m

i

i

n

s

t

a

nc

j

i

m

ow

y

w

j

e

j

dw

o

j

a

k

i

e

j

r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

;

w

s

ł

ow

i

e

ż

y

w

ym

i

w

pi

ś

m

i

e

. N

i

e

z

na

c

z

y

t

o by

na

j

m

ni

e

j

,

ż

e

na

w

z

ór

J

a

k

uba

D

e

r

r

i

d

a

uw

a

ż

a

m

pi

s

m

o z

a

pi

e

r

w

i

a

s

t

e

k

c

a

ł

k

i

e

m

r

óż

ny

od

m

ow

y

,

z

a

f

unda

m

e

nt

n

i

e

doc

e

n

i

a

ny

na

k

or

z

y

ś

ć

s

ł

ow

a

,

j

e

g

o br

z

m

i

e

ni

a

i

j

e

g

o l

og

os

u. P

r

z

e

c

i

w

ni

e

, c

h

c

i

a

ł

by

m

pok

a

z

a

ć

, ż

e

w

pi

ś

m

i

e

doc

h

odz

i

do pe

ł

ne

j

m

a

ni

f

e

s

t

a

c

j

i

t

e

g

o, c

o w

s

ł

ow

i

e

ż

y

w

ym

pot

e

n

c

j

a

l

ne

, r

odz

ą

c

e

s

i

ę

, po

c

z

ą

t

k

ow

e

, t

o z

na

c

z

y

do oddz

i

e

l

e

n

i

a

s

e

ns

u

i

z

da

r

z

e

ni

a

.

T

e

n

pr

o

c

e

s

ni

e

m

oż

e

by

ć

obo

j

ę

t

ny

dl

a

h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

i

,

j

a

k

o ż

e

j

e

s

t

o

na

s

z

c

z

e

g

ól

ni

e

z

w

i

ą

z

a

na

z

e

gz

e

g

e

z

ą

t

e

k

s

t

ó

w

, c

z

y

l

i

z

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ą

e

k

s

pr

e

s

j

i

ż

y

c

i

a

u

t

r

w

a

l

ony

c

h w

pi

ś

m

i

e

. N

a

l

e

ż

y

t

e

dy

w

y

k

a

z

a

ć

, ż

e

ut

r

w

a

l

e

ni

e

t

o

ni

e

j

e

s

t

pr

z

y

pa

dk

ow

oś

c

i

ą

, l

e

c

z

ż

e

j

e

s

t

c

a

ł

k

ow

i

t

y

m

s

pe

ł

ni

e

ni

e

m

t

e

g

o, c

o pr

z

e

d c

hw

i

l

ą

na

z

w

a

l

i

ś

m

y

z

ni

e

s

i

e

n

i

e

m

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

z

na

c

z

e

ni

u.

W

t

e

n s

po

s

ób c

a

ł

a

he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

w

y

w

odz

i

s

i

ę

z

ow

e

g

o

pr

z

e

j

ś

c

i

a

w

y

da

r

z

e

n

i

a

w

s

e

n

s

, pr

z

e

j

ś

c

i

a

, k

t

ór

e

r

u

c

h od

s

ł

ow

a

do p

i

s

m

a

upr

a

w

om

a

c

ni

a

i

u

ś

w

i

ę

c

a

.

A

by

opi

s

a

ć

t

e

n

r

uc

h, w

r

óć

m

y

do c

z

t

e

r

e

c

h c

e

c

h

c

ha

r

a

k

t

e

r

y

z

uj

ą

c

y

c

h w

y

da

r

z

e

ni

e

m

ow

y

. M

ow

a

, j

a

k

o s

i

ę

r

z

e

k

ł

o, i

s

t

n

i

e

j

e

t

y

l

k

o w

i

ns

t

a

nc

j

i

m

ow

y

c

z

a

s

ow

e

j

i

a

k

t

ua

l

ne

j

.

T

a

pi

e

r

w

s

z

a

c

e

c

h

a

r

e

a

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

i

na

c

z

e

j

w

s

ł

o

w

i

e

ż

y

w

ym

i

w

pi

ś

m

i

e

;

w

s

ł

ow

i

e

ż

y

w

ym

i

ns

t

a

nc

j

a

m

ow

y

m

a

c

ha

r

a

k

t

e

r

s

ł

ow

a

ul

o

t

ne

g

o;

w

y

da

r

z

e

ni

e

po

j

a

w

i

a

s

i

ę

)

z

ni

k

a

. D

l

a

t

e

g

o w

ł

a

ś

n

i

e

i

s

t

ni

e

j

e

pr

ob

l

e

m

ut

r

w

a

l

e

n

i

a

, z

a

pi

s

u. C

h

c

e

m

y

ut

r

w

a

l

i

ć

t

o, c

o

pr

z

e

pa

d

a

;

j

e

ż

e

l

i

, e

k

s

t

r

a

po

l

u

j

ą

c

, m

ów

i

m

y

r

ów

ni

e

ż

, ż

e

ut

r

w

a

l

a

m

y

j

ę

z

y

k

—

z

a

pi

s

a

l

f

a

be

t

u, z

a

pi

s

s

ł

ow

n

i

c

t

w

a

, z

a

pi

s

s

k

ł

a

dn

i

—

m

a

t

o c

ha

r

a

k

t

e

r

na

r

z

ę

dz

i

a

w

ob

e

c

z

a

da

ni

a

, by

ut

r

w

a

l

i

ć

t

o,

c

o

j

e

dy

ni

e

na

d

a

j

e

s

i

ę

do u

t

r

w

a

l

e

ni

a

— m

ow

ę

;

c

o na

l

e

ż

y

ut

r

w

a

l

i

ć

, bo

i

na

c

z

e

j

pr

z

e

pa

dni

e

. S

y

s

t

e

m

poz

a

-

c

z

a

s

ow

y ni

e

po

j

a

w

i

a

s

i

ę

a

ni

ni

e

z

ni

k

a

— po pr

os

t

u ni

e

s

t

a

j

e

s

i

ę

.

T

u b

ę

dz

i

e

m

i

e

j

s

c

e

n

a

pr

z

y

pom

ni

e

ni

a

–

i

od-

M

o

w

a

w

k

r

a

c

z

a

w

s

e

n

s

Ż

y

w

e

s

ł

o

w

o

i

p

i

s

m

o

P

r

z

e

j

ś

c

i

e

w y

d

a

r

z

e

n

i

a

w

-

s

e

n

s

U t

r

w

a

l

a

n

i

e

m

o

w

y

4

ni

e

s

i

e

n

i

a

?

Z

na

c

z

y

ł

oby

t

o pom

i

e

s

z

a

ć

odni

e

s

i

e

ni

e

i

uk

a

z

a

ni

e

, ś

w

i

a

t

i

s

y

t

ua

c

j

ę

. M

o

w

a

ni

e

m

oż

e

i

s

t

n

i

e

ć

i

na

c

z

e

j

n

i

ż

j

a

k

o m

ow

a

o c

z

ym

ś

. C

o

m

ów

i

ą

c

o

dż

e

gnu

j

ę

s

i

ę

od

w

s

z

e

l

k

i

e

j

i

de

o

l

og

i

i

t

e

k

s

t

u

t

r

a

k

t

ow

a

ne

g

o

j

a

k

o a

bs

o

l

u

t

. Z

a

l

e

dw

i

e

n

i

e

l

i

c

z

ne

udz

i

w

ni

one

pi

s

m

a

odpow

i

a

da

j

ą

t

e

m

u i

de

a

ł

ow

i

t

e

k

s

t

u b

e

z

odni

e

s

i

e

n

i

a

;

s

ą

t

o

t

e

k

s

t

y

,

g

dz

i

e

g

r

a

e

l

e

m

e

nt

u z

na

c

z

ą

c

e

g

o w

yz

w

o

l

i

ł

a

s

i

ę

o

d z

a

l

e

ż

noś

c

i

w

z

g

l

ę

de

m

e

l

e

m

e

nt

u

oz

na

c

z

a

ne

g

o;

a

l

e

ów

„

now

o-

t

w

ór

"

m

a

z

a

w

s

z

e

c

ha

r

a

k

t

e

r

w

y

j

ą

t

k

u i

n

i

e

m

oż

e

s

t

a

now

i

ć

k

l

uc

z

a

do

i

nny

c

h

t

e

ks

t

ów

, k

t

ó

r

e

m

ów

i

ą

o ś

w

i

e

c

i

e

.

W

i

ę

c

o c

z

ym

s

ą

t

e

k

s

t

y

, k

i

e

dy

ni

c

ni

e

m

oż

e

b

y

ć

pok

a

z

a

ne

?

Z

a

m

i

a

s

t

t

w

i

e

r

dz

i

ć

, ż

e

t

e

k

s

t

j

e

s

t

w

ów

c

z

a

s

be

z

ś

w

i

a

t

a

, pow

i

e

m

be

z

pa

r

a

dok

s

u,

ż

e

dopi

e

r

o t

e

r

a

z

c

z

ł

ow

i

e

k

uz

y

s

k

uj

e

ś

w

i

a

t

, a

ni

e

t

y

l

k

o

s

y

t

uac

j

ę

. P

odobn

i

e

j

a

k

t

e

k

s

t

w

yz

w

a

l

a

s

w

ó

j

s

e

ns

s

pod

k

ur

a

t

e

l

i

i

nt

e

nc

j

i

p

om

y

ś

l

a

ne

j

, t

a

k

w

y

s

w

oba

dz

a

s

w

o

j

e

od

ni

e

s

i

e

n

i

e

z

og

r

a

ni

c

z

e

ń

odni

e

s

i

e

ni

a

os

t

e

ns

y

w

ne

g

o. Ś

w

i

a

t

t

o d

l

a

n

a

s

z

e

s

pó

ł

odn

i

e

s

i

e

ń o

t

w

a

r

t

y

c

h pr

z

e

z

t

e

k

s

t

;

m

ów

i

m

y

o „

ś

w

i

e

c

i

e

"

g

r

e

c

k

i

m

ni

e

dl

a

oz

na

c

z

e

n

i

a

, c

z

ym

by

ł

y

s

y

t

ua

c

j

e

d

l

a

l

udz

i

,

k

t

ór

z

y

j

e

ni

e

g

dy

ś

pr

z

e

ż

y

w

a

l

i

,

l

e

c

z

dl

a

oz

na

c

z

e

ni

a

odn

i

e

s

i

e

ń ni

e

-

s

y

t

ua

-

c

y

j

ny

c

h,

k

t

ór

e

pr

z

e

t

r

w

a

ł

y

pr

z

e

m

i

j

a

n

i

e

t

y

c

h pi

e

r

w

s

z

y

c

h i

t

e

r

a

z

of

i

a

r

ow

u

j

ą

s

i

ę

na

m

j

a

k

o

m

o

ż

l

i

w

e

s

po

s

oby

i

s

t

ni

e

ni

a

,

w

s

ym

bol

i

c

z

ny

c

h w

ym

i

a

r

a

c

h na

s

z

e

g

o by

c

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

.

J

e

s

t

t

o

dl

a

m

ni

e

o

dni

e

s

i

e

ni

e

c

a

ł

e

j

l

i

t

e

r

a

t

ur

y

;

j

uż

n

i

e

U

m

w

e

l

t

o

s

t

e

ns

y

w

ny

c

h

odni

e

s

i

e

ń di

a

l

og

u, l

e

c

z

W

e

l

t

pr

o

j

e

k

t

ow

a

ny

pr

z

e

z

-

ni

e

-

o

s

t

e

n

s

y

w

-

ne

odni

e

s

i

e

n

i

a

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h t

e

k

s

t

ów

, k

t

ór

e

ś

m

y

c

z

y

t

a

l

i

, po

j

ę

l

i

, p

ol

ub

i

l

i

.

Z

r

oz

u

m

i

e

ć

t

e

k

s

t

t

o z

a

r

a

z

e

m

r

oz

s

a

dz

i

ć

w

ł

a

s

ną

s

y

t

ua

c

j

ę

c

z

y

t

e

ż

, i

na

c

z

e

j

m

ów

i

ą

c

,

po

m

i

ę

dz

y

ok

r

e

ś

l

e

ni

a

'

na

s

z

e

j

w

ł

a

s

ne

j

s

y

t

u

a

c

j

i

w

s

un

ą

ć

w

s

z

y

s

t

k

i

e

t

e

z

na

c

z

e

n

i

a

, k

t

ó

r

e

na

s

z

U

m

w

e

l

t

p

r

z

e

m

i

e

ni

a

w

W

e

l

t

, O

w

o r

oz

s

z

e

r

z

e

ni

e

U

m

w

e

l

t

u d

o

W

e

l

t

u poz

w

a

l

a

n

a

m

m

ów

i

ć

o odni

e

s

i

e

ni

a

c

h

ot

w

ar

t

y

c

h

pr

z

e

z

t

e

k

s

t

;

ś

c

i

ś

l

e

j

,

t

o w

ł

a

ś

ni

e

odn

i

e

s

i

e

n

i

a

ot

w

i

e

r

a

j

ą ś

w

i

a

t

.

T

ut

a

j

z

now

u

u

j

a

w

ni

a

s

i

ę

uduc

h

ow

i

e

n

i

e

m

ow

y

z

a

d

z

i

a

l

ne

i

og

r

a

n

i

c

z

one

s

y

t

ua

c

j

a

m

i

,

ot

w

i

e

r

a

j

ą

c

na

m

ś

w

i

a

t

,

c

z

y

l

i

now

e

w

ym

i

a

r

y

na

s

z

e

g

o byc

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

.

W

t

y

m

s

e

ns

i

e

H

e

i

de

g

g

e

r

m

a

r

a

c

j

ę

, g

dy

pow

i

a

da

— a

n

a

l

i

z

u

j

ą

c

po

j

ę

c

i

e

v

e

r

s

t

e

h

e

n w

Se

i

n u

nd Z

e

i

t

— ż

e

w

m

ow

i

e

po

j

m

u

j

e

m

y

na

j

pi

e

r

w

ni

e

D

r

ug

i

e

g

o, l

e

c

z

pr

o

j

e

k

t

, t

o

z

na

c

z

y

s

z

k

i

c

now

e

g

o by

c

i

a

w

ś

w

i

e

c

i

e

.

J

e

dy

ni

e

p

i

s

m

o, w

yz

w

a

l

a

j

ą

c

na

s

n

i

e

t

y

l

k

o od

a

ut

o

r

a

, a

l

e

i

od z

a

w

ę

ż

e

ni

a

w

ł

a

ś

c

i

w

e

g

o s

y

t

ua

c

j

i

d

i

a

l

og

ow

e

j

, ob

j

a

w

i

a

ow

o

pr

z

e

z

na

c

z

e

ni

e

m

ow

y

,

k

t

ór

y

m

j

e

s

t

pr

o

j

e

k

t

ś

w

i

a

t

a

.

W

i

ą

ż

ą

c

w

t

e

n

s

pos

ó

b odn

i

e

s

i

e

n

i

e

z

pr

o

j

e

k

t

ow

a

n

i

e

m

ś

w

i

a

t

a

odn

a

j

du

j

e

m

y

ni

e

t

y

l

k

o

H

e

i

de

g

g

e

r

a

, l

e

c

z

i

W

i

l

he

l

m

a

v

on H

um

bol

dt

a

, dl

a

k

t

ór

e

g

o pr

a

w

dz

i

w

e

us

pr

a

w

i

e

d

l

i

w

i

e

n

i

e

j

ę

z

yk

a

t

o us

t

a

now

i

e

ni

e

r

e

l

a

c

j

i

m

i

ę

dz

y

c

z

ł

ow

i

e

k

i

e

m

a

ś

w

i

a

t

e

m

.

U

s

uńm

y

t

ę

f

unk

c

j

ę

odn

i

e

s

i

e

ni

ow

ą

,

a

z

os

t

a

ni

e

t

y

l

k

o a

b

s

ur

da

l

na

g

r

a

z

na

c

z

e

ń be

z

z

a

c

z

e

pi

e

ni

a

.

A

l

e

, by

ć

m

oż

e

, dopi

e

r

o w

c

z

w

a

r

t

e

j

c

e

s

z

e

dop

e

ł

n

i

e

ni

e

m

ow

y

w

pi

ś

m

i

e

s

t

a

j

e

s

i

ę

pr

z

yk

ł

a

dow

e

;

t

y

l

k

o

m

ow

a

z

w

r

a

c

a

s

i

ę

do k

og

oś

,

j

ę

z

y

k

— ni

e

.

J

e

s

t

t

o pod

s

t

a

w

a

r

oz

um

i

e

ni

a

. L

e

c

z

t

r

z

e

ba

t

u

odr

óż

ni

ć

dw

i

e

r

z

e

c

z

y

:

m

ow

ę

z

w

r

a

c

a

j

ą

c

ą

s

i

ę

do

r

oz

m

ów

c

y

na

r

ów

ni

ob

e

c

ne

g

o w

s

y

t

ua

c

j

i

p

r

z

e

z

ni

ą

s

t

w

or

z

one

j

, o

r

a

z

m

o

w

ę

a

dr

e

s

ow

a

ną

,

j

a

k

t

o

pot

e

nc

j

a

l

ni

e

m

a

m

i

e

j

s

c

e

w

k

a

ż

dym

z

a

pi

s

i

e

, do

W

s

z

y

s

t

k

i

c

h c

o

pot

r

a

f

i

ą

i

m

og

ą

c

z

y

t

a

ć

. Z

a

w

ę

ż

e

ni

e

s

t

os

unk

u d

i

a

l

og

ow

e

g

o z

os

t

a

j

e

r

oz

s

a

dz

one

. Z

a

pi

s

ni

e

j

e

s

t

j

uż

t

y

l

k

o s

k

i

e

r

ow

a

n

y

do c

i

e

bi

e

, d

r

ug

i

e

j

os

oby

g

r

a

m

a

t

y

c

z

ne

j

,

a

do

r

z

e

s

z

y

s

ł

uc

h

a

c

z

y

,

k

t

ór

y

c

h s

a

m

s

t

w

a

r

z

a

, -

l

e

s

z

c

z

e

r

a

z

dow

odz

i

t

o uduc

how

i

e

n

i

a

p

i

s

m

a

,

s

t

a

now

i

ą

c

e

g

o pr

z

e

c

i

w

w

a

g

ę

dl

a

j

e

g

o m

a

t

e

r

i

a

l

no

ś

c

i

i

w

y

obc

ow

a

n

i

a

,

j

a

k

i

e

na

r

z

uc

a

m

ow

i

e

. O

dbi

or

c

ą

pi

s

m

a

j

e

s

t

w

i

ę

c

k

a

ż

dy

,

k

t

o pot

r

a

f

i

c

z

y

t

a

ć

. W

s

p

ół

ob

e

c

no

ś

ć

di

a

l

og

u

j

ą

c

y

c

h podm

i

ot

ów

p

r

z

e

s

t

a

j

e

by

ć

m

ode

l

e

m

w

s

z

e

l

k

i

e

g

o por

oz

um

i

e

ni

a

;

r

e

l

a

c

j

a

p

i

s

a

n

i

e

— odc

z

y

t

y

w

a

ni

e

ni

e

j

e

s

t

j

uż

s

z

c

z

e

g

ól

nym

pr

z

y

pa

dk

i

e

m

r

e

l

a

c

j

i

m

ów

i

e

ni

e

— s

ł

uc

h

a

ni

e

. A

j

e

dnoc

z

e

ś

n

i

e

m

ow

a

ods

ł

a

ni

a

s

i

ę

j

a

k

o m

ow

a

w

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

s

w

o

j

e

g

o pr

z

e

z

na

c

z

e

ni

a

.

W

y

m

yk

a

j

ą

c

Cz

ł

o

w

i

e

k

:

u

z

y

s

k

u

j

e

ś

w

i

a

t

P

i

s

m

o

o

t

w

i

e

r a

ś

w

i

a

t

H

e

i

d

e

g

g

e

r

m

a

r a

c

j

ę

O

d

b

i

o

r c

ą

p

i

s

m

a

j

e

s

t

k

a

ż

d

y

5

s

i

ę

p

oz

a

ul

o

t

noś

ć

z

da

r

z

e

ni

a

, poz

a

g

r

a

ni

c

e

pr

z

e

ż

y

ć

a

ut

o

r

a

i

z

a

w

ę

ż

e

n

i

e

odn

i

e

s

i

e

ni

a

os

t

e

n

s

y

w

ne

g

o,

m

ow

a

w

y

s

w

oba

dz

a

s

i

ę

z

og

r

a

ni

c

z

e

ń s

y

t

ua

c

j

i

di

a

l

og

ow

e

j

,

ni

e

pos

i

a

da

j

uż

w

i

dz

i

a

l

n

e

g

o s

ł

u

c

ha

c

z

a

;

c

z

y

t

e

l

ni

k

ni

e

w

i

dz

i

a

l

ny

i

ni

e

z

na

ny

s

t

a

j

e

s

i

ę

dow

ol

ny

m

a

dr

e

s

a

t

e

m

m

ow

y

.

P

ods

um

uj

m

y

r

e

z

ul

t

a

t

y

na

s

z

y

c

h r

oz

w

a

ż

a

ń:

po

j

ę

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

ne

g

o

z

a

i

s

t

n

i

a

ł

e

g

o w

r

e

a

l

i

z

ow

a

n

i

u

s

i

ę

j

ę

z

y

k

a

w

m

ow

i

e

t

o w

y

ł

ą

c

z

ni

e

j

e

de

n

z

dw

óc

h bi

e

-

g

unów

pa

r

y

w

y

da

r

z

e

ni

e

—

s

e

ns

, k

t

ó

r

e

j

pe

ł

na

d

i

a

l

e

k

t

y

ka

r

e

a

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

w

p

r

z

e

j

ś

c

i

u

od s

ł

ow

a

do p

i

s

m

a

. Z

k

ol

e

i

po

j

ę

c

i

e

z

da

r

z

e

ni

a

j

e

s

t

z

r

óż

n

i

c

ow

a

n

e

w

e

dl

e

na

s

t

ę

pu

j

ą

c

y

c

h po

s

obi

e

e

t

a

pów

di

a

l

e

k

t

y

k

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

z

na

c

z

e

ni

a

.

Z

da

r

z

e

ni

e

t

o

na

j

p

i

e

r

w

w

y

k

onan

i

e

pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

o

ne

b

i

e

g

unow

o noe

m

a

t

ow

i

i

nt

e

nc

j

i

. N

a

s

t

ę

pni

e

-

t

o

i

n

t

e

n

c

j

a

m

y

ś

l

ow

a

m

ów

i

ą

c

e

g

o pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

ona

s

ł

ow

ne

m

u z

na

c

z

e

ni

u s

a

m

e

g

o

t

e

k

s

t

u. I

j

e

s

z

c

z

e

t

o

s

y

t

ua

c

j

a

, do k

t

ór

e

j

os

t

e

n

s

y

w

ni

e

ods

y

ł

a

di

a

l

og

, pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

on

a

w

ym

i

a

r

ow

i

„

ś

w

i

a

t

ow

e

m

u"

m

o

w

y

pi

s

a

ne

j

.

W

r

e

s

z

c

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

e

t

o

z

w

r

ó

c

e

n

i

e

s

i

ę

do pi

e

r

w

ot

ne

g

o odbi

o

r

c

y

m

ow

y

, pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

one

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

a

n

oni

m

ow

e

g

o

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

. I

t

a

k

na

c

z

t

e

r

y

r

óż

ne

s

pos

oby

m

ow

a

r

e

a

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

j

a

k

o w

y

da

r

z

e

ni

e

i

na

c

z

t

e

r

y

s

pos

oby

w

y

da

r

z

e

ni

e

pr

z

e

k

r

a

c

z

a

s

i

e

bi

e

k

u z

na

c

z

e

ni

u:

popr

z

e

z

ut

r

w

a

l

e

n

i

e

,

k

t

ór

e

w

y

dz

i

e

r

a

j

e

pr

z

e

m

i

j

a

ni

u;

popr

z

e

z

r

oz

s

z

c

z

e

p

i

e

n

i

e

, k

t

ór

e

w

y

z

w

a

ł

a

z

i

nt

e

n

c

j

i

m

y

ś

l

ow

e

j

a

u

t

or

a

;

po

pr

z

e

z

ot

w

ar

c

i

e

n

a

ś

w

i

a

t

, w

y

r

y

w

a

j

ą

c

e

j

e

z

og

r

a

n

i

c

z

e

ń s

y

t

u

a

c

j

i

di

a

l

og

ow

e

j

;

o

r

a

z

pr

z

e

z

uni

w

e

r

s

a

l

noś

ć

ni

e

s

k

ońc

z

one

g

o a

udy

t

or

i

um

. N

a

w

s

z

y

s

t

k

i

e

c

z

t

e

r

y

s

pos

oby

s

e

ns

ok

a

z

uj

e

s

i

ę

pona

dz

da

r

z

e

ni

ow

y

. S

t

ą

d bi

e

r

z

e

s

i

ę

c

a

ł

y

pr

o

c

e

s

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ny

.

I

t

u r

oz

poc

z

y

na

m

y

na

s

z

t

r

z

e

c

i

e

t

a

p:

J

a

k

r

e

a

l

i

z

u

j

e

s

i

ę

s

e

ns

w

c

z

y

t

e

l

ni

k

u?

E

t

a

p

t

r

z

e

c

i

,

bo s

k

or

o

j

ę

z

yk

pr

z

e

k

r

a

c

z

a

s

i

e

b

i

e

w

m

ow

i

e

, a

pop

r

z

e

z

m

ow

ę

z

da

r

z

e

ni

e

w

y

k

r

a

c

z

a

k

u

z

na

c

z

e

ni

u, na

l

e

ż

y

doda

ć

, ż

e

z

na

c

z

e

ni

e

p

r

z

e

k

r

a

c

z

a

s

i

e

b

i

e

w

now

ym

z

da

r

z

e

ni

u

m

ow

y

— w

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

.

3. I

n

t

e

r

p

r

e

t

ac

j

a

j

ak

o

w

yd

ar

z

e

n

i

e

m

o

w

y

W

t

y

m

punk

c

i

e

he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

f

i

l

oz

of

i

c

z

na

j

e

s

t

na

j

ba

r

d

z

i

e

j

k

r

y

t

y

c

z

na

w

obe

c

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

S

c

hl

e

i

e

r

m

a

c

he

r

a

i

D

i

l

t

h

e

y

a

, r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

i

ps

y

c

hol

og

i

z

uj

ą

c

e

j

.

J

e

ś

l

i

t

a

os

t

a

t

ni

a

z

e

s

z

ł

a

n

a

m

a

now

c

e

, s

t

a

ł

o s

i

ę

t

a

k

dl

a

t

e

g

o, ż

e

s

y

t

ua

c

j

ę

di

a

l

og

ow

ą

uc

z

y

ni

ł

a

m

i

a

r

ą

s

t

o

s

ow

a

ne

j

do

t

e

k

s

t

u

ope

r

a

c

j

i

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

j

.

T

y

m

c

z

a

s

e

m

pr

z

e

c

i

w

ni

e

,

t

o

ope

r

a

c

j

a

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

na

uj

a

w

ni

a

s

e

ns

e

l

e

m

e

nt

u he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o z

a

w

a

r

t

e

g

o

j

u

ż

w

r

oz

um

i

e

ni

u di

a

l

og

ow

ym

.

O

bda

r

ow

a

ć

m

ow

ę

t

e

k

s

t

e

m

t

o w

y

t

w

or

z

y

ć

now

y

a

k

t

m

ow

y

,

k

t

ór

y

ni

e

ut

oż

s

a

m

i

a

s

i

ę

z

a

k

t

e

m

pi

e

r

w

o

t

ny

m

.

J

e

ś

l

i

w

r

óc

i

m

y

do c

z

t

e

r

e

c

h

c

e

c

h d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

z

na

c

z

e

ni

a

, u

j

a

w

ni

a

j

ą

c

y

c

h

s

i

ę

p

r

z

y

pi

s

a

ni

u, bę

dz

i

e

na

m

ł

a

t

w

o w

y

s

z

u

k

a

ć

c

e

c

hy

odw

r

ot

n

e

j

d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

z

na

c

z

e

ni

a

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

od

c

z

y

t

y

w

a

ni

u. P

r

z

e

de

w

s

z

y

s

t

k

i

m

, j

a

k

s

i

ę

w

y

da

j

e

, w

y

da

r

z

e

ni

e

m

o-

w

y

w

c

z

y

t

a

ni

u m

a

odpow

i

e

dni

k

ni

e

w

t

e

k

ś

c

i

e

pr

z

e

m

a

w

i

a

j

ą

c

y

m

, l

e

c

z

w

t

e

k

ś

c

i

e

ni

e

m

ym

;

t

o w

ł

a

ś

n

i

e

oz

na

c

z

a

f

a

k

t

z

a

pi

s

u. W

a

s

y

m

e

t

r

y

c

z

ne

j

r

e

l

a

c

j

i

t

e

k

s

t

u

i

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

pr

z

e

m

a

w

i

a

t

y

l

k

o

j

e

de

n z

pa

r

t

ne

r

ów

. D

l

a

t

e

g

o obda

r

ow

a

ć

m

ow

ę

t

e

k

s

t

e

m

t

o c

o

i

nne

g

o n

i

ż

w

s

ł

uc

h

i

w

a

ć

s

i

ę

.

J

e

ż

e

l

i

m

oż

na

m

ó

w

i

ć

o z

e

s

pol

ony

m

a

k

c

i

e

t

e

k

s

t

u

i

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

, t

a

k

j

a

k

A

r

y

s

t

o

t

e

l

e

s

m

ów

i

o z

e

s

po

l

ony

m

a

k

c

i

e

c

z

u

j

ą

c

e

g

o i

o

dc

z

uw

a

ne

g

o

w

e

w

r

a

ż

e

ni

u z

m

y

s

ł

ow

ym

,

na

z

w

i

j

m

y

pr

z

e

z

a

na

l

og

i

ę

„

s

ł

uc

ha

ni

e

m

"

r

oz

um

i

e

ni

e

t

e

k

s

t

u

;

w

i

s

t

oc

i

e

,

t

o s

pe

ł

ni

e

ni

e

w

m

ow

i

e

podą

ż

a

z

a

dy

r

e

k

t

y

w

a

m

i

t

e

k

s

t

u, po

dobni

e

j

a

k

dy

r

yg

e

nt

k

i

e

r

u

j

e

s

i

ę

w

s

k

a

z

ów

k

a

m

i

pa

r

t

y

t

ur

y

.

T

a

k

s

a

m

o j

a

k

z

a

pi

s

m

uz

y

c

z

ny

i

w

yk

ona

ni

e

pr

z

e

z

a

r

t

y

s

t

ę

z

k

r

w

i

i

k

oś

c

i

s

t

a

n

ow

i

ą

z

e

s

p

ół

j

e

dy

ny

w

s

w

ym

r

odz

a

j

u,

z

r

oz

u

m

i

e

ni

e

s

e

ns

u

pr

z

y

c

z

yt

a

n

i

u ni

e

j

e

s

t

pow

t

ó

r

z

e

ni

e

m

pi

e

r

w

ot

n

e

g

o z

da

r

z

e

ni

a

,

l

e

c

z

w

y

t

w

or

z

e

ni

e

m

z

da

r

z

e

ni

a

w

opa

r

c

i

u o

t

e

k

s

t

, k

t

ó

r

y

us

t

a

n

a

w

i

a

A

uf

h

e

bung

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

z

na

c

z

e

ni

u. N

a

s

t

ę

pu

j

ą

c

e

c

e

c

hy

pr

z

e

m

i

a

n

y

t

e

k

s

t

u w

m

ow

ę

po

-

W

y

d

a

r

z

e

n

i

e

i

z

n

a

c

z

e

n

i

e

-

s

ł

o

w

o

i

p

i

s

m

o

U t

r

w

a

l

e

n

i

e

,

r

o

z

s

z

c

z

e

p

i

e

n

i

e

,

o

t

w

a

r

c

i

e

n

a

ś

w

i

a

t

,

u

n

i

w

e

r

s

a

l

n

o

ś

ć

a

u

d

y

t

o

r

i

u

m

M

a

n

o

w

c

e

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

r

o

m

a

n

t

y

c

z

n

e

j

T

e

k

s

t

i

c

z

y

t

e

l

n

i

k

6

t

w

i

e

r

dz

a

j

ą

i

a

k

c

e

n

t

u

j

ą

n

i

e

s

y

m

e

t

r

y

c

z

noś

ć

s

t

os

u

nk

u s

e

ns

— w

y

da

r

z

e

ni

e

w

odc

z

y

t

y

w

a

ni

u.

Z

r

oz

u

m

i

e

ć

t

e

k

s

t

t

o n

i

e

z

na

c

z

y

ods

z

u

k

a

ć

i

nt

e

nc

j

ę

a

u

t

or

a

, t

u

s

pr

z

e

c

i

w

w

obe

c

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

,,,

j

e

s

t

na

j

ba

r

dz

i

e

j

ż

y

w

y

;

pod t

y

m

w

z

g

l

ę

de

m

i

de

a

ł

„

k

ong

e

ni

a

l

noś

c

i

"

od

e

g

r

a

ł

o

pł

a

k

a

ną

r

ol

ę

. Z

na

ne

j

e

s

t

ha

s

ł

o, k

t

ór

e

z

a

pe

w

ne

w

y

pr

z

e

dz

i

ł

o

j

e

s

z

c

z

e

r

o

m

a

nt

yk

ów

, bo c

y

t

u

j

e

j

e

K

a

n

t

:

z

r

oz

u

m

i

e

ć

a

u

t

or

a

l

e

pi

e

j

n

i

ż

on

s

i

ę

s

a

m

r

oz

u

m

i

a

ł

. R

oz

z

i

e

w

s

e

ns

u

i

i

n

t

e

nc

j

i

s

t

w

a

r

z

a

s

y

t

ua

c

j

ę

c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

s

w

o

i

s

t

ą

,

ut

r

a

c

i

l

i

ś

m

y

„

po

m

oc

"

i

nt

e

nc

j

i

a

ut

o

r

a

, k

t

ó

r

a

na

j

c

z

ę

ś

c

i

e

j

ni

e

j

e

s

t

na

m

z

na

na

, a

w

na

j

l

e

ps

z

ym

w

y

pa

d

k

u

m

oż

e

by

ć

odt

w

or

z

ona

do

pi

e

r

o n

a

pods

t

a

w

i

e

t

e

k

s

t

u.

J

a

k

m

ów

i

G

a

da

m

e

r

, g

dy

b

y

dl

a

z

r

oz

um

i

e

ni

a

w

i

e

r

s

z

a

w

y

s

t

a

r

c

z

y

ł

o z

r

oz

u

m

i

e

ć

j

e

g

o

a

ut

o

r

a

,

r

ów

ni

e

dob

r

z

e

j

a

s

a

m

m

ó

g

ł

bym

na

pi

s

a

ć

t

e

n w

i

e

r

s

z

. P

r

z

e

k

r

oc

z

e

ni

e

;

i

nt

e

nc

j

i

pr

z

e

z

s

e

ns

oz

na

c

z

a

j

e

dna

k

,

ż

e

r

oz

um

i

e

ni

e

por

u

s

z

a

s

i

ę

w

pr

z

e

s

t

r

z

e

n

i

n

i

e

ps

y

c

hol

og

i

c

z

ne

j

,

a

s

e

m

a

nt

y

c

z

ne

j

, k

t

ór

ą

z

a

k

r

e

ś

l

i

ł

t

e

k

s

t

odc

i

na

j

ą

c

s

i

ę

od

i

n

t

e

n

c

j

i

pom

y

ś

l

a

ne

j

.

I

w

t

e

j

pr

z

e

s

t

r

z

e

ni

s

e

ns

u

r

oz

um

i

e

ni

e

m

a

z

budow

a

ć

h

i

po

t

e

z

ę

s

e

n

s

u, po-

s

t

a

w

i

ć

na

w

ł

a

s

ną

w

i

a

r

y

g

odnoś

ć

i

po

t

w

i

e

r

dz

i

ć

w

ł

a

s

ne

p

r

a

w

dopod

obi

e

ńs

t

w

o z

a

pom

oc

ą

t

e

c

hn

i

k

k

r

y

t

y

c

z

ny

c

h. K

on

i

e

c

z

noś

ć

z

budow

a

n

i

a

s

e

n

s

u, pos

t

a

w

i

e

n

i

a

n

a

s

e

n

s

,

pot

w

i

e

r

dz

e

ni

a

z

a

k

ł

a

du w

e

d

l

e

w

y

m

o

g

ów

l

og

i

k

i

pr

a

w

do

podobi

e

ńs

t

w

a

j

e

s

t

pr

z

e

c

i

w

w

a

g

ą

t

e

g

o, c

o m

oż

na

by

na

z

w

a

ć

ni

e

m

ot

ą

t

e

k

s

t

u

. P

odobn

i

e

r

z

e

c

z

s

i

ę

m

a

z

e

z

r

oz

u

m

i

e

ni

e

m

t

e

k

s

t

u w

a

s

p

e

k

c

i

e

j

e

g

o odni

e

s

i

e

ń. Z

na

c

z

e

ni

e

t

e

k

s

t

u

ni

e

z

na

j

du

j

e

s

i

ę

poz

a n

i

m

, po s

t

r

o

ni

e

dom

ni

e

m

a

ne

j

i

n

t

e

nc

j

i

a

u

t

or

a

, l

e

c

z

pr

z

e

d -

ni

m

, po s

t

r

o

ni

e

ni

e

-

os

t

e

n

s

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

ń,

p

o s

t

r

oni

e

ś

w

i

a

t

a

, k

t

ór

y

na

m

ot

w

i

e

r

a

.

M

a

m

y

z

r

oz

u

m

i

e

ć

ni

e

p

i

e

r

w

ot

n

ą

s

y

t

ua

c

j

ę

m

ow

y

, a

l

e

t

o,

c

o w

ni

e

-

os

t

e

ns

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

n

i

a

c

h t

e

k

s

t

u

c

e

l

u

j

e

w

ś

w

i

a

t

, k

u k

t

ór

e

m

u e

k

s

pl

odu

j

e

z

a

r

ów

no

s

y

t

ua

c

j

a

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

,

j

a

k

i

a

u

t

or

a

.

N

i

e

i

dz

i

e

a

bs

ol

u

t

n

i

e

o

t

o, b

y

r

oz

u

m

i

e

ni

e

w

s

k

r

z

e

s

i

ł

o a

u

t

or

a

c

z

y

na

w

e

t

j

e

g

o s

y

t

ua

c

j

ę

;

z

w

r

a

c

a

s

i

ę

ono k

u pe

w

n

e

m

u ś

w

i

a

t

u p

r

opo

now

a

ne

m

u, ot

w

a

r

t

e

m

u pr

z

e

z

odni

e

s

i

e

n

i

a

t

e

k

s

t

u.

Z

r

oz

u

m

i

e

ć

t

e

k

s

t

t

o i

ś

ć

z

a

r

u

c

he

m

s

e

ns

u p

r

ow

a

dz

ą

c

e

g

o od t

e

g

o, c

o

t

e

k

s

t

m

ów

i

, do

t

e

g

o, o c

z

ym

m

ów

i

. W

y

dos

t

a

j

ę

s

i

ę

poz

a

m

oj

ą

s

y

t

ua

c

j

ę

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

i

poz

a

s

y

t

u

a

c

j

ę

a

ut

o

r

a

k

u m

oż

l

i

w

ym

s

pos

o

bom

i

s

t

ni

e

ni

a

w

ś

w

i

e

c

i

e

, k

t

ór

e

t

e

k

s

t

o

t

w

or

z

y

ł

m

i

i

ods

ł

o

ni

ł

;

G

a

d

a

m

e

r

na

z

y

w

a

t

o „

z

bi

e

ż

noś

c

i

ą

hor

y

z

ont

ów

"

w

r

oz

u

m

i

e

ni

u

hi

s

t

or

y

c

z

nym

. T

o s

po

t

k

a

ni

e

z

t

e

k

s

t

e

m

j

e

s

t

ni

e

i

n

t

e

r

s

ub

i

e

k

t

y

w

ne

i

ni

e

d

i

a

l

og

ow

e

,

dz

i

e

j

e

s

i

ę

t

a

m

, g

dz

i

e

ni

e

m

a

j

uż

t

e

k

s

t

u

a

ni

m

ni

e

, w

p

r

z

e

s

t

r

z

e

n

i

na

k

i

e

r

ow

a

ne

j

k

u

hor

y

z

ont

ow

i

ś

w

i

a

t

a

, g

dz

i

e

z

os

t

a

j

e

pr

z

e

k

r

oc

z

ona

k

a

ż

da

z

t

y

c

h dw

óc

h s

y

t

ua

c

j

i

J

e

ś

l

i

w

i

ę

c

z

a

c

how

u

j

e

m

y

j

ę

z

y

k

h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

i

r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

,

m

ó

w

i

ą

c

o p

ok

ona

ni

u

odl

e

g

ł

oś

c

i

,

o "

u

c

z

y

ni

e

ni

u w

ł

a

s

nym

"

— o pr

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

u —

A

ne

i

gne

n

—

t

e

g

o c

o

i

nne

, o

bc

e

, m

us

i

m

y

w

pr

ow

a

dz

i

ć

w

a

ż

ną

pop

r

a

w

k

ę

:

c

z

y

ni

m

y

w

ł

a

s

ny

m

,

pr

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

a

m

y

s

obi

e

n

i

e

obc

e

p

r

z

e

ż

y

c

i

e

, odl

e

g

ł

ą

i

n

t

e

nc

j

ę

,

ni

e

g

dy

s

i

e

j

s

z

ą

s

y

t

ua

c

j

ę

,

l

e

c

z

pona

dz

da

r

z

e

ni

ow

y

s

e

n

s

i

ho

r

y

z

ont

ś

w

i

a

t

a

, d

o k

t

ór

e

g

o t

e

n s

e

ns

na

s

od

s

y

ł

a

.

M

ode

l

e

m

t

e

g

o pr

z

yw

ł

a

s

z

c

z

e

ni

a

s

e

n

s

u i

odni

e

s

i

e

n

i

a

n

i

e

j

e

s

t

by

na

j

m

ni

e

j

z

b

i

e

ż

noś

ć

ś

w

i

a

dom

oś

c

i

w

e

w

c

z

uw

a

ni

u s

i

ę

c

z

y

w

s

pół

-

odc

z

uw

a

ni

u a

ni

w

j

a

k

i

c

hk

ol

w

i

e

k

pr

z

yg

oda

c

h i

n

t

e

r

s

ub

i

e

k

t

y

w

noś

c

i

. S

t

a

w

a

ni

e

s

i

ę

w

m

ow

i

e

s

e

n

s

u i

od

ni

e

s

i

e

n

i

a

t

e

k

s

t

u

t

o ni

e

t

y

l

e

r

oz

poz

na

w

a

ni

e

D

r

ug

i

e

g

o, c

o s

t

a

w

a

ni

e

s

i

ę

ś

w

i

a

t

a

w

m

ow

i

e

.

I

w

r

e

s

z

c

i

e

, z

g

odni

e

z

c

z

w

a

r

t

ą

i

os

t

a

t

ni

ą

di

a

l

e

k

t

y

k

ą

w

y

d

a

r

z

e

ni

a

i

z

na

c

z

e

n

i

a

m

ow

y

:

o

i

l

e

pr

a

w

d

ą

j

e

s

t

, ż

e

t

e

k

s

t

j

e

s

t

ot

w

a

r

t

y

dl

a

k

a

ż

de

g

o, k

t

o pot

r

a

f

i

c

z

y

t

a

ć

,

j

e

s

t

c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

f

a

ł

s

z

y

w

e

, j

a

k

oby

m

i

a

r

ą

z

a

da

ni

a

he

r

m

e

ne

u

t

y

c

z

ne

g

o by

ł

a

z

dol

noś

ć

r

oz

um

i

e

ni

a

pi

e

r

w

o

t

ne

g

o a

dr

e

s

a

t

a

t

e

k

s

t

u

. L

i

s

t

y

ś

w

. P

a

w

ł

a

s

ą

s

k

i

e

r

o

w

a

ne

do m

ni

e

n

i

e

m

ni

e

j

n

i

ż

do R

z

ym

i

a

n, G

a

l

a

t

ów

,

K

o

r

y

nt

c

z

yk

ów

, E

f

e

z

j

a

n. P

r

a

w

d

ę

m

ów

i

ą

c

,

j

e

dy

ni

e

di

a

l

og

pos

i

a

da

d

r

ug

ą

os

ob

ę

, t

e

k

s

t

j

e

s

t

d

l

a

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h, c

o po

t

r

a

f

i

ą

i

m

og

ą

c

z

y

t

a

ć

.

„

W

s

z

e

c

h

c

z

a

s

ow

oś

ć

"

s

e

ns

u

oz

na

c

z

a

, ż

e

j

e

s

t

on o

t

w

a

r

t

y

dl

a

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h odc

z

y

t

y

w

a

ń.

Z

t

ą

c

hw

i

l

ą

hi

s

t

o

r

y

c

z

noś

ć

o

dc

z

y

t

yw

a

ni

a

s

t

a

j

e

s

i

ę

p

r

z

e

c

i

w

w

a

g

ą

dl

a

t

e

j

w

s

z

e

c

hc

z

a

s

ow

oś

c

i

;

s

k

or

o t

e

k

s

t

w

ym

yk

a

s

i

ę

a

ut

o

r

ow

i

,

s

y

t

ua

c

j

i

, p

i

e

r

w

ot

ne

m

u,

R

o

z

m

i

a

r

i

s

e

n

s

i

n

t

e

n

c

j

i

Z

r

o

z

u

m

i

e

ć

p

r

o

p

o

n

o

w

a

n

y

ś

w

i

a

t

S

t

a

w

a

n

i

e

s

i

ę

ś

w

i

a

t

a

w

m

o

w

i

e

O t

w

a

r

t

o

ś

ć

n

a

w

s

z

e

l

k

i

e

o

d

c

z

y

t

a

n

i

a

7

odbi

o

r

c

y

, z

a

w

s

z

e

m

oż

e

s

i

ę

pos

t

a

r

a

ć

o now

y

c

h c

z

y

t

e

l

ni

k

ów

. N

ow

i

c

z

y

t

e

l

n

i

c

y

i

now

e

odc

z

y

t

y

w

a

ni

a

s

ą

m

oż

l

i

w

e

dz

i

ę

k

i

pr

z

e

k

r

a

c

z

a

ni

u

p

i

e

r

w

o

t

ne

g

o z

da

r

z

e

ni

a

w

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

s

e

ns

u.

P

od

t

ym

w

z

g

l

ę

de

m

pi

s

m

o s

t

a

no

w

i

pr

z

y

k

ł

a

dow

e

poś

r

e

dni

c

t

w

o m

i

ę

dz

y

dw

om

a

w

yda

r

z

e

ni

a

m

i

m

ow

y

;

j

e

dno z

da

r

z

e

ni

e

w

y

w

oł

u

j

e

now

e

dz

i

ę

k

i

t

e

m

u, ż

e

na

s

t

ę

pu

j

e

z

ni

e

s

i

e

ni

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

w

w

ym

i

a

r

z

e

s

e

ns

u.

J

e

dy

ni

e

t

e

n s

pe

c

j

a

l

ny

r

odz

a

j

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

,

pow

s

z

e

c

hno

ś

ć

"

m

ów

i

one

g

o w

pi

s

a

na

w

l

i

t

e

r

ę

,

m

o

ż

e

z

r

odz

i

ć

now

e

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

n

e

. P

ona

d-

z

da

r

z

e

ni

ow

y

e

t

a

p

s

e

ns

u

j

e

s

t

ź

r

ódł

e

m

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h no

w

y

c

h uobe

c

ni

e

ń.

Z

t

e

j

pr

z

y

c

z

y

ny

he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

z

budow

a

ne

j

w

y

ł

ą

c

z

ni

e

na

k

a

t

e

g

or

i

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

s

ł

ow

ne

g

o w

ym

yk

a

s

i

ę

pods

t

a

w

ow

a

d

i

a

l

e

k

t

y

k

a

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

z

na

c

z

e

ni

a

-

di

a

l

e

k

t

y

k

a

,

k

t

ór

e

j

p

r

oc

e

s

od

c

z

y

t

y

w

a

ni

a

pr

z

e

bi

e

g

a

w

odw

r

ot

ny

m

k

i

e

r

unk

u. Z

a

r

a

z

e

m

t

a

k

a

he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

ni

e

z

dol

na

j

e

s

t

z

r

oz

um

i

e

ć

ni

e

p

r

ow

a

dz

a

l

n

y

c

ha

r

a

k

t

e

r

c

i

ą

g

u:

m

ow

a

-

pi

s

m

o

-

m

ow

a

. B

y

ć

m

o

ż

e

, ni

e

z

bę

dnym

w

a

r

unk

i

e

m

t

r

a

dy

c

j

i

j

e

s

t

poś

r

e

dn

i

c

t

w

o s

e

n

s

u

pona

dz

da

r

z

e

n

i

ow

e

g

o, z

a

pi

s

a

ne

g

o w

t

e

n c

z

y

i

n

ny

s

pos

ób i

of

i

a

r

ow

a

n

e

g

o

odk

r

y

w

c

z

oś

c

i

now

e

j

m

ow

y. K

r

ót

k

i

e

s

pi

ę

c

i

e

m

ow

a

-

m

ow

a

s

k

a

z

uj

e

na

s

na

pos

z

uk

i

w

a

ni

e

n

i

e

o

s

i

ą

g

a

l

ne

j

w

s

pół

c

z

e

s

n

oś

c

i

. B

e

z

w

ą

t

pi

e

ni

a

,

a

by

now

a

a

k

t

ua

l

i

z

a

c

j

a

by

ł

a

m

o

ż

l

i

w

a

, t

r

z

e

ba

by

s

e

ns

z

os

t

a

ł

z

a

pi

s

a

ny

, by

s

i

ę

,,

z

m

a

g

a

z

y

now

a

ł

"

c

z

y

-

m

ów

i

ą

c

j

ę

z

yk

i

e

m

M

e

r

l

e

a

u-

P

ont

y

'

e

g

o

-

„

os

a

dz

i

ł

"

;

a

l

e

w

t

e

dy

pod

j

ę

c

i

e

s

e

ns

u n

a

now

o ni

e

m

a

ni

c

w

s

pó

l

ne

g

o z

pow

t

ór

z

e

ni

e

m

poc

z

ą

t

k

o

w

e

j

i

n

t

e

n

c

j

i

z

a

w

a

r

t

e

j

w

pi

e

r

w

o

t

ne

j

s

y

t

u

a

c

j

i

.

Z

d

y

s

k

us

j

i

t

e

j

w

y

ni

k

a

pe

w

n

a

k

onc

e

pc

j

a

z

a

da

n

i

a

h

e

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o, doś

ć

r

óż

na

od

z

a

da

ni

a

w

y

z

na

c

z

one

g

o pr

z

e

z

k

onc

e

pc

j

ę

r

om

a

nt

y

c

z

ną

.

W

he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

k

ł

a

dą

c

e

j

n

a

c

i

s

k

ba

r

dz

i

e

j

na

s

e

ns

ni

ż

n

a

z

da

r

z

e

ni

e

i

n

t

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

ni

e

j

e

s

t

j

uż

s

z

c

z

e

g

ól

nym

pr

z

y

pa

dk

i

e

m

t

e

g

o r

oz

u

m

i

e

ni

a

, k

t

ór

e

do

c

hodz

i

do g

ł

o

s

u w

i

nt

e

r

s

u

bi

e

k

t

y

w

ne

j

s

y

t

ua

c

j

i

di

a

l

og

u. P

i

s

m

o ni

e

og

r

a

ni

c

z

a

s

i

ę

do u

t

r

w

a

l

a

n

i

a

e

k

s

pr

e

s

j

i

ż

y

c

i

a

,

J

e

s

t

na

t

om

i

a

s

t

p

r

a

w

d

z

i

w

ym

obj

a

w

i

c

i

e

l

e

m

di

a

l

e

k

t

y

k

i

w

y

da

r

z

e

ni

a

i

s

e

n

s

u. C

o

ni

e

z

na

c

z

y

, ż

e

di

a

l

og

ni

e

s

t

a

w

i

a

ż

a

dne

g

o pr

o

bl

e

m

u i

n

t

e

r

pr

e

t

a

c

y

j

ne

g

o, l

e

c

z

di

a

l

e

k

t

y

k

a

s

e

ns

u z

da

r

z

e

ni

a

poz

os

t

a

j

e

t

u w

s

t

a

di

um

e

m

br

i

on

a

l

ny

m

, poni

e

w

a

ż

di

a

l

o

g

r

oz

m

y

w

a

ne

s

ą

s

t

op

ni

ow

o w

g

r

z

e

py

t

a

ń i

odpow

i

e

dz

i

. N

a

l

e

ż

y

w

i

ę

c

w

pr

o

s

t

s

i

ę

g

ną

ć

do pr

ob

l

e

m

u i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

,

b

e

z

podc

i

ą

g

a

n

i

a

g

o pod p

r

ob

l

e

m

r

oz

u

m

i

e

ni

a

D

r

ug

i

e

g

o;

uc

hy

l

a

j

ą

c

t

ę

hi

pot

e

z

ę

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

uni

k

a

a

n

t

y

nom

i

i

, w

k

t

ór

y

c

h g

r

z

ę

ź

ni

e

pr

obl

e

m

a

t

y

k

a

r

oz

u

m

i

e

ni

a

D

r

ug

i

e

g

o.

T

o o

s

w

obodz

e

ni

e

p

r

obl

e

m

a

t

y

k

i

i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

i

m

a

na

t

y

c

hm

i

a

s

t

ow

ą

k

ons

e

k

w

e

nc

j

ę

:

D

i

t

he

y

ow

s

k

i

e

pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

e

ni

e

w

y

j

a

ś

ni

e

ni

a

i

r

oz

um

i

e

ni

a

, n

a

k

t

ór

y

m

opa

r

ł

on

r

oz

r

óż

ni

e

n

i

e

m

i

ę

dz

y

na

uk

a

m

i

o na

t

ur

z

e

i

na

uk

a

m

i

o duc

hu, z

punk

t

u w

i

dz

e

n

i

a

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

t

r

a

c

i

w

a

r

t

oś

ć

.

I

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

z

a

w

i

e

r

a

bow

i

e

m

e

t

a

p w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

a

.

W

i

s

t

oc

i

e

he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

na

s

t

a

w

i

ona

n

a

s

e

n

s

m

i

e

ś

c

i

w

s

ob

i

e

,

j

a

k

o odc

i

ne

k

pe

ł

n

e

j

dr

og

i

, t

e

c

h

ni

k

i

obi

e

k

t

y

w

i

z

u

j

ą

c

e

,

j

a

k

a

na

l

i

z

a

s

t

r

uk

t

ur

a

l

n

a

i

s

e

m

i

ol

og

i

c

z

na

;

t

e

c

h

ni

k

i

t

e

s

ą

c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

upr

a

w

om

oc

ni

on

e

pr

z

e

z

t

o,

c

o na

z

w

a

ł

e

m

oddz

i

e

l

e

ni

e

m

s

i

ę

s

e

ns

u

s

ł

ow

ne

g

o od

i

nt

e

nc

j

i

p

om

yś

l

a

n

e

j

. P

e

ł

n

a

dr

og

a

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

z

a

k

ł

a

da

oc

z

y

w

i

ś

c

i

e

,

ż

e

obi

e

k

t

y

w

i

z

a

c

j

a

z

os

t

a

ni

e

pr

z

e

z

w

y

c

i

ę

ż

ona

pr

z

e

z

podj

ę

c

i

e

z

na

c

z

e

ni

a

;

w

da

l

s

z

ym

c

i

ą

g

u m

oż

e

m

y

na

z

y

w

a

ć

r

oz

um

i

e

ni

e

m

a

k

t

k

ońc

ow

y

, os

t

a

t

n

i

f

i

l

a

r

os

i

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

j

, n

i

e

m

ni

e

j

r

oz

um

i

e

ni

e

op

i

e

r

a

s

i

ę

na

w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

u,

ba

r

dz

i

e

j

,

j

e

dok

a

ńc

z

a

ni

ż

m

u s

i

ę

pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

. W

k

oń

c

u

j

ę

z

y

k

po

t

oc

z

ny

z

a

pr

z

e

c

z

a

t

e

j

dy

c

hot

om

i

i

— k

i

e

dy

ni

e

r

o

z

u

m

i

e

m

y

, pr

os

i

m

y

o w

y

j

a

ś

ni

e

n

i

e

, a

t

o

c

o z

r

o

z

u

m

i

a

ł

e

j

e

s

t

e

ś

m

y

w

s

t

a

ni

e

w

y

j

a

ś

ni

ć

.

W

s

z

e

l

k

i

e

p

o

s

t

ę

pow

a

n

i

e

„

z

da

j

ą

c

e

s

pr

a

w

ę

"

z

e

z

na

c

z

e

ni

a

w

y

j

a

ś

n

i

a

, by

poz

w

ol

i

ć

na

m

l

e

pi

e

j

z

r

oz

um

i

e

ć

.

T

r

z

e

b

a

w

i

ę

c

r

oz

dz

i

e

l

i

ć

t

e

r

m

i

ny

w

s

pos

ób na

s

t

ę

pu

j

ą

c

y

:

r

oz

um

i

e

ć

, i

n

t

e

r

pr

e

t

ow

a

ć

,

w

y

j

a

ś

n

i

a

ć

;

z

a

m

i

a

s

t

po

dpor

z

ą

dk

ow

y

w

a

ć

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ę

r

o

z

u

m

i

e

ni

u i

pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

ć

r

oz

um

i

e

ni

e

w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

u, na

l

e

ż

y

r

oz

u

m

i

e

ni

e

i

w

y

j

a

ś

n

i

e

ni

e

w

ł

ą

c

z

y

ć

do

i

nt

e

r

p

r

e

t

ow

a

ni

a

j

a

k

o dw

i

e

pow

i

ą

z

a

ne

f

a

z

y

, dw

a

k

ol

e

j

n

e

pr

o

c

e

s

y

— podo

bni

e

j

a

k

w

m

ow

i

e

w

y

da

r

z

e

ni

e

i

s

e

ns

.

C

i

ą

g

:

m

o

w

a

—

p

i

s

m

o

—

m

o

w

a

P

i

s

m

o

a

d

i

a

l

o

g

W

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

e

i

r

o

z

u

m

i

e

n

i

e

R

o

z

u

m

i

e

ć

–

i

n

t

e

r

p

r

e

t

o

w

a

ć

–

w y

j

a

ś

n

i

a

ć

W

t

e

n s

po

s

ób

c

a

ł

y

pr

o

c

e

s

a

ż

po

a

k

t

k

ońc

ow

y

,

z

a

m

yk

a

j

ą

c

y

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ę

,

8

s

t

a

j

e

w

now

y

m

ś

w

i

e

t

l

e

.

S

ł

u

s

z

ni

e

z

a

r

z

uc

a

no h

e

r

m

e

ne

ut

y

c

e

r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

, ż

e

i

nt

e

r

-

pr

e

t

a

c

j

ę

t

e

k

s

t

ów

pod

por

z

ą

d

k

ow

a

ł

a

s

k

ońc

z

onym

podm

i

ot

ow

y

m

z

dol

noś

c

i

om

r

oz

um

i

e

ni

a

;

f

r

a

nc

us

k

i

p

r

z

e

k

ł

a

d ni

e

m

i

e

c

k

i

e

g

o

A

ne

i

gne

n — „

uc

z

y

ni

ć

w

ł

a

s

ny

m

"

—

w

z

m

a

g

a

j

e

s

z

c

z

e

w

r

a

ż

e

ni

e

z

a

w

ł

a

dn

i

ę

c

i

a

pr

z

e

z

podm

i

o

t

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

z

na

c

z

e

n

i

e

m

-

t

e

k

s

t

u. C

o

i

nne

g

o

j

e

ś

l

i

„

c

z

yni

e

n

i

e

w

ł

a

s

ny

m

"

t

e

g

o c

o „

o

bc

e

"

dot

y

c

z

y

ni

e

i

n

t

e

nc

j

i

D

r

ug

i

e

g

o, k

t

ór

e

g

o obe

c

no

ś

c

i

dom

y

ś

l

a

m

y

s

i

ę

po

z

a

t

e

k

s

t

e

m

, l

e

c

z

ś

w

i

a

t

a

pr

oponow

a

ne

g

o — by

c

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

— k

t

ór

y

t

e

k

s

t

ot

w

i

e

r

a

p

r

z

e

d s

ob

ą

z

a

po

m

oc

ą

s

w

y

c

h ni

e

-

os

t

e

ns

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

ń

.

T

o n

i

e

pod

m

i

ot

j

u

ż

uk

ons

t

y

t

uow

a

ny

r

z

ut

u

j

e

w

t

e

k

s

t

ap

r

i

o

r

y

c

z

ne

z

a

s

a

dy

s

w

e

g

o s

a

m

or

oz

u

m

i

e

ni

a

, t

o i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

da

j

e

podm

i

ot

o

w

i

now

ą

z

dol

noś

ć

r

oz

um

i

e

ni

a

s

i

e

bi

e

, o

f

i

a

r

ow

u

j

ą

c

now

y

w

z

bog

a

c

a

j

ą

c

y

by

t

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

.

P

r

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

e

pr

z

e

s

t

a

j

e

by

ć

z

a

w

ł

a

dni

ę

c

i

e

m

, z

a

k

ł

a

da

r

a

c

z

e

j

m

o

m

e

nt

w

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

a

ś

w

i

a

d

om

oś

c

i

z

a

c

hł

a

nne

j

i

na

r

c

y

s

t

y

c

z

ne

j

;

o t

o

na

m

c

hodz

i

ł

o, g

dy

m

ów

i

l

i

ś

m

y

o pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

z

na

c

z

e

ni

a

ot

w

a

r

t

e

g

o dl

a

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h, c

o pot

r

a

f

i

ą

c

z

y

t

a

ć

. T

a

uni

w

e

r

s

a

l

no

ś

ć

i

d

z

i

e

w

pa

r

z

e

z

ot

w

a

r

c

i

e

m

ś

w

i

a

t

a

z

a

s

pr

a

w

ą

odni

e

s

i

e

ni

ow

e

j

m

oc

y

t

e

k

s

t

u

. J

e

dy

ni

e

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

a

p

o

s

ł

us

z

na

na

k

a

z

ow

i

s

e

ns

u

,

podą

ż

a

j

ą

c

a

z

a

s

t

r

z

a

ł

k

ą

s

e

ns

u i

us

i

ł

u

j

ą

c

a

m

y

ś

l

e

ć

-

w

e

d

l

e

,

r

odz

i

now

e

r

oz

um

i

e

ni

e

s

i

e

b

i

e

. A

w

w

y

r

a

ż

e

ni

u

„

r

oz

um

i

e

ć

s

i

e

b

i

e

"

p

r

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

m

pod

m

i

ot

w

y

ni

k

a

j

ą

c

y

z

e

z

r

oz

u

m

i

e

ni

a

po

dm

i

ot

ow

i

, k

t

ór

e

m

u s

i

ę

z

da

j

e

, ż

e

w

y

pr

z

e

dz

a

r

oz

um

i

e

ni

e

.

p

r

z

e

ł

o

ż

y

ł

a

E

w

a

B

.

N o

w

e

r

o

z

u

m

i

e

n

i

e

s

i

e

b

i

e