background image

 

 

Paul Ricoeur

 

 

Wy

d

ar

z

e

n

i

e

 

i

 

s

e

n

s

 

w

 

m o

w

i

e

 

*

 

 

 

 

H

e

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 w

y

w

odz

ą

c

a

 s

i

ę

 

o

d S

c

h

l

e

i

e

r

m

a

c

he

r

a

 

i

 D

i

l

t

h

e

y

a

 k

ł

a

a

 

s

z

c

z

e

g

ól

ny

 

na

c

i

s

k

 w

 i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

i

 na

 k

a

t

e

g

or

i

ę

 

w

y

dar

z

e

n

i

a s

ł

ow

ne

go.  P

o

j

a

w

i

a

 

s

i

ę

 

s

i

l

na

 

pok

us

a

by

 t

a

k

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 u

t

s

a

m

i

ć

 k

ol

e

j

n

o z

 i

nt

e

nc

j

ą

 a

ut

o

r

a

, z

 s

y

t

ua

c

j

ą

 pi

e

r

w

o

t

 

w

y

pow

i

e

dz

i

 bą

 z

 pi

e

r

w

ot

nym

 a

dr

e

s

a

t

e

m

 t

e

k

s

t

u. W

 

t

e

n s

pos

ó

b z

 

di

al

ogu  c

z

y

ni

m

y

 

m

ode

l

 

w

s

z

e

l

k

i

e

j

 s

y

t

ua

c

j

i

, w

 k

t

ór

e

j

 d

oc

hodz

i

 

do r

oz

um

i

e

ni

a

na

r

z

uc

a

j

ą

c

 

he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

 r

a

m

y

 i

nt

e

r

s

u

bi

e

k

t

y

w

noś

c

i

, R

oz

um

i

e

ni

e

 

t

e

k

s

t

j

e

s

t

 w

t

e

dy

 t

y

l

k

s

z

c

z

e

g

ól

nym

 pr

z

y

pa

d

k

i

e

m

 

s

y

t

ua

c

j

i

 d

i

a

l

og

ow

e

j

, w

 k

t

ór

e

j

 

k

t

 k

om

 odpow

i

a

d

a

.

 

T

a

 

ps

y

c

hol

og

i

z

u

j

ą

c

a

 k

onc

e

pc

j

a

 

he

r

m

e

ne

u

t

y

k

i

 

m

i

a

ł

a

 

du

ż

y

 w

y

w

 na

 t

e

ol

og

i

ę

;

 

z

a

s

i

l

a

ł

a

 

t

e

o

l

og

i

e

 s

ł

ow

a

, d

l

a

 

k

t

ór

y

c

h w

y

da

r

z

e

ni

e

 t

pr

z

e

de

 w

s

z

y

s

t

k

i

m

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 

s

ł

ow

a

, o

bw

i

e

s

z

c

z

e

ni

e

, k

e

r

y

gm

a

t

, g

ł

os

z

e

ni

e

 E

w

a

ng

e

l

i

i

;

 

s

e

ns

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

pi

e

r

w

o

t

ne

g

o po

t

w

i

e

r

dz

a

 s

i

ę

 z

a

s

a

dni

c

z

o w

 w

y

da

r

z

e

ni

u obe

c

ny

m

z

a

 k

t

ó

-

 

 

*

T

e

k

s

t

 

p

t

.

 

E

v

e

n

e

m e

n

t

 

e

t

 

s

e

n

s

 

d

a

n

s

 

l

e

 

d

i

s

c

o

u

r

s

 

p

u

b

l

i

k

o

w

a

n

y

 

b

y

l

 

p

o

 

r

a

z

 

p

i

e

r

w

s

z

y

 

w

 

k

s

i

ą

ż

c

e

 

P

a

u

l

 

R

i

c

o

e

u

r

 

o

n

 

l

a

 

l

i

b

e

r

i

e

 

s

e

l

o

n

 

1

'

e

s

p

e

r

a

n

c

e

.

 

P

r

ć

s

e

n

t

a

t

i

o

n

,

 

c

h

o

i

x

 

d

e

 

t

e

j

c

t

e

s

,

 

b

i

o

g

r

a

p

h

i

e

,

 

b

i

b

l

l

o

g

r

a

p

h

l

e

 

p

a

r

 

M

,

 

P

t

o

l

i

b

e

n

t

,

 

P

a

r

i

s

 

1

9

7

1

,

'

 

5

.

 

1

7

7

—1

8

7

.

 

N a

 

t

e

j

 

 

p

u

b

l

i

k

a

c

j

i

 

o

p

a

r

t

e

 

 

j

e

s

t

 

n

i

n

i

e

j

s

z

e

 

t

ł

u

m

a

c

z

e

n

i

e

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I

n

t

e

r

s

u

b

i

e

k

t

y

w

n

e

 

r

a

m

y

 

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

$#gui

d{

64

5C

A

E

8

B

-

D

153-

4D

7

8-

80C

5-

0

B

F

0352

C

A

A

8A

}

#$

 

background image

 

 

 

 

 

r

e

g

o s

pr

a

w

ą

 s

t

os

u

j

e

m

y

 j

e

 d

o s

i

e

bi

e

 w

 

na

s

z

ym

 a

k

c

i

e

 w

i

a

r

y

.

 

C

hc

i

a

ł

by

m

 

z

a

kw

e

s

t

i

on

ow

a

ć

 t

e

 p

os

t

ul

a

t

y

 w

 pł

a

s

z

c

z

n

i

e

 

f

i

l

oz

o

f

i

i

 m

ow

y

,  a

by

 

w

yz

w

ol

i

ć

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

ę

 od ps

y

c

hol

og

i

z

u

j

ą

c

y

c

h p

r

z

e

s

ą

dów

 i

 e

g

z

y

s

t

e

nc

j

a

l

ne

g

z

a

w

ę

ż

e

ni

a

;

 ow

e

 p

r

z

e

s

ą

dy

 w

y

y

w

a

j

ą

j

a

k

 m

i

 s

i

ę

 z

da

j

e

,

 

z

 z

a

poz

na

w

a

ni

a

 

d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

 

w

y

dar

z

e

ni

i

 s

e

n

s

u w

 m

ow

i

e

.  Z

 k

ol

e

i

 t

o z

a

poz

na

w

a

n

i

e

 

pr

ow

a

dz

i

 do 

pr

z

y

pi

s

y

w

a

ni

a

 

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

 

f

a

ł

s

z

y

w

e

g

z

a

da

ni

a

, c

o w

y

r

a

ż

a

 s

i

ę

 do

ś

ć

 t

r

a

f

ni

e

 w

 s

ł

y

nnym

 ha

ś

l

e

:

 

z

r

oz

um

i

e

ć

 a

ut

or

a

 l

e

pi

e

j

, n

i

ż

 on s

i

ę

 s

a

m

 r

oz

u

m

i

a

ł

"

. S

t

a

w

k

ą

 w

 t

e

j

 dy

s

k

us

j

i

 

j

e

s

t

 w

i

ę

c

 

popr

a

w

n

e

 ok

r

e

ś

l

e

n

i

e

 z

a

da

ni

a

 he

r

m

e

ne

u

t

y

k

i

.

 

R

e

s

t

y

t

uc

j

a

 d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

i

 s

e

ns

u w

y

m

a

g

a

, a

byś

m

y

 pos

t

ę

pow

a

l

i

 k

r

ok

 z

a

 

k

r

ok

i

e

m

, e

t

a

p po 

e

t

a

pi

e

.

 

 

1.    U

s

p

r

a

w

i

e

d

l

i

w

i

e

n

i

e

 p

o

j

ę

c

i

a;

 

w

yd

a

r

z

e

n

i

e

 

s

ł

o

w

n

e

 

C

hc

i

a

ł

by

m

 na

j

pi

e

r

w

 u

s

t

a

l

i

ć

 

pi

e

r

w

s

z

y

 punk

t

;

 w

 

j

a

k

i

m

 p

l

a

n

i

e

, d

l

a

 

j

a

k

i

e

g

o t

y

pu 

pos

z

uk

i

w

a

ń po

j

ę

c

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

n

e

g

j

e

s

t

 us

pr

a

w

i

e

dl

i

w

i

one

?

 W

s

ł

c

z

e

s

ne

 

j

ę

z

yk

oz

na

w

s

t

w

o da

j

e

 na

m

 odpow

i

e

:

 

po

j

ę

c

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

n

e

g

j

e

s

t

 

upr

a

w

n

i

one

, w

r

ę

c

z

 ni

e

z

d

ne

, z

 c

hw

i

l

ą

 g

dy

 r

oz

pa

t

r

u

j

e

m

y

 pr

z

e

j

ś

c

i

e

 o

d l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 

j

ę

z

yk

a

, c

z

y

l

i

 k

odu, do l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 m

ow

y

, c

z

y

l

i

 pr

z

e

k

a

z

u. T

o r

oz

r

óż

ni

e

ni

e

 po

c

hod

z

i

 

oc

z

y

w

i

ś

c

i

e

 od F

e

r

dy

na

nda

 

de

 S

a

us

s

ur

e

'

a

 i

 L

udw

i

k

a

 H

j

e

l

m

s

l

e

v

a

;

 

j

ę

z

yk

 — 

m

ow

a

pow

i

a

da

 pi

e

r

w

s

z

y

;

 s

c

he

m

a

t

 — uż

y

c

i

e

, m

ów

i

 dr

ug

i

;

 do

da

j

m

y

 j

e

s

z

c

z

e

 w

 

t

e

r

m

i

nol

og

i

i

 C

hom

s

ky

e

g

o:

 k

o

m

pe

t

e

n

c

j

a

 i

 

pe

r

f

or

m

a

nc

j

a

. A

l

e

 

t

r

z

e

ba

 w

y

c

i

ą

g

ć

 

w

s

z

y

s

t

k

i

e

 e

pi

s

t

e

m

ol

og

i

c

z

ne

 k

ons

e

k

w

e

nc

j

e

 

t

e

j

 dw

o

i

s

t

o

ś

c

i

, z

da

j

ą

c

 

s

ob

i

e

 s

p

r

a

w

ę

, ż

e

 

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

a

 

m

ow

y

 

m

a

 i

nne

 

r

e

g

y

 ni

ż

 l

i

ng

w

i

s

t

y

k

a

 j

ę

z

y

k

a

. F

r

a

nc

us

k

i

 

j

ę

z

y

k

o

z

na

w

c

a

 

E

m

i

l

 B

e

nv

e

ni

s

t

e

 pos

u

ł

 

s

i

ę

 na

j

da

l

e

j

 w

 p

r

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

ni

u obu

 l

i

ng

w

i

s

t

y

k

. W

e

dl

e

 

ni

e

g

o ni

e

 

budu

j

e

 s

i

ę

 

i

c

h z

 t

y

c

h s

a

m

y

c

h j

e

dnos

t

e

k

;

 o 

i

l

e

 z

na

k

 (

f

onol

og

i

c

z

ny

 l

ub 

l

e

k

s

y

k

a

l

ny

)

 j

e

s

t

 po

ds

t

a

w

ow

ą

 

j

e

d

nos

t

k

ą

 

j

ę

z

y

k

a

, o t

y

l

e

 pods

t

a

w

ow

ą

 

j

e

dnos

t

k

ą

 m

o

w

y

 

j

e

s

t

 z

da

ni

e

T

o do 

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 z

da

ni

a

 odno

s

i

 

s

i

ę

 

t

e

o

r

i

a

 

w

y

da

r

z

e

ni

a

 s

ł

ow

ne

g

o. 

Z

a

t

r

z

ym

a

m

 s

i

ę

 na

 c

z

t

e

r

e

c

c

e

c

ha

c

h l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 z

da

ni

a

 — pos

ł

ą

 m

i

 do 

opr

a

c

ow

a

ni

a

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 i

 m

ow

y

. P

i

e

r

w

s

z

a

 c

e

c

ha

:

 m

ow

a

 z

a

 k

a

ż

dym

 

r

a

z

e

m

 s

pe

ł

ni

a

 s

i

ę

 na

 

s

pos

ób

 c

z

a

s

ow

y

 i

 a

k

t

ua

l

ny

, na

t

om

i

a

s

t

 s

y

s

t

e

m

 

j

ę

z

y

k

ow

y

 j

e

s

t

 

w

i

r

t

u

a

l

ny

 i

 

poz

a

c

z

a

s

ow

y

. E

m

i

l

 B

e

nv

e

ni

s

t

e

 na

z

y

w

a

 „

i

n

s

t

a

n

c

j

ą

 m

ow

y

"

 w

e

j

ś

c

i

e

 

w

y

da

r

z

e

ni

a

 w

 s

y

s

t

e

m

 j

ę

z

yka

.

 

D

r

ug

a

 c

e

c

ha

:

 o 

i

l

e

 

j

ę

z

yk

 ni

e

 m

a

 podm

i

ot

u — w

 t

y

m

 s

e

ns

i

e

, ż

e

 py

t

a

ni

e

:

 „

k

t

m

ów

i

?

"

 ni

e

 

j

e

s

t

 p

r

a

w

om

oc

ne

 na

 poz

i

om

i

e

 s

y

s

t

e

m

u j

ę

z

yk

ow

e

g

o — 

m

o

w

a

 ods

y

ł

a

 

do 

t

e

g

o, k

t

j

ą

 w

y

pow

i

a

d

a

 z

a

 poś

r

e

d

ni

c

t

w

e

m

 z

ł

one

j

 g

r

y

 w

s

k

a

ź

ni

k

ów

k

t

ór

ym

i

 s

ą

 

z

a

i

m

k

i

 os

obow

e

;

 

i

ns

t

a

n

c

j

a

 

m

ow

y

 j

e

s

t

, c

h

c

i

a

ł

o by

 s

i

ę

 r

z

e

c

, s

a

m

or

e

f

e

r

e

nc

y

j

na

.

 

T

r

z

e

c

i

a

 

c

e

c

h

a

:

 

o i

l

e

 w

 

j

ę

z

yk

u z

na

k

i

 ods

y

ł

a

j

ą

 t

y

l

k

o do i

nny

c

h z

na

k

ów

 w

e

w

t

r

z

 

t

e

g

o s

a

m

e

g

o s

y

s

t

e

m

u, o i

l

e

 

w

i

ę

c

 

j

ę

z

y

k

 j

e

s

t

 

poz

ba

w

i

ony

 ś

w

i

a

t

a

 z

e

w

t

r

z

ne

g

o, 

podobn

i

e

 

j

a

k

 

j

e

s

t

 poz

ba

w

i

o

ny

 c

z

a

s

u i

 podm

i

ot

ow

c

i

m

ow

a

 j

e

s

t

 z

a

w

s

z

e

 na

 

j

a

k

i

ś

 

t

e

m

a

t

, ods

y

ł

a

 d

j

a

k

i

e

g

 ś

w

i

a

t

a

, k

t

ór

y

 us

i

ł

u

j

e

 op

i

s

a

ć

w

y

r

a

z

i

ć

, pr

z

e

ds

t

a

w

i

ć

F

unk

c

j

a

 s

y

m

bol

i

c

z

na

 

j

ę

z

y

ka

 s

pe

ł

ni

a

 s

i

ę

 w

ł

a

ś

n

i

e

 w

 m

ow

i

e

.

 

C

z

w

a

r

t

a

 c

e

c

ha

:

 

j

ę

z

yk

 j

e

s

t

 

t

y

l

k

o w

a

r

unk

i

e

m

 por

oz

u

m

i

e

ni

a

, k

t

ór

e

m

u dos

t

a

r

c

z

a

 s

w

o

j

e

 

k

ody

, na

t

om

i

a

s

t

 w

 m

ow

i

e

 dopi

e

r

o dok

onu

j

e

 s

i

ę

 w

y

m

i

a

na

 pr

z

e

k

a

z

ów

;

 w

 t

ym

 s

e

ns

i

e

 

j

e

dy

ni

e

 d

l

a

 m

ow

y

 i

s

t

ni

e

j

e

 ś

w

i

a

t

, o

r

a

z

 ,,dr

ug

i

"

r

oz

m

ów

c

a

, do k

t

ó

r

e

g

j

e

s

t

 

a

dr

e

s

ow

a

na

T

e

 c

z

t

e

r

y

 c

e

c

h

y

 r

a

z

e

m

 w

z

i

ę

t

e

 na

da

j

ą

 m

ow

i

e

 c

h

a

r

a

k

t

e

r

 w

y

da

r

z

e

ni

a

G

odne

 uw

a

g

i

, ż

e

 ow

e

 c

z

t

e

r

y

 c

e

c

hy

 s

ą

 obe

c

n

e

 w

y

ł

ą

c

z

ni

e

 w

t

e

dy

, k

i

e

dy

 j

ę

z

yk

 r

e

a

-

l

i

z

u

j

e

 

s

i

ę

 w

 m

ow

i

e

. W

s

z

e

l

k

a

 poc

hw

a

ł

a

 m

ow

y

 j

a

k

o w

yda

r

z

e

ni

a

 

j

e

s

t

 w

i

ę

c

 

s

e

n

s

ow

n

a

 

w

t

e

dy

, i

 t

y

l

k

o w

t

e

dy

, g

d

y

 u

k

a

z

uj

e

 ów

 s

t

os

u

ne

k

 r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

,

 dz

i

ę

k

i

 k

t

ó-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O k

r

e

ś

l

i

ć

 

z

a

d

a

n

i

a

 

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

 

 

 

 

 

 

 

 

 

P

o

j

ę

c

i

e

 

W

y

d

a

r

z

e

n

i

a

 

 

 

 

 

 

D

w

i

e

 

l

i

n

g

w

i

s

t

y

k

i

:

j

ę

z

y

k

a

 

i

 

m

o

w

y

 

 

 

 

 

 

 

M

o

w

a

 

j

e

s

t

 

c

z

a

s

o

w

a

 

i

 

a

k

t

u

a

l

n

a

 

 

 

 

 

J

ę

z

y

k

 

a

r

i

e

 

m

a

 

p

o

d

m

i

o

t

u

 

 

 

 

M

o

w

a

 

o

d

s

y

ł

a

 

d

o

 

ś

w

i

a

t

a

 

 

 

 

D l

a

 

m

o

w y

 

i

s

t

n

i

e

j

e

 

ś

w

i

a

t

 

i

 

r

o

z

m

ó

w

c

a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

 

 

 

 

r

e

j

 

na

s

z

a

 l

i

ng

w

i

s

t

y

c

z

na

 „

k

om

pe

t

e

nc

j

a

"

 a

k

t

ua

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 

w

 „

pe

r

f

or

m

a

nc

j

i

"

.

   L

e

c

z

 

poc

hw

a

ł

a

 t

a

 s

t

a

j

e

 s

i

ę

 n

a

duż

y

c

i

e

m

 

z

 c

hw

i

l

ą

, g

dy

 ów

 c

ha

r

a

k

t

e

r

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

r

oz

c

i

ą

g

ni

e

m

y

 z

 pr

obl

e

m

a

t

yk

i

 r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

, g

dz

i

e

 z

a

c

how

u

j

e

 on

a

 w

a

r

t

ć

, na

 

i

nną

 

pr

obl

e

m

a

t

y

k

ę

m

i

a

now

i

c

i

e

 

pr

obl

e

m

a

t

y

k

ę

 r

oz

u

m

i

e

ni

a

B

o c

óż

 t

o z

na

c

z

y

 w

 i

s

t

oc

i

e

;

 

r

oz

um

i

e

ć

 m

ow

ę

?

 O

dpow

i

e

dz

i

ą

 na

 t

o py

t

a

n

i

e

 bę

dz

i

e

 dr

ug

i

 e

t

a

p n

a

s

z

e

g

o w

y

w

odu.

 

 

2. Wyd

ar

z

e

n

i

e

 i

 

s

e

n

s

 

W

s

z

e

l

k

a

 m

ow

a

 r

e

a

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 

j

a

k

o w

y

da

r

z

e

ni

e

 

— l

e

c

z

 w

s

z

e

l

k

a

 m

o

w

a

 j

e

s

t

 

po

j

m

ow

a

l

na

 

j

a

k

o s

e

ns

,

 

P

r

a

g

ni

e

m

y

 

z

r

oz

u

m

i

e

ć

 ni

e

 

w

y

da

r

z

e

ni

e

 

j

a

k

o c

o

ś

 pr

z

e

l

o

t

ne

g

o, a

l

e

 

j

e

g

o s

e

ns

 

j

a

k

o c

o

ś

 

t

r

w

a

ł

e

g

o. Ż

e

by

 uni

kną

ć

 n

i

e

por

oz

um

i

e

ń:

 m

ów

i

ą

c

 t

a

k

 ni

e

 c

of

a

m

y

 s

i

ę

 w

s

t

e

c

z

, od 

l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 

m

ow

y

 do l

i

ng

w

i

s

t

y

k

i

 

j

ę

z

y

k

a

;

 t

o w

ł

a

ś

ni

e

 w

 l

i

ng

w

i

s

t

y

c

e

 m

ow

y

 

a

r

t

y

k

u

j

e

 

s

i

ę

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 

i

 

s

e

ns

T

a

 a

r

t

y

k

ul

a

c

j

a

 

j

e

s

t

 

j

ą

d

r

e

m

 c

a

ł

e

g

o pr

ob

l

e

m

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o. P

odobn

i

e

 

j

a

k

 

j

ę

z

yk

, a

k

t

ua

l

i

z

u

j

ą

c

 s

i

ę

 w

 m

ow

i

e

, w

yk

r

a

c

z

a

 poz

a

 

s

i

e

b

i

e

 w

 z

da

r

z

e

n

i

e

 s

ł

ow

ne

,

 

t

a

k

 m

ow

a

, w

c

hodz

ą

c

 w

 pr

oc

e

s

 r

oz

um

i

e

ni

a

, w

k

r

a

c

z

a

 w

 

s

e

ns

. O

w

o p

r

z

e

j

ś

c

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 w

 z

na

c

z

e

n

i

e

 

j

e

s

t

 c

e

c

 m

ow

y

 j

a

k

o t

a

k

i

e

j

ś

w

i

a

dc

z

y

 o i

nt

e

nc

j

ona

l

no

ś

c

i

 

j

ę

z

y

k

a

, o i

s

t

n

i

e

j

ą

c

y

m

 w

 ni

m

 

z

w

i

ą

z

k

u noe

z

y

 i

 noe

m

a

t

u. 

J

e

ż

e

l

i

 

j

ę

z

y

k

 t

m

e

i

ne

n, 

i

nt

e

nc

j

a

, w

o

l

a

 m

ów

i

e

n

i

a

, dz

i

e

j

e

 s

i

ę

 t

a

k

 dz

i

ę

k

i

 ow

e

j

 

A

uj

he

bu

ng  — dz

i

ę

k

i

 t

e

m

u z

ni

e

s

i

e

ni

— z

a

 k

t

ór

e

g

o s

p

r

a

w

ą

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 z

os

t

a

j

e

 

pr

z

e

k

r

oc

z

one

 i

 z

a

c

how

a

ne

w

 i

nt

e

nc

j

i

 s

e

ns

u.

 

J

a

k

 t

o s

t

opn

i

ow

o z

r

oz

um

i

e

m

y

, r

o

m

a

nt

y

c

z

na

, ps

y

c

hol

o

g

i

z

uj

ą

c

a

 i

 z

w

r

óc

ona

 k

hi

s

t

or

i

i

 h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

ne

g

o z

a

s

a

dn

i

c

z

o

 z

a

poz

na

j

e

 t

ę

 k

w

e

s

t

i

ę

.

 

A

by

 l

e

pi

e

j

 uk

a

z

a

ć

 t

z

ni

e

s

i

e

ni

e

  w

y

da

r

z

e

n

i

a

 w

 z

na

c

z

e

n

i

u, po

s

ł

ę

 s

i

ę

 

j

a

k

k

a

m

i

e

ni

e

m

 pr

obi

e

r

c

z

y

m

 pe

r

y

pe

t

i

a

m

i

 i

n

s

t

a

nc

j

i

 m

ow

y

 

w

 j

e

j

 dw

o

j

a

k

i

e

j

 r

e

a

l

i

z

a

c

j

i

;

 

w

 

s

ł

ow

i

e

 ż

y

w

ym

 i

 w

 pi

ś

m

i

e

. N

i

e

 z

na

c

z

y

 t

o by

na

j

m

ni

e

j

ż

e

 na

 w

z

ór

 J

a

k

uba

 D

e

r

r

i

d

a

 

uw

a

ż

a

m

 pi

s

m

o z

a

 pi

e

r

w

i

a

s

t

e

k

 c

a

ł

k

i

e

m

 r

óż

ny

 od 

m

ow

y

,

 z

a

 f

unda

m

e

nt

 n

i

e

 

doc

e

n

i

a

ny

 na

 k

or

z

y

ś

ć

 s

ł

ow

a

j

e

g

o br

z

m

i

e

ni

a

 

i

 

j

e

g

o l

og

os

u. P

r

z

e

c

i

w

ni

e

, c

h

c

i

a

ł

by

m

 

pok

a

z

a

ć

, ż

e

 w

 pi

ś

m

i

e

 doc

h

odz

i

 do pe

ł

ne

j

 m

a

ni

f

e

s

t

a

c

j

i

 

t

e

g

o, c

o w

 s

ł

ow

i

e

 ż

y

w

ym

 

pot

e

n

c

j

a

l

ne

, r

odz

ą

c

e

 s

i

ę

, po

c

z

ą

t

k

ow

e

, t

o z

na

c

z

y

 do oddz

i

e

l

e

n

i

a

 s

e

ns

i

 z

da

r

z

e

ni

a

.

 

T

e

n

 pr

o

c

e

s

 

ni

e

 m

e

 by

ć

 obo

j

ę

t

ny

 dl

a

 h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

i

j

a

k

o ż

e

 j

e

s

t

 o

na

 s

z

c

z

e

g

ól

ni

e

 

z

w

i

ą

z

a

na

 z

 e

gz

e

g

e

z

ą

 t

e

k

s

t

ó

w

, c

z

y

l

i

 z

 i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ą

 

e

k

s

pr

e

s

j

i

 ż

y

c

i

a

 u

t

r

w

a

l

ony

c

h w

 

pi

ś

m

i

e

. N

a

l

e

ż

y

 t

e

dy

 w

y

k

a

z

a

ć

, ż

e

 ut

r

w

a

l

e

ni

e

 t

ni

e

 

j

e

s

t

 

pr

z

y

pa

dk

ow

c

i

ą

, l

e

c

z

 ż

e

 

j

e

s

t

 c

a

ł

k

ow

i

t

y

m

 s

pe

ł

ni

e

ni

e

m

 t

e

g

o, c

o pr

z

e

d c

hw

i

l

ą

 na

z

w

a

l

i

ś

m

y

 

z

ni

e

s

i

e

n

i

e

m

 

w

y

da

r

z

e

ni

a

 w

 z

na

c

z

e

ni

u. 

W

 t

e

n s

po

s

ób c

a

ł

a

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 w

y

w

odz

i

 s

i

ę

 z

 ow

e

g

pr

z

e

j

ś

c

i

a

 w

y

da

r

z

e

n

i

a

 w

 s

e

n

s

, pr

z

e

j

ś

c

i

a

, k

t

ór

e

 r

u

c

h od 

s

ł

ow

a

 do p

i

s

m

a

 

upr

a

w

om

a

c

ni

a

 

i

 u

ś

w

i

ę

c

a

.

 

A

by

 opi

s

a

ć

 

t

e

r

uc

h, w

r

óć

m

y

 do c

z

t

e

r

e

c

h c

e

c

c

ha

r

a

k

t

e

r

y

z

uj

ą

c

y

c

h w

y

da

r

z

e

ni

e

 

m

ow

y

. M

ow

a

, j

a

k

o s

i

ę

 

r

z

e

k

ł

o, i

s

t

n

i

e

j

e

 

t

y

l

k

o w

 i

ns

t

a

nc

j

i

 m

ow

y

 c

z

a

s

ow

e

j

 

i

 

a

k

t

ua

l

ne

j

T

a

 pi

e

r

w

s

z

a

 c

e

c

h

a

 r

e

a

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 

i

na

c

z

e

j

 w

 s

ł

o

w

i

e

 ż

y

w

ym

 i

 w

 pi

ś

m

i

e

;

 w

 

s

ł

ow

i

e

 ż

y

w

ym

 i

ns

t

a

nc

j

a

 m

ow

y

 

m

a

 c

ha

r

a

k

t

e

r

 

s

ł

ow

a

 

ul

o

t

ne

g

o;

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 po

j

a

w

i

a

 

s

i

ę

 

)

 z

ni

k

a

. D

l

a

t

e

g

o w

ł

a

ś

n

i

e

 i

s

t

ni

e

j

e

 

pr

ob

l

e

m

 ut

r

w

a

l

e

n

i

a

, z

a

pi

s

u. C

h

c

e

m

y

 ut

r

w

a

l

i

ć

 

t

o, c

pr

z

e

pa

d

a

;

 

j

e

ż

e

l

i

, e

k

s

t

r

a

po

l

u

j

ą

c

, m

ów

i

m

y

 r

ów

ni

e

ż

, ż

e

 ut

r

w

a

l

a

m

y

 j

ę

z

y

k

 — 

z

a

pi

s

 a

l

f

a

be

t

u, z

a

pi

s

 

s

ł

ow

n

i

c

t

w

a

, z

a

pi

s

 s

k

ł

a

dn

i

 —

 m

a

 t

o c

ha

r

a

k

t

e

r

 

na

r

z

ę

dz

i

a

 w

ob

e

c

 

z

a

da

ni

a

, by

 ut

r

w

a

l

i

ć

 

t

o, 

c

j

e

dy

ni

e

 na

d

a

j

e

 s

i

ę

 do u

t

r

w

a

l

e

ni

a

 

— m

ow

ę

;

 c

o na

l

e

ż

y

 

ut

r

w

a

l

i

ć

, bo 

i

na

c

z

e

j

 pr

z

e

pa

dni

e

. S

y

s

t

e

m

 poz

a

-

c

z

a

s

ow

y ni

e

 po

j

a

w

i

a

 s

i

ę

 

a

ni

 

ni

e

 z

ni

k

a

 

— po pr

os

t

u ni

e

 s

t

a

j

e

 s

i

ę

.  

T

u b

ę

dz

i

e

 m

i

e

j

s

c

e

 n

a

 pr

z

y

pom

ni

e

ni

a

 – 

i

 od-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

M

o

w

a

 

w

k

r

a

c

z

a

 

w

 

s

e

n

s

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ż

y

w

e

 

s

ł

o

w

o

 

i

 

p

i

s

m

o

 

 

 

 

 

 

 

P

r

z

e

j

ś

c

i

e

 

w y

d

a

r

z

e

n

i

a

 

w

 

-

s

e

n

s

 

 

 

 

 

U t

r

w

a

l

a

n

i

e

 

m

o

w

y

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

 

 

 

 

ni

e

s

i

e

n

i

a

?

 Z

na

c

z

y

ł

oby

 t

o pom

i

e

s

z

a

ć

 odni

e

s

i

e

ni

e

 i

 uk

a

z

a

ni

e

, ś

w

i

a

t

 

i

 s

y

t

ua

c

j

ę

. M

o

w

a

 

ni

e

 m

e

 i

s

t

n

i

e

ć

 

i

na

c

z

e

j

 n

i

ż

 

j

a

k

o m

ow

a

 o c

z

ym

ś

. C

m

ów

i

ą

c

 o

e

gnu

j

ę

 s

i

ę

 od 

w

s

z

e

l

k

i

e

j

 i

de

o

l

og

i

i

 

t

e

k

s

t

t

r

a

k

t

ow

a

ne

g

j

a

k

o a

bs

o

l

u

t

. Z

a

l

e

dw

i

e

 n

i

e

l

i

c

z

ne

 

udz

i

w

ni

one

 

pi

s

m

a

 odpow

i

a

da

j

ą

 

t

e

m

u i

de

a

ł

ow

i

 t

e

k

s

t

u b

e

z

 odni

e

s

i

e

n

i

a

;

 s

ą

 t

t

e

k

s

t

y

g

dz

i

e

 g

r

a

 e

l

e

m

e

nt

u z

na

c

z

ą

c

e

g

o w

yz

w

o

l

i

ł

a

 s

i

ę

 o

d z

a

l

e

ż

noś

c

i

 w

z

g

l

ę

de

m

 e

l

e

m

e

nt

oz

na

c

z

a

ne

g

o;

 a

l

e

 ów

 „

now

o-

t

w

ór

"

 m

a

 z

a

w

s

z

e

 c

ha

r

a

k

t

e

r

 w

y

j

ą

t

k

u i

 n

i

e

 m

e

 

s

t

a

now

i

ć

 k

l

uc

z

a

 do 

i

nny

c

t

e

ks

t

ów

, k

t

ó

r

e

 m

ów

i

ą

 o ś

w

i

e

c

i

e

.

 

W

i

ę

c

 o c

z

ym

 s

ą

 t

e

k

s

t

y

, k

i

e

dy

 ni

c

 ni

e

 m

e

 b

y

ć

 pok

a

z

a

ne

?

 Z

a

m

i

a

s

t

 t

w

i

e

r

dz

i

ć

, ż

e

 

t

e

k

s

t

 

j

e

s

t

 w

ów

c

z

a

s

 be

z

 ś

w

i

a

t

a

, pow

i

e

m

 be

z

 pa

r

a

dok

s

u, 

ż

e

 dopi

e

r

o t

e

r

a

z

 c

z

ł

ow

i

e

k

 

uz

y

s

k

uj

e

 ś

w

i

a

t

,  a

 

ni

e

 t

y

l

k

s

y

t

uac

j

ę

.  P

odobn

i

e

 

j

a

k

 t

e

k

s

t

 

w

yz

w

a

l

a

 s

w

ó

j

 

s

e

ns

 

s

pod 

k

ur

a

t

e

l

i

 

i

nt

e

nc

j

i

 p

om

y

ś

l

a

ne

j

, t

a

k

 w

y

s

w

oba

dz

a

 s

w

o

j

e

 od

ni

e

s

i

e

n

i

e

 z

 og

r

a

ni

c

z

e

ń 

odni

e

s

i

e

ni

a

 os

t

e

ns

y

w

ne

g

o. Ś

w

i

a

t

 

t

o d

l

a

 n

a

s

 z

e

s

ł

 odn

i

e

s

i

e

ń o

t

w

a

r

t

y

c

h pr

z

e

z

 t

e

k

s

t

;

 

m

ów

i

m

y

 o „

ś

w

i

e

c

i

e

"

 g

r

e

c

k

i

m

 ni

e

 dl

a

 oz

na

c

z

e

n

i

a

, c

z

ym

 by

ł

y

 s

y

t

ua

c

j

e

 d

l

a

 

l

udz

i

k

t

ór

z

y

 j

e

 ni

e

g

dy

ś

 pr

z

e

ż

y

w

a

l

i

l

e

c

z

 dl

a

 oz

na

c

z

e

ni

a

 odn

i

e

s

i

e

ń ni

e

-

s

y

t

ua

-

c

y

j

ny

c

h, 

k

t

ór

e

 pr

z

e

t

r

w

a

ł

y

 pr

z

e

m

i

j

a

n

i

e

 t

y

c

h pi

e

r

w

s

z

y

c

h i

 t

e

r

a

z

 of

i

a

r

ow

u

j

ą

 

s

i

ę

 na

m

 j

a

k

m

o

ż

l

i

w

e

 s

po

s

oby

 i

s

t

ni

e

ni

a

,

 

w

 s

ym

bol

i

c

z

ny

c

h w

ym

i

a

r

a

c

h na

s

z

e

g

o by

c

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

J

e

s

t

 t

dl

a

 m

ni

e

 o

dni

e

s

i

e

ni

e

 c

a

ł

e

j

 

l

i

t

e

r

a

t

ur

y

;

 

j

 n

i

e

 

U

m

w

e

l

t

 o

s

t

e

ns

y

w

ny

c

odni

e

s

i

e

ń di

a

l

og

u, l

e

c

z

 

W

e

l

t

 pr

o

j

e

k

t

ow

a

ny

 pr

z

e

z

 -

ni

e

-

o

s

t

e

n

s

y

w

-

ne

 odni

e

s

i

e

n

i

a

 

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h t

e

k

s

t

ów

, k

t

ór

e

ś

m

y

 c

z

y

t

a

l

i

, po

j

ę

l

i

, p

ol

ub

i

l

i

Z

r

oz

u

m

i

e

ć

 t

e

k

s

t

 

t

o z

a

r

a

z

e

m

 

r

oz

s

a

dz

i

ć

 w

ł

a

s

 

s

y

t

ua

c

j

ę

 

c

z

y

 t

e

ż

, i

na

c

z

e

j

 m

ów

i

ą

c

po

m

i

ę

dz

y

 ok

r

e

ś

l

e

ni

a

'

 na

s

z

e

j

 

w

ł

a

s

ne

j

 s

y

t

u

a

c

j

i

 w

s

un

ą

ć

 w

s

z

y

s

t

k

i

e

 t

e

 z

na

c

z

e

n

i

a

, k

t

ó

r

e

 

na

s

z

 

U

m

w

e

l

t

  p

r

z

e

m

i

e

ni

a

 w

 

W

e

l

t

O

w

o r

oz

s

z

e

r

z

e

ni

e

 

U

m

w

e

l

t

u  d

W

e

l

t

poz

w

a

l

a

 n

a

m

 

m

ów

i

ć

 o odni

e

s

i

e

ni

a

c

ot

w

ar

t

y

c

pr

z

e

z

 t

e

k

s

t

;

 ś

c

i

ś

l

e

j

t

o w

ł

a

ś

ni

e

 odn

i

e

s

i

e

n

i

a

 

ot

w

i

e

r

a

j

ą ś

w

i

a

t

T

ut

a

j

 z

now

u

   

u

j

a

w

ni

a

   s

i

ę

  

uduc

h

ow

i

e

n

i

e

   m

ow

y

  z

a

d

z

i

a

l

ne

 

i

 og

r

a

n

i

c

z

one

 s

y

t

ua

c

j

a

m

i

ot

w

i

e

r

a

j

ą

c

 

na

m

 ś

w

i

a

t

c

z

y

l

i

 now

e

 w

ym

i

a

r

y

 na

s

z

e

g

o byc

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

.

 

W

 t

y

m

 s

e

ns

i

e

 H

e

i

de

g

g

e

r

 m

a

 r

a

c

j

ę

, g

dy

 pow

i

a

da

 — a

n

a

l

i

z

u

j

ą

c

 po

j

ę

c

i

e

 

v

e

r

s

t

e

h

e

n  w

 

Se

i

n u

nd Z

e

 

i

t

 

— ż

e

 w

 m

ow

i

e

 po

j

m

u

j

e

m

y

 na

j

pi

e

r

w

 ni

e

 

D

r

ug

i

e

g

o, l

e

c

z

 pr

o

j

e

k

t

, t

z

na

c

z

y

 s

z

k

i

c

 now

e

g

o by

c

i

a

 

w

 ś

w

i

e

c

i

e

J

e

dy

ni

e

 p

i

s

m

o, w

yz

w

a

l

a

j

ą

c

 

na

s

 n

i

e

 

t

y

l

k

o od 

a

ut

o

r

a

, a

l

e

 

i

 od z

a

w

ę

ż

e

ni

a

 

w

ł

a

ś

c

i

w

e

g

o s

y

t

ua

c

j

i

 d

i

a

l

og

ow

e

j

, ob

j

a

w

i

a

 ow

pr

z

e

z

na

c

z

e

ni

e

 m

ow

y

k

t

ór

y

m

 j

e

s

t

 pr

o

j

e

k

t

 ś

w

i

a

t

a

.

 

W

i

ą

ż

ą

c

 w

 

t

e

s

pos

ó

b odn

i

e

s

i

e

n

i

e

 z

 pr

o

j

e

k

t

ow

a

n

i

e

m

 ś

w

i

a

t

a

 odn

a

j

du

j

e

m

y

 ni

e

 t

y

l

k

H

e

i

de

g

g

e

r

a

, l

e

c

z

 i

 W

i

l

he

l

m

a

 v

on H

um

bol

dt

a

, dl

a

 k

t

ór

e

g

o pr

a

w

dz

i

w

e

 

us

pr

a

w

i

e

d

l

i

w

i

e

n

i

e

 

j

ę

z

yk

a

 t

o us

t

a

now

i

e

ni

e

 r

e

l

a

c

j

i

 m

i

ę

dz

y

 c

z

ł

ow

i

e

k

i

e

m

 a

 ś

w

i

a

t

e

m

U

s

uńm

y

 t

ę

 f

unk

c

j

ę

 odn

i

e

s

i

e

ni

ow

ą

a

 z

os

t

a

ni

e

 t

y

l

k

o a

b

s

ur

da

l

na

 g

r

a

 z

na

c

z

e

ń be

z

 

z

a

c

z

e

pi

e

ni

a

.

 

A

l

e

, by

ć

 m

e

, dopi

e

r

o w

 c

z

w

a

r

t

e

j

 

c

e

s

z

e

 dop

e

ł

n

i

e

ni

e

 

m

ow

y

 w

 pi

ś

m

i

e

 s

t

a

j

e

 

s

i

ę

 

pr

z

yk

ł

a

dow

e

;

 

t

y

l

k

m

ow

a

 z

w

r

a

c

a

 

s

i

ę

 do k

og

j

ę

z

y

k

 

— ni

e

.

 

J

e

s

t

 

t

o pod

s

t

a

w

a

 

r

oz

um

i

e

ni

a

. L

e

c

z

 t

r

z

e

ba

 

t

odr

óż

ni

ć

 

dw

i

e

 

r

z

e

c

z

y

:

 

m

ow

ę

 z

w

r

a

c

a

j

ą

c

ą

 

s

i

ę

 do 

r

oz

m

ów

c

y

 na

 r

ów

ni

 ob

e

c

ne

g

o w

 s

y

t

ua

c

j

i

 p

r

z

e

z

 ni

ą

 s

t

w

or

z

one

j

, o

r

a

z

 m

o

w

ę

 

a

dr

e

s

ow

a

j

a

k

 t

pot

e

nc

j

a

l

ni

e

 m

a

 

m

i

e

j

s

c

e

 w

 k

a

ż

dym

 

z

a

pi

s

i

e

, do 

W

s

z

y

s

t

k

i

c

h c

pot

r

a

f

i

ą

 

i

 m

og

ą

 c

z

y

t

a

ć

. Z

a

w

ę

ż

e

ni

e

 s

t

os

unk

u d

i

a

l

og

ow

e

g

o z

os

t

a

j

e

 

r

oz

s

a

dz

one

. Z

a

pi

s

 

ni

e

 

j

e

s

t

 

j

 t

y

l

k

o s

k

i

e

r

ow

a

n

y

 do c

i

e

bi

e

, d

r

ug

i

e

j

 

os

oby

 g

r

a

m

a

t

y

c

z

ne

j

a

 do 

r

z

e

s

z

y

 

s

ł

uc

h

a

c

z

y

k

t

ór

y

c

h s

a

m

 s

t

w

a

r

z

a

, -

l

e

s

z

c

z

e

 r

a

z

 dow

odz

i

 t

o uduc

how

i

e

n

i

a

 p

i

s

m

a

s

t

a

now

i

ą

c

e

g

o pr

z

e

c

i

w

w

a

g

ę

 dl

a

 

j

e

g

o m

a

t

e

r

i

a

l

no

ś

c

i

 i

 w

y

obc

ow

a

n

i

a

j

a

k

i

e

 na

r

z

uc

a

 

m

ow

i

e

. O

dbi

or

c

ą

 pi

s

m

a

 j

e

s

t

 w

i

ę

c

 k

a

ż

dy

k

t

o pot

r

a

f

i

 c

z

y

t

a

ć

. W

s

p

ół

ob

e

c

no

ś

ć

 

di

a

l

og

u

j

ą

c

y

c

h podm

i

ot

ów

 

p

r

z

e

s

t

a

j

e

 by

ć

 m

ode

l

e

m

 w

s

z

e

l

k

i

e

g

o por

oz

um

i

e

ni

a

;

 

r

e

l

a

c

j

a

 p

i

s

a

n

i

e

 

— odc

z

y

t

y

w

a

ni

e

 

ni

e

 

j

e

s

t

 

j

 s

z

c

z

e

g

ól

nym

 pr

z

y

pa

dk

i

e

m

 r

e

l

a

c

j

i

 

m

ów

i

e

ni

e

 — s

ł

uc

h

a

ni

e

. A

 

j

e

dnoc

z

e

ś

n

i

e

 m

ow

a

 ods

ł

a

ni

a

 s

i

ę

 

j

a

k

o m

ow

a

 w

 

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

 s

w

o

j

e

g

o pr

z

e

z

na

c

z

e

ni

a

W

y

m

yk

a

j

ą

c

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cz

ł

o

w

i

e

k

:

 

u

z

y

s

k

u

j

e

 

ś

w

i

a

t

 

 

 

 

 

 

 

P

i

s

m

o

 

o

t

w

i

e

r a

 

ś

w

i

a

t

 

 

 

 

 

 

 

 

H

e

i

d

e

g

g

e

r  

m

a

 

r a

c

j

ę

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O

d

b

i

o

r c

ą

 

p

i

s

m

a

 

j

e

s

t

 

k

a

ż

d

y

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

 

 

 

 

s

i

ę

 p

oz

a

 ul

o

t

noś

ć

 z

da

r

z

e

ni

a

, poz

a

 g

r

a

ni

c

e

 pr

z

e

ż

y

ć

 a

ut

o

r

a

 i

 z

a

w

ę

ż

e

n

i

e

 odn

i

e

s

i

e

ni

a

 

os

t

e

n

s

y

w

ne

g

o, 

m

ow

a

 w

y

s

w

oba

dz

a

 s

i

ę

 z

 og

r

a

ni

c

z

e

ń s

y

t

ua

c

j

i

 di

a

l

og

ow

e

j

ni

e

 

pos

i

a

da

 

j

 w

i

dz

i

a

l

n

e

g

o s

ł

u

c

ha

c

z

a

;

 

c

z

y

t

e

l

ni

k

 ni

e

w

i

dz

i

a

l

ny

 i

 ni

e

z

na

ny

 s

t

a

j

e

 s

i

ę

 

dow

ol

ny

m

 a

dr

e

s

a

t

e

m

 

m

ow

y

.

 

P

ods

um

uj

m

y

 r

e

z

ul

t

a

t

y

 na

s

z

y

c

h r

oz

w

a

ż

a

ń:

 po

j

ę

c

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

ne

g

z

a

i

s

t

n

i

a

ł

e

g

o w

 r

e

a

l

i

z

ow

a

n

i

u

 s

i

ę

 

j

ę

z

y

k

a

 w

 

m

ow

i

e

 t

o w

y

ł

ą

c

z

ni

e

 

j

e

de

n

 z

 dw

óc

h bi

e

-

g

unów

 pa

r

y

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 — 

s

e

ns

, k

t

ó

r

e

j

 pe

ł

na

 d

i

a

l

e

k

t

y

ka

 r

e

a

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 w

 p

r

z

e

j

ś

c

i

od s

ł

ow

a

 do p

i

s

m

a

. Z

 

k

ol

e

i

 

po

j

ę

c

i

e

 z

da

r

z

e

ni

a

 

j

e

s

t

 z

r

óż

n

i

c

ow

a

n

e

 w

e

dl

e

 

na

s

t

ę

pu

j

ą

c

y

c

h po 

s

obi

e

 e

t

a

pów

 di

a

l

e

k

t

y

k

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

i

 z

na

c

z

e

ni

a

 Z

da

r

z

e

ni

e

 

t

na

j

p

i

e

r

w

 

w

y

k

onan

i

e

 

pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

o

ne

 b

i

e

g

unow

o noe

m

a

t

ow

i

 i

nt

e

nc

j

i

. N

a

s

t

ę

pni

e

 

-

 

t

i

n

t

e

n

c

j

a

  m

y

ś

l

ow

a

 m

ów

i

ą

c

e

g

o pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

ona

 s

ł

ow

ne

m

u z

na

c

z

e

ni

u s

a

m

e

g

t

e

k

s

t

u. I

 j

e

s

z

c

z

e

 t

s

y

t

ua

c

j

a

,  do k

t

ór

e

j

 os

t

e

n

s

y

w

ni

e

 ods

y

ł

a

 di

a

l

og

, pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

on

a

 

w

ym

i

a

r

ow

i

 „

ś

w

i

a

t

ow

e

m

u"

 m

o

w

y

 pi

s

a

ne

j

W

r

e

s

z

c

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 t

z

w

r

ó

c

e

n

i

e

 s

i

ę

 

do pi

e

r

w

ot

ne

g

o odbi

o

r

c

y

 m

ow

y

, pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

one

 

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

 a

n

oni

m

ow

e

g

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

.   I

 t

a

k

 na

 c

z

t

e

r

y

 r

óż

ne

 s

pos

oby

 m

ow

a

 r

e

a

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 

j

a

k

o w

y

da

r

z

e

ni

e

 

i

 na

 

c

z

t

e

r

y

 s

pos

oby

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 

pr

z

e

k

r

a

c

z

a

 s

i

e

bi

e

 k

u z

na

c

z

e

ni

u:

 

popr

z

e

z

 

ut

r

w

a

l

e

n

i

e

k

t

ór

e

 w

y

dz

i

e

r

a

 

j

e

 pr

z

e

m

i

j

a

ni

u;

 

popr

z

e

z

 

r

oz

s

z

c

z

e

p

i

e

n

i

e

,  k

t

ór

e

 w

y

z

w

a

ł

a

 z

 i

nt

e

n

c

j

i

 

m

y

ś

l

ow

e

j

 a

u

t

or

a

;

 po

pr

z

e

z

 

ot

w

ar

c

i

e

  n

a

 ś

w

i

a

t

, w

y

r

y

w

a

j

ą

c

e

 

j

e

 

z

 og

r

a

n

i

c

z

e

ń s

y

t

u

a

c

j

i

 

di

a

l

og

ow

e

j

;

 o

r

a

z

 pr

z

e

z

 

uni

w

e

r

s

a

l

noś

ć

  ni

e

s

k

ońc

z

one

g

o a

udy

t

or

i

um

. N

a

 w

s

z

y

s

t

k

i

e

 

c

z

t

e

r

y

 s

pos

oby

 s

e

ns

 ok

a

z

uj

e

 s

i

ę

 pona

dz

da

r

z

e

ni

ow

y

. S

t

ą

d bi

e

r

z

e

 s

i

ę

 c

a

ł

y

 pr

o

c

e

s

 

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ny

.

 

I

 t

u r

oz

poc

z

y

na

m

y

 na

s

z

 t

r

z

e

c

i

 

e

t

a

p:

 

J

a

k

 r

e

a

l

i

z

u

j

e

 s

i

ę

 s

e

ns

 w

 c

z

y

t

e

l

ni

k

u?

 E

t

a

t

r

z

e

c

i

bo s

k

or

j

ę

z

yk

 pr

z

e

k

r

a

c

z

a

 s

i

e

b

i

e

 w

 m

ow

i

e

, a

 pop

r

z

e

z

 m

ow

ę

 

z

da

r

z

e

ni

e

 w

y

k

r

a

c

z

a

 k

z

na

c

z

e

ni

u, na

l

e

ż

y

 doda

ć

, ż

e

 z

na

c

z

e

ni

e

 p

r

z

e

k

r

a

c

z

a

 s

i

e

b

i

e

 w

 now

ym

 z

da

r

z

e

ni

m

ow

y

 — w

 i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

.

 

 

3. I

n

t

e

r

p

r

e

t

ac

j

j

ak

w

yd

ar

z

e

n

i

e

 

m

o

w

y

 

W

 t

y

m

 punk

c

i

e

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 

f

i

l

oz

of

i

c

z

na

 

j

e

s

t

 na

j

ba

r

d

z

i

e

j

 k

r

y

t

y

c

z

na

 w

obe

c

 

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 S

c

hl

e

i

e

r

m

a

c

he

r

a

 

i

 D

i

l

t

h

e

y

a

, r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

 i

 ps

y

c

hol

og

i

z

uj

ą

c

e

j

.  

J

e

ś

l

i

 

t

a

 os

t

a

t

ni

a

 z

e

s

z

ł

a

 n

a

 m

a

now

c

e

, s

t

a

ł

o s

i

ę

 

t

a

k

 dl

a

t

e

g

o, ż

e

 s

y

t

ua

c

j

ę

 di

a

l

og

ow

ą

 uc

z

y

ni

ł

a

 

m

i

a

r

ą

 s

t

o

s

ow

a

ne

j

 do

 t

e

k

s

t

ope

r

a

c

j

i

 he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

j

T

y

m

c

z

a

s

e

m

 pr

z

e

c

i

w

ni

e

t

ope

r

a

c

j

a

 he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

na

 uj

a

w

ni

a

 s

e

ns

 e

l

e

m

e

nt

u he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o z

a

w

a

r

t

e

g

j

u

ż

 

w

 r

oz

um

i

e

ni

u di

a

l

og

ow

ym

.

 O

bda

r

ow

a

ć

 m

ow

ę

 t

e

k

s

t

e

m

 t

o w

y

t

w

or

z

y

ć

 now

y

 a

k

t

 

m

ow

y

k

t

ór

y

 ni

e

 ut

s

a

m

i

a

 

s

i

ę

 

z

 a

k

t

e

m

 pi

e

r

w

o

t

ny

m

.

 

J

e

ś

l

i

 w

r

óc

i

m

y

 do c

z

t

e

r

e

c

h

 c

e

c

h d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 i

 z

na

c

z

e

ni

a

, u

j

a

w

ni

a

j

ą

c

y

c

s

i

ę

 p

r

z

y

 pi

s

a

ni

u, bę

dz

i

e

 na

m

 ł

a

t

w

o w

y

s

z

u

k

a

ć

 c

e

c

hy

 odw

r

ot

n

e

j

 d

i

a

l

e

k

t

y

k

i

 z

na

c

z

e

ni

a

 

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 w

 od

c

z

y

t

y

w

a

ni

u. P

r

z

e

de

 w

s

z

y

s

t

k

i

m

, j

a

k

 s

i

ę

 w

y

da

j

e

, w

y

da

r

z

e

ni

e

 m

o-

w

y

 w

 c

z

y

t

a

ni

u m

a

 odpow

i

e

dni

k

 ni

e

 w

 

t

e

k

ś

c

i

e

 pr

z

e

m

a

w

i

a

j

ą

c

y

m

, l

e

c

z

 w

 t

e

k

ś

c

i

e

 

ni

e

m

ym

;

 t

o w

ł

a

ś

n

i

e

 oz

na

c

z

a

 f

a

k

t

 z

a

pi

s

u. W

 

a

s

y

m

e

t

r

y

c

z

ne

j

 

r

e

l

a

c

j

i

 

t

e

k

s

t

u

 i

 

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

 pr

z

e

m

a

w

i

a

 t

y

l

k

j

e

de

n z

 pa

r

t

ne

r

ów

. D

l

a

t

e

g

o obda

r

ow

a

ć

 m

ow

ę

 t

e

k

s

t

e

m

 

t

o c

i

nne

g

o n

i

ż

 w

s

ł

uc

h

i

w

a

ć

 s

i

ę

J

e

ż

e

l

i

 m

na

 m

ó

w

i

ć

 o z

e

s

pol

ony

m

 a

k

c

i

e

 t

e

k

s

t

i

 

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

, t

a

k

 

j

a

k

 A

r

y

s

t

o

t

e

l

e

s

 m

ów

i

 o z

e

s

po

l

ony

m

 a

k

c

i

e

 c

z

u

j

ą

c

e

g

o i

 o

dc

z

uw

a

ne

g

w

e

 w

r

a

ż

e

ni

u z

m

y

s

ł

ow

ym

na

z

w

i

j

m

y

 pr

z

e

z

 a

na

l

og

i

ę

 „

s

ł

uc

ha

ni

e

m

"

 r

oz

um

i

e

ni

e

 

t

e

k

s

t

u

;

 w

 i

s

t

oc

i

e

t

o s

pe

ł

ni

e

ni

e

 w

 m

ow

i

e

 podą

ż

a

 z

a

 dy

r

e

k

t

y

w

a

m

i

 t

e

k

s

t

u, po

dobni

e

 

j

a

k

 dy

r

yg

e

nt

 k

i

e

r

u

j

e

 s

i

ę

 w

s

k

a

z

ów

k

a

m

i

 pa

r

t

y

t

ur

y

T

a

k

 s

a

m

o j

a

k

 z

a

pi

s

 m

uz

y

c

z

ny

 i

 

w

yk

ona

ni

e

 pr

z

e

z

 a

r

t

y

s

t

ę

 z

 k

r

w

i

 i

 k

c

i

 s

t

a

n

ow

i

ą

 z

e

s

p

ół

 

j

e

dy

ny

 w

 s

w

ym

 r

odz

a

j

u, 

z

r

oz

u

m

i

e

ni

e

 s

e

ns

pr

z

y

 c

z

yt

a

n

i

u ni

e

 

j

e

s

t

 pow

t

ó

r

z

e

ni

e

m

 pi

e

r

w

ot

n

e

g

o z

da

r

z

e

ni

a

l

e

c

z

 w

y

t

w

or

z

e

ni

e

m

 z

da

r

z

e

ni

a

 w

 opa

r

c

i

u o 

t

e

k

s

t

, k

t

ó

r

y

 us

t

a

n

a

w

i

a

 

A

uf

h

e

bung 

w

y

da

r

z

e

ni

a

 w

 z

na

c

z

e

ni

u. N

a

s

t

ę

pu

j

ą

c

e

 

c

e

c

hy

 pr

z

e

m

i

a

n

y

 t

e

k

s

t

u w

 m

ow

ę

 po

-

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W

y

d

a

r

z

e

n

i

e

 

i

 

z

n

a

c

z

e

n

i

e

-

 

s

ł

o

w

o

 

i

 

p

i

s

m

o

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

U t

r

w

a

l

e

n

i

e

,

 

r

o

z

s

z

c

z

e

p

i

e

n

i

e

,

 

o

t

w

a

r

c

i

e

 

n

a

 

ś

w

i

a

t

,

 

u

n

i

w

e

r

s

a

l

n

o

ś

ć

 

a

u

d

y

t

o

r

i

u

m

 

 

M

a

n

o

w

c

e

 

h

e

r

m

e

n

e

u

t

y

k

i

 

r

o

m

a

n

t

y

c

z

n

e

j

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

T

e

k

s

t

 

i

 

c

z

y

t

e

l

n

i

k

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

t

w

i

e

r

dz

a

j

ą

 

i

 a

k

c

e

n

t

u

j

ą

 n

i

e

s

y

m

e

t

r

y

c

z

noś

ć

 s

t

os

u

nk

u s

e

ns

 

— w

y

da

r

z

e

ni

e

 w

 

odc

z

y

t

y

w

a

ni

u. 

 Z

r

oz

u

m

i

e

ć

 t

e

k

s

t

 

t

o n

i

e

 z

na

c

z

y

 ods

z

u

k

a

ć

 i

nt

e

nc

j

ę

 a

u

t

or

a

, t

s

pr

z

e

c

i

w

 w

obe

c

 

he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

,,, 

j

e

s

t

 na

j

ba

r

dz

i

e

j

 ż

y

w

y

;

 pod t

y

m

 w

z

g

l

ę

de

m

 i

de

a

ł

 

k

ong

e

ni

a

l

noś

c

i

"

 od

e

g

r

a

ł

 o

a

k

a

 

r

ol

ę

. Z

na

ne

 

j

e

s

t

 

ha

s

ł

o, k

t

ór

e

 z

a

pe

w

ne

 

w

y

pr

z

e

dz

i

ł

j

e

s

z

c

z

e

 r

o

m

a

nt

yk

ów

, bo c

y

t

u

j

e

 

j

e

 

K

a

n

t

:

 z

r

oz

u

m

i

e

ć

 a

u

t

or

a

 l

e

pi

e

j

 n

i

ż

 on 

s

i

ę

 

s

a

m

 r

oz

u

m

i

a

ł

. R

oz

z

i

e

w

 s

e

ns

i

 

i

n

t

e

nc

j

i

 s

t

w

a

r

z

a

 s

y

t

ua

c

j

ę

 c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

 s

w

o

i

s

t

ą

ut

r

a

c

i

l

i

ś

m

y

 „

po

m

oc

"

 i

nt

e

nc

j

i

 a

ut

o

r

a

, k

t

ó

r

a

 na

j

c

z

ę

ś

c

i

e

j

 

ni

e

 

j

e

s

t

 na

m

 z

na

na

, a

 w

 

na

j

l

e

ps

z

ym

 w

y

pa

d

k

m

e

 

by

ć

 odt

w

or

z

ona

 do

pi

e

r

o n

a

 

pods

t

a

w

i

e

 

t

e

k

s

t

u.

 

J

a

k

 m

ów

i

 G

a

da

m

e

r

, g

dy

b

y

 

dl

a

 z

r

oz

um

i

e

ni

a

 w

i

e

r

s

z

a

 w

y

s

t

a

r

c

z

y

ł

o z

r

oz

u

m

i

e

ć

 

j

e

g

a

ut

o

r

a

r

ów

ni

e

 dob

r

z

e

 

j

a

 

s

a

m

 

m

ó

g

ł

bym

 na

pi

s

a

ć

 t

e

n w

i

e

r

s

z

. P

r

z

e

k

r

oc

z

e

ni

e

;

 

i

nt

e

nc

j

i

 

pr

z

e

z

 s

e

ns

 oz

na

c

z

a

 

j

e

dna

k

ż

e

 r

oz

um

i

e

ni

e

 

por

u

s

z

a

 s

i

ę

 

w

 pr

z

e

s

t

r

z

e

n

i

 n

i

e

 

ps

y

c

hol

og

i

c

z

ne

j

a

 s

e

m

a

nt

y

c

z

ne

j

, k

t

ór

ą

 z

a

k

r

e

ś

l

i

ł

 

t

e

k

s

t

 

odc

i

na

j

ą

c

 s

i

ę

 od

 i

n

t

e

n

c

j

i

 

pom

y

ś

l

a

ne

j

.

 I

 w

 t

e

j

 

pr

z

e

s

t

r

z

e

ni

 s

e

ns

r

oz

um

i

e

ni

e

 m

a

 z

budow

a

ć

 h

i

po

t

e

z

ę

 s

e

n

s

u, po-

s

t

a

w

i

ć

 na

 w

ł

a

s

 w

i

a

r

y

g

odnoś

ć

 

i

 po

t

w

i

e

r

dz

i

ć

 w

ł

a

s

ne

 p

r

a

w

dopod

obi

e

ńs

t

w

o z

a

 

pom

oc

ą

 t

e

c

hn

i

k

 k

r

y

t

y

c

z

ny

c

h. K

on

i

e

c

z

noś

ć

 z

budow

a

n

i

a

 s

e

n

s

u, pos

t

a

w

i

e

n

i

a

 n

a

 s

e

n

s

pot

w

i

e

r

dz

e

ni

a

 z

a

k

ł

a

du w

e

d

l

e

 w

y

m

o

g

ów

 l

og

i

k

i

 pr

a

w

do

podobi

e

ńs

t

w

a

 

j

e

s

t

 

pr

z

e

c

i

w

w

a

g

ą

 t

e

g

o, c

o m

na

 by

 na

z

w

a

ć

 ni

e

m

ot

ą

 t

e

k

s

t

u

. P

odobn

i

e

 r

z

e

c

z

 s

i

ę

 m

a

 z

e

 

z

r

oz

u

m

i

e

ni

e

m

 t

e

k

s

t

u w

 a

s

p

e

k

c

i

e

 

j

e

g

o odni

e

s

i

e

ń. Z

na

c

z

e

ni

e

 

t

e

k

s

t

ni

e

 z

na

j

du

j

e

 s

i

ę

 

poz

n

i

m

, po s

t

r

o

ni

e

 

dom

ni

e

m

a

ne

j

 

i

n

t

e

nc

j

i

 a

u

t

or

a

, l

e

c

z

 

pr

z

e

d  -

ni

m

, po s

t

r

o

ni

e

 

ni

e

-

os

t

e

n

s

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

ń, 

p

o s

t

r

oni

e

 ś

w

i

a

t

a

, k

t

ór

y

 na

m

 ot

w

i

e

r

a

M

a

m

y

 

z

r

oz

u

m

i

e

ć

 

ni

e

 p

i

e

r

w

ot

n

ą

 s

y

t

ua

c

j

ę

 m

ow

y

, a

l

e

 t

o, 

c

o w

 ni

e

-

os

t

e

ns

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

n

i

a

c

h t

e

k

s

t

u

 

c

e

l

u

j

e

 w

 ś

w

i

a

t

, k

u k

t

ór

e

m

u e

k

s

pl

odu

j

e

 z

a

r

ów

no 

s

y

t

ua

c

j

a

 c

z

y

t

e

l

ni

k

a

j

a

k

 i

 a

u

t

or

a

N

i

e

 i

dz

i

e

 a

bs

ol

u

t

n

i

e

 o 

t

o, b

y

 r

oz

u

m

i

e

ni

e

 w

s

k

r

z

e

s

i

ł

o a

u

t

or

a

 c

z

y

 na

w

e

t

 

j

e

g

o s

y

t

ua

c

j

ę

;

 

z

w

r

a

c

a

 s

i

ę

 ono k

u pe

w

n

e

m

u ś

w

i

a

t

u p

r

opo

now

a

ne

m

u, ot

w

a

r

t

e

m

u pr

z

e

z

 odni

e

s

i

e

n

i

a

 

t

e

k

s

t

u.

 

Z

r

oz

u

m

i

e

ć

 t

e

k

s

t

 

t

o i

ś

ć

 z

a

 r

u

c

he

m

 s

e

ns

u p

r

ow

a

dz

ą

c

e

g

o od t

e

g

o, c

t

e

k

s

t

 m

ów

i

, do 

t

e

g

o, o c

z

ym

 

m

ów

i

. W

y

dos

t

a

j

ę

 s

i

ę

 poz

a

 m

oj

ą

 s

y

t

ua

c

j

ę

 

c

z

y

t

e

l

ni

k

a

 i

 poz

a

 s

y

t

u

a

c

j

ę

 

a

ut

o

r

a

 k

u m

l

i

w

ym

 s

pos

o

bom

 i

s

t

ni

e

ni

a

 w

 ś

w

i

e

c

i

e

, k

t

ór

e

 

t

e

k

s

t

 o

t

w

or

z

y

ł

 m

i

 i

 

ods

ł

o

ni

ł

;

 G

a

d

a

m

e

r

 na

z

y

w

a

 

t

o „

z

bi

e

ż

noś

c

i

ą

 hor

y

z

ont

ów

"

 w

 r

oz

u

m

i

e

ni

hi

s

t

or

y

c

z

nym

.  T

o s

po

t

k

a

ni

e

 z

 t

e

k

s

t

e

m

 j

e

s

t

 ni

e

i

n

t

e

r

s

ub

i

e

k

t

y

w

ne

 i

 ni

e

d

i

a

l

og

ow

e

dz

i

e

j

e

 

s

i

ę

 

t

a

m

, g

dz

i

e

 ni

e

 m

a

 

j

 t

e

k

s

t

a

ni

 m

ni

e

, w

 p

r

z

e

s

t

r

z

e

n

i

 na

k

i

e

r

ow

a

ne

j

 k

hor

y

z

ont

ow

i

 ś

w

i

a

t

a

, g

dz

i

e

 z

os

t

a

j

e

 pr

z

e

k

r

oc

z

ona

 k

a

ż

da

 z

 t

y

c

h dw

óc

h s

y

t

ua

c

j

i

 

J

e

ś

l

i

 

w

i

ę

c

 z

a

c

how

u

j

e

m

y

 j

ę

z

y

k

 h

e

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

,

 m

ó

w

i

ą

c

 o p

ok

ona

ni

odl

e

g

ł

c

i

o "

u

c

z

y

ni

e

ni

u w

ł

a

s

nym

"

 — o pr

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

u — 

A

ne

i

gne

  t

e

g

o c

i

nne

, o

bc

e

, m

us

i

m

y

 w

pr

ow

a

dz

i

ć

 w

a

ż

 pop

r

a

w

k

ę

:

 c

z

y

ni

m

y

 

w

ł

a

s

ny

m

pr

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

a

m

y

 s

obi

e

 n

i

e

 

obc

e

 p

r

z

e

ż

y

c

i

e

, odl

e

g

ł

ą

 

i

n

t

e

nc

j

ę

ni

e

g

dy

s

i

e

j

s

z

ą

 s

y

t

ua

c

j

ę

l

e

c

z

 pona

dz

da

r

z

e

ni

ow

y

 s

e

n

s

 i

 ho

r

y

z

ont

 ś

w

i

a

t

a

, d

o k

t

ór

e

g

o t

e

n s

e

ns

 na

s

 od

s

y

ł

a

.   

M

ode

l

e

m

 t

e

g

o pr

z

yw

ł

a

s

z

c

z

e

ni

a

 

s

e

n

s

u i

 

odni

e

s

i

e

n

i

a

 n

i

e

 

j

e

s

t

 by

na

j

m

ni

e

j

 z

b

i

e

ż

noś

ć

 

ś

w

i

a

dom

c

i

 w

e

 w

c

z

uw

a

ni

u s

i

ę

 

c

z

y

 w

s

pół

-

odc

z

uw

a

ni

u a

ni

 w

 

j

a

k

i

c

hk

ol

w

i

e

k

 

pr

z

yg

oda

c

h i

n

t

e

r

s

ub

i

e

k

t

y

w

noś

c

i

. S

t

a

w

a

ni

e

 s

i

ę

 w

 m

ow

i

e

 s

e

n

s

u i

 

od

ni

e

s

i

e

n

i

a

 t

e

k

s

t

t

o ni

e

 t

y

l

e

 

r

oz

poz

na

w

a

ni

e

 

D

r

ug

i

e

g

o, c

o s

t

a

w

a

ni

e

 s

i

ę

 ś

w

i

a

t

a

 w

 m

ow

i

e

.

 

I

 

w

r

e

s

z

c

i

e

, z

g

odni

e

 z

 c

z

w

a

r

t

ą

 i

 os

t

a

t

ni

ą

 

di

a

l

e

k

t

y

k

ą

 w

y

d

a

r

z

e

ni

a

 

i

 z

na

c

z

e

n

i

a

 m

ow

y

:

 

i

l

e

 

pr

a

w

d

ą

 

j

e

s

t

, ż

e

 t

e

k

s

t

 

j

e

s

t

 ot

w

a

r

t

y

 dl

a

 k

a

ż

de

g

o, k

t

o pot

r

a

f

i

 c

z

y

t

a

ć

j

e

s

t

 

c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

 

f

a

ł

s

z

y

w

e

, j

a

k

oby

 m

i

a

r

ą

 z

a

da

ni

a

 

he

r

m

e

ne

u

t

y

c

z

ne

g

o   by

ł

a

  z

dol

noś

ć

  

r

oz

um

i

e

ni

a

   

pi

e

r

w

o

t

ne

g

o a

dr

e

s

a

t

a

 t

e

k

s

t

u

. L

i

s

t

y

 ś

w

. P

a

w

ł

a

 s

ą

 s

k

i

e

r

o

w

a

ne

 do m

ni

e

 n

i

e

 m

ni

e

j

 n

i

ż

 

do R

z

ym

i

a

n, G

a

l

a

t

ów

K

o

r

y

nt

c

z

yk

ów

, E

f

e

z

j

a

n. P

r

a

w

d

ę

 m

ów

i

ą

c

j

e

dy

ni

e

 di

a

l

og

 

pos

i

a

da

 d

r

ug

ą

 os

ob

ę

, t

e

k

s

t

 

j

e

s

t

 d

l

a

 w

s

z

y

s

t

k

i

c

h, c

o po

t

r

a

f

i

ą

 

i

 m

og

ą

 c

z

y

t

a

ć

W

s

z

e

c

h

c

z

a

s

ow

ć

"

 s

e

ns

oz

na

c

z

a

, ż

e

 j

e

s

t

 on o

t

w

a

r

t

y

 dl

a

 w

s

z

y

s

t

k

i

c

h odc

z

y

t

y

w

a

ń. 

Z

 t

ą

 c

hw

i

l

ą

 hi

s

t

o

r

y

c

z

noś

ć

 o

dc

z

y

t

yw

a

ni

a

 s

t

a

j

e

 s

i

ę

 p

r

z

e

c

i

w

w

a

g

ą

 dl

a

 

t

e

j

 

w

s

z

e

c

hc

z

a

s

ow

c

i

;

 

s

k

or

o t

e

k

s

t

 w

ym

yk

a

 s

i

ę

 a

ut

o

r

ow

i

s

y

t

ua

c

j

i

, p

i

e

r

w

ot

ne

m

u, 

 

 

 

 

 

 

 

 

R

o

z

m

i

a

r

 

i

 

s

e

n

s

 

i

n

t

e

n

c

j

i

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Z

r

o

z

u

m

i

e

ć

 

p

r

o

p

o

n

o

w

a

n

y

 

ś

w

i

a

t

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

S

t

a

w

a

n

i

e

 

s

i

ę

 

ś

w

i

a

t

a

 

w

 

m

o

w

i

e

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O t

w

a

r

t

o

ś

ć

 

n

a

 

 

 

w

s

z

e

l

k

i

e

 

o

d

c

z

y

t

a

n

i

a

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

odbi

o

r

c

y

, z

a

w

s

z

e

 

m

e

 s

i

ę

 

pos

t

a

r

a

ć

 o now

y

c

h c

z

y

t

e

l

ni

k

ów

. N

ow

i

 c

z

y

t

e

l

n

i

c

y

 i

 

now

e

 odc

z

y

t

y

w

a

ni

a

 s

ą

 m

l

i

w

e

 dz

i

ę

k

i

 pr

z

e

k

r

a

c

z

a

ni

p

i

e

r

w

o

t

ne

g

o z

da

r

z

e

ni

a

 w

 

pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

 s

e

ns

u.

 P

od 

t

ym

 w

z

g

l

ę

de

m

 pi

s

m

o s

t

a

no

w

i

 pr

z

y

k

ł

a

dow

e

 

poś

r

e

dni

c

t

w

o m

i

ę

dz

y

 dw

om

a

 w

yda

r

z

e

ni

a

m

i

 m

ow

y

;

 j

e

dno z

da

r

z

e

ni

e

 w

y

w

u

j

e

 

now

e

 dz

i

ę

k

i

 t

e

m

u, ż

e

 na

s

t

ę

pu

j

e

 z

ni

e

s

i

e

ni

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

w

 w

ym

i

a

r

z

e

 s

e

ns

u. 

J

e

dy

ni

e

 

t

e

n s

pe

c

j

a

l

ny

 r

odz

a

j

 pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

pow

s

z

e

c

hno

ś

ć

 

"

m

ów

i

one

g

o w

pi

s

a

na

 w

 l

i

t

e

r

ę

m

o

ż

e

 z

r

odz

i

ć

 now

e

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

n

e

. P

ona

d-

z

da

r

z

e

ni

ow

y

 e

t

a

s

e

ns

j

e

s

t

 

ź

r

ódł

e

m

 w

s

z

y

s

t

k

i

c

h no

w

y

c

h uobe

c

ni

e

ń.

 

Z

 t

e

j

 pr

z

y

c

z

y

ny

 he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

 z

budow

a

ne

j

 w

y

ł

ą

c

z

ni

e

 

na

 k

a

t

e

g

or

i

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

s

ł

ow

ne

g

o w

ym

yk

a

 s

i

ę

 pods

t

a

w

ow

a

 d

i

a

l

e

k

t

y

k

a

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

i

 z

na

c

z

e

ni

a

 -

 di

a

l

e

k

t

y

k

a

k

t

ór

e

j

 p

r

oc

e

s

 od

c

z

y

t

y

w

a

ni

a

 pr

z

e

bi

e

g

a

 w

 odw

r

ot

ny

m

 

k

i

e

r

unk

u. Z

a

r

a

z

e

m

 t

a

k

a

 

he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 ni

e

z

dol

na

 

j

e

s

t

 z

r

oz

um

i

e

ć

 ni

e

p

r

ow

a

dz

a

l

n

y

 c

ha

r

a

k

t

e

r

 

c

i

ą

g

u:

 m

ow

a

 

-

 

pi

s

m

-

 

m

ow

a

. B

y

ć

 

m

o

ż

e

, ni

e

z

dnym

 w

a

r

unk

i

e

m

 t

r

a

dy

c

j

i

 

j

e

s

t

 poś

r

e

dn

i

c

t

w

o s

e

n

s

pona

dz

da

r

z

e

n

i

ow

e

g

o, z

a

pi

s

a

ne

g

o w

 t

e

n c

z

y

 i

n

ny

 s

pos

ób i

 of

i

a

r

ow

a

n

e

g

odk

r

y

w

c

z

c

i

 now

e

j

 m

ow

y. K

r

ót

k

i

e

 

s

pi

ę

c

i

e

 m

ow

a

 

-

 

m

ow

a

 s

k

a

z

uj

e

 na

s

 

na

 

pos

z

uk

i

w

a

ni

e

 n

i

e

o

s

i

ą

g

a

l

ne

j

 w

s

pół

c

z

e

s

n

c

i

. B

e

z

 w

ą

t

pi

e

ni

a

a

by

 now

a

 a

k

t

ua

l

i

z

a

c

j

a

 

by

ł

a

 m

o

ż

l

i

w

a

, t

r

z

e

ba

 by

 s

e

ns

 z

os

t

a

ł

 z

a

pi

s

a

ny

, by

 s

i

ę

 ,,

z

m

a

g

a

z

y

now

a

ł

"

 c

z

y

 

-

 

m

ów

i

ą

c

 j

ę

z

yk

i

e

m

 M

e

r

l

e

a

u-

P

ont

y

'

e

g

-

 „

os

a

dz

i

ł

"

;

 a

l

e

 w

t

e

dy

 pod

j

ę

c

i

e

 s

e

ns

u n

a

 

now

o ni

e

 m

a

 ni

c

 w

s

l

ne

g

o z

 pow

t

ór

z

e

ni

e

m

 poc

z

ą

t

k

o

w

e

j

 i

n

t

e

n

c

j

i

 z

a

w

a

r

t

e

j

 w

 

pi

e

r

w

o

t

ne

j

 s

y

t

u

a

c

j

i

.

 

Z

 d

y

s

k

us

j

i

 t

e

j

 w

y

ni

k

a

 pe

w

n

a

 k

onc

e

pc

j

a

 z

a

da

n

i

a

 h

e

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

g

o, doś

ć

 r

óż

na

 od

 

z

a

da

ni

a

 w

y

z

na

c

z

one

g

o pr

z

e

z

 k

onc

e

pc

j

ę

 

r

om

a

nt

y

c

z

.  

W

 he

r

m

e

ne

ut

y

c

e

 k

ł

a

c

e

j

 n

a

c

i

s

k

 ba

r

dz

i

e

j

 na

 s

e

ns

 

ni

ż

 n

a

 z

da

r

z

e

ni

e

 

i

n

t

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

 

ni

e

 

j

e

s

t

 

j

 s

z

c

z

e

g

ól

nym

 pr

z

y

pa

dk

i

e

m

 t

e

g

o r

oz

u

m

i

e

ni

a

, k

t

ór

e

 do

c

hodz

i

 do g

ł

o

s

u w

 

i

nt

e

r

s

u

bi

e

k

t

y

w

ne

j

 

s

y

t

ua

c

j

i

 

di

a

l

og

u. P

i

s

m

o ni

e

 og

r

a

ni

c

z

a

 s

i

ę

 do u

t

r

w

a

l

a

n

i

a

 

e

k

s

pr

e

s

j

i

 

ż

y

c

i

a

J

e

s

t

 

na

t

om

i

a

s

t

 p

r

a

w

d

z

i

w

ym

 obj

a

w

i

c

i

e

l

e

m

 di

a

l

e

k

t

y

k

i

 w

y

da

r

z

e

ni

a

 

i

 s

e

n

s

u. C

o

 

ni

e

 z

na

c

z

y

, ż

e

 di

a

l

og

 ni

e

 s

t

a

w

i

a

 ż

a

dne

g

o pr

o

bl

e

m

u i

n

t

e

r

pr

e

t

a

c

y

j

ne

g

o, l

e

c

z

 

di

a

l

e

k

t

y

k

a

 s

e

ns

u z

da

r

z

e

ni

a

 

poz

os

t

a

j

e

 t

u w

 s

t

a

di

um

 e

m

br

i

on

a

l

ny

m

, poni

e

w

a

ż

 di

a

l

o

g

 

r

oz

m

y

w

a

ne

 s

ą

 s

t

op

ni

ow

o w

 g

r

z

e

 py

t

a

ń i

 odpow

i

e

dz

i

. N

a

l

e

ż

y

 w

i

ę

c

 w

pr

o

s

t

 

s

i

ę

g

ć

 

do pr

ob

l

e

m

u i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

b

e

z

 podc

i

ą

g

a

n

i

a

 g

o pod p

r

ob

l

e

m

 r

oz

u

m

i

e

ni

a

 D

r

ug

i

e

g

o;

 

uc

hy

l

a

j

ą

c

 t

ę

 hi

pot

e

z

ę

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 uni

k

a

 a

n

t

y

nom

i

i

, w

 k

t

ór

y

c

h g

r

z

ę

ź

ni

e

 

pr

obl

e

m

a

t

y

k

a

 r

oz

u

m

i

e

ni

a

 

D

r

ug

i

e

g

o.  

T

o o

s

w

obodz

e

ni

e

 p

r

obl

e

m

a

t

y

k

i

 i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

i

 m

a

 na

t

y

c

hm

i

a

s

t

ow

ą

 k

ons

e

k

w

e

nc

j

ę

:

 

D

i

t

he

y

ow

s

k

i

e

 pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

e

ni

e

 w

y

j

a

ś

ni

e

ni

a

 i

 

r

oz

um

i

e

ni

a

, n

a

 k

t

ór

y

m

 opa

r

ł

 on 

r

oz

r

óż

ni

e

n

i

e

 m

i

ę

dz

y

 na

uk

a

m

i

 o na

t

ur

z

e

 i

 na

uk

a

m

i

 o duc

hu, z

 punk

t

u w

i

dz

e

n

i

a

 

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

 

t

r

a

c

i

 w

a

r

t

ć

.

  

I

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

 z

a

w

i

e

r

a

 bow

i

e

m

 e

t

a

p w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

a

W

 

i

s

t

oc

i

e

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

a

 na

s

t

a

w

i

ona

 n

a

 s

e

n

s

 m

i

e

ś

c

i

 w

 s

ob

i

e

j

a

k

o odc

i

ne

k

 pe

ł

n

e

j

 

dr

og

i

, t

e

c

h

ni

k

i

 obi

e

k

t

y

w

i

z

u

j

ą

c

e

j

a

k

 a

na

l

i

z

a

 s

t

r

uk

t

ur

a

l

n

a

 i

 s

e

m

i

ol

og

i

c

z

na

;

 

t

e

c

h

ni

k

i

 

t

e

 s

ą

 c

a

ł

k

ow

i

c

i

e

 upr

a

w

om

oc

ni

on

e

 pr

z

e

z

 t

o, 

c

o na

z

w

a

ł

e

m

 oddz

i

e

l

e

ni

e

m

 s

i

ę

 

s

e

ns

s

ł

ow

ne

g

o od 

i

nt

e

nc

j

i

 p

om

l

a

n

e

j

.  P

e

ł

n

a

 dr

og

a

 he

r

m

e

ne

ut

y

k

i

 z

a

k

ł

a

da

 oc

z

y

w

i

ś

c

i

e

ż

e

 obi

e

k

t

y

w

i

z

a

c

j

a

 z

os

t

a

ni

e

 

pr

z

e

z

w

y

c

i

ę

ż

ona

 pr

z

e

z

 podj

ę

c

i

e

 z

na

c

z

e

ni

a

;

 w

 da

l

s

z

ym

 

c

i

ą

g

u m

e

m

y

 na

z

y

w

a

ć

 r

oz

um

i

e

ni

e

m

 a

k

t

 k

ońc

ow

y

, os

t

a

t

n

i

 f

i

l

a

r

 os

i

 

he

r

m

e

ne

ut

y

c

z

ne

j

, n

i

e

m

ni

e

j

 

r

oz

um

i

e

ni

e

 op

i

e

r

a

 s

i

ę

 na

 w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

u, 

ba

r

dz

i

e

j

j

e

 

dok

a

ńc

z

a

 ni

ż

 m

u s

i

ę

 pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

. W

 k

c

j

ę

z

y

k

 po

t

oc

z

ny

 z

a

pr

z

e

c

z

a

 t

e

j

 

dy

c

hot

om

i

i

 — k

i

e

dy

 ni

e

 

r

o

z

u

m

i

e

m

y

, pr

os

i

m

y

 o w

y

j

a

ś

ni

e

n

i

e

, a

 t

c

o z

r

o

z

u

m

i

a

ł

e

 

j

e

s

t

e

ś

m

y

 w

 s

t

a

ni

e

 w

y

j

a

ś

ni

ć

.

  W

s

z

e

l

k

i

e

 p

o

s

t

ę

pow

a

n

i

e

 

z

da

j

ą

c

e

 s

pr

a

w

ę

"

 z

e

 

z

na

c

z

e

ni

a

 w

y

j

a

ś

n

i

a

, by

 poz

w

ol

i

ć

 

na

m

 l

e

pi

e

j

 z

r

oz

um

i

e

ć

T

r

z

e

b

a

 w

i

ę

c

 r

oz

dz

i

e

l

i

ć

 

t

e

r

m

i

ny

 

w

 s

pos

ób na

s

t

ę

pu

j

ą

c

y

:

 r

oz

um

i

e

ć

, i

n

t

e

r

pr

e

t

ow

a

ć

w

y

j

a

ś

n

i

a

ć

;

 z

a

m

i

a

s

t

 po

dpor

z

ą

dk

ow

y

w

a

ć

 i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ę

 

r

o

z

u

m

i

e

ni

u i

 pr

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

ć

 

r

oz

um

i

e

ni

e

 w

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

u, na

l

e

ż

y

 r

oz

u

m

i

e

ni

e

 

i

 w

y

j

a

ś

n

i

e

ni

e

 w

ł

ą

c

z

y

ć

 

do 

i

nt

e

r

p

r

e

t

ow

a

ni

a

 

j

a

k

o dw

i

e

 

pow

i

ą

z

a

ne

 

f

a

z

y

, dw

a

 k

ol

e

j

n

e

 pr

o

c

e

s

y

 — podo

bni

e

 

j

a

k

 w

 

m

ow

i

e

 w

y

da

r

z

e

ni

e

 i

 s

e

ns

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

C

i

ą

g

:

 

m

o

w

a

 

— 

p

i

s

m

o

 

— 

m

o

w

a

 

 

 

 

 

P

i

s

m

o

 

a

 

 

 

d

i

a

l

o

g

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W

y

j

a

ś

n

i

e

n

i

e

 

i

 

r

o

z

u

m

i

e

n

i

e

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

R

o

z

u

m

i

e

ć

 

 

i

n

t

e

r

p

r

e

t

o

w

a

ć

 

 

w y

j

a

ś

n

i

a

ć

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W

 t

e

n s

po

s

ób 

c

a

ł

y

 pr

o

c

e

s

 

a

ż

 po 

a

k

t

 k

ońc

ow

y

z

a

m

yk

a

j

ą

c

y

 

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

ę

background image

 

s

t

a

j

e

 w

 now

y

m

 ś

w

i

e

t

l

e

.

 S

ł

u

s

z

ni

e

 z

a

r

z

uc

a

no h

e

r

m

e

ne

ut

y

c

e

 r

om

a

nt

y

c

z

ne

j

, ż

e

 i

nt

e

r

-

pr

e

t

a

c

j

ę

 

t

e

k

s

t

ów

 pod

por

z

ą

d

k

ow

a

ł

a

 s

k

ońc

z

onym

 podm

i

ot

ow

y

m

 

z

dol

noś

c

i

om

 

r

oz

um

i

e

ni

a

;

 

f

r

a

nc

us

k

i

 p

r

z

e

k

ł

a

d ni

e

m

i

e

c

k

i

e

g

A

ne

i

gne

— „

uc

z

y

ni

ć

 w

ł

a

s

ny

m

"

 — 

w

z

m

a

g

a

 j

e

s

z

c

z

e

 w

r

a

ż

e

ni

e

 z

a

w

ł

a

dn

i

ę

c

i

a

 

pr

z

e

z

 

podm

i

o

t

 

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

i

 z

na

c

z

e

n

i

e

m

 

-

t

e

k

s

t

u. C

i

nne

g

j

e

ś

l

i

 „

c

z

yni

e

n

i

e

 w

ł

a

s

ny

m

"

 t

e

g

o c

o „

o

bc

e

"

 

dot

y

c

z

y

 ni

e

 i

n

t

e

nc

j

i

 

D

r

ug

i

e

g

o, k

t

ór

e

g

o obe

c

no

ś

c

i

 dom

y

ś

l

a

m

y

 s

i

ę

 po

z

a

 t

e

k

s

t

e

m

, l

e

c

z

 ś

w

i

a

t

a

 

pr

oponow

a

ne

g

o — by

c

i

a

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

 — k

t

ór

y

 t

e

k

s

t

 ot

w

i

e

r

a

 p

r

z

e

d s

ob

ą

 z

a

 po

m

oc

ą

 

s

w

y

c

h ni

e

-

os

t

e

ns

y

w

ny

c

h odni

e

s

i

e

ń

T

o n

i

e

 pod

m

i

ot

 

j

u

ż

 uk

ons

t

y

t

uow

a

ny

 r

z

ut

u

j

e

 

w

 

t

e

k

s

t

 

ap

r

i

o

r

y

c

z

ne

  z

a

s

a

dy

 s

w

e

g

o s

a

m

or

oz

u

m

i

e

ni

a

, t

o i

nt

e

r

pr

e

t

a

c

j

a

 

da

j

e

 podm

i

ot

o

w

i

 

now

ą

 z

dol

noś

ć

 r

oz

um

i

e

ni

a

 

s

i

e

bi

e

, o

f

i

a

r

ow

u

j

ą

c

 now

y

 w

z

bog

a

c

a

j

ą

c

y

 by

t

-

w

-

ś

w

i

e

c

i

e

.

 

P

r

z

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

e

 pr

z

e

s

t

a

j

e

 

by

ć

 z

a

w

ł

a

dni

ę

c

i

e

m

, z

a

k

ł

a

da

 r

a

c

z

e

j

 m

o

m

e

nt

 

w

y

w

ł

a

s

z

c

z

e

ni

a

 ś

w

i

a

d

om

c

i

 z

a

c

a

nne

j

 

i

 na

r

c

y

s

t

y

c

z

ne

j

;

 

o t

na

m

 c

hodz

i

ł

o, g

dy

 

m

ów

i

l

i

ś

m

y

 o pow

s

z

e

c

hnoś

c

i

 z

na

c

z

e

ni

a

 ot

w

a

r

t

e

g

o dl

a

 

w

s

z

y

s

t

k

i

c

h, c

o pot

r

a

f

i

ą

 

c

z

y

t

a

ć

. T

a

 

uni

w

e

r

s

a

l

no

ś

ć

 

i

d

z

i

e

 w

 pa

r

z

e

 z

 ot

w

a

r

c

i

e

m

 ś

w

i

a

t

a

 z

a

 s

pr

a

w

ą

 

odni

e

s

i

e

ni

ow

e

j

 m

oc

y

 t

e

k

s

t

u

. J

e

dy

ni

e

 

i

nt

e

r

p

r

e

t

a

c

j

a

 p

o

s

ł

us

z

na

 na

k

a

z

ow

i

 s

e

ns

u

podą

ż

a

j

ą

c

a

 z

a

 s

t

r

z

a

ł

k

ą

 s

e

ns

u i

 us

i

ł

u

j

ą

c

a

 

m

y

ś

l

e

ć

-

w

e

d

l

e

r

odz

i

 now

e

 

r

oz

um

i

e

ni

e

 

s

i

e

b

i

e

. A

 w

 w

y

r

a

ż

e

ni

r

oz

um

i

e

ć

 s

i

e

b

i

e

"

 p

r

z

e

c

i

w

s

t

a

w

i

a

m

 pod

m

i

ot

 w

y

ni

k

a

j

ą

c

y

 z

e

 

z

r

oz

u

m

i

e

ni

a

 po

dm

i

ot

ow

i

, k

t

ór

e

m

u s

i

ę

 z

da

j

e

, ż

e

 w

y

pr

z

e

dz

a

 r

oz

um

i

e

ni

e

.

 

 

p

r

z

e

ł

o

ż

y

ł

a

 

 

 

E

w

a

 

 

B

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

N o

w

e

 

r

o

z

u

m

i

e

n

i

e

 

s

i

e

b

i

e