MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
El\
bieta Wiśnios
Wykończanie obuwia 311[25].Z3.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Leszek Świdziński
mgr in\
. Barbara Jaśkiewicz
Opracowanie redakcyjne:
dr in\
. El\
bieta Wiśnios
Konsultacja:
dr in\
. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn ą programu jednostki modułowej 311[25].Z3.03,
 Wykończanie obuwia , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik
obuwnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Charakterystyka procesu wykończania obuwia 7
4.1.1 Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Wykończanie wierzchów i spodów obuwia 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.2.3. Ćwiczenia 22
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
4.3. Konserwacja obuwia 24
4.3.1. Materiał nauczania 24
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 29
4.3.3. Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 30
4.4. Operacje kończące proces produkcji obuwia 31
4.4.1. Materiał nauczania 31
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 38
4.4.3. Ćwiczenia 38
4.4.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o metodach i rodzajach
wykończania wierzchów i spodów obuwia, o środkach wykończalniczych i zakresie ich
stosowania, konserwacji obuwia oraz o zasadach cechowania i pakowania obuwia.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania (rozdział 4), który umo\
liwia samodzielne przygotowanie siÄ™ do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on równie\
ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do ich realizacji. Przed
ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania,
- po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, \
e opanowałeś
materiał albo nie,
- sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki,
- zamieszczona została tak\
e karta odpowiedzi,
- wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,
która umo\
liwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych wynikajÄ…cych z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[25].Z3
Technologia monta\
u i wykończania
obuwia
311[25].Z3.01 311[25].Z3.02
311[25].Z3.03
Ćwiekowanie cholewek Monta\
wierzchów
Wykończanie obuwia
obuwia ze spodami
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 rozpoznawać części i elementy konstrukcyjne obuwia,
 rozpoznawać i klasyfikować materiały obuwnicze,
 dobierać materiały podstawowe i pomocnicze w zale\
ności od typu i przeznaczenia
obuwia,
 rozpoznawać typy wykończenia skór,
 dobierać środki do wykończania obuwia,
 wycinać elementy obuwia z materiałów płaskich,
 opracowywać elementy wierzchu i spodu obuwia,
 montować cholewkę z elementów,
 ćwiekować obuwie,
 rozró\
niać systemy monta\
u obuwia,
 klasyfikować i dobierać maszyny i urządzenia produkcyjne do wykończania obuwia,
 oceniać stan techniczny maszyn, urządzeń i narzędzi produkcyjnych,
 u\
ytkować, regulować i konserwować maszyny i urządzenia produkcyjne,
 przestrzegać przepisów BHP i ochrony przeciwpo\
arowej,
 udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 ustalić metody, techniki i parametry procesów wykończania obuwia,
 opracować instrukcje technologiczne procesów wykończania obuwia,
 dobrać materiały i środki do procesu wykończania w zale\
ności od stosowanych
materiałów,
 dobrać narzędzia i urządzenia do realizacji procesu wykończania,
 wykonać operacje czyszczenia, retuszowania, konserwacji i nabłyszczania obuwia,
 ocenić jakość oraz dokonać klasyfikacji obuwia według gatunków,
 oznakować opakowania jednostkowe i zbiorcze,
 skontrolować cechy oraz zapakować obuwie z zastosowaniem opakowań jednostkowych
i zbiorczych,
 określić wpływ wykończenia obuwia na jakość, funkcjonalność i estetykę wyrobu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Charakterystyka procesu wykończania obuwia
4.1.1 Materiał nauczania
Wykończanie jest ostatnią fazą w cyklu produkcji obuwia. Na tym etapie nadaje się
obuwiu ostateczny wyglÄ…d zgodny z wizjÄ… stylisty i po\
ądany przez potencjalnych klientów.
Oprócz podwy\
szenia właściwości u\
ytkowych, wykończanie ma za zadanie równie\

uodpornianie skóry na wilgoć, kurz, błoto oraz brud i prowadzi do tuszowania plam
i drobnych uszkodzeń warstwy licowej.
W organizacji tej fazy wytwarzania obuwia, na przestrzeni ostatnich lat, nastąpiły
olbrzymie zmiany spowodowane wprowadzeniem do produkcji obuwia nowych materiałów
oraz technik i technologii wytwarzania. Obecnie przez pojęcie wykończanie obuwia nale\
y
rozumieć zestaw operacji i czynności technologicznych zmierzających do nadania produktowi
finalnemu (obuwiu) cech estetycznych poprzez przywrócenie pierwotnego wyglądu
materiałom i elementom u\
ytym do jego produkcji. Cel ten osiÄ…gany jest przez zmywanie,
retuszowanie i apreturowanie obuwia. Jest to tak zwane wykończanie chemiczne i dotyczy
ono głównie obuwia produkowanego systemami nowoczesnymi, w których wszystkie
operacje obróbcze i wykończeniowe elementów obuwia zostały wykonane wcześniej, to
znaczy przed jego monta\
em. Dotyczy to głównie obuwia klejonego, wtryskowego itp.,
natomiast w systemach tradycyjnych, zło\
onych, występuje jeszcze inny rodzaj wykończania
polegający na dodatkowych operacjach obróbczych, jak frezowanie, ścieranie. Mówimy
wówczas o tak zwanym mechanicznym wykończaniu obuwia.
Z uwagi na charakter wykonywanych operacji i rodzaj zastosowanych środków,
wykończanie obuwia dzielimy na:
- wykończanie wierzchów,
- wykończanie spodów.
Nale\
y podkreślić, i\
w przypadku stosowania nowoczesnych technologii (obróbka
podeszew metodÄ… prefinischingu, stosowanie podeszew formowanych itp.), praktycznie nie
zachodzi potrzeba wykończania spodów obuwia, gdy\
elementy te ju\
w fazie obróbki czy te\

w fazie formowania są całkowicie wykończone. Wykończanie spodów obuwia w fazie
monta\
u jest nieodzowne w przypadku wytwarzania obuwia systemami tradycyjnymi, jak:
pasowy, sandałowy, przeszywany, przeszywano-dublowany, itp.
Końcowym etapem wykończania obuwia jest jego znakowanie i pakowanie. Powy\
sze
zagadnienia będą szczegółowo opisane w kolejnych rozdziałach jednostki modułowej.
4.1.1.1. Rodzaje wykończania lica skór na wierzchy obuwia i sposoby ich identyfikacji
Metody wykończania wierzchów obuwia ze skór naturalnych i tworzyw skóropodobnych
oraz rodzaje środków wykończalniczych w du\
ej mierze uzale\
nione są od rodzaju środków
jakie zostały zastosowane do wykończania powierzchni tych materiałów. Identyfikacja
rodzaju wykończenia powierzchni ma szczególne znaczenie przy skórach, gdy\
powłoki te są
bardziej wra\
liwe na działanie nie tylko substancji chemicznych, ale nawet wody czego nie
ma w przypadku powłok wykończeniowych tworzyw skóropodobnych. Znając rodzaj
wykończenia powierzchni skór mo\
emy dobrać odpowiednie środki do zmywania,
retuszowania, barwienia, pastowania i apreturowania obuwia. Paleta tych środków jest
wyjÄ…tkowo bogata.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 W tym miejscu przypomnimy sobie podstawowe rodzaje wykończania lica skór miękkich
na wierzchy obuwia i sposoby ich identyfikacji.
Podstawowe rodzaje i sposoby wykończania skór mo\
emy podzielić według trzech
kryteriów wynikających ze względu na:
a) rodzaj stosowanych środków wią\
Ä…cych:
- wykończanie kazeinowe,
- wykończanie plastykowe,
- wykończanie kolodionowe,
- wykończanie poliuretanowe,
- wykończanie przez lakierowanie.
b) stopień przezroczystości powłoki na skórze wyprawionej:
- wykończanie anilinowe,
- wykończanie półanilinowe,
- wykończanie typu anilinowego,
- wykończanie kryjące.
c) stosowaną technikę wykończania:
- wykończanie przez nabłyszczanie,
- wykończanie przez prasowanie,
- wykończanie przez laminowanie,
- wykończanie przez powlekanie pastami kryjącymi.
W rzeczywistości liczba metod wykończania skór jest znacznie większa, gdy\

poszczególne metody występują z reguły w kombinacji między sobą [1, s. 100 104]
Przeprowadzenie identyfikacji rodzajów wykończania jest czynnością niezbędną, aby
zastosować odpowiednie środki wykończalnicze. W przypadku naniesienia nieodpowiednich
środków powłoka wykończeniowa na wierzchach obuwia będzie pękać, łamać się i kruszyć,
a tak\
e nie będzie posiadać dobrego połysku i adhezji do lica skóry. Środek wykończeniowy
nie zwiÄ…\
e się ze skórą, a więc będzie się łatwo złuszczać i ścierać.
Jednym ze sposobów identyfikacji rodzaju wykończenia powierzchni skóry jest poddanie
jej próbie tarcia na gorąco, tarcia na mokro i działania acetonu.
Sposoby identyfikacji wykończania skór przedstawiono w tabeli 1, natomiast w tabeli 2
 zachowanie się ró\
nych rodzajów wykończeń skóry w trakcie testów oraz podano ogólne
wskazówki postępowania przy wykończaniu cholewek.
Tabela 1. Sposoby identyfikacji rodzajów wykończania skór wierzchnich [1 s. 105]
Sposób rozpoznania rodzaju
Rodzaj wykończenia Rodzaj wyprawionych skór
wykończenia
1 2 3
wykończenie klasyczne przez boksy bydlęce, cielęce i świńskie, skóry przy próbie tarcia na gorąco
nabłyszczanie z u\
yciem szewro, boki sandałowe, skóry powłoka nie ulega starciu;
kazeinowych farb kryjących podszewkowe słabe zabarwienie tkaniny przy
próbie tarcia acetonem; woda
amoniakalna rozpuszcza
powłokę kryjącą
wykończenie anilinowe lub anilinowe boksy cielęce, bydlęce i świńskie, wykończenie anilinowe łatwe
typu anilinowego przez szewro anilinowe, skóry gadów i płazów do rozpoznania wzrokowo
nabłyszczanie lub prasowanie,
wykończenie dwubarwne
wykończenie przez prasowanie wszelkie boksy z poprawionym licem, przy próbie tarcia na gorąco
z u\
yciem plastykowych boksy cielęce, bydlęce i świńskie; białe i powłoka ulega łatwo tarciu;
środków wią\
ących pastelowe, skóry wodoodporne i szewrety wykończenie odporne na tarcie
na mokro; aceton rozpuszcza
powłokę kryjącą
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
wykończenie kolodionowe lub skóry wodoodporne i szewro końskie, boki powłoka lakierowana nie ulega
kombinowane z podkładem sandałowe, skóry lakierowane na zimno rozpuszczeniu przy próbie
plastykowych środków tarcia tamponem zwil\
onym
wiÄ…\
Ä…cych acetonem
lakierownie na gorąco skóry lakierowane bydlęce, cielęce łatwe do rozpoznania
i świńskie oraz dwoiny lakierowane wzrokowo
wykończenie przez skóry laminowane foliami plastykowymi łatwe do rozpoznania
laminowanie foliami i metalicznymi wzrokowo
wykończenie przez szlifowanie wszelkie welury i nubuki, welwety, nubuki łatwe do rozpoznania
fantazyjne wzrokowo
4.1.1.2. Nowoczesne rodzaje wykończania skór wierzchowych
W ciągu ostatnich lat na rynku pojawiły się nowości, dotyczące sposobów wykończania
skór. Jest to oczywiście związane z trendami obowiązującej mody. Najnowsze rodzaje skór
swoim wykończeniem sprawiają wra\
enie ju\
znoszonych, dają złudzenie antykowania.
Faktury powierzchni to efekty naturalnych marszczeń, fałd, pofałdowań nawet do
ekstremalnych zagnieceń. Szczególnie modna staje się skóra kozia i cielęca
z uwidocznionymi warstwami i przesadnie przejaskrawionym wyglÄ…dem naturalnej
powierzchni. Efekty nierówności, marszczeń uzyskuje się tak\
e podczas etapu produkcji
obuwia, stosując specjalne matryce do tłoczenia elementów cholewki. Bardzo chętnie jest
stosowana równie\
skóra z zachowaniem naturalnego wyglądu ze spotęgowaniem efektu
wyblakłego lica naturalnego i tłustego w chwycie. Efekt tłustego chwytu dają dwa typy
wykończeń skór: crazy horse i pull-up.
Wykończenie crazy horse jest wykonane na licowych skórach bydlęcych. Daje w efekcie
tłusty chwyt spowodowany u\
yciem tłuszczu stałego. Charakteryzuje się niejednolitą
powłoką, ulegającą nieznacznym rozjaśnieniom w trakcie rozciągania oraz słabą odpornością
na zarysowanie w porównaniu ze standardowymi skórami licowymi. Zachowuje naturalne
cechy skóry, jak jarzma i blizny. Skóry te są dogarbowywane roślinnie. Ich grubość wynosi
1,6 1,8 mm. Crazy horse są stosowane głównie do wyrobu trzewików i półbutów męskich
i młodzie\
owych oraz do obuwia turystycznego.
Wykończenie pull-up jest wykonane na skórach bydlęcych. To tak zwane olejowe
wykończanie skór szlifowanych, charakteryzuje się tłustym chwytem oraz fantazyjną
dwubarwnością, odró\
niającą ją od innych rodzajów wykończeń, z lekkim półmatowym
połyskiem. W procesie wytwarzania obuwia dwubarwność zostaje uwypuklona w miejscu
rozciągania cholewki. Naturalna powłoka skóry jest mało odporna na tarcie i zarysowania.
Do wykończania obuwia ze skór tłustych typu pull-up i crazy horse stosuje się środki
wykończeniowe, przeznaczone wyłącznie do tego typu skór. Wszystkie firmy oferują
zazwyczaj po kilka środków do wykończania skór tłustych.
W ostatnich latach oprócz klasycznych technologii wykończeniowych pojawiły się nowe
tendencje wykończania skór na gotowym obuwiu, wykonanych ze skór typu crust. Crust są to
skóry chromowe, suche, przygotowane wstępnie w garbarniach do poło\
enia powłoki
wykończeniowej. Powłoka mo\
e być uzyskana na skórze w garbarni lub na gotowym obuwiu.
Podczas rozkroju materiałów na elementy cholewki zostaje około 20 30% odpadu
nieu\
ytecznego, więc część u\
ytych środków wykończalniczych w garbarniach jest
bezpowrotnie tracona. W zwiÄ…zku z tym, w celu zmniejszenia zu\
ycia środków
wykończalniczych coraz częściej wykończanie skór jest przeprowadzane na gotowym
obuwiu. Zabieg taki stwarza przy tym mo\
liwość wytwarzania obuwia w szerokiej gamie
kolorystycznej.
Wykończanie tego typu jest zazwyczaj oparte na metodzie natryskowej. W pierwszej
fazie nanosi się środki koloryzujące, a w dalszych operacjach stosuje się substancje o ró\
nym
charakterze, na przykład pasty, kremy, woski i apretury, w zale\
ności od zaleceń producenta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
 Wykończanie powierzchni skór w zakładzie obuwia daje producentom następujące
korzyści:
- elastyczność produkcji,
- zmniejszone zapasy skóry,
- obni\
enie kosztów surowcowych,
- szybką realizację zamówień,
- krótkie serie obuwia w szerokiej gamie kolorów.
Nale\
y tu jednak uwzględnić zjawiska negatywne dla producentów obuwia, jak:
- dodatkowe nakłady na robociznę,
- zwiększenie powierzchni produkcyjnej i dodatkowe urządzenia,
- przejęcie odpowiedzialności za wykończanie skór,
- brak mo\
liwości zastosowania wykończenia na gotowym obuwiu do wszystkich typów,
- szkolenie załogi w zakresie technologii wykończania skór.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co rozumiesz pod pojęciem wykończanie obuwia?
2. Jaki jest cel wykończania obuwia?
3. Jakie znasz metody wykończania obuwia?
4. Jakie znasz rodzaje i sposoby wykończania skór na wierzchy obuwia?
5. W jakim celu przeprowadzamy identyfikację wykończania skór?
6. W jaki sposób przeprowadzamy identyfikację rodzaju wykończenia powierzchni skóry?
7. Jakie znasz nowoczesne rodzaje wykończania skór wierzchowych?
8. W jaki sposób wykończamy skóry typu crust?
9. Jakie znasz zalety i wady wykończania powierzchni skór na gotowym obuwiu?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj identyfikacji rodzaju wykończania powierzchni na otrzymanych próbkach skór
wierzchowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić w jaki sposób będziesz dokonywał identyfikacji rodzaju wykończania
powierzchni otrzymanych próbek skór,
2) dobrać środki i materiały niezbędne do przeprowadzenia identyfikacji wykończania
powierzchni,
3) przeprowadzić próby zmierzające do rozpoznania rodzaju wykończenia,
4) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki skór wierzchowych z ró\
nym wykończeniem powierzchni,
- biała tkanina, aceton, woda amoniakalna, woda,
- przybory piśmiennicze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
- kartki papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wska\
elementy podlegające wykończaniu na otrzymanych modelach obuwia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować otrzymane modele obuwia,
2) określić elementy podlegające wykończaniu,
3) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- modele obuwia wykonane ró\
nymi systemami monta\
u,
- przybory piśmiennicze,
- kartki papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Zaproponuj sposób czyszczenia cholewek wykonanych ze skór o takim wykończeniu, jak
próbki, które otrzymałeś.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykonać test identyfikacyjny,
2) zaproponować sposób czyszczenia cholewek,
3) dokonać samooceny pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- próbki skór o ró\
nych rodzajach wykończenia,
- środki i materiały do przeprowadzenia testu (aceton, woda, amoniak, biała tkanina),
- materiały piśmiennicze,
- kartki papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić cel i podać definicję wykończania obuwia?
2) wymienić metody wykończania obuwia?
3) określić rodzaje i sposoby wykończania skór na wierzchy obuwia?
4) rozpoznać rodzaj wykończenia powierzchni skóry?
5) określić sposób wykończania skór typu crust?
6) wymienić zalety i wady wykończania powierzchni skór na gotowym
obuwiu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Wykończanie wierzchów i spodów obuwia
4.2.1. Materiał nauczania
Wykończanie wierzchów obuwia ma na celu przywrócenie i utrwalenie pierwotnego
koloru i połysku materiałom, utraconego w wyniku procesów technologicznych.
O uzyskaniu zamierzonych efektów wykończania decyduje wiele czynników, między
innymi: dobór odpowiednich środków chemicznych, prawidłowe oprzyrządowanie,
zatrudnianie na stanowiskach odcinka wykończania pracowników o odpowiednich
kwalifikacjach, właściwa organizacja pracy na stanowisku wykończania.
4.2.1.1. Środki wykończalnicze do wierzchów obuwia
W produkcji środków wykończalniczych, spełniających wymagania zarówno
producentów obuwia, jak i u\
ytkowników, przodują kraje Europy Zachodniej.
Do czołowych firm produkujących środki wykończalnicze na światowym poziomie
nale\
y zaliczyć:
- holenderskÄ… firmÄ™ STAHL,
- włoskie firmy RINDI, FENICE, KENDA FARBEN,
- niemieckÄ… firmÄ™ KECK,
- austriackÄ… firmÄ™ CARNAUBIN.
Ostatnim osiągnięciem w dziedzinie produkcji środków wykończalniczych przez
powy\
szych producentów, jest preferowanie trendu ekologicznego, to jest kreowanie
 zielonych bezpiecznych dla środowiska naturalnego artykułów oraz uwa\
ne, bie\
Ä…ce
śledzenie wcią\
zmieniajÄ…cych siÄ™ tendencji w modzie.
Do wykończania wierzchów obuwia stosuje się:
- środki zmywające do usuwania plam i zabrudzeń,
- farby do wyrównywania kolorów,
- środki retuszujące do usuwania zadrapań i uszkodzeń lica skóry,
- środki nabłyszczające (pasty),
- woski,
- apretury,
- środki natłuszczające, nadające tłusty chwyt.
Åšrodki zmywajÄ…ce
Nanoszenie środków wykończalniczych na powierzchnię skóry powinno być
poprzedzone ka\
dorazowo przemyciem wierzchów tamponem nasyconym roztworami
zmywajÄ…cymi. Åšrodki te nie powinny po u\
yciu powodować występowania na skórze: plam,
zabrudzeń, odbarwień powierzchni skóry, zmiany barwy wykończania skóry. Powinny być
tak dobrane, aby ułatwiały usuwanie z powierzchni cholewki ró\
nego rodzaju zabrudzeń,
plam, nadmiaru i pozostałości kleju, itp.
Do zmywania stosuje się następujące środki na bazie wodnej:
- wodÄ™,
- wodę z dodatkiem amoniaku (roztwór 1%),
- wodę z dodatkiem środków mydlących (roztwór 1%).
Do środków zmywających na bazie rozpuszczalników organicznych zaliczyć mo\
na:
denaturat, benzynę, aceton, trójchloroetylen. Innymi środkami czyszczącymi są ketony
i estry  rozpuszczalniki silnie działające, którymi trzeba posługiwać się bardzo ostro\
nie, aby
nie uszkodzić wykończenia materiału cholewki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Farby kryjÄ…ce
Farby kryjÄ…ce mo\
emy podzielić na trzy grupy:
- wodne,
- rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych, na przykład farba toluenowa,
- woskowe.
Farby kryjące muszą dawać wybarwienie nasycone, lecz bez połysku. A
atwo siÄ™ zmywajÄ….
Sporządza się je według zró\
nicowanych przepisów zale\
nie od wymaganego koloru
i odcienia.
Do czołowych producentów farb słu\
ących do wyrównywania koloru mo\
na zaliczyć
firmę Keck i austriacką Carnaubin. Niemiecka firma Keck produkuje tego typu środki pod
nazwÄ… handlowÄ… Lederfarbe.
Åšrodki te, to farby rozpuszczalnikowe silnie kryjÄ…ce, posiadajÄ…ce dobrÄ… zwil\
alność, dobrą
odporność na wielokrotne zginanie i czas schnięcia 30 40 sekund.
Podobne właściwości mają farby firmy Carnaubin, z tym, \
e czas schnięcia tych środków
jest dłu\
szy i wynosi około 2 minuty.
Åšrodki retuszujÄ…ce
Åšrodki retuszujÄ…ce stosowane sÄ… do usuwania drobnych wad przy minimalnym
uszkodzeniu lica skóry, takich jak zadrapania, odpryski farby, zmywanie farby itp. Środki te
powinny mieć taki sam skład, jak środki u\
ywane w garbarni do wykończania skóry.
Do retuszowania cholewek skórzanych stosuje się:
- kredki woskowe  składają się z wosków o ró\
nej twardości z domieszką farb kryjących
pigmentowych, umo\
liwiają one reperację tylko małych uszkodzeń lica, a dobranie
koloru, który byłby zgodny z kolorem uszkodzonej skóry jest bardzo trudne,
- pasty retuszujące i woski  słu\
ą do retuszowania większych wad i uszkodzeń na
wierzchach obuwia; przygotowuje się je w ró\
nych odcieniach w zale\
ności od
kolorystyki skór wierzchnich; mogą być stosowane w miejscach usztywnionych (czubek,
pięta), poniewa\
naniesione powłoki są kruche i przy zginaniu pękają; pasty otrzymuje
się przez wymieszanie preparatów woskowych z kryjącymi farbami pigmentowymi,
- farby retuszujÄ…ce  roztwory lub emulsje wodne zawierajÄ…ce rozpuszczalniki organiczne;
do retuszowania u\
ywa siÄ™ farb kryjÄ…cych na podstawie tych samych lub zbli\
onych
środków wią\
ących, jakie były stosowane do krycia skór; farby stosuje się do
zatuszowania większego uszkodzenia lica; kolor tych farb jest odpowiednio dobrany do
koloru skóry; najczęściej stosowana jest farba kazeinowa i koncentrat pigmentowy,
- pudry retuszujÄ…ce  sÄ… to sproszkowane pigmenty; u\
ywa się ich przy uszkodzeniach skór
welurowych i nubukowych; słu\
ą do wyrównania ró\
nicy odcieni między elementami
cholewki; przed ich zastosowaniem powierzchnię cholewki dokładnie oczyszcza się
szczotkami z pozostałości klejów, oleju i pyłu,
- lakiery retuszujące  stosuje się przy usuwaniu wad z powłok lakierowanych; na
uszkodzone miejsce nanosi się roztwór podkładowy (na przykład nitrocelulozę),
a następnie błyszcz (szelak, rozpuszczalnik, terpentynę).
Retuszowanie obuwia powinno odbywać się za pomocą specjalnych pędzelków:
- z włosia wiewiórki,
- z włosia wielbłąda.
Środki nabłyszczające
Środki nabłyszczające, częściej jednak nazywane pastami, do obuwia skórzanego są to
koloidalne roztwory, zawiesiny wosków oraz substancji woskowych w rozpuszczalnikach
organicznych. Najistotniejszy składnik środków nabłyszczających stanowią woski. Od nich
zale\
y efekt otrzymanego na skórze połysku. Do produkcji past do obuwia u\
ywa siÄ™
naturalnych wosków twardych, wosków miękkich (pszczelego, montanowego), niektórych
gatunków miękkich wosków syntetycznych oraz parafiny. Aby mieszaninę wosków nale\
ycie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
związać z rozpuszczalnikiem dodaje się do past substancje homogenizujące jak na przykład
ozokeryt. Zabezpieczają one pasty przed szybkim wysychaniem. Jako rozpuszczalników
u\
ywa się na przykład terpentyny, benzyny lakowej.
Zale\
nie od rodzaju u\
ytego rozpuszczalnika, pasty mo\
na podzielić na trzy zasadnicze
grupy:
- rozpuszczalnikowe pasty do obuwia  terpentynowe lub benzynowo-terpentynowe,
- emulsyjne pasty do obuwia  wodne tak zwane kremy,
- wodno-rozpuszczalnikowe pasty do obuwia.
Pasty rozpuszczalnikowe
Rozpuszczalnikowe pasty do obuwia nie stanowią ściśle określonych związków
chemicznych, lecz są mieszaninami wosku i substancji woskowych oraz barwników
z rozpuszczalnikami. SÄ… to roztwory koloidalne, stanowiÄ…ce zawiesiny mikroczÄ…steczek
wosku i substancji woskowych w rozpuszczalnikach organicznych. Pasty te wytwarzajÄ…
stosunkowo trwałe powłoki odporne na wilgoć, ale ich właściwości konserwujące są
stosunkowo niewielkie.
Pasty emulsyjne (wodne)
Emulsja stanowi zło\
ony układ dwóch wzajemnie nierozpuszczalnych cieczy, z których
jedna jest rozproszona w drugiej, w postaci małych kropelek.
Dobre pasty wodne majÄ… szereg zalet:
- nadają czyszczonemu obuwiu lepszy połysk,
- mają dobre właściwości konserwujące,
- intensywnie barwiÄ… obuwie,
- mają większą przyczepność do skóry,
- nie \
ywiczejÄ…,
- działają mniej korodująco na elementy metalowe.
WadÄ… tych past jest:
- mniejsza odporność na działanie wilgoci,
- brak odporności na działanie niskiej temperatury.
Pasty wodno-rozpuszczalnikowe
Pasty tego typu wykazują najlepsze właściwości u\
ytkowe. SÄ… one mieszaninÄ… past
rozpuszczalnikowych i wodnych. Pasty zawierające więcej terpentyny lub innych
rozpuszczalników organicznych są określane jako rozpuszczalnikowo-wodne i odwrotnie 
pasty zawierające więcej wody są wodno-rozpuszczalnikowe.
Pasty wodno-rozpuszczalnikowe sÄ… najlepsze, majÄ… bowiem konsystencjÄ™ bardziej
mazistą od rozpuszczalnikowych, dlatego dają się łatwo rozsmarowywać na obuwiu. Tworzą
błony odporne na działanie wilgoci o doskonałym połysku, nie są wra\
liwe na zmiany
temperatury i nie ulegajÄ… zamarzaniu
Woski
Woski sÄ… to estry alkoholi wielowodorotlenowych i wy\
szych kwasów tłuszczowych.
Nazwą  woski obejmuje się obecnie równie\
substancje naturalne i syntetyczne, które mają
następujące właściwości:
- w temperaturze 20oC są plastyczne, twarde lub kruche, krystaliczne, przeświecające lub
nie szkliste,
- w temperaturze powy\
ej 40oC ulegają topnieniu bez rozkładu,
- w temperaturze nieco wy\
szej od temperatury topnienia charakteryzują się lepkością,
a ich konsystencja i rozpuszczalność zale\
y w du\
ym stopniu od temperatury,
- dają się łatwo polerować.
Woski mo\
na podzielić na:
- naturalne  zwierzęce, roślinne i z kopalin,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- poddane obróbce chemicznej,
- częściowo syntetyczne,
- pełnosyntetyczne
Apretury
Apretury do skór miękkich są to roztwory lub emulsje, które naniesione na wierzch
tworzą powłokę błyszczącą.
Apreturownie wierzchu polega na naniesieniu cienkiej i bezbarwnej powłoki lakierowej
w celu podniesienia estetyki, ujednolicenia połysku, poprawy trwałości wykończenia
i zwiększenia intensywności głębi barwy lica skóry.
Wymagania jakie powinny spełniać powłoki otrzymane w wyniku naniesienia apretury
na wierzchy obuwia opisano sÄ… w poni\
szych punktach.
1. Dobra przyczepność do materiału cholewki.
Apretura obuwnicza powinna mieć taki sam skład chemiczny lub przynajmniej podobny
do zewnętrznej powłoki skóry uzyskanej w garbarni. Jeśli cholewki są wykonane ze skór
o wykończeniu plastykowym, to obuwie nale\
y wykończać apreturami typowymi dla
wykończenia plastykowego lub emulsjami lakieru koloidowego. Wpływ na przyczepność
apretury ma tak\
e rodzaj zastosowanego rozpuszczalnika. Jeśli rozpuszczalnik apretury
ma pewną zdolność rozpuszczania powłoki kryjącej skóry  apretury garbarskie, to
istniejÄ… warunki wzajemnej dyfuzji czÄ…steczek obu warstw, co powoduje dobrÄ… adhezjÄ™
apretury do podło\
a. Zła przyczepność mo\
e doprowadzić do łuszczenia się apretury.
2. Wytrzymałość apretury na wielokrotne zginanie.
Wskaz
nik wytrzymałości na wielokrotne zginanie nie powinien być mniejszy ni\
100
tysięcy zgięć.
3. Odporność na działanie wody.
Apretura musi być odporna na tarcie na mokro. Powinna ona zabezpieczać i utrwalać
estetyczny wyglÄ…d obuwia.
4. Połysk.
Na połysk powłoki ma wpływ sposób naniesienia jej na obuwie, a tak\
e skład chemiczny
apretury.
5. Przepuszczalność pary wodnej.
Apretury nie powinny zmniejszać przepuszczalności pary wodnej przez skórę.
W czasie wykończania obuwia nale\
y kierować się zasadą, \
e cały proces
przeprowadzany jest środkami tej samej firmy. Gwarantuje to prawidłową adhezję
poszczególnych powłok.
Wskazówki te są niezbędne do uzyskania estetycznego, prawidłowego i trwałego
wykończenia wierzchów obuwia.
4.2.1.2. Maszyny i urządzenia stosowane przy wykończaniu obuwia
Z bardzo szerokiej oferty maszyn i urządzeń dla przemysłu skórzanego, rodzaj i ilość
zastosowanych maszyn przy wykończaniu obuwia stanowi niewielką część. W tej fazie
wprowadzenie automatyzacji jest prawie niemo\
liwe, ze względu na to i\
ka\
da para obuwia
w procesie wykończania musi być traktowana indywidualnie, a niezbędne zabiegi jak
czyszczenie, retuszowanie, polerowanie wykonywane są z reguły ręcznie według przyjętego
programu indywidualnej oceny ka\
dej wyprodukowanej pary obuwia. Największe
zastosowanie w procesie wykończania obuwia mają urządzenia i środki mechaniczne takie
jak: ró\
nego rodzaju szczotki, pistolety natryskowe, komory natryskowe z filtrem wodnym,
itp. Jedną z podstawowych maszyn wykorzystywanych przy wykończaniu obuwia jest
szczotkarka i polerka. Jej głównym elementem roboczym są szczotki tarczowe osadzone na
wale poziomym. Rodzaj i ilość szczotek zale\
y od środka zastosowanego przy wykończaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Szczotki wykonane są z wełny, bawełny, pasemek skór, włosia końskiego, itp. Prędkość
obrotowa szczotek zale\
y od zastosowanego środka wykończalniczego, którą podaje z reguły
producent tych\
e środków i wynosi około 500 1000 obrotów/minutę.
Inną maszyną stosowaną przy wykończaniu jest wygładzarka cholewek wyposa\
ona
w \
elazko elektryczne lub urzÄ…dzenia do prasowania podmuchem gorÄ…cego powietrza
o określonej wilgotności względnej.
Jedną z nowszych maszyn do wykończania wierzchów obuwia jest Model 1041
oferowany przez firmę LEIBROCK z Pirmasens. Maszyna ta usuwa fałdy, zmarszczki i inne
wady z powierzchni obuwia, wykorzystujÄ…c w tym celu efekt promieniowania lampy
kwarcowej. Urządzenie pozwala skutecznie korygować wady na powierzchni dowolnych
skór, łącznie ze skórami w kolorze białym.
Urządzeniem powszechnie stosowanym przy wykończaniu wierzchów obuwia jest
pistolet natryskowy. Pistolety o ró\
nej wielkości i ich ró\
ne typy produkuje niemiecka firma
ARGE. Pistolety te stosowane są do ręcznego natrysku niewielkich powierzchni farbami,
lakierami i innymi środkami płynnymi. Ciśnienie robocze powietrza wynosi około
3 5 atmosfer, odległość dyszy od natryskiwanej powierzchni wynosi około 200 400 mm.
Do wykończania stosuje się tak\
e ró\
nego rodzaju szczotki ręczne, gąbki naturalne,
szmatki flanelowe, pędzle, itp. Rodzaj zastosowanego środka mechanicznego podaje
producent środków wykończalniczych.
4.2.1.3. Technologia wykończania wierzchów obuwia ze skór naturalnych
Proces wykończania wierzchów obuwia obejmuje następujące czynności: czyszczenie,
wygładzanie, retuszowanie, apreturowanie oraz polerowanie.
Czyszczenie
Czyszczenie wierzchów obuwia jest to usuwanie wszystkich zabrudzeń powstałych
podczas procesu produkcyjnego. W przypadku niedokładnego oczyszczenia obuwia, apretura
póz
niej nało\
ona nie pokrywa równomiernie powierzchni obuwia, powstają plamy i zacieki.
Przed przystÄ…pieniem do oczyszczenia nale\
y ustalić rodzaj zabrudzenia i dostosować do
niego odpowiednie środki.
Z obuwia czarnego z gładkim licem zanieczyszczenia usuwa się czystą szmatką
namoczoną w wodzie lub mydlance. Obuwie zanieczyszczone olejem lub innym tłuszczem
zmywamy acetonem. Zacieki kleju, plamy woskowe lub zafarbowania usuwamy czubkiem
no\
a. Zanieczyszczenia z kleju nitrocelulozowego usuwa się ścierką zwil\
onÄ… acetonem,
a resztki klejów kauczukowych  surową krepą.
Wierzchy wykonane ze skór kolorowych czyścimy takimi środkami, które usuną
zanieczyszczenia nie rozpuszczając farby. Jeśli zanieczyszczeń nie mo\
na usunąć mydlanką,
nale\
y u\
yć szmatki zwil\
onej spirytusem.
Wierzchy z nubuków czyści się gumową szczotką, a w niektórych przypadkach przez
ścieranie drobnoziarnistym papierem ściernym.
W ofertach firm, które produkują środki do wykończania wierzchów obuwia znalez
ć
mo\
na specjalne środki zmywające do ró\
nego rodzaju skór.
Wygładzanie
Wygładzaniu poddaje się wierzchy ze wszystkich rodzajów boksów, z wyjątkiem
wytłaczanych, deseniowanych i marszczonych. Nie nale\
y równie\
wygładzać cholewek
z welurów, nubuków i skór lakierowanych.
Poprzez wygładzanie usuwa się nierówności powstałe podczas ćwiekowania wierzchu
obuwia na kopyto oraz na skutek niewłaściwego formowania podczas ćwiekowania.
Na rysunku 1 przedstawiono czynność wygładzania.
Podczas wygładzania wierzchów nale\
y dokładnie regulować temperaturę na
wygładzarce cholewek. Warunki technologiczne przewidują temperaturę 110oC przy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
wierzchach z boksów bydlęcych wykończonych farbami kazeinowymi. Przy boksach
bydlęcych wykończanych farbami kazeinowo-plastykowymi temperatura nie mo\
e
przekraczać 85oC, a plastykowymi 65oC.
Rys. 1. Wygładzanie cholewek za pomocą \
elazka [5, s. 243]
Poprzez prasowanie powinno się wykończać tylko te części składowe obuwia, które są
wykonane z mniej ścisłych i cieńszych części skóry. Je\
eli po prasowaniu zmarszczki sÄ…
nadal widoczne, miejsca nie wygładzone nale\
y przed ponownym prasowaniem lekko
zwil\
yć, uwa\
ając jednak, aby wilgotność skóry wynosiła do 20%.
Nowszym sposobem wygładzania cholewek jest wygładzanie za pomocą gorącego
powietrza.
Retuszowanie
Retuszowanie wierzchów obuwia polega na wyeliminowaniu wad powstałych w czasie
produkcji obuwia. Pracownik sprawdza kolejno poszczególne pary obuwia i retuszuje wady,
zale\
nie od ich charakteru. Mniejsze wady, na przykład uszkodzenia farb kryjących, retuszuje
się miękkim pędzelkiem. Pędzel musi być ostro zakończony, aby mo\
na było wyretuszować
najdrobniejsze uszkodzenia.
Je\
eli warstwa licowa skóry jest popękana nale\
y ogrzać koniec no\
a nad lampkÄ…,
uszkodzenie wygładzić i wyretuszować woskiem, a póz
niej roztworem farby.
Większe powierzchnie, szczególnie czubek i piętę, retuszuje się pistoletem natryskowym.
Pistoletu natryskowego u\
ywa się w celu wyrównania koloru cholewki.
Podczas retuszowania nie nale\
y nakładać grubej warstwy, lepiej jest nało\
yć dwie lub
trzy cienkie, z których ka\
dą nakłada się po zaschnięciu poprzedniej. Wszystkie środki do
retuszowania przed nalaniem do naczynia lub pistoletu nale\
y dokładnie wymieszać,
poniewa\
pigment osadza siÄ™ na dnie.
Wierzchy ze skóry lakierowanej, retuszuje się lakierem kryjącym, który nanosi się za
pomocą pędzla. Obuwie ze skór welurowych i nubukowych retuszuje się pudrem, o kolorze
dobranym do koloru skóry, a następnie szczotkuje.
Obuwie ze skóry tłustej nale\
y zeszlifować, a następnie wyrównać odcień olejem.
Apreturowanie
Apreturowanie odświe\
a i nadaje skórze efektowny połysk. Do apreturowania u\
ywa siÄ™
takich samych apretur, jakie były u\
yte przy wykończaniu skór w garbarni.
Apreturowanie wykonuje siÄ™:
- ręcznie, przy u\
yciu gÄ…bki,
- ręcznie, przy u\
yciu pistoletu natryskowego,
- elektromechanicznie w polu elektrostatycznym,
- pneumatycznie.
Apreturowanie ręczne przy u\
yciu gÄ…bki jest obecnie rzadko stosowane. ApreturÄ™
nanosi siÄ™ na wierzch cholewki 2 3 krotnie, suszÄ…c jÄ… ka\
dorazowo po naniesieniu roztworu.
Apreturę nanosi się cienką warstwą tak, aby na powierzchni nie powstały krople ani smugi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
 ApreturÄ™ mo\
na nanosić na cholewki, po ich dokładnym oczyszczeniu i wysuszeniu (po
zmyciu), za pomocą pistoletu natryskowego lub ręcznie miękką tkaniną.
Jako zasadÄ™ nale\
y przyjąć, \
e do oczyszczania, retuszowania i apreturowania cholewek
z tworzyw skóropodobnych powinno stosować się te środki, które zaleca producent materiału.
Nanoszenie apretury odbywa się jednym nieprzerwanym ruchem, od pięty do czubka
i z powrotem.
Apreturowanie przy u\
yciu pistoletu natryskowego jest najbardziej popularne
w zakładach obuwniczych i pozwala na dokładne i równomierne naniesienie apretury na
powierzchniÄ™ cholewki (rys. 2).
Rys. 2. Apreturowanie pistoletem natryskowym [5, s. 238]
Odpowiedni dobór dyszy pistoletu do u\
ytej apretury jest warunkiem uzyskania
prawidłowego krycia. Ujemną stroną tego sposobu krycia jest stosunkowo du\
e zu\
ycie
apretury, której utworzona mgła osiada na ściankach komory natryskowej. Jakość
apreturowania zale\
y od indywidualnych kwalifikacji i sumienności pracownika.
Apreturowanie w polu elektrostatycznym pozwala nie tylko na równomierne nało\
enie
powłoki, ale praktycznie nie powoduje strat rozpylonej apretury. Zasada takiego
apreturowania polega na ró\
noimiennym naładowaniu rozpylonej apretury i pokrywanego
wierzchu obuwia.
MetodÄ™ elektrostatycznÄ… mo\
na stosować w kilku wariantach, ró\
niÄ…cych siÄ™
wykonaniem elektrody emisyjnej. We wszystkich odmianach metody, apretura zostaje
rozproszona, nie tylko wskutek działania sił pola elektrostatycznego, lecz równie\
w wyniku
działania sił mechanicznych, to jest sprę\
one powietrze lub przyspieszenie odśrodkowe.
Cząsteczki apretury, rozpylone dowolnym urządzeniem zapewniającym wysoki stopień
rozproszenia, pod wpływem działania elektrod otrzymują ładunek elektryczny i poruszają się
wzdłu\
linii sił pola elektrostatycznego w kierunku apreturowanego obuwia. Elektrody
spełniają funkcję czynnika jonizującego cząstki powietrza i apretury oraz zapewniają
zachowanie wysokiego potencjału pola. Pole elektrostatyczne jest wytworzone przez prąd
stały o napięciu 80 180 kV. Cząsteczki apretury, mając ładunek tego samego znaku
odpychają się wzajemnie i równomiernie osadzają się na całej apreturowanej powierzchni.
Poniewa\
\
adna naładowana cząsteczka nie opuszcza pola elektrostatycznego, wykorzystanie
teoretyczne aparatury wynosi 100%.
Najbardziej rozpowszechnionymi metodami apreturowania elektrostatycznego sÄ… metody
Ronsburga i Simensa. Metoda Ronsburga polega na rozpylaniu apretury przez obracajÄ…cy siÄ™
cylinder lub tarczę z ostrymi krawędziami, do których jest równomiernie dostarczana
apretura. W metodzie Simensa pionowo usytuowana tarcza, obracajÄ…c siÄ™ w zbiorniku,
pobiera niewielką ilość apretury, która zostaje rozpylona na brzegach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 Metody apreturowania elektrostatycznego umo\
liwiają szeroko pojętą mechanizację
i automatyzacjÄ™ procesu technologicznego.
Apreturowanie pneumatyczne polega na tym, \
e obuwie zawiesza siÄ™ na pionowych
zaczepach przenośnika i natryskuje się w komorze natryskowej, a następnie suszy. W celu
zabezpieczenia wnętrza obuwia przed wnikaniem apretury doprowadza się sprę\
one
powietrze, którego strumień wydzielany z wnętrza obuwia nie dopuszcza rozpylonej apretury.
Działanie pistoletów natryskowych oraz obracanie zawieszonego obuwia odbywa się
automatycznie.
Polerowanie
Polerowanie ma na celu nabłyszczenie cholewki lub oczyszczenie powierzchni za
pomocą wełnianych lub bawełnianych szczotek, osadzonych na wale poziomym szczotkarki.
Na szczotkę nanosi się powłokę woskową, w ten sposób, \
e kawałek wosku dociska się
do wirującej szczotki. Następnie do nawoskowanej szczotki dociska się wierzch obuwia,
a pełen połysk uzyskuje się dociskając obuwie do drugiej nie woskowanej szczotki z wełny.
4.2.1.4. Wykończanie wierzchów z tworzyw skóropodobnych
Tworzywa skóropodobne są wytwarzane w tak wielu kolorach, odcieniach
i zró\
nicowanym rysunku lica, \
e producent bez specjalnych trudności mo\
e dokonać wyboru
najbardziej odpowiedniego materiału do produkcji określonego asortymentu. Powłoka
apretury na takich materiałach wykonana z polimeru lub \
ywic akrylowych jest na tyle trwała
i estetyczna, \
e wierzchy obuwia nie wymagają specjalnego wykończenia w procesie
produkcji. Najczęściej procesy wykończenia ogranicza się do czyszczenia cholewek poprzez
zmywanie lub usuwanie resztek klejów lub innych zanieczyszczeń.
Do zmywania wierzchów z tworzyw skóropodobnych zaleca się u\
ywanie wody lub
wody z dodatkiem środków powierzchniowoczynnych w ilości 3 5%. Środki do zmywania
nie mogą powodować powstawania plam i nalotów na powierzchni materiałów. Gąbki lub
miękkie tkaniny do zmywania muszą być czyste, a po kilkakrotnym u\
yciu nale\
y je
przepłukać w wodzie. Zanieczyszczenia klejem nale\
y usuwać natychmiast, gdy\
usuwanie
zaschniętego kleju spowodować mo\
e uszkodzenie powierzchni materiału. W przypadku
stosowania alkoholi nale\
y je rozcieńczać wodą w stosunku 1:1. Do usuwania wosków i plam
tłuszczowych dopuszczalne jest u\
ywanie benzyny. Nie wolno stosować ketonów, estrów,
węglowodorów chlorowanych, które powodują uszkodzenia powłok apretury.
Mechaniczne uszkodzenia sÄ… trudno usuwalne i dlatego w czasie produkcji nale\
y
uwa\
ać, by ich unikać. Środki stosowane do tego celu powinny mięć skład zbli\
ony do składu
chemicznego wykończenia materiału i musi charakteryzować je odporność na działanie wody
i wytrzymałość na wielokrotne zginanie. Uszkodzenia te mo\
na usuwać środkami
retuszerskimi, opartymi na woskach lub koloidowych farbach kryjÄ…cych.
4.2.1.5. Wykończanie spodów obuwia
Wykończanie spodów, jest konsekwencją mechanicznej obróbki elementów spodowych
w fazie monta\
u obuwia i polega przede wszystkim na:
- farbowaniu brzegów podeszew i obcasów,
- wypalaniu brzegów podeszew,
- farbowaniu i nabłyszczaniu powierzchni podeszew.
Farbowanie brzegów podeszew i obcasów
Po obróbce mechanicznej (frezowanie, ścieranie) farbuje się brzegi podeszew
skórzanych, podeszew z tworzyw sztucznych i gumy, przymocowanych do skórzanej
podsuwki lub pasa, oraz obcasy wykonane ze składek.
Do farbowania u\
ywa się zestawów kryjących w kolorze czarnym lub brązowym
w ró\
nych odcieniach stonowanych z kolorem wierzchu. Przyjmuje siÄ™ zasadÄ™, \
e odcień
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
zestawu do spodów powinien być nieco ciemniejszy od koloru wierzchu. Zestaw kryjący
nanosi się ręcznie pędzlem płaskim, którego szerokość powinna być skorelowana z grubością
malowanego brzegu. W czasie malowania roztwór powinien być nieustannie mieszany.
Do tego celu słu\
Ä… specjalnie skonstruowane mieszarki farb.
Wypalanie brzegów podeszew i nabłyszczanie obcasów
Wypalanie brzegów podeszew i nabłyszczanie obcasów ma na celu rozprowadzenie
i wyrównanie naniesionej powłoki farby oraz zabezpieczenie brzegów spodu obuwia przed
działaniem wilgoci. Do wypalania brzegów podeszew u\
ywa siÄ™ wypalarek wyposa\
onych
najczęściej w dwa ogrzewane \
elazka: jedno do wypalania przedstopia, drugie  śródstopia.
śelazka są wprawiane w ruch wibracyjny, powodujący wygładzenie brzegu. Wysokość
temperatury reguluje się termostatem. Z reguły \
elazka sÄ… nagrzewane do temperatury 130°C.
Są one umieszczane w amortyzatorach, regulowanych nakrętką zale\
nie od wymaganego
stopnia amortyzacji. Powierzchnie \
elazek do wypalania muszą być zgodne z powierzchnią
i kształtem frezów u\
ywanych do obróbki. Po wypaleniu na powierzchni brzegu znajduje się
błyszcząca powłoka naniesionego wosku.
Brzegi obcasa skórzanego ze składek, po naniesieniu na nie wosku  Karnauba , poleruje
siÄ™ na szczotkarce, wyposa\
onej w szczotki tarczowe wykonane z włosia końskiego, płatów
skóry lub tkaniny. Wosk jest nanoszony na szczotki wykonane z płatów i wcierany na brzegi,
a następnie powierzchnia obcasów jest polerowana szczotką włosianą, nie nawoskowaną. Cel
nabłyszczania jest taki sam jak przy wypalaniu brzegów podeszew.
Wykończanie powierzchni podeszew
Powierzchnie podeszew skórzanych mogą być wykończane kilkoma sposobami.
W wyniku odpowiednich zabiegów technologicznych otrzymuje się spody w naturalnym
kolorze skóry, bielone lub barwione.
Powierzchnie podeszew wycinanych z tworzyw sztucznych i gumy najczęściej nie
wymagają wykończania, gdy\
czynność ta wykonywana jest du\
o wcześniej, to znaczy ju\

u producenta tych materiałów lub w zakładzie obuwia przed rozkrojem materiałów. Równie\

podeszwy formowane, tak zwane wypraski, nie wymagają zabiegów wykończeniowych.
Wykończanie powierzchni podeszew w kolorze naturalnym skóry. Powierzchnie
podeszew obuwia typu ciÄ™\
kiego, najczęściej roboczego, wykończa się w kolorze naturalnym.
Je\
eli podeszwa jest kołkowana, ściera się ją tylko na obwodzie wbitych kołków, zaś
pozostałą powierzchnię zmywa się z brudu, a następnie całość poleruje na szczotkarce przy
u\
yciu wosku  Montana lub  Karnauba .
Bielenie podeszew. Ten sposób wykończania powierzchni, zwany wykończaniem na
biało, wymaga ścierania lica i wybielania. Ścieranie lica wykonywane jest za pomocą
drobnoziarnistego papieru ściernego na pionowej ścierarce spodów (rysunek 3). W wyniku
ścierania zostaje delikatnie usunięta wierzchnia warstwa licowa. Dwukrotne lub zbyt głębokie
ścieranie powoduje szkodliwe zmechacenie tkanki skórnej, co uniemo\
liwia wypolerowanie
powierzchni podeszew. Wybielanie ma na celu otrzymanie jednolitej w odcieniu i czystej
powierzchni podeszwy. Środkiem wybielającym jest odpowiednio przygotowany roztwór,
w skład którego wchodzą: 56% wody destylowanej, 32% spirytusu technicznego i 12% kwasu
szczawiowego. Zabieg przeprowadza się ręcznie, pędzlem lub gąbką. Po wchłonięciu,
ewentualnie odparowaniu roztworu (co trwa około 15 min.) powierzchnię podeszwy
nabłyszcza się na szczotkarce. Na szczotkę u\
ytą do nabłyszczania nakłada się pastę
o składzie: 12,5% wosku  Karnauba , 1,5% wosku pszczelego i 73,5% terpentyny.
Wykończanie powierzchni podeszew przy u\
yciu garbarskich zestawów farb kryjących.
Ten sposób wykończania obejmuje kolejno czynności: ścieranie lica, nanoszenie zestawu
farby kryjącej, nabłyszczanie.
Barwienie podeszew wykonuje się ręcznie za pomocą pędzla płaskiego. Zestaw farb
nanosi siÄ™ od frontu obcasa do czubka, zawsze w jednym kierunku. Stosuje siÄ™ zestaw farb
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
wodnych lub na podstawie rozpuszczalników organicznych. Wysuszoną powierzchnię
podeszwy nabłyszcza się na szczotkarce przy u\
yciu gumaksu i wosku  Karnauba lub
innego.
Rys. 3. Åšcieranie lica podeszew [5, s. 233]
Metoda ta jest korzystna ze względów ekonomicznych: zestawy kryjące tuszują błędy
i wady lica, co w konsekwencji pozwala na lepsze wykorzystanie powierzchni skóry.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest cel wykończania obuwia?
2. Jakie czynniki decydują o uzyskaniu zamierzonych efektów wykończania wierzchów
obuwia?
3. Jakie znasz firmy produkujące środki wykończalnicze do obuwia?
4. Jakie znasz środki do wykończania wierzchów obuwia?
5. Jakie znasz maszyny i urządzenia słu\
ące do wykonania procesu wykończania
wierzchów i spodów obuwia?
6. W jaki sposób wykonasz operację czyszczenia i retuszowania obuwia?
7. Jakie znasz metody apreturowania obuwia?
8. W jaki sposób wykończamy obuwie z tworzyw skóropodobnych?
9. Jakie znasz technologie wykończania brzegów podeszew i obcasów?
10. Jakie znasz metody wykończania powierzchni podeszew?
11. Jaki jest cel wypalania brzegów podeszew i nabłyszczania obcasów?
12. W jaki sposób wykonasz nabłyszczanie obcasów?
13. Jakie znasz środki do wykończania spodów obuwia?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj operacji czyszczenia wierzchu obuwia na otrzymanych półparach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić rodzaj zabrudzenia,
2) dobrać odpowiednie środki i materiały do czyszczenia,
3) dokonać operacji czyszczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- półpary obuwia z wierzchami wykonanymi ze skór welurowych, nubukowych i licowych
z ró\
nym rodzajem zabrudzenia,
- papier ścierny, gumowa szczotka, krepa, szczotka, szmatka, aceton, mydło, woda,
spirytus,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wybierz środki wykończalnicze do retuszowania wierzchów i spodów obuwia, które są
zapisane na luz
nych karteczkach samoprzylepnych i odpowiednio je zakwalifikuj.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać przeglądu otrzymanych haseł,
2) wybrać hasła uznane jako właściwe,
3) usystematyzować wybrane hasła,
4) nakleić hasła na arkusz papieru,
5) uzasadnić podjęte decyzje,
6) dokonać samooceny pracy,
7) zaprezentować wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- karteczki z nazwami środków wykończalniczych do wierzchów i spodów obuwia,
- przybory piśmiennicze, kartki papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Zidentyfikuj na otrzymanych zdjęciach maszyny i urządzenia stosowne do apreturowania
wierzchów obuwia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać przeglądu otrzymanych zdjęć maszyn i urządzeń,
2) oznaczyć otrzymane zdjęcia znakami rozpoznawczymi,
3) przyporządkować do ka\
dego zdjęcia, na oddzielnej kartce, informacje wyszczególnione
w ćwiczeniu,
4) zaprezentować wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zdjęcia maszyn i urządzeń do wykończania wierzchów i spodów obuwia,
- przybory piśmiennicze, kartki papieru formatu A4,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić cel wykończania wierzchów i spodów obuwia?
2) opisać czynniki mające zasadniczy wpływ na prawidłowe wykończenie
obuwia?
3) określić środki stosowane do wykończania wierzchów i spodów obuwia?
4) dobrać maszyny i urządzenia do wykończania wierzchów i spodów obuwia?
5) dokonać oceny wykończenia obuwia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Konserwacja obuwia
4.3.1. Materiał nauczania
Wykończanie obuwia jest niewątpliwie jedną z wa\
niejszych faz produkcji, poniewa\
od
niego w du\
ym stopniu zale\
y trwałość obuwia. Niewłaściwe wykończenie mo\
e
spowodować powstawanie wad prowadzących do szybszego zniszczenia wyrobu. Nie bez
znaczenia jest równie\
właściwe u\
ytkowanie i konserwacja obuwia.
4.3.1.1. Ogólne zasady dotyczące u\
ytkowania i czyszczenia obuwia
1. Ka\
de obuwie, niezale\
nie od stosowanego surowca nale\
y czyścić i konserwować tak,
aby zabezpieczyć przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, jak: woda,
światło, kurz, ścieranie, zarysowanie, itp.
2. Przed przystÄ…pieniem do konserwacji zabrudzone obuwie nale\
y oczyścić, a dopiero
póz
niej pastować, zgodnie z podanymi zaleceniami, w zale\
ności od rodzaju wierzchu.
Do czyszczenia z kurzu i błota u\
yć miękkiej szczotki lub zmyć delikatnie miękką
szmatkÄ… lub gÄ…bkÄ… zwil\
oną w wodzie tak, aby oczyścić powierzchnię obuwia nie mocząc
go całego. W \
adnym wypadku nie mo\
na obuwia prać w pralce ani stosować do
czyszczenia silnych detergentów. Pranie w pralce i u\
ycie detergentów mo\
e spowodować
osłabienie spoiny klejowej, deformację obuwia oraz uszkodzenie powłoki materiału.
W skórach naturalnych pod wpływem detergentów następuje wyekstrahowanie związków
tłuszczowych, skóra staje się sztywna i blachowata, co osłabia równie\
jej własności
u\
ytkowe.
3. Przemoczone obuwie nale\
y suszyć w temperaturze pokojowej z dala od z
ródeł ciepła
(piece, grzejniki), nie kłaść bezpośrednio na kaloryferach. Obuwie sznurowane, jak
trzewiki, półbuty rozsznurować, wywinąć język i wówczas suszyć. W obuwiu
z wyjmowanymi wyściółkami wyjąć do suszenia wyściółki.
4. Dla uniknięcia deformacji obuwia stosować prawidła lub wypchać wnętrze obuwia
miękkim papierem. Szczególnie wa\
ne to jest w przypadku, kiedy obuwie nie jest
u\
ywane dłu\
szy czas (na przykład zmiana sezonu).
5. Dbałość o wnętrze obuwia nale\
y do u\
ytkownika. W miarÄ™ mo\
liwości nale\
y często
zmieniać obuwie, a przynajmniej wyciągać wyściółki do wyschnięcia i przewietrzenia.
6. Wymiana wierzchników oraz tak zwane zelowanie podeszew skórzanych nale\
y do
obowiÄ…zku u\
ytkownika. W obuwiu z wymiennymi wierzchnikami nie dopuszczać do
całkowitego starcia wierzchników i stykania się obcasa z podło\
em; mo\
e to doprowadzić
do uszkodzenia obcasa lub materiału, którym obcas jest obciągnięty.
7. Obuwie  wzuwane to jest bez regulacji zapięcia (sznurówki, rzepy) a tak\
e z regulacjÄ…
przy zastosowaniu wszytej gumy wkładać przy pomocy ły\
ki obuwniczej. Zapobiega to
deformacji obuwia oraz mo\
liwości uszkodzenia materiału cholewki.
8. Nale\
y zwrócić uwagę na warunki u\
ytkowania określone w ulotce dołączonej do obuwia,
na przykład obuwie domowe do u\
ytkowania w pomieszczeniach zamkniętych, obuwie
sportowe (do gry w koszykówkę na hali czy na boisku). Pozwoli to na uniknięcie
ewentualnych reklamacji z powodu u\
ytkowania obuwia niezgodnie z jego
przeznaczeniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.3.1.2. Zasady konserwacji obuwia
Konserwacja obuwia skórzanego
Konserwacja skóry naturalnej polega na ochronie jej przed szkodliwymi zmianami
zachodzącymi w strukturze skóry, a szczególnie przed niszczącym działaniem potu na
tłuszcze naturalne w niej zawarte. Wysuszona, nie pastowana skóra łatwo pęka i łuszczy się.
W związku z ró\
nymi sposobami garbowania oraz zró\
nicowanym wykończeniem skór
naturalnych, nale\
y zwrócić uwagę na zalecenia producentów środków konserwujących oraz
na informacje dotyczÄ…ce konserwacji obuwia zamieszczone w ulotkach informacyjnych.
Spośród znajdujących się na rynku środków konserwujących najkorzystniejsze są pasty
zawierające woski, zawłaszcza pasty wodno-rozpuszczalnikowe, mające konsystencję
bardziej mazistą od past rozpuszczalnikowych (kremy), dające się łatwiej rozprowadzać na
obuwiu. Tworzą one błony o doskonałym połysku, odporne na działanie wilgoci, dzięki
czemu zabezpieczają obuwie skórzane przed działaniem wody.
Nale\
y uwa\
nie stosować pasty samopołyskowe, które często na skórach delikatnych,
o słabo utrwalonym barwniku w powłoce mogą powodować odbarwienie i plamienie.
Stosowanie w codziennej konserwacji obuwia przez dłu\
szy czas past samopołyskowych
powoduje tworzenie grubej warstwy pasty na powierzchni skór. Warstwa ta pęka i wykrusza
siÄ™, dajÄ…c wra\
enie pękania i odpryskiwania wykończenia skóry.
Obuwie ze skór licowych nale\
y konserwować pastami, jednak nie nale\
y nakładać zbyt
grubej warstwy. Lepiej konserwować obuwie częściej, mniejszą ilością pasty, dokładnie ją
rozprowadzajÄ…c.
Obuwie ze skór welurowych nale\
y czyścić specjalnie do tego przeznaczoną szczotką lub
zmoczoną, mocno wyciśniętą tkaniną. Mo\
na tak\
e stosować preparat w aerozolu specjalnie
przeznaczony do weluru i nubuku.
Obuwie ze skór lakierowanych nale\
y czyścić delikatnie pastami kremowymi
bezrozpuszczalnikowymi.
Do skór kozich ze względu na ich delikatne lico nie wolno stosować past
samopołyskowych, nale\
y stosować pasty kremowe bezrozpuszczalnikowe.
Do nowych wykończeń skór o podwy\
szonej zawartości tłuszczu oraz skór pull-up
i crazy horse nie nale\
y stosować past i środków zawierających terpentynę i benzynę, które
mogą powodować zmianę koloru i wyglądu skóry. Nale\
y ściśle dostosować się do zaleceń
producenta odnośnie sposobu ich konserwacji.
Konserwacja obuwia z materiałów skóropodobnych
Konserwacja obuwia z wierzchami z materiałów skóropodobnych jest prosta: w celu
odświe\
enia wierzchu wystarcza zwykłe przetarcie suchą lub zwil\
oną miękką tkaniną. Jako
środki konserwujące nale\
y u\
ywać past specjalnie oznaczonych przez producentów.
Zabrudzenie tłuszczem i na przykład woskiem (pasty), mo\
na usunąć benzyną, z tym, \
e
nale\
y stosować ją z umiarem, aby nie spowodować wyekstrahowania zmiękczaczy,
a w konsekwencji usztywnienia materiału, co mo\
e doprowadzić do pękania, zwłaszcza
w miejscach nara\
onych na zginanie.
Gąbki i miękkie tkaniny stosowane do zmywania muszą być czyste; po kilkakrotnym
u\
yciu nale\
y je przepłukać w wodzie. Do zmywania powierzchni materiałów
skóropodobnych nie wolno stosować agresywnych rozpuszczalników typu aceton, octan
butylu, etyl, które powodują uszkodzenie powłoki.
Mechaniczne uszkodzenia materiałów, na przykład zarysowanie, zadrapanie, przypalenie
jest trudne do usunięcia i zamaskowania. Niektóre uszkodzenia powłoki mo\
na tuszować
środkami retuszerskimi o składzie zbli\
onym do składu chemicznego apretury, czy warstwy
polimerycznej powłoki (zalecane przez producenta materiałów).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Konserwacja obuwia tekstylnego
A
atwość czyszczenia obuwia tekstylnego w du\
ym stopniu zale\
y od zastosowanych
surowców i rodzaju powierzchni materiałów włókienniczych. Materiały gładkie brudzą się
mniej ni\
szorstkie i drapane. Najłatwiej usuwa się brud z materiałów wykonanych z włókien
syntetycznych.
Obuwie tekstylne nale\
y czyścić przy u\
yciu gÄ…bki zamoczonej w roztworze wodnym
łagodnych środków piorących w umiarkowanej temperaturze. Nale\
y unikać mocnego
przemoczenia obuwia, które mo\
e być przyczyną delaminacji materiałów połączonych
w układ warstwowy, co w znacznym stopniu osłabia obuwie (wykruszenie pianki PU,
wymycie kleju). Niedopuszczalne jest pranie obuwia w pralce. Obuwie nale\
y suszyć
w miejscu przewiewnym, z dala od z
ródeł ciepła.
Częstym problemem jest nieumiejętna konserwacja obuwia sportowego i typu
sportowego, w którym są stosowane kombinacje materiałowe na przykład dwoin krytych czy
materiałów syntetycznych z materiałami włókienniczymi. Nale\
y zachować w tym przypadku
zasadÄ™, \
e ka\
dy z materiałów nale\
y czyścić i konserwować osobno, zgodnie z wy\
ej
wymienionymi zasadami.
4.3.1.3. Środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia
Na polskim rynku spotykane są najczęściej następujące środki do konserwacji
i pielęgnacji obuwia:
- pasty woskowo-rozpuszczalnikowe
Pasty rozpuszczalnikowe są mieszaniną wosku, substancji woskowych oraz barwników
z rozpuszczalnikami. SÄ… to pasty przeznaczone do czyszczenia i konserwacji obuwia ze
skór naturalnych o gładkiej lub matowej powierzchni. Pasty te łatwo rozprowadzają się
na obuwiu, a otrzymana powłoka trzyma się powierzchni skór, nadając jej jedwabisty
połysk poprawiający wygląd obuwia.
Pasty te skutecznie chronią obuwie przed niekorzystnym wpływem czynników
atmosferycznych; czyszczą i konserwują skórę cholewek oraz zapobiegają jej
przemakaniu. Czasami mogą wpływać na rozpuszczanie i wymywanie tłuszczu oraz
kruszenie włókien skóry.
- kremy woskowo-wodno-rozpuszczalnikowe
Kremy te zawierają dodatki poprawiające połysk, wodoodporność oraz poślizg przy
polerowaniu. Dają się łatwo rozsmarowywać. Ze względu na swą konsystencję
sprzedawane są w tubach. Nadają się do pielęgnacji wyrobów ze skór naturalnych
i materiałów skóropodobnych. Regularnie stosowane konserwują i zabezpieczają obuwie
przed kurzem, brudem i wilgocią, jednocześnie nadając mu połysk i świe\
ość. Nie są
wra\
liwe na temperaturÄ™.
- pasta koloryzujÄ…ca
Nale\
y do grupy past typu  krem . Preparat ten przeznaczony jest do odświe\
ania,
czyszczenia i konserwacji obuwia ze skór naturalnych i materiałów skóropodobnych.
Poza właściwościami konserwującymi, tworzy na skórze obuwia powłokę retuszującą
drobne uszkodzenia lica skóry oraz eliminuje mikropęknięcia. Poprawia wygląd obuwia
i nadaje mu efektowny połysk oraz wzmacnia i o\
ywia kolor wierzchniej warstwy skóry
obuwia.
- emulsje samopołyskowe
Odświe\
ają obuwie, nadając głębszą barwę i lustrzany połysk. Zawierają najczęściej
woski estrowe i drobno dyspersyjnÄ… emulsjÄ™ polietylenowÄ…. Gwarantuje to otrzymanie
elastycznej powłoki o wyraz
nym samopołysku nie wymagającym polerowania.
Sprzedawane są najczęściej w poręcznym pojemniku z nasadką z gąbki, ułatwiającą jej
nanoszenie. Jest szczególnie wygodna do stosowania w podró\
y. Åšrodki te nie powinny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
być u\
ywane do systematycznej konserwacji obuwia. Nale\
y zawsze najpierw sprawdzić
czy pasta nie reaguje z apreturą wykończenia lub powłoką materiału (najlepiej na
wewnętrznej stronie obuwia) i dopiero potem zastosować ją.
- środki konserwujące w aerozolu
Polecane są do skór nubukowych, matowych skór typu pull-up oraz skór o podwy\
szonej
zawartości tłuszczu, tak zwanych olejowych.
4.3.1.4. Sporządzanie instrukcji technologicznych procesu wykańczania obuwia.
Przystępując do wykonania operacji wchodzącej w skład wykończania obuwia, uczeń
powinien zostać przeszkolony i otrzymać instrukcję technologiczną. Zakłady produkcyjne
posiadające certyfikat Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001:2000 są zobligowane do
posiadania instrukcji przy ka\
dym stanowisku pracy.
Operacje technologiczne wykańczania obuwia wykonane ściśle według instrukcji
technologicznych, pozwalają uzyskać produkt stanowiący wzorzec pracy.
Instrukcja technologiczna dotycząca operacji technologicznych wykańczania obuwia
składa się zazwyczaj z czterech części.
W części pierwszej podaje się informacje dotyczące wyposa\
enia technicznego
stanowiska pracy, maszyn i narzędzi pomocniczych. Część druga zawiera dane techniczne
wykonywanej operacji. W części trzeciej podaje się szczegółowe informacje dotyczące
sposobu wykonania danej czynności. Część czwarta zawiera informacje dotyczące
czyszczenia i porzÄ…dkowania stanowiska pracy.
Poni\
ej zostaną przedstawione przykładowe instrukcje technologiczne.
Instrukcja technologiczna retuszowania uszkodzeń obuwia z tworzyw skóropodobnych
I. Wyposa\
enie techniczne stanowiska pracy, narzędzia pomocnicze
1. Stanowisko pracy:
- pomieszczenie  hala produkcyjna oddziału monta\
u obuwia,
- oświetlenie  elektryczne  jarzeniowe lub rtęciowe,
- temperatura -  18 22°C,
- opary toksyczne -  występują bezpośrednio na stanowisku pracy,
- hałas  średni,
- organizacja stanowiska pracy  obok transportera zgodnie z procesem
technologicznym. OperacjÄ™ wykonuje siÄ™
na siedząco. Stanowisko musi być wyposa\
one
w dygestorium
2. UrzÄ…dzenia:
- stół metalowy o wymiarach 700x800 mm,
- dygestorium
3. Narzędzia pomocnicze:
- pędzelki retuszerskie,
- szczotki włosiane,
- nó\
szewski,
- no\
yczki,
- flanela.
4. Materiały pomocnicze:
- pasty retuszerskie,
- woda.
II. Dane techniczne
Do retuszowania nieznacznych uszkodzeń obuwia wykonanego z tworzyw
skóropodobnych jednobarwnych mo\
na stosować pasty retuszerskie oparte na woskach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Pasty produkowane są w kilku podstawowych kolorach, z których po odpowiednim
zmieszaniu uzyskuje siÄ™ \
Ä…dany kolor.
III. Opis czynności
Przed przystÄ…pieniem do retuszowania nale\
y sprawdzić na próbce, czy kolor pasty po
naniesieniu i wyschnięciu jest identyczny z kolorem retuszowanego obuwia.
Miejsce uszkodzone nale\
y oczyścić i przygotować do nało\
enia środka retuszerskiego.
Pastę nanosi się na uszkodzone miejsce równomiernie pędzelkiem retuszerskim i pozostawia
do wyschnięcia przez co najmniej 5 minut. Po wyschnięciu poleruje się miejsce retuszowane
miękką szmatką lub szczotką.
IV. Czyszczenie stanowiska pracy
Ka\
dorazowo po skończeniu pracy stół roboczy nale\
y uprzątnąć i wyczyścić.
Powierzchnię stołu nale\
y wyło\
yć czystym papierem.
Instrukcja technologiczna pakowania gotowego obuwia
I. Wyposa\
enie techniczne stanowiska pracy, urządzenia i narzędzia pomocnicze
1. Stanowisko pracy:
- pomieszczenie hala produkcyjna oddziału monta\
u obuwia,
- oświetlenie elektryczne  jarzeniowe lub rtęciowe,
- temperatura 18 22°C,
- opary toksyczne nie występują bezpośrednio na stanowisku pracy,
- hałas średni,
- organizacja stanowiska pracy na końcu taśmy monta\
owej, obok stanowiska
kontrolera. OperacjÄ™ wykonuje siÄ™ na siedzÄ…co.
2. Urządzenia i narzędzia pomocnicze:
- stół,
- zestaw pieczÄ…tek,
- poduszka z tuszem do stempli.
II. Dane techniczne
1. Do pakowania przeznaczone jest obuwie przyjęte przez DKJ (Dział Kontroli Jakości).
2. Obuwie na stole powinno być uło\
one parami.
3. Niedopuszczalne jest składowanie obuwia przeznaczonego do pakowania w kilku
warstwach.
4. Do przewijania obuwia w pudełku stosować papier niepylący lub bibułę.
III. Opis wykonania czynności
1. Pakowanie obuwia do opakowań jednostkowych
a) Półbuty, trzewiki, półtrzewiki, czółenka itp. Nale\
y pakować do pudełka długością
podeszwy wzdłu\
długości pudełka. Lewą półparę nale\
y poło\
yć stroną
przyśrodkową na dnie pudełka ( po poło\
eniu papieru lub bibułki), przewinąć ją
papierem i następnie poło\
yć prawą półparę stroną zewnętrzną na dnie pudełka piętą
zwróconą w kierunku czubka lewej półpary.
b) Botki i kozaki nale\
y pakować długością podeszwy wzdłu\
szerokości pudełka,
natomiast wysokością cholewy wzdłu\
jego długości. Poszczególne półpary powinny
być przewinięte niepylącym papierem lub bibułą, a do wewnątrz cholewy nale\
y
wło\
yć prawidełka z tektury. Obuwie z zamkami nale\
y układać zamkami od siebie
na zewnątrz, natomiast obuwie bez zamków zaleca się układać stronami
przyśrodkowymi do dna pudełka.
2. Pakowanie pudełek do opakowań zbiorczych
Pudełka z obuwiem nale\
y wkładać ich długością do wysokości pudła, szerokością
pudełek na szerokość pudła w jednym lub w dwóch rzędach (5 lub 10 par),
a wysokością pudełek do długości pudła.
3. Banderolowanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Czynność związaną z tą operacją nale\
y wykonać zgodnie z normą obowiązującą
w przemyśle obuwniczym.
IV. Czyszczenie stanowiska pracy
Ka\
dorazowo po zakończeniu pracy stół roboczy nale\
y uprzątnąć i wyczyścić.
Powierzchnię stołu nale\
y obciągnąć miękką tkaniną.
W podobny sposób wykonuje się instrukcje czynnościowe dla wszystkich operacji
technologicznych występujących przy wykończaniu obuwia.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz zasady dotyczÄ…ce u\
ytkowania i czyszczenia obuwia?
2. Jakimi zasadami nale\
y kierować się przy konserwacji obuwia skórzanego?
3. Jak będziesz konserwował obuwie z materiałów skóropodobnych?
4. Jakie znasz zasady konserwacji obuwia tekstylnego?
5. Jakie znasz środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia?
6. W jakim celu sporządza się instrukcje czynnościowe?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj zasady u\
ytkowania dla otrzymanego obuwia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować otrzymane obuwie,
2) zidentyfikować rodzaj materiału z jakiego wykonany jest wierzch obuwia,
3) opracować pisemnie zasady u\
ytkowania,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia,
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 obuwie z cholewkami wykonanymi z ró\
nych materiałów,
 przybory piśmiennicze,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Opracuj instrukcję czynnościową konserwacji obuwia z materiałów skóropodobnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaproponować materiały i środki do konserwacji,
2) przedstawić pisemnie metodologię wykonania konserwacji,
3) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 informatory techniczne i handlowe środków do konserwacji obuwia ró\
nych firm,
 instrukcje stosowania środków konserwujących,
 przybory piśmiennicze,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić i scharakteryzować zasady dotyczące u\
ytkowania i czyszczenia
obuwia?
2) wymienić i scharakteryzować zasady konserwacji obuwia skórzanego
i tekstylnego?
3) wymienić i scharakteryzować zasady konserwacji obuwia z tworzyw
skóropodobnych?
4) scharakteryzować środki do konserwacji i pielęgnacji obuwia?
5) uzasadnić wpływ konserwacji na jakość i estetykę obuwia?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.4. Operacje kończące proces produkcji obuwia
4.4.1. Materiał nauczania
Po wykonaniu wszystkich operacji wykończania, kopyto wyzuwa się, a następnie
oczyszcza wnętrze obuwia. W miejscu przymocowania obcasa przy pomocy gwoz
dzi i śrub
wkleja się podpiętki, a następnie wyściółki. Przed wklejeniem wyściółki, nale\
y sprawdzić
i w razie potrzeby usunąć z powierzchni podpodeszwy przeoczone klamerki i teksy.
Wyściółkę wkleja się ręcznie stosując (najlepiej ekologiczny) klej dyspersyjny. Wymiary
wyściółek muszą być dostosowane do numeru wielkościowego obuwia.
Następną czynnością jest ocena i klasyfikacja obuwia przez kontrolę jakości, znakowanie
i pakowanie.
4.4.1.1. Ocena i klasyfikacja obuwia
Wytycznymi do oceny jakości gotowego obuwia są przede wszystkim normy
przedmiotowe, a następnie dokumentacja techniczno-technologiczno-materiałowa, wzory
referencyjne oraz dodatkowe warunki odbioru ustalone między producentem a odbiorcą. Przy
ocenie obuwia wyodrębnia się wszelkie błędy obni\
ające jakość gotowego wyrobu lub jego
wygląd estetyczny, a w szczególności wady materiałowe i uszkodzenia powstałe podczas
produkcji [5, s. 260 269]. Zarówno jedne, jak i drugie mogą obni\
ać wartość u\
ytkowÄ…
obuwia, a wiec wyrób taki nie mo\
e być zaliczany jako pełnowartościowy.
Rozró\
nia się dwie metody oceny jakości obuwia: organoleptyczną i laboratoryjną.
Pierwsza z nich jest podstawą pracy brakarza gotowego obuwia, który za pomocą wzroku
i dotyku ocenia jego jakość. W niektórych przypadkach korzysta on z przyrządów
pomiarowych i wzorników kontrolnych związanych z częścią zewnętrzną i wewnętrzną
obuwia.
Metoda laboratoryjna obejmuje przede wszystkim określenie parametrów fizycznych,
a w razie konieczności mogą być przeprowadzone inne badania. Zakres i sposoby badań tak
organoleptycznych jak i laboratoryjnych sÄ… ustalane odpowiednimi normami
przedmiotowymi.
PodstawÄ… oceny organoleptycznej sÄ… dwie normy przedmiotowe: PN-77/O-91016
 Obuwie. Wady materiałowe i błędy wykonania oraz PN-86/O-91011  Obuwie wyjściowe,
domowe i robocze. Gatunki . Zgodnie z normą PN-86/O-91011 obuwie wyjściowe dzieli się
na trzy gatunki, a obuwie domowe i robocze na dwa. W normie podano nazwy i określenia
wad i błędów niedopuszczalnych dla poszczególnych gatunków.
Ogółem w obuwiu wyjściowym, domowym i roboczym definiuje się 18 podstawowych
wad i błędów, które w zale\
ności od rodzaju i stopnia nasilenia mogą być niedopuszczalne
tylko dla określonego gatunku lub dla wszystkich gatunków. Na przykład wada oznaczona
nr 15 wg PN-77/0-91016 jest definiowana jako  ubytki, niedolewy, nadlewy na obrze\
ach
spodów i jako taka nie mo\
e występować w obuwiu wyjściowym pierwszego gatunku.
Natomiast ta sama wada w obuwiu wyjściowym drugiego gatunku jest dopuszczalna pod
warunkiem, \
e nie spowoduje obni\
enia wartości u\
ytkowej obuwia. Jeszcze bardziej Å‚agodne
sÄ… wymagania w stosunku do obuwia w trzecim gatunku; w tym przypadku niedopuszczalna
będzie tylko taka wada, która uniemo\
liwia u\
ytkowanie obuwia. Jest to przykład wyraz
nego
stopniowania kryteriów oceny jakości dla poszczególnych gatunków.
Istnieją jednak błędy, które są niedopuszczalne dla wszystkich gatunków, np. błąd
oznaczony nr 04  wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia . Jest to oczywiste,
gdy\
wada ta mo\
e spowodować niebezpieczny dla zdrowia u\
ytkownika uraz stopy.
Wady materiałowe lub błędy wykonania obni\
ajÄ…ce wyglÄ…d estetyczny obuwia nale\
y
oceniać w parze. Jeśli w ocenianym obuwiu stwierdzi się wady i błędy nie przedstawione
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
w normie, a które wpływają w istotny sposób na wartość u\
ytkowÄ… lub estetycznÄ…, to
o zakwalifikowaniu takiej pary decyduje producent w porozumieniu z odbiorcÄ…. W przypadku
obuwia luksusowego lub wy\
szego standardu mogą być stosowane odrębne kryteria oceny na
podstawie porozumienia między odbiorcą i producentem. Wykaz wad materiałowych
i błędów wykonania niedopuszczalnych w obuwiu wyjściowym określonego gatunku,
przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 3. Podział obuwia na gatunki według wad materiałowych i błędów wykonania w obuwiu wyjściowym
[PN-86 O-91011]
Nr błędu Gatunek Określenie wady lub błędu
1 2 3
01 1 Trwałe i ra\
ące zdeformowanie spodów
2 Zdeformowanie spodów obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Zdeformowanie spodów uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
02 1 Ra\
ące zniekształcenie czubów lub/i pięt. Pomarszczenie wierzchów w porównaniu z
wzorem
2 Zniekształcenie czubków, ra\
ące w parze. Pomarszczenie wierzchów w porównaniu z
wzorem, z wyjątkiem części przyśrodkowej w śródstopiu i pięcie.
3 Zniekształcenie czubków lub/i pięt oraz pomarszczenie wierzchów, uniemo\
liwiajÄ…ce
u\
ytkowanie
03 1 Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów
2 Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów w czubku lub przedstopiu, je\
eli
zniekształca elementy w stopniu ra\
Ä…cym
3 Nadmierna sztywność lub wiotkość wierzchów uniemo\
liwiajÄ…ca u\
ytkowanie
04 1 Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia
2 Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia
3 Wystające części metalowe i inne wewnątrz obuwia
05 1 Nieodpowiednie umieszczenie lub umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych
dodatków, w porównaniu z wzorem
2 Nieodpowiednie umieszczenie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków, ra\
Ä…ce w
parze. Nieodpowiednie umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków,
obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Nieodpowiednie umocowanie klamer, ozdób, sprzączek i innych dodatków, obni\
ajÄ…ce
u\
ytkowość
06 1 Fałdy wewnątrz obuwia oraz zgrubienia. Niedoklejenie podszewki lub wyściółki w
porównaniu z wzorem. Niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie podnoska lub
zakładki
2 Fałdy wewnątrz obuwia, zgrubienia, niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie
podnoska lub zakładki utrudniające u\
ytkowanie
3 Fałdy wewnątrz obuwia, zgrubienia, niedoklejenie lub nieprawidłowe ukształtowanie
podnoska lub zakładki uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
07 1 Ró\
nice w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczające 3mm
2 Ró\
nica w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczająca 4mm
3 Ró\
nica w długości zewnętrznej półpar ocenianej pary, przekraczająca 5mm
08 1 Miejscowe nieprzyklejenie spodów, obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość lub ra\
Ä…ce szczeliny
między częściami składowymi spodu
2 Miejscowe nieprzyklejenie spodów, obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Miejscowe nieprzyklejenie spodów uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
09 1 Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów oraz podszewek
2 Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów z wyjątkiem powierzchownych. Pęknięcia,
rozdarcia, nacięcia podszewek obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Pęknięcia, rozdarcia, nacięcia wierzchów i podszewek uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
10 1 Ra\
ące wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach lub spodach
2 Wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach i spodach
obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Wady materiałów zastępujących skórę na wierzchach, podszewkach i spodach
uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
11 1 Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia
2 Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Przepuszczone lub przerwane ściegi szycia uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
12 1 Ra\
ące w parze skrzywienie, powtórzenie a tak\
e zagęszczenie lub rozluz
nienie ściegu
szycia
2 Ra\
ące w parze zagęszczenie lub/i rozluz
nienie ściegu szycia
3 Nie ocenia siÄ™
13 1 Ra\
ące ró\
nice odcienia barwy i struktury wierzchów oraz odcienia barwy obrze\
y
spodów między półparami. Nie jest wadą rozciągnięcie lica lub wzoru tłoczenia je\
eli
występuje w parze
2 Ra\
ące ró\
nice odcienia barwy i struktury wierzchów w części czubka i przedstopia,
między półparami.
3 Ra\
ące ró\
nice odcienia barwy wierzchów w parze
14 1 Ra\
Ä…ce plamy, zabrudzenia, obtarcia obni\
ajÄ…ce estetykÄ™ wyrobu
2 Ra\
ące plamy, zabrudzenia, obtarcia wierzchów w części czubka i przedstopia, a tak\
e
bocznej (zewnętrznej) strony cholewek i cholew. Nie są wadą przesmarowania klejem o
szerokości do 2mm, a tak\
e retuszowane ślady ścierania (drasania) szerokości do 3mm,
występujące na linii łączenia wierzchu ze spodem, jak równie\
powierzchniowe
miejscowe blizny i ubytki lica skóry naturalnej, obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Nie ocenia siÄ™
15 1 Ra\
Ä…ce ubytki, nadlewy, niedolewy na obrze\
ach spodów
2 Ubytki, nadlewy, niedolewy na obrze\
ach spodów obni\
ajÄ…ce u\
ytkowość
3 Ubytki, nadlewy, niedolewy spodów uniemo\
liwiajÄ…ce u\
ytkowanie
16 1 Pękanie, łuszczenie, lepkość apretury
2 Pękanie, łuszczenie, lepkość apretury. Nie uwa\
a się za wadę pojedynczych pęknięć czy
zadrapań
3 A
uszczenie się, lepkość apretury
17 1 Ra\
ące ró\
nice w wymiarach lub usytuowanie elementów składowych między
półparami w parze
2 Ra\
ące ró\
nice w wymiarach elementów składowych w parze. Ró\
nice wysokości
cholewek lub cholew przekraczające 4 mm w obuwiu typu półbuty i czółenka, 6mm w
obuwiu typu botki i trzewiki oraz 10mm w butach i kozaczkach
3 Ra\
ące ró\
nice w wymiarach lub usytuowaniu elementów uniemo\
liwiajÄ…ce
u\
ytkowanie
18 1 Korozja części metalowych, ubytki lakieru lub brak powłoki galwanicznej na częściach
metalowych
2 Korozja, ra\
ący brak powłoki galwanicznej, ra\
ące ubytki lakieru na częściach
metalowych
3 Korozja części metalowych
Do oceny ostatecznej gotowego obuwia nale\
y sprawdzenie prawidłowości monta\
u oraz
wymiarów wewnętrznych i zewnętrznych, a tak\
e porównanie ka\
dej półpary w parze
ocenianego obuwia. Wymaga to rzetelnej i szybkiej oceny kontrolowanego gotowego obuwia.
Poni\
ej przedstawiono przykłady podstawowych chwytów (rys. 4), które powinien wykonać
kontroler jakości gotowego obuwia i oznaczyć kredą wszelkie stwierdzone usterki. W kontroli
gotowego obuwia produkcji seryjnej mo\
na wyodrębnić dziesięć kolejnych pozycji uło\
enia
pary obuwia, które pozwolą na wystarczającą ocenę jego jakości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Pozycja 1 (rys. 4a) umo\
liwia sprawdzenie symetryczności
rozło\
enia elementów naszywanych na cholewce, liczby
rzędów szycia.
Pozycja 2 (rys. 4b) umo\
liwia sprawdzenie strony zewnętrznej
obuwia i porównanie jej w półparach, dokładności łączenia
przyszwy, i obło\
yny, prawidłowości wykończenia brzegów
cholewki, lamowania itp. Stwierdza siÄ™ dotykiem nadmiernÄ…
sztywność lub wiotkość w porównaniu z wzorcem.
Pozycja 3 (rys. 4c) umo\
liwia sprawdzenie sztywności
i sprÄ™\
ystości podnosków, symetrii kształtów, stwierdzenie
zniekształceń nosków i sfałdowania w miejscu łączenia ze
spodem.
Pozycja 4 (rys. 4d) umo\
liwia sprawdzenie tylnej części
cholewki, symetrii naszycia pasków tylnych w półparach,
wysokości obcasów, zgodności koloru i wykończenia obcasów
skórzanych.
Pozycja 5 (rys. 4e) umo\
liwia porównanie wysokości obło\
yn
w pięcie i tylników w parze. Jednocześnie wizualnie sprawdza
się prawidłowość przyklejenia spodu do zaćwiekowanej
cholewki.
Pozycja 6 (rys. 4f) umo\
liwia sprawdzenie ró\
nic w długości
Rys. 4. Ocena organoleptyczna
w półparach oraz porównanie wysokości obcasów. W takim
obuwia [5, s. 265]
ustawieniu półpar obuwia mo\
liwe jest sprawdzenie symetrii
obszyć przyszwy i obło\
yny, ich połączenie od strony przyśrodkowej.
Pozycja 7 (rys. 4g) umo\
liwia sprawdzenie prawidłowości wykonania i wykończania
podeszew i obcasów w obuwiu o spodach formowanych i wulkanizowanych. Sprawdza się
obecność wybrzuszeń, pęcherzyków, zatarcia protektorów, wykrzywienie spodów,
prawidłowość ocechowania, symetrię uło\
enia obcasów.
Pozycja 8 (rys. 4h) słu\
y do sprawdzenia wnętrza obuwia, stwierdzenia, czy nie wystają
teksy, klamerki oraz czy wyściółka bądz
zapiętek są wklejone prawidłowo. Sprawdza się przy
tym prawidłowość uło\
enia podszewki. Jednocześnie kontroluje się prawidłowość
zanitowania oczek, krÄ…\
ków i nitów.
Pozycja 9 (rys. 4i) umo\
liwia sprawdzenie wyglądu w układzie bocznym od strony
zewnętrznej, skontrolowanie prawidłowości przyklejenia spodu do zaciągniętej cholewki.
Pozycja 10 (rys. 4j) umo\
liwia sprawdzenie ocechowania obuwia, szczególnie numeru
wielkościowego i tęgości.
W zale\
ności od potrzeb przeprowadza się inne czynności kontrolne określania wad
produkcyjnych i materiałowych kontrolowanej partii obuwia. W przypadku wprowadzenia
nowego wzoru obuwia do seryjnej produkcji, w zale\
ności od potrzeb, stosuje się dodatkowe
badania korzystając z ró\
nych przyrządów i urządzeń pomiarowych.
Kontrola prawidłowego szycia cholewek polega na ustaleniu gęstości ściegów szwu na
długości 10 mm, grubości stosowanych nici za pomocą szkła powiększającego x 6.
Sprawdzenie symetrii uło\
enia perforacji w parze przeprowadza siÄ™ za pomocÄ… przymiaru
obuwniczego, mierząc długość tych samych szczegółów perforacji od osi podłu\
nej obuwia
i w zale\
ności od typu obuwia  od ró\
nych punktów cholewki.
Sprawdzenie symetrii naszycia bizy w parze przeprowadza siÄ™ przymiarem, podobnie jak
uło\
enie perforacji, mierząc odległość tych samych szczegółów naszytej bizy od osi
podłu\
nej obuwia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Wysokość obło\
yn w półbutach i cholew w butach sprawdza się, mierząc
wysokościomierzem wzdłu\
paska lub szwu tylnego pięty, w przypadku zaś butów z wysoką
cholewką mierzy się przymiarem od górnej krawędzi do punktu styku ze spodem.
Szerokość cholewy sprawdza się przymiarem, mierząc w najwę\
szym miejscu powy\
ej
kostki oraz w najszerszym miejscu Å‚ydki.
Ka\
da sklasyfikowana para obuwia musi być oznakowana znakami kontroli jakości
i znakiem gatunku. Do znakowania nale\
y stosować tusz i farby w kolorach wyraz
nie
kontrastujących z podło\
em, na którym znaki są umieszczone.
W ocenie jakości obuwia bardzo wa\
na jest właściwa interpretacja błędów. W związku
z powy\
szym na stanowiskach kontrolerów zatrudnia się pracowników o długim sta\
u,
mających doświadczenie zawodowe i du\
ą wiedzę fachową, którzy przy kontroli obuwia
i jego klasyfikacji kierujÄ… siÄ™ nie tylko obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami, ale tak\
e fachowością
i obiektywizmem.
4.4.1.2. Pakowanie i oznakowanie obuwia
Pakowanie obuwia jest ostatnią czynnością kończącą proces produkcyjny. Obuwie
pakuje się w opakowania jednostkowe, które są jednym z podstawowych elementów promocji
towaru, a następnie w opakowania zbiorcze. Ka\
da para obuwia przed pakowaniem powinna
być sprawdzona, czy składa się z lewej i prawej półpary, jednakowego numeru
wielkościowego, jednakowej tęgości oraz wzoru i koloru. Obydwie półpary wło\
one do
pudełka w celu uniknięcia otarć, nale\
y przewinąć papierem niepylącym lub bibułą,
a wymiary pudełek tak dobrać, aby cholewki nie były załamane. Przednią część obuwia
nale\
y chronić przed deformacją wkładając sztywną wkładkę tekturową lub zwykły papier.
Czasem stosuje się specjalne podpórki sprę\
ynujące wykonane z tworzywa sztucznego. Jeśli
mamy do czynienia z obuwiem posiadającym długie cholewy, dobrze jest do ka\
dej półpary
zastosować specjalną wkładkę tekturową, a jeśli cholewy wykonane są z miękkiego materiału
powinno się je zwinąć w rulon, uprzednio przekładając papierem lub folią. Zapobiegnie to
załamaniom i obtarciom, jakie mogą powstać podczas transportu.
Mniej bezpiecznym, choć dopuszczalnym opakowaniem na obuwie jest torba foliowa. Nie
jest to opakowanie sztywne i obuwie zapakowane w ten sposób jest nara\
one na załamania
i zniekształcenia. Aby zmniejszyć zagro\
enie uszkodzeń nale\
y półpary uło\
yć do siebie tymi
samymi stronami: podeszwami lub wierzchami. Torba powinna być zamknięta, a jeśli nie jest,
nale\
y połączyć ze sobą obie półpary np. przy pomocy sznurowadeł. Pakowanie
w opakowania zbiorcze odbywa się w podobny sposób.
Rozmiary opakowania zbiorczego powinny być tak dobrane, aby pudełka z obuwiem
szczelnie go wypełniały. W opakowaniu zbiorczym mo\
e znajdować się 5, 10, 20 opakowań
jednostkowych lub inna liczba określona przez odbiorcę. Opakowanie zbiorcze powinno
zawierać obuwie danego asortymentu, a liczba par określonego rozmiaru jest najczęściej
określana przez odbiorcę. Opakowania jednostkowe powinny być zwrócone etykietami
w stronę wieka pudła. Jeśli obuwie pakowane jest w torby foliowe, dobrym rozwiązaniem
będzie zastosowanie przegródek tekturowych oddzielających torby, ale nie jest to element
konieczny. Jeśli odbiorca \
yczy sobie pakowanie obuwia z pominięciem opakowań
jednostkowych, nale\
y uło\
yć obuwie tak, aby wypełniało ono całą powierzchnię pudła.
Zapobiegnie to przesuwaniu obuwia, a w rezultacie zabezpieczy przed wszelkiego rodzaju
mo\
liwymi do wystąpienia uszkodzeniami. Zamknięte opakowania zbiorcze okleja się
(banderoluje) samoprzylepną taśmą papierową lub folią na krzy\
. Często taśma do oklejania
opakowań zbiorczych posiada nadruki z nazwą producenta obuwia.
Ka\
de opakowanie zarówno jednostkowe, jak i zbiorcze powinno być oznakowane
zgodnie z normÄ… PN-O-91013 : 1999 Obuwie  Znakowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
 Obuwie nale\
y przechowywać w pomieszczeniach zamkniętych, suchych i ogrzewanych
w okresie zimy. Temperatura w pomieszczeniach nie powinna być ni\
sza ni\
5oC i nie wy\
sza
ni\
24oC, a wilgotność względna powietrza powinna utrzymywać się w granicach od 50 70%.
Obuwie w opakowaniach zbiorczych nale\
y magazynować na regałach lub paletach.
Znakowanie obuwia
Obuwie przeznaczone do sprzeda\
y powinno być odpowiednio oznakowane cechami
istotnymi dla konsumenta, ułatwiającymi zakup i pozwalającymi u\
ytkownikowi na pełne
i prawidłowe korzystanie z wyrobu.
Sposób znakowania cech podaje norma PN-O-91013:1999 Obuwie. Znakowanie. Wszystkie
opisy słowne na obuwiu i opakowaniu powinny być w języku polskim. Sposób wykonania
znaków nale\
y do wyboru przez producenta, mogą być wytłaczane lub drukowane. Je\
eli
znaki są umieszczone na etykietach, tasiemkach to powinny być przymocowane do obuwia
i opakowań w sposób trwały. Na obuwiu znaki powinny być umieszczone tak, aby były
widoczne dla konsumenta. Najczęściej umieszczane są na podeszwie w części śródstopia, na
wyściółce w części pięty lub wewnątrz obuwia przy górnej krawędzi cholewki. Etykiety na
opakowaniu jednostkowym powinny być naklejone na czołowej ścianie opakowania lub
umieszczone wewnÄ…trz torby w przypadku obuwia pakowanego w foliÄ™, na opakowaniu
zbiorczym w lewym górnym rogu ścianki czołowej opakowania.
Sposób interpretacji znaków i ich rozmieszczenia, przedstawionych w normie
PN-0-91013:1999 przedstawia się następująco:
- nazwa lub znak firmowy producenta ( lub dostawcy) powinien być umieszczony na obu
półparach oraz na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym,
- pełną nazwę i adres producenta (lub dostawcy) i kraj pochodzenia towaru podaje się
słownie na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym,
- nazwa towaru. Podaje się słownie nazwę obuwia, na przykład trzewiki dziecięce, półbuty
miejskie męskie itp.,
- długość i ewentualnie tęgość lub szerokość. Długość obuwia nale\
y podać zgodnie
z normą PN-87/O-91010 Obuwie. Wielkości. Wielkość obuwia powinna być oznaczona
na obydwu półparach oraz na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym. Na obuwiu mo\
e
być oznaczona tęgość lub szerokość. Tęgość dotyczy wymiaru kopyt, na których
wykonano obuwie, oznacza siÄ™ jÄ… literowo zgodnie z normÄ… PN-87/O-91055 Kopyta.
Wielkości. Szerokość dotyczy wymiaru szerokości stopy w przedstopiu, oznacza się
w mm, zgodnie z normą PN-ISO 9407:2002 Wielkości obuwia. System wymiarowania
i znakowania Mondopoint,
- materiały u\
yte do wykonania wierzchu, podszewki i elementów spodu stykających się
ze stopą oraz podeszwy oznacza się w formie piktogramów lub opisowo i umieszcza na
jednej sztuce obuwia z ka\
dej partii, w miejscu widocznym dla konsumenta w postaci
etykiet samoprzylepnych.
Na rysunku 5 podano przykłady oznaczania materiałów w obuwiu przy pomocy
piktogramów:
- symbol wzoru obuwia. Oznacza się na obydwu półparach i na opakowaniach. Jest to
oznaczenie cyfrowe lub literowe, które nadaje producent obuwia,
- oznaczenie gatunku. Nie ma obowiązku oznaczania gatunku obuwia, które jest w gatunku
1, natomiast je\
eli obuwie posiada wady lub błędy wykonania nie kwalifikujące obuwia
do gatunku 1, a dopuszczalne w ni\
szym gatunku to jest w gatunku 2 lub 3, wtedy na
ka\
dej parze producent musi oznaczyć gatunek pieczątką.
Pieczątka powinna być umieszczona na obuwiu i na opakowaniach. Dodatkowo do ka\
dej
pary powinna być umieszczona informacja z powodu jakiej wady lub błędu
(kwalifikowanego według normy PN-86/O-91011 Obuwie wyjściowe, domowe i robocze.
Gatunki) nastąpiło obni\
enie gatunku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
- znak jakości lub inny znak (je\
eli obuwie ma taki znak). Mogą to być następujące znaki:
znak jakości  Q; znak zgodności z Polską normą  (PN); znak bezpieczeństwa  (B);
znak  TERAZ POLSKA; znak ZDROWA STOPA; znak  ZÅ‚oty Medal
Międzynarodowych Targów Poznańskich; znak  Obuwie na stopy wra\
liwe; znak
 Obuwie dla diabetyków (profilaktyczne); znak ekologiczny,
- kolor wierzchu. Podaje się nazwę słowną zasadniczego koloru wierzchu, która w języku
polskim powinna być umieszczona na opakowaniach,
- liczba zapakowanych par i sortyment wielkościowy (ilość par w danym rozmiarze).
Informacja ta oznaczona cyfrowo powinna być umieszczona na opakowaniu zbiorczym,
- miesiÄ…c i rok produkcji. InformacjÄ™ tÄ™ oznacza siÄ™ na opakowaniu jednostkowym
i zbiorczym. Oznacza się cyfrowo, dwiema cyframi roku, rozdzielonymi ukośną kreską,
na przykład 05/07 oznacza maj 2007 roku,
- informacja dotycząca warunków u\
ytkowania i konserwacji obuwia. W trosce
o spełnienie wymagań konsumenta istnieje obowiązek informowania o u\
ywaniu
i własnościach obuwia w zakresie warunków u\
ytkowania i sposobie konserwacji.
Informacja taka jest szczególnie potrzebna przy stosowaniu nowych materiałów
wymagających specyficznych sposobów czyszczenia. Znajomość cech u\
ytkowych
obuwia pozwoli uniknąć spornych reklamacji wynikających z niewłaściwego u\
ytkowania
obuwia i zagwarantuje pełne zadowolenie konsumentów. Informacje podaje się w formie
opisowej, w postaci przywieszki połączonej trwale z jedną z półpar obuwia,
- cena. Cenę detaliczną ustala podmiot gospodarczy, prowadzący detaliczny obrót
handlowy. Oznacza się ją cyframi i skrótem zł. i umieszcza na obuwiu.
" wierzch  skóra pokryta+skóra " wierzch  skóra naturalna+ materiał " wierzch  skóra naturalna
" podszewka z wyściółką  materiał tekstylny " podszewka  obuwie
tekstylny " podszewka  materiał tekstylny niepodszewkowane
" podeszwa-inny materiał " wyściółka-skóra naturalna (w tym wypadku podaje
" podeszwa-inny materiał się rodzaj materiału
wierzchu)
" wyściółka- inny materiał
" podeszwa-inny materiał
Rys. 5. Przykłady oznaczenia materiałów w obuwiu przy pomocy piktogramów [7, s. 32]
Odmienną formą oznakowania opakowań jest ich kodowanie za pomocą kodów
kreskowych. Z najbardziej rozpowszechnionych metod automatycznej identyfikacji towarów
jest kod EAN (Europen Article i Numbering) wzorujący się na amerykańskim kodzie UPC
(Universal i Product Code).
Od 1990 r. Polska ma prawo nadawania krajowym wyrobom numerów wewnętrznych
i oznaczania ich kodami kreskowymi w systemie EAN.
System EAN wykorzystywany jest przede wszystkim do identyfikacji towarów
znajdujÄ…cych siÄ™ w handlu hurtowym i detalicznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Kod EAN przedstawia siÄ™ graficznie w postaci symbolu kodu kreskowego. Symbol ten
składa się z jasnych i ciemnych kresek oraz wydrukowanego pod nimi numeru, który jest
zakodowany w postaci tych kresek.
W Polsce stosowane są dwa rodzaje kodów EAN: 13 cyfrowy  symbol pełnej długości
(EAN  13) i 8 cyfrowy  symbol skróconej długości (EAN  8).
W obuwnictwie jednoznacznÄ… identyfikacjÄ™ obuwia zapewniajÄ… numery EAN  13.
Struktura EAN  13 przedstawia się następująco:
P1P2P3 X1X2X3X4 W1W2W3W4W5 K
gdzie:
P1  P3  jest to tzw. prefiks  jest to najczęściej kraj pochodzenia towaru, przyznawany
przez EAN International. Polska ma przydzielony prefiks 590,
X1  X4  jest to numer producenta lub dystrybutora krajowego. Nadawany jest przez
organizację krajową ( w Polsce jest to Centrum Kodów Kreskowych w Poznaniu),
W1  W5  jest to numer identyfikujący dany wyrób. Przeznaczony jest do konkretnego
wyrobu i nadawany przez producenta,
K  jest to cyfra kontrolna słu\
ąca do wykrywania błędu kodu kreskowego. Cyfrę tę ustala
odrębnie ka\
de przedsiębiorstwo nale\
Ä…ce do EAN.
Du\
e znaczenie na odczyt kodu ma odpowiednia kombinacja barw kresek. Aby kod mógł
zostać odczytany, pomiędzy barwami kresek i tła musi być zachowany odpowiedni kontrast.
Najbardziej zalecaną kombinacją barw jest barwa czarna dla kresek i biała dla spacji.
Symbol kodu mo\
e być wydrukowany bezpośrednio na pudełku lub etykiecie.
Najczęściej symbol EAN na pudełkach z obuwiem umieszcza się na etykiecie naklejonej na
bocznej ściance, obok pozostałych oznakowań.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie operacje kończą proces produkcji obuwia?
2. Jakimi wytycznymi nale\
y kierować się przy ocenie jakości gotowego obuwia?
3. Na czym polega ocena organoleptyczna obuwia?
4. Jakie predyspozycje powinien posiadać kontroler jakości obuwia?
5. Jakie znasz zasady pakowania, przechowywania i magazynowania obuwia?
6. Jakie znasz metody znakowania obuwia, opakowań jednostkowych i zbiorczych?
7. Co oznacza kod EAN  13?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zakwalifikuj otrzymane obuwie do odpowiedniego gatunku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować otrzymane obuwie,
2) oznaczyć ewentualne błędy, wady i uszkodzenia obuwia,
3) dokonać klasyfikacji obuwia,
4) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 obuwie z widocznymi wadami i ich odpowiedniki o najwy\
szej jakości,
 normy przedmiotowe,
 dokumentacja techniczno-technologiczna,
 urzÄ…dzenia pomiarowe,
 materiały piśmiennicze,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Na otrzymanej planszy zawierajÄ…cej piktogramy, dokonaj oznaczenia opisowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zanalizować otrzymane plansze,
2) opisać znajdujące się na planszy piktogramy,
3) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 plansze z naniesionymi piktogramami,
 przybory piśmiennicze,
 literatura z rozdziału 6.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dokonać oceny jakości gotowego obuwia?
2) zakwalifikować obuwie do poszczególnych gatunków?
3) ustalić zasady pakowania, przechowywania i magazynowania obuwia?
4) zinterpretować znaki na opakowaniu jednostkowym i zbiorczym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o ró\
nym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za ka\
dÄ… poprawnÄ… odpowiedz
mo\
esz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla ka\
dego zadania podane
sÄ… cztery mo\
liwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz
jÄ… i zaznacz kratkÄ™ z odpowiadajÄ…cÄ… jej literÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Je\
eli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uwa\
asz za poprawnÄ….
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci
trudności, gdy\
sÄ… one na poziomie wy\
szym ni\
pozostałe (dotyczy to zadań o numerach
od 15 do 20).
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłó\
rozwiÄ…zanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi w KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do wykończania chemicznego obuwia zaliczamy
a) zmywanie, ścieranie, apreturowania.
b) wygładzanie, retuszowanie, apreturowanie.
c) zmywanie, retuszowanie, apreturowanie.
d) zmywanie, frezowanie, retuszowanie.
2. Z uwagi na charakter wykonywanych operacji i rodzaj stosowanych środków,
wykończanie obuwia dzielimy w zale\
ności od rodzaju
a) podszewek i spodów.
b) wierzchów i spodów.
c) wierzchów i podpodeszew.
d) wierzchów i obcasów.
3. Kryteriami podziału wykończania skór jest
a) rodzaj stosowanych środków wią\
ących, rodzaj wykończenia.
b) stosowana technika wykończania, stosowana technologia wykończania.
c) ilość stosowanych środków wykończalniczych.
d) rodzaj stosowanych środków wią\
ących, stopień przezroczystości powłoki na skórze
wyprawionej, zastosowana technika wykończania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4. Jednym ze sposobów identyfikacji rodzaju wykończenia skóry jest poddanie jej próbie
tarcia na
a) mokro i działania acetonem.
b) gorąco, tarcia papierem ściernym i działania acetonem.
c) gorÄ…co, tarcia na zimno, zginania.
d) zimno, działania acetonu, działania wody, zginania.
5. Skóry typu crust mo\
na wykończać
a) tylko w garbarni.
b) tylko na gotowym obuwiu.
c) w garbarni lub na gotowym obuwiu.
d) u producenta środków wykończalniczych.
6. Do zmywania obuwia stosuje siÄ™
a) apretury.
b) pasty.
c) farby.
d) rozpuszczalniki organiczne i wodÄ™.
7. Proces wykończania wierzchów obuwia obejmuje czyszczenie i wygładzanie oraz
a) frezowanie, retuszowanie, polerowanie.
b) retuszowanie, apreturowanie, polerowanie.
c) wypalanie, retuszowanie, polerowanie.
d) retuszowanie, apreturowanie, ścieranie.
8. Proces wykończania spodów obuwia obejmuje
a) farbowanie brzegów podeszew i obcasów, wypalanie brzegów podeszew, farbowanie
i nabłyszczanie powierzchni podeszew.
b) farbowanie brzegów podeszew i obcasów, wygładzanie powierzchni podeszew,
czyszczenie powierzchni podeszew i obcasów, polerowanie.
c) bielenie podeszew, apreturowanie, czyszczenie, frezowanie, zmywanie podeszew.
d) farbowanie podeszew, czyszczenie, wygładzanie, apreturowanie, wypalanie brzegów
podeszew.
9. Przemoczone obuwie nale\
y suszyć
a) na piecu lub grzejniku.
b) w temperaturze pokojowej z dala od z
ródeł ciepła.
c) w temperaturze podwy\
szonej, na przykład suszarką.
d) na słońcu.
10. Obuwie tekstylne nale\
y czyścić przy u\
yciu
a) gąbki zamoczonej w roztworze wodnym łagodnych środków piorących
w umiarkowanej temperaturze.
b) gąbki zamoczonej w roztworze rozpuszczalników organicznych.
c) szczotki z miękkiego włosia.
d) nale\
y uprać w pralce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
11. Do konserwacji i pielęgnacji obuwia u\
ywamy
a) pudrów, past woskowo-rozpuszczalnikowych, środków konserwujących w aerozolu,
past koloryzujÄ…cych, apretur, farb koloryzujÄ…cych.
b) past woskowo-rozpuszczalnikowych, kremów woskowo-wodno-rozpuszczalnikowych,
past koloryzujących, emulsji samopołyskowych, środków konserwujących
w aerozolu.
c) past woskowo-rozpuszczalnikowych, kremów woskowo-wodno-rozpuszczalnikowych,
farb koloryzujÄ…cych, apretur.
d) past woskowo-rozpuszczalnikowych, wody z dodatkiem detergentów, farb
koloryzujących, środków konserwujących w aerozolu, emulsji samopołyskowych.
12. Ilość gatunków na jakie klasyfikuje się obuwie wyjściowe to
a) 2.
b) 3.
c) 1.
d) 4.
13. Symbol wzoru obuwia umieszcza siÄ™
a) tylko na obuwiu.
b) tylko na opakowaniu jednostkowym.
c) tylko na opakowaniu zbiorczym.
d) na obuwiu, opakowaniu jednostkowym, opakowaniu zbiorczym.
14. Kod EAN jest to znak
a) graficzny.
b) słowny.
c) graficzny i słowny.
d) cyfrowy.
15. Apreturowanie obuwia metodÄ… Ronsburga polega na
a) natryskiwaniu obuwia apreturą przy pomocy pistoletu ręcznego.
b) nanoszeniu apretury na obuwie szmatkÄ….
c) rozpylaniu apretury na brzegi przy pomocy usytuowanej pionowo w zbiorniku
obracajÄ…cej siÄ™ tarczy.
d) rozpylaniu apretury przez obracający się cylinder lub tarczę z ostrymi krawędziami,
do których jest równomiernie dostarczana apretura.
16. Retuszowanie obuwia ze skór welurowych i nubukowych przeprowadza się za pomocą
a) farb retuszerskich o kolorze dobranym do koloru skóry.
b) pudru o kolorze dobranym do koloru skóry.
c) papieru ściernego.
d) wosku o kolorze dobranym do koloru skóry.
17. Rysunek zamieszczony obok obrazuje operacjÄ™
a) retuszowania cholewek.
b) wygładzania cholewek za pomocą \
elazka.
c) apreturowania.
d) wypalania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
18. Trójchloroetylen jest środkiem
a) retuszujÄ…cym.
b) zmywajÄ…cym.
c) apreturujÄ…cym.
d) natłuszczającym.
19. Środkiem wybielającym przy bieleniu podeszew skórzanych jest roztwór, który składa
siÄ™ z 56 % wody destylowanej oraz
a) 32% spirytusu technicznego i 12% kwasu szczawiowego.
b) 32% acetonu i 12% kwasu szczawiowego.
c) 32% kredy i 12% kwasu szczawiowego.
d) 32% spirytusu technicznego i 12% kwasu solnego.
20. Rysunek przedstawia sprawdzanie
a) strony zewnętrznej obuwia i porównanie jej w półparach.
b) symetryczności rozło\
enia elementów naszywanych na cholewce, liczby rzędów
szycia.
c) sztywności i sprę\
ystości podnosków.
d) ró\
nic w długości w półparach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykończanie obuwia
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom II. Politechnika Radomska, Radom
2000
2. Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI w Radomiu, Radom
1982
3. Grabkowski M. (red.): Zarys teorii procesów wytwarzania obuwia. Politechnika
Radomska, Radom 2004
4. Pala S.: Maszyny i urzÄ…dzenia obuwnicze. PWSZ, Warszawa 1973
5. Persz T.: Obuwnictwo przemysłowe. Cz. II. WSiP, Warszawa 1990
6. Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa
1992
7. Praca zbiorowa. ABC sprzedawcy obuwia. Centralne Laboratorium Przemysłu
Obuwniczego, Kraków 2006
8. Rodziewicz O., Śmiechowski K.: Technologia garbarstwa dla projektantów obuwia
i odzie\
y. Politechnika Radomska, Radom 2001
Normy przedmiotowe
PN-86/O-91011 Obuwie wyjściowe, domowe i robocze. Gatunki
PN-77/O-91016 Wady materiałowe i błędy wykonania
PN-O-91013 Obuwie  Znakowanie
Czasopisma fachowe
Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)
Przegląd Włókienniczy (wydania archiwalne i bie\
Ä…ce)
Świat Butów (wydania archiwalne i bie\
Ä…ce)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45