Etos nauczyciela w nauczaniu papie\
a Jana Pawła II
PASJA ETOSU NAUCZYCIELA
Nauczycielu dobry, prawdę czyń w miłości. (Stefan Kardynał Wyszyński)
Dziś nikt nie wątpi, \
e nauczyciele i wychowawcy to osoby w sposób szczególny
naznaczone przez los. To nie puste słowa, gdy\
ju\
samo podjęcie powołania nauczyciela i
wychowawcy jest sprawą niezmiernie wa\
ną, delikatną i odpowiedzialną. Kluczowego
znaczenia nabiera tu tytułowe słowo pasja, które mo\
e być rozumiane bądz
jako czynienie
daru z siebie, bądz
jako męka.
Być nauczycielem - to przede wszystkim uświadomić sobie bogactwo ogromnego daru.
Odkryć go w sobie i odpowiedzieć na niego swoim \
yciem - to prawdziwie osobowa
odpowiedzialność za siebie i drugiego człowieka. Niezwykle znamienne słowa w klimacie
edukacyjnym wypowiedział Kardynał Stefan Wyszyński: Nauczycielu dobry, prawdę czyń w
miłości. Odnoszą się one przede wszystkim do tych, którzy swoim zaanga\
owaniem, swoją
pracą wychowują młode pokolenie. Dodają ducha tym, których pokrzepiał Jan Zamoyski w
1595 roku: Takie Rzeczypospolite będą, jakie ich młodzie\
y chowanie.
Minęło lat wiele a w Rzeczypospolitej nic się nie zmieniło. Jest ten, który wychowuje i
ten, który jest wychowywany, są równie\
instytucje, które to wychowanie harmonizują. Gdy
mówimy o etosie nauczyciela, to nade wszystko chcemy sobie uświadomić, i\
nauczyciel to
człowiek, w moim przekonaniu, naznaczony przez los.
Prawdą jest, jak powie niejeden starym przekleństwem: Obyś cudze dzieci uczył.
Niemniej jednak, cudze dzieci uczyć to przede wszystkim wyró\
nienie i błogosławieństwo,
ogromne zadanie. W tym miejscu chciałoby się przywołać Platona, który podkreślał i\

człowiek winien być otwarty na: dobro, prawdę i piękno. Dlatego ka\
dy z nas -
wychowawców winien być otwarty na: dobro, prawdy i piękna. Nauczycielu dobry, prawdę
czyń w miłości. Wypełniając obowiązki nauczyciela, niestety, bardzo rzadko czerpiemy z tej
skarbnicy Staro\
ytności. Od dawna znane jest powiedzenie Sokratesa: cnotą jest mądrość, a
mądrość to wiedza, czyli: wiem, postępuję zgodnie z tym, czego się nauczyłem.
1
W tym miejscu dochodzimy do bardzo istotnej tezy. Zale\
nie od tego, czy wypełniało
się powołanie nauczyciela, księdza czy policjanta, posiadało się pewien status społeczny, było
się  kimś". Tak było jeszcze wczoraj, ale tak ju\
nie jest dzisiaj. Obecnie autorytet określa nie
habit, nie prawo, nie rozporządzenia, nie praca w takiej czy innej instytucji, ale człowiek sam
sobą. Prawdą jest, \
e mamy dzisiaj wielu nauczycieli kreatywnych, o szerokich horyzontach,
elokwentnych, erudycyjnych, wykształconych, wielokierunkowych. Są te\
tacy, którzy męczą
się sobą i drugim człowiekiem.
Dzisiaj ju\
nikt nie zagwarantuje drugiemu bycia dobrym pedagogiem i nauczycielem.
Oczywiście trzeba permanentnie doskonalić warsztat własnej pracy, rozwijać środki
dynamizujące, aktywizujące, dydaktyczne, nowoczesne zastosowanie ró\
nych metod
kształcenia, uczenia i wychowania. Jednak\
e nie same techniki i środki pozwalają osiągnąć
zamierzony cel. Silną pozycję w szkole nauczyciel musi wypracować sobie sam; to, kim jest i
jak spełnia, zagospodarowuje swoje bycie nauczycielem i wychowawcą. Ka\
dy z nas niekiedy
sięga do swoich wzorców osobowych, sylwetek nauczycieli, których \
ycie postawiło na
drodze naszej osobistej edukacji. Nasze \
yciowe sukcesy i osiągnięcia naukowe są często
wynikiem pracy nauczyciela-pasjonata, który był kiedyś naszym nauczycielem i
wychowawcą; świetnym pedagogiem, który \
ył tym, co robił. Patrząc przez pryzmat etosu i
ogromnego zadania oraz odpowiedzialności tego nauczyciela stwierdzamy, \
e on był
fantastyczny, prawdę czynił w miłości.
Przypomnijmy słowa Papie\
a:  Prawdziwa szkoła jest owocem zwycięstwa nad
mocami, które zdolne są zniekształcić prawdziwe oblicze człowieka". Pytajmy zatem: Jakie są
nasze zwycięstwa? Jakie jest nasze oblicze? Jaka jest nasza wiara w mo\
liwość zmiany
człowieka? Jakie zaanga\
owanie i oddanie dzieciom i młodzie\
y?
By na to odpowiedzieć drodzy nauczyciele -ukazujcie ideał człowieka, który całą siłą
swojego umysłu szuka prawdy, otwiera się na dobro, zwłaszcza duchowe, i budzi w sercu
najszlachetniejsze uczucia \
yczliwości dla innych. Bądz
cie Nauczycielami, którzy wierzą w
to, co mówią. (Chciało by się tu dodać: Przywróćcie wartość słowu). Starajcie się, aby Wasz
autorytet, Wasza postawa szczera i zaanga\
owana były bodz
cem do podnoszenia etosu naszej
polskiej szkoły.
2
Tak wiele zale\
y od osobowości nauczyciela. Od jego autorytetu, od jego całkowitego
poświęcenia się sprawie wychowania. Skąd ono ma wypłynąć? Niech płynie z tych z
ródeł,
gdzie spotykają się młodość i entuzjazm uczniów z mądrością i miłością nauczycieli.
Jak\
e nas bardzo cieszy fakt, \
e szkoła odzyskuje prawdziwość, wolność, coraz bardziej
\
yczliwe i ufne otwarcie wszystkich ku wszystkim. Na nowo staje się kuz
nią myśli i miejscem
kształtowania ludzi otwartych na wartości ogólnoludzkie: kulturalne, moralne i religijne.
Cieszy nas to, \
e szkoła odnajduje właściwe sobie miejsce. Staje się słu\
ebna w stosunku do
rodziny. Stara się kontynuować wartości światopoglądowe i etyczne wszczepiane dzieciom i
młodzie\
y zgodnie z wielowiekową tradycją chrześcijańskiej kultury narodu. Cieszy równie\

to, \
e w ludziach ocalało znacznie więcej ni\
mo\
na było przypuszczać.
Te najpiękniejsze wartości prawdziwego humanizmu rodzice składają w Wasze
nauczycielskie dłonie. I z zaufaniem oddają Wam swoje dzieci. Z dr\
eniem i poczuciem
odpowiedzialności przyjmijcie ten skarb. Po ojcowsku i macierzyńsku pielęgnujcie w mło-
dych duszach niekiedy zniekształcony ju\
obraz Boga, wyzwalajcie najszlachetniejsze
zainteresowania i pragnienia. Przekazujcie umiejętność współ\
ycia, wychowujcie do miłości
ojczyzny. Pobudzajcie do ofiarności i poświęcenia. Potwierdzajcie to własnym przykładem.
Droga do etosu nauczyciela i szkoły jest otwarta. Wytyczają ją szeroko postulowane i
podejmowane dziś zadania:
 Odbudowywanie autorytetu nauczyciela i szkoły w oparciu o najpiękniejsze tradycje
szkoły polskiej.
 Troska o wychowawczy klimat szkoły. Jest on wynikiem głębokiego szacunku wobec
najwy\
szych wartości pielęgnowanych w szkole, jakimi są: prawda, dobro, piękno.
 Macierzyńskie i ojcowskie zaanga\
owanie się nauczycieli w działalność dydaktyczno-
wychowawczą. Nauczyciel musi mądrze kochać swój przedmiot nie bardziej ni\
ucznia.
Traktować swoją pracę jak najszczytniejsze powołanie. Prawdziwym nauczycielem jest ten,
kto uzyskał poczucie wartości prawdy oraz ten, kto uzyskał poczucie niepowtarzalnej wartości
człowieka. Kto uto\
samił się z prawdą i stał się ojcem i matką ka\
dego ucznia. Wtedy szkoła
stanie się drugim domem. Przestanie być anonimową, obojętną czy wrogą instytucją. Nie
będzie straszyć, ale przyciągać.
3
 Pielęgnowanie uzdolnień i zamiłowań uczniów. Nauczyciel rozmiłowany w swoim
powołaniu będzie tak\
e otaczał troską ka\
de budzące się powołanie. Będzie wyławiał talenty
by oddać nieocenioną przysługę samej młodzie\
y, a tak\
e Ojczyz
nie i Kościołowi.
 Ogromnie wa\
ną sprawą jest odbudowywanie etosu samej pracy. Ka\
dej pracy. Budzenie
radości i ochoczości do uznania autentycznego zaanga\
owania się w obowiązki. Chciałoby
się powiedzieć: zasmakowanie w pracy twórczej.
 Pielęgnowanie tradycji narodowych. Szacunek: wobec kulturalnego dziedzictwa narodu.
Poczucie dumy narodowej. Naśladowanie najpiękniejszych ideałów. Przejęcie tego, co
najwartościowsze.
 Kultura języka. Odpowiedzialność za słowo. Umiłowanie mowy ojczystej.
 Odbudowywanie zaufania i \
yczliwości człowieka do człowieka. Podejrzliwość, nieufność
i walkę trzeba koniecznie przetwarzać na chrześcijańską miłość bliz
niego. Trzeba
uwra\
liwiać, uczyć poświęcenia i bezinteresownej słu\
by.
Proponowane przykładowo obszary odbudowywanego etosu nauczyciela przedstawiają teren
w szczególnie du\
ym stopniu zdewastowany przez ideologię marksistowską. Do tej pory u
wielu nauczycieli nie obudziła się jeszcze świadomość tego stanu. W jakimś stopniu w
ka\
dym z nas tkwi jeszcze coś ze starego sposobu myślenia. Dlatego wszyscy musimy podjąć
wysiłek odnowy. Nie jest on pracą syzyfową. Jest znakiem czasu. Jest wspólną troską o
odbudowę i własnej, i narodowej to\
samości.
Ks. Ireneusz Neznal
4