KRYSTYNA NEPOMUCKA

Kochanek doskonały

ROZDZIAŁ 1
— Ustawia się, drań, jak kura do srania — odezwał się z niesmakiem ojciec.
Od kilku minut obserwował z zainteresowaniem podróżnego przy odprawie celnej na lotnisku
w Warszawie.
— Zaraz podpadnie! Wspomnisz moje słowa — uzupełnił z satysfakcją, zerkając na mnie z
ukosa.
Zachowywał się tak, jak gracz na torze wyścigowym typujący konie. Niecierpliwił się,
chrząkał, przebierał niespokojnie nogami, rozglądał się po stojących obok nas ludziach.
Od kilku tygodni był stałym gościem Okęcia. Twierdził bowiem, że ludzie „w pewnym
wieku" — gdyż nigdy nie używał słowa „starzy" — powinni codziennie chodzić pieszo
kilkanaście kilometrów, żeby im się stawy „nie zastały na amen", bo wtedy już tylko wypada
kłaść się do trumny i żegnać z życiem, które, według jego słów, było: „cudowne,
niepowtarzalne, chociaż cholerycznie trudne".
Urządzał więc te swoje codzienne spacerki na międzynarodowe lotnisko, żeby, jak mówił,
mieć jakiś określony cel, a przy okazji łączność z wielkim światem. Całe swoje życie marzył
o podróżach, o wyjeździe do Ameryki, w której tak dostatnio ułożył sobie życie wujek
Franek, a później do Anglii, żeby tam z południowych owoców pędzić wino. I na tym się
zawsze kończyło, z wyjątkiem jedynej podróży do Anglii na zaproszenie i koszt Agnisi.
Ta niegdyś uwodzicielska, o urzekającym głosie Agnisia dawno już przekroczyła
pięćdziesiątkę. Przestała śpiewać w swoim londyńskim lokalu i coraz rzadziej przychodziły
od niej nic nie mówiące, kolorowe karteczki. Ostatni długi list z opisem śmierci jej drugiego
męża — angielskiego pilota z czasów wojny — i z mglistymi projektami na przyszłość. Miała
zamiar sprzedać dom w Londynie i przenieść się do Szkocji, żeby być bliżej rodziny
zmarłego.
5
307003038800
Żyła jeszcze wtedy moja matka. Zauważyła z westchnieniem, że „Agni-sia odbiła się zupełnie
od rodziny", a ojciec skwitował list lapidarnym stwierdzeniem, że „zagraniczny kutas lepiej
smakował". O Agnisi więcej się nie mówiło. Chyba tylko wtedy, gdy Ewa dopytywała się o
zagraniczne pocztówki. W pewnym okresie swego życia namiętnie je kolekcjonowała. Ja
będąc w jej wieku zbierałam malowanki przedstawiające kwiaty i aniołki.
Tego ranka miałam wolny dzień w szpitalu i ojciec zaproponował mi wspólny spacer, jako że
jesienne słońce złociło rudziejące liście i pogoda nadawała się Jak ulał" na rodzinny spacer.
Chciał także namówić na niego Ewę, ale ta tylko roześmiała się i całując ojca w policzek,
powiedziała:
— Niech dziaduś nie truje i nie nawija. Mam ważniejsze sprawy na głowie niż spacer z
wapniakami.
Tą „ważniej szą sprawą" był zapewne Brysio — ostatnia sympatia Ewy. Czarny, kudłaty,
duży i bezpłciowy. Nazwa przez nią nadana w sam raz pasowała do niego, bo tak naprawdę
nosił imię Ryszard. Ojciec zastanawiał się nawet, czy nie jest on przypadkiem samicą, bo gdy
pierwszy raz zjawił się w naszym domu, to wprawdzie nie nosił jeszcze brody, ale ciemna
grzywa spadała mu na oczy, a długie kręcone włosy na plecy odziane w czerwony pulower
przyozdobiony srebrnymi wisiorkami. Podobny sweter i dżinsy nosiła również Ewa. Na
pierwszy rzut oka można było wziąć tę parę za dwie koleżanki.

Ojciec wciąż nie mógł się przyzwyczaić, że dziewczyny upodabniają się do chłopców, a
chłopcy do dziewczyn, i twierdził, że z pewnością i płeć jest u nich w zaniku, i do niczego
dobrego to nie doprowadzi. A gdy jeszcze w jakiejś rozmowie Ewa bez najmniejszego
zażenowania stwierdziła, że na jej roku w Akademii Sztuk Pięknych koledzy skarżą się, iż
mają „znerwicowane prącia", orzekł, iż jest szczęśliwy, że w swojej młodości nie znał nawet
takich określeń i był normalnym samcem.
Ewa przypuszczalnie od owego Brysia przejęła ten styl wysławiania się, gdyż jeszcze przed
miesiącem mówiła do ojca „dziadziuś", a słowo „wapniak" nigdy nie padło pod naszym
adresem nawet w żartach.
Chciałam jej w pierwszym odruchu zwrócić uwagę, ale dałam temu spokój. Z równym
skutkiem mogłam rzucać grochem o ścianę.
Ojciec bąknął tylko coś w rodzaju: „nie podskakuj, bo i ty kiedyś zwapniejesz", i razem we
dwoje ruszyliśmy aleją Lotników na pierwszy od wielu miesięcy wspólny spacer.
Kasztany gubiły zielone owoce. Po spadnięciu na asfalt pękały, ukazując w miękkim jasnym
wnętrzu dorodny połyskliwy owoc.
— Jak byłaś mała, wycinałem ci z kasztanów grzybki i koszyczki, pamiętasz? — zapytał
ojciec z rozrzewnieniem. — Matka na mnie wtedy
6
krzyczała, że całe mieszkanie jej tym zaśmiecam. Nieboszczka zawsze dbała o porządek i
czystość... — dodał z westchnieniem. — A swoją drogą, trzeba będzie któregoś dnia pojechać
na Powązki i kwiatek jakiś
zanieść.
— Byle nie prymulkę! — Próbowałam się uśmiechnąć, ale coś we mnie zaskowyczało z bólu
i zamilkłam, żeby się nie rozpłakać.
Słońce przygrzewało, w ciepłym powietrzu snuły się nitki babiego lata. Matka bardzo tę porę
roku lubiła. I teraz odnajdywałam ją w tym rudziejącym, złotawym pejzażu, w spłowiałym
kolorycie nieba, gorycz-kowatym zapachu jesieni.
Wtedy, gdy od nas odeszła, była wiosna. Kwitły ukochane przez nią różowe peonie.
Kojarzyły się matce z jakimś porankiem najwcześniejszej młodości, gdy na małej stacyjce
ktoś nieznany i „wyglądający na prawdziwego pana" podał jej z uśmiechem dłoń, pomagając
wsiąść do pociągu. Na tej właśnie stacyjce przed białym dworcowym budynkiem kwitły
różowo i pachnąco peonie, a matka miała na sobie kostium w czarno-białąkratecz-kę i
lakierowane sznurowane buciki, trochę przyciasne. Spod płaskiego kapelusza ze słomki
opadał na plecy ciężki złoty warkocz.
Umarła cicho, bez skarg, pogodzona z losem i cierpieniami łagodzonymi morfiną. Jak żyła
skromnie w cieniu nas, tak i odeszła w nicość z medalikiem zaciśniętym kurczowo w dłoni. Z
tym samym, którym obdarował ją Busio podczas swojej wizyty u nas, gdy jeszcze
mieszkaliśmy we Wrocławiu, a Ewa miała zaledwie kilka latek.
— Tato — zaczęłam rozmowę, aby tylko przestać myśleć o tamtych najtrudniejszych dniach.
— Dlaczego właściwie idziemy na lotnisko, a nie, na przykład, do Łazienek? Można by tam
przy okazji napić się kawy w „Trou Madame" i posiedzieć pod kasztanami.
— Gdy twój ojciec coś robi, to musi mieć to ręce i nogi. Zapamiętaj sobie! Na lotnisku można
się wielu ciekawych rzeczy nauczyć. Zwłaszcza gdy człowiek jest inteligentnym
obserwatorem — chrząknął i spojrzał na mnie z ukosa, jakby sprawdzał, jakie wrażenie
wywarły na mnie
jego słowa.
Uśmiechnęłam się. Kołnierzyk ojcowej śnieżnobiałej koszuli odsta-wał od chudej, żylastej
szyi. Czarny krawat w popielate i rdzawe ukośne paski był starannie związany w szeroki
węzeł. W angielskim szarym ubraniu, podarunku Agnisi po zmarłym mężu, które było trochę

za obszerne, prezentował się znakomicie. Mógł śmiało uchodzić za Anglika na emeryturze
podróżującego po świecie.
— Wspaniale tato wygląda! — powiedziałam, żeby zrobić mu przyjemność. Ojciec bowiem
przywiązywał ogromną wagę do wyglądu ze-
7
wnętrznego, tak jak i jego brat — wujek Mundek. Ten nawet w Wołominie, wychodząc na
podwórko do klozetu, nakładał na głowę kapelusz.
Wujek Mundek, chociaż młodszy od ojca, nie żył już od kilku lat. W obozie uderzył wujka
Niemiec kolbą karabinu w kark. Utworzył się nowotwór i wujek musiał umrzeć.
W dniu pogrzebu zwolniłam się z pracy, aby pojechać z ojcem do Wołomina.
Dwie jego córki, Basia i Lucynka, przyjechały ze swoimi dziećmi ze Śląska spowite w czerń.
Co parę kwadransów zrywały się od suto zastawionego stołu i biegły do pobliskiej kaplicy.
Tam, jak dwie małe dziewczynki, uchylały wieko trumny i zaglądały do środka, aby upewnić
się, czy nie położono ojca do trumny w letargu.
— Już spuchł, więc znaczy, że gnije, i o letargu nie może być mowy — szeptała
autorytatywnie z przejęciem Basia i patrzyła na mnie zapłakanymi oczyma z niemym
pytaniem.
—Nie gnije, tylko puchnie i żółknie — protestowała ze zgrozą w głosie Lucynka. — Popatrz,
jakie mu się dłonie zrobiły woskowe i duże. Zupełnie, jakby urosły...
Godzinę przed żałobnym nabożeństwem, na interwencję mojego ojca, zabito wreszcie trumnę
przy szlochu i proteście córek. Ciotka Emilka musiała zostać w tym czasie w domu, aby
przygotować dla całej rodziny następny posiłek z ulubionymi potrawami nieboszczyka, aby
chociaż w ten sposób uczcić jego pamięć. Był naturalnie rosół z makaronem na tłustej
wołowinie i chudym kogucie „dla smaku".
Córka Lucyny — Rosita, biegała w kaplicy wokół katafalku na plat-fusowych stopkach w
czarnych lakierkach i białych skarpetkach, z ogromną kokardą w ciemnych kędzierzawych
włosach. Pytała niecierpliwie matkę, tarmosząc ją za czarną, falbaniastą suknię:
— Mamo, gdzie jest dziadek?
— Dziadek, Rositko, pojechał na wczasy — tłumaczyła afektowanym tonem, potrząsając
utapirowaną głową.
—W tym pudle?—dziwiło się dziecko. —A gdzie pojechał na te wczasy?
— Do pana Piaseckiego — informowała cierpliwie matka, której nie chciało przejść przez
gardło, że „dziadek poszedł do piachu", jak to określił starszy synek Basi. Młodszy bowiem
rozpaczał. Gdy zabrano z domu zwłoki do kaplicy, opowiadał wszystkim z przejęciem, że
„gdy sprzątnięto dziadka", to babcia Emilka zemdlała i tak upadła na podłogę, że mało nie
zagniotła ukochanego dziadkowego kota Morusa. Wujek Mundek bowiem, tak jak mój ojciec,
kochał zwierzęta. Najbardziej koty i konie. Ostatnią posadę stracił właśnie przez tę swoją
miłość.
8
Pracował jako magazynier w fabryce na peryferiach Warszawy. Tam przyplątała się do wujka
kotka spodziewająca się małych. Zabiedzona, bezdomna. Wujek natychmiast zrobił jej w
tekturowym pudle legowisko i codziennie przywoził z domu butelkę ciepłego mleka.
Wszystko było dobrze, dopóki nie przyszło na świat czworo kociąt. Zaczęły bowiem z czasem
plątać się po magazynie, siusiać na części samochodowe i kierownik zażądał, aby wujek całe
to kocie towarzystwo usunął, a najlepiej utopił, w przeciwnym razie zwolni wujka z pracy.
Wujek odszedł, a zamiast pensji przyniósł do domu w teczce kocicę z małymi. Gdy się o tej
historii dowiedział ojciec od rozpaczającej ciotki Emilki, która nie bardzo miała co w garnek
włożyć i skarżyła się, że przecież na kociętach zupy nie ugotuje, orzekł ze śmiertelną powagą:
— Dobrze Mundek zrobił. Ja bym też wybrał kota, gdyby mi postawiono taki warunek, a w
Polsce nikt jeszcze z głodu nie umarł. Ja sam chętnie pożyczę ci parę złotych na obiad — i

zwracając się do mnie rzucił głosem nie znoszącym sprzeciwu: — Wyasygnuj ciotce trzy
stówy!
Wszystko to zaczęło mi się przypominać w drodze na lotnisko i było tak świeże, jakby
zdarzyło się zaledwie wczoraj. Pomyślałam, że gdy się tak człowiek obejrzy za siebie, to już
tylko za nim groby i wspomnienia. A i te coraz bardziej bledną, wietrzeją w miarę
upływającego czasu i tak naprawdę — wszystko dzieje się już w czasie przeszłym. Nawet
moje obecne myśli, gdy zostały pomyślane, przeszły na tamtą stronę rzeczy minionych.
Chrząkanie ojca przywołało mnie do rzeczywistości. Spojrzałam w jego stronę, jakby
obudzona ze snu. Na pociągłej, opalonej twarzy z wydatnym nosem malowało się
zniecierpliwienie.
— Ja mówię i mówię, a ty cholera wie, o czym myślisz! Zupełnie jak nieboszczka matka,
świeć Panie nad jej duszą... — dodał już łagodnie, prawie z czułością.
— Słucham, tato, słucham. Mówiłeś coś o tym, że na lotnisku można dowiedzieć się czegoś
pożytecznego — dodałam prędko, żeby się zbytnio nie roztkliwiać wspomnieniami.
—Nie dowiedzieć się, tylko nauczyć! — poprawił ojciec z naciskiem i dorzucił po chwili z
konspiracyjnym wyrazem twarzy — zwłaszcza przed wielką rajzą w świat.
— Przed rajzą? — powtórzyłam zdumiona, niepewnym głosem, czując nagle lekki niepokój.
Obie z matką zawsze bałyśmy się panicznie wszelkich ojcowych pomysłów.
— No właśnie. Przed rajzą! — potwierdził z tryumfem i ulgą na twarzy, jak człowiek, który
zrzucił z siebie jakiś wewnętrzny, przytłaczający
9
ciężar. — Ty myślisz, że twój ojciec już się do niczego nie nadaje, tylko cło pier... do
baczenia—poprawił się szybko — w emerycki stołek i dreptania na spacerki!
— Dokąd si§ tato wybiera? — zapytałam z przestrachem i od razu zobaczyłam przed sobą
zatrwożoną twarz matki i jej naiwnie mrugające rzęsy. Jednocześnie przebiegło mi przez
myśl, że powinnam się w najbliższą niedzielę wybrać na grób i zanieść trochę astrów do
siwaka ustawionego przez ojca „w głowach" —jak zwykle mawiał.
— Daleko! — powiedział krótko i zamrugał nerwowo lewym okiem.
— Do Agnisi? — Zaryzykowałam bez przekonania pytanie, byle go sprowokować do
odpowiedzi i czegoś się bliżej dowiedzieć.
— Na diabła mi do tej dżemojadki latać i tracić uzbierany grosz? Jeżeli gdzieś jechać, to tylko
tam, gdzie można się odkuć. Przecież kiedyś musi się wreszcie los do mnie uśmiechnąć, a nie
odwracać tyłkiem jak dotychczas! — westchnął z rozżaleniem i zamilkł, j akby w obawie
przed łzami wibrującymi w jego głosie.
Sądziłam, że ojciec dawno już przestał marzyć o tym, że wygra na loterii milion albo
odnajdzie w poniemieckim domu ukryty skarb. Zadowalał się bowiem teraz małymi
trafieniami w toto-lotka. Cieszył się nimi, chwalił swój własny, niezawodny system skreślania
numerów, udzielał wszystkim na ten temat dobrych rad. Kilka razy wygrał ponad dwieście
złotych. Pieniądze dzielił zawsze wtedy na dwie części. Jedną przeznaczał na pół litra czystej
wyborowej, a za drugą kupował kwiaty i jechał z nimi na grób matki, który pieszczotliwie
nazywał „ogródkiem Tećki".
Poświęcał teraz matce więcej czasu i myśli, niż czynił to za jej życia, a nawet mniej pił, aby,
według jego słów, „nie czynić nieboszczce dodatkowych kłopotów na tamtym świecie, bo
chociaż on nie bardzo wierzy w życie pozagrobowe, to czasem wydaje mu się, że nieboszczka
na niego spogląda z obłoków".
I teraz zrozumiałam, że nie zrezygnował, że wciąż jeszcze marzy w ukryciu o wielkiej,
niespodziewanej fortunie i podróżach po świecie, tak jak ja nie przestałam tęsknić za wielką
miłością, która jakoś nigdy nie chciała przyjść do mnie, mimo moich licznych w tym
kierunku prób i wysiłków.

Staliśmy na galeryjce dworca lotniczego oparci o drewnianą balustradę i patrzyliśmy w dół na
pasażerów kręcących się nerwowo w sali odpraw. Odlatywali do Zurychu, Madrytu, Paryża,
Aten, Nowego Jorku. Przechodzili w nerwowym skupieniu przez kontrolę paszportową i
ustawiali się przy długich ladach z bagażami, każdy przy swoich walizach, w oczekiwaniu na
nie śpieszących się celników.
10
Obok nas, na pięterku, kłębił się tłum odprowadzających, którzy, tak jak i my, obserwowali,
co działo się na dole z ich bliskimi i znajomymi po tamtej, już „zagranicznej" stronie.
— Widzisz go? — trącił mnie ojciec, wyrywając z zamyślenia i wspomnień.
— Kogo, tato?
— No, tego idiotę, co się tak nerwowo kręci przy bagażu. Ustawia się na różne sposoby i
przymierza. Już im podpadł! Nie mówiłem?! Celnicy mają nosa! Oni po oczach i ruchach
widzą, czy facet jest trefny.
Mężczyzna, którego ojciec z takim zainteresowaniem od dłuższego czasu obserwował,
otwierał teraz na rozkaz celnika ogromną żółtą walizę. Z daleka było widać, jak mu się ręce
trzęsą, że mówi coś, wyjaśnia uśmiechając się i nieomal łasząc do urzędnika w zielonym
mundurze.
— Mnie by się coś takiego nie mogło zdarzyć, aby celnik kazał wszystko z walizy
wyjmować! — oznajmił kategorycznym tonem. — Już sam mój wygląd starszego,
dystyngowanego pana nie pozwoli im tknąć moich bagaży. — Chrząknął i niepewnie spojrzał
w moją stronę. Uśmiechnęłam się. Ojciec ogromnie lubił, gdy zaprzeczałam, że nie wygląda
na starszego pana, tylko na mężczyznę w sile wieku, i to jeszcze takiego, który podoba się
kobietom. Na swoje sześćdziesiąt osiem lat wyglądał znakomicie. Trzymał się prosto, nie był
otyły i w niczym nie przypominał mężczyzny starzejącego się brzydko, po kobiecemu.
— Co też, tato, z tym starszym panem! — wzruszyłam ramionami, udając oburzenie. —
Niejeden pięćdziesięciolatek mógłby tacie pozazdrościć wyglądu.
— Niby prawda! — zgodził się skwapliwie. — Jakoś się człowiek trzyma i nie daje, chociaż
powiem ci w zaufaniu, że coraz trudniej jest być młodym...
— Więc co z tą podróżą? — wróciłam ostrożnie do dręczącego mnie pytania, bo za każdym
ojcowym pomysłem kryły się dla mnie nowe wydatki i kłopoty.
—Jakby tu powiedzieć... —zaczął ojciec kręcąc się niespokojnie i wciąż lustrując uważnym,
bystrym spojrzeniem ruch przy odprawie celnej. — Różne koncepcje i genialne pomysły
człowiekowi po głowie się snują.
Schodziliśmy powoli po szerokich, marmurowych stopniach, żeby przez wypełnioną ludźmi
główną salę wydostać się szklanymi drzwiami na ulicę. Miałam już dość ojcowych obserwacji
i zbyt głośnych uwag.
— Ta wyprawa po złote runo to pewnie pomysł Wykolej eńca? — zapytałam z przekąsem.
Wydało mi się, że to nie ja wypowiedziałam te słowa, ale matka. Z pewnością tak właśnie by
się odezwała.
11

— Od Zygmusia wara! — zaperzył się ojciec, mrugając nerwowo lewym okiem. Tym właśnie
najbardziej utwierdził mnie w przekonaniu, że Wykolejeniec musiał w tym maczać palce. —
To Bogu ducha winien przyzwoity człowiek, tylko że szczęścia do ludzi nie ma, a w
szczególności do żon. Zygmuś, jak komuś coś poradzi, to z życzliwością i z sercem... —
Chrząknął i rozmarzenie zabrzmiało w jego głosie, a wzrok powędrował gdzieś w
przestworza.
Na wyblakłym błękicie nieba rysowała się długa sylwetka samolotu panamerykańskich linii,
idącego z łoskotem silników ukośnie w górę.

— Do Ameryki leci! — szepnął z zazdrością i przejęciem ojciec, patrząc tęsknie za
umykającym punkcikiem tak długo, aż mu się oczy łzami zaszkliły.
— Dokąd więc się tato wybiera i za czyje pieniądze? — sprowadziłam go z obłoków na
ziemię.
— No cóż... — zaczął ostrożnie, pochrząkując i poprawiając nienagannie zawiązany krawat.
— Pieniędzy masz jak lodu, więc pomyślałem sobie, że do Turcji czas ruszyć. Rzucić się tam
na handel i parę kilo złota do Polski przywieźć. — W oczach zabłysły mu iskierki. — Ty
wiesz, jakie ludzie pieniądze robią na tureckim złocie?
W trakcie mówienia zapalał się. Snuł plany, dzielił łupy. Budował domek pod lasem,
ocieniony malwami i z ganeczkiem. Sporą kwotę przeznaczył na dożywianie bezdomnych
zwierząt w schronisku. Murował matce pomnik z białego marmuru. Mnie obiecał kupić
„eleganckie" futro, a Ewie samochód z czerwoną tapicerką.
— Tato, ja przecież nie mam pieniędzy na takie kosztowne wycieczki — starałam się
delikatnie przywołać ojca do rzeczywistości.—Zarabiam sporo, ale dom wszystko pochłania.
— Westchnęłam. — Ostatnio Ewa zupełnie mnie zrujnowała dżinsową sukienką, spodniami,
wdziankiem i hiszpańską torebkąz „Mody Polskiej"—wymieniałam części garderoby, ale
widziałam szeleszczące tysiące złotych, które z trudem zdobywałam ciężką pracą w szpitalu,
w przychodni i w pogotowiu, a które moja córka tak łatwo i beztrosko wydawała. Nie
żałowałam jej niczego, chociaż wiedziałam, że postępuję niepedagogicznie. Nie chciałam
jednak, żeby jej czegokolwiek brakowało, tak jak brakowało mnie w dzieciństwie i młodości.
Nieomal wszyscy moi znajomi świadomie czy nieświadomie popełniali ten sam błąd.
— Nigdy nam się tak dobrze nie powodziło — ciągnął ojciec dalej, jakby nie słyszał moich
słów. — Warto było z Niemcami w konspiracji walczyć, na hitlerowskie czołgi z benzyną iść,
żeby sobie taką właśnie swoją, ludową ojczyznę wywalczyć. Narażał człowiek życie, ale
przynajmniej się opłaciło... — zamrugał nerwowo okiem.
12
__Przecież tato na czołgi z benzyną nie chodził, tylko nielegalnie z Wykolej eńcem bimber
pędził — zauważyłam nieostrożnie z rozbawieniem.
Ojciec się nadął, napuszył jak indor.
__Skąd ty możesz wiedzieć, jaką twój ojciec robotę konspiracyjną
w okupację prowadził?! — warknął. — Na tajne komplety do szpitala latałaś albo za
chłopakami, to skąd mogły cię interesować męskie, poważne sprawy? Ty nawet nie
wiedziałaś, że twój ojciec cały arsenał w piwnicy trzymał! A za pędzenie bimbru też groziła
kulka w łeb... — dorzucił mniej pewnym głosem.
—Nie latałam za chłopakami! — odcięłam się ze złością, sama nawet nie wiedząc, dlaczego
to robię, bo w istocie były to sprawy minione, nieważne i jakby z innego życia wzięte.
— A bęsia to pewnie aniołek albo bocian przyniósł, co? — rozzłościł się ojciec, mszcząc się
za ten przypomniany bimber, po którym pozostały mu jeszcze blizny na twarzy.
—Niech tato powie o tym Ewie. Z pewnością będzie zachwycona, że jest bękartem! —
warknęłam ze złością.
Nagle przypomniał mi się Andrzej w białym kitlu, myjący ręce do operacj i, i tamta rozmowa
przerywana wchodzeniem kręcących się sióstr, i jego prośba dziesiątki razy powtarzana,
abyśmy jak najprędzej wzięli ślub, nim moja ciąża zacznie być widoczna.
Dziś już nie pamiętałam, dlaczego upierałam się, aby nie wiązać się z nim ślubem. Może
jeszcze wtedy kochałam i czekałam na Busia, a może chciałam z tym zaczekać do końca
wojny?
Andrzeja po powstaniu warszawskim zamordowali hitlerowcy w obozie, polewając nagiego
przez kilka godzin wodą przy trzaskającym mrozie. Zrobili z niego „szklany posąg", jak
opowiadał mi po latach naoczny świadek, któremu udało się przeżyć koszmar obozowy.
Gdyby to się nie stało, Ewa miałaby żywego ojca, a nie mit o nieznanym „wujku" Andrzeju.

Była z tego swego wujka bardzo dumna. Często w dzieciństwie o niego wypytywała, bo jej
pokolenie, nie znające grozy i okrucieństwa wojny, tęskniło do bohaterskich czynów, do
własnych idoli...
Kilkakrotnie chciałam uświadomić Ewę, że Busio nie jest jej ojcem, ale wciąż odkładałam tę
sprawę na później, aż będzie starsza i mądrzejsza. Ewa miała już prawie dziewiętnaście lat i
był to czas, w którym powinna dowiedzieć się prawdy. Czekałam z tym na odpowiedni
moment, na jakąś chwilę zwierzeń. To należało się Andrzejowi. Bardzo pragnął tego dziecka,
a ja nic już więcej dla niego nie mogłam teraz uczynić. Nawet wspomnienie o nim zbladło i
tamten czas naszego okupacyjnego romansu, a może nawet miłości, wydawał się już tak
odległy jak wojny
13
punickie, o których się tylko wie, że istniały. Żyliśmy wtedy przecież w innym świecie.
— Dlaczego miałbym mówić Ewie? — wpadł w tok moich rozmyślań ojciec. Minę miał
jednak dziwnie niepewną i nerwowo mrugał lewym okiem. —A swojądrogąto mądra
dziewczyna. Wdała się we mnie!
— dorzucił jakoś wymijająco i twarz mu pojaśniała uśmiechem. Wnuczka była największą
miłością jego życia. Oczywiście, poza kotem, który niezmiennie nosił imię Kacunia, chociaż
nigdy nic wspólnego z jej potomstwem nie miał. Ten ostatni był kociakiem znalezionym
przez ojca na śmietniku. Sparszałym i zagłodzonym. Wyrósł na dorodne pręgowane zwierzę o
topazowych ślepiach, wypasione na witaminach podkradanych mi przez ojca. Jak wszystkie
nasze koty uwielbiał go i tylko jego jedynego szanował.
— Wracajmy do sprawy — chrząknął ojciec. — Mam trochę uskładanego grosza. Ty
dołożysz resztę i chyba pojadę do tej Turcji, co, jak myślisz? — zapytał ugodowo. —
Zwłaszcza że mam dług wobec ciebie.
Spojrzałam na ojca zaskoczona, nie bardzo wiedząc, o czym mówi.
Szliśmy pustą prawie aleją pod kasztanami, wiatr szeleścił w zeschłych liściach zalegających
rudziejące trawniki. Stada wróbli zrywały się z ćwierkaniem do niskiego, krótkiego lotu. Od
czasu do czasu przemknął samochód.
— No jakże, nie pamiętasz? — spojrzał na mnie z niedowierzaniem.
— Przecież jeszcze we Wrocławiu, gdy mieliśmy zZygmusiem namo-taną sprawę wykopania
skarbu, co się okazał, niestety, skrzynką z niemieckimi medalami wojennymi i pocztówkami
pornograficznymi, to „pożyczyłem" sobie od ciebie ze słoika, co stał w spiżarni pod oknem,
ten łańcuszek z medalikiem i pierścionek. Nie pamiętasz? Obie z matką wtedy podniosłyście
krzyk o to całe barachło...
— Pamiętam — skinęłam głową.
— Obiecałem ci wtedy, że ten dług zwrócę z nawiązką i obsypię was z matką złotem. No, nie
udało się... — dokończył z markotną miną. — Nieboszczka nie doczekała tej szczęśliwej
chwili. Ale to nic! Za to teraz, po powrocie z Turcji, wymuruję jej piękny nagrobek z
marmurową płytą i płaczącym aniołem „w głowach". A tobie zwrócę dług z odsetkami!
Będziesz oblepiona kosztownościami jak choinka na Boże Narodzenie. Wspomnisz moje
słowa! — uzupełnił wieszczym głosem i pochrząkując popatrzył na mnie.
— Nie bardzo rozumiem, jak tato wyobraża sobie ten handel w Turcji. Co tato będzie
sprzedawał i w jaki sposób, nie znając żadnego języka?
Twarz ojca rozpromieniła się. Widać było, że ma już gotowy plan, obmyślony w
najdrobniejszych szczegółach.
14
— W Turcji idzie wszystko! — orzekł autorytatywnie z miną starego bywalca
międzynarodowych wycieczek. —A co do języka, to spokojna głowa! Twój ojciec jeszcze nie
ma sklerozy i tych kilkanaście potrzebnych słów to się nauczy. Angielskich też trochę
pamiętam — chrząknął z dumą i zamrugał lewym okiem — z przewiezieniem „towaru" przez

granicę też sobie dam radę. Byle było tylko co! Nie na darmo od tygodni łażę na to cholerne
Okęcie i celnikom na łapy patrzę. Mnie się wszystko uda przewieźć i cła nie zapłacić!
— Ale co? — dopytywałam się z ciekawością, bo i mnie się trochę udzielił ojcowy optymizm
i podróżny nastrój.
— Takie różne barachło! — machnął lekceważąco ręką. — Kryształy, suszarki do włosów,
żelazka, telewizory... — Wyliczał długą listę przeróżnych przedmiotów z elektryczną
wiertarką i kremem nivea włącznie.
— Ciekawa jestem, w jaki sposób przewiezie tato na przykład telewizor? — roześmiałam się.
— Zwyczajnie! — zawyrokował. — Opakuje się w papier, zwiąże sznurkiem i postawi przed
samym nosem celnika. Jak zapyta, co wiozę, to wzruszę ramionami i poproszę, żeby sam
zobaczył, bo jak powiem, co jest w środku, to i tak mi nie uwierzy, że akwarium wiozę w
prezencie dla wnuczka. Idę z tobą o zakład, że do paczki nie zajrzy. — Uśmiechnął się z
zadowoleniem i perorował dalej. — Kupi się telewizorek turystyczny, jakie sprowadzamy od
Ruskich. Wymiarami i ciężarem w sam raz będzie przypominał akwarium. Grunt, aby się
tylko nie denerwować, nie uśmiechać głupio do celników, a stać godnie przy bagażu i czekać.
Dobrze jest nawet ziewnąć kilka razy, jakby się miało tę całą odprawę w... — ojciec zająknął
się i nie umiejscowił odprawy.
— Kiedy tato ma zamiar ruszyć do Turcji? — spytałam z wahaniem, nie mając serca
powiedzieć ojcu wprost, że cały ten pomysł podróży, a zwłaszcza handlu, wydaje mi się
niepoważny, a przede wszystkim nierealny.
— Gdy Bóg pozwoli, a ty dasz pieniądze, to już wiosną można pomyśleć o złożeniu papierów
w milicji. Byłoby dobrze wyjechać już w maju, aby wyprzedzić hordy turystów i handlarzy.
Wszystko już przewidziałem! — dorzucił z zadowoleniem i dumą.
— Dobrze, tato! — zgodziłam się nagle. — Dam pieniądze na paszport, na podróż i zakup w
banku dewiz, ale w żadnym wypadku nie zgadzam się na handel i wszelkie nielegalne
transakcje. Po prostu, zafunduję tacie piękną wycieczkę. Warto przecież zobaczyć kawałek
świata... — Uśmiechnęłam się do niego, bo zrobiło mi się nieoczekiwanie jakoś radośnie na
sercu, że mogę u schyłku ojcowego życia spełnić jego marzenie.
75
— Niech ci będzie! — zgodził się zbyt skwapliwie. Wydało mi się to trochę podejrzane, ale
już do tego tematu nie chciałam powracać. Była dopiero jesień i ojciec mógł się jeszcze
rozmyślić i w ogóle z podróży zrezygnować. Zwłaszcza że wiosną szczególnie dotkliwie
odczuwał bóle reumatyczne.
— A teraz... — zaczął wzruszonym głosem — ojciec zaprasza cię na kawę z ciastkiem.
Złapiemy taksówkę i pojedziemy do „Bombonierki", a jak starczy czasu, to może wpadniemy
razem na Powązki. Matka się ucieszy, gdy ją odwiedzimy — stwierdził stanowczym głosem i
już się zaczął rozglądać za wolną taksówką.
— Za przejazd też tato zapłaci? — spytałam słodko. Ojciec spojrzał na mnie z niesmakiem i
wyrzutem w oczach.
— Chyba nie pozwolisz człowiekowi w moim wieku wlec się taki kawał na Starówkę?
— Nie pozwolę — uśmiechnęłam się cierpko, znając ojcową hojność z mojej kieszeni.
— Moja krew! — orzekł z zadowoleniem i już zatrzymywał prywatnego fiata. Zrobił to
pańskim gestem i z taką miną jakby miał swój własny wóz, chwilowo tylko w warsztacie
remontowym.
Gdy tylko rozsiadł się wygodnie obok kierowcy, natychmiast zaczął z nim rozmowę od
wieloznaczącego chrząknięcia i słów:
— U nas w Londynie to ruch ciut, ciut większy, a ulice ciaśniejsze. Weźmy, na przykład,
takąPiccadilly Circus...
Od kilku już lat mieszkaliśmy w Warszawie.

Nie miałam wielkiej ochoty wyprowadzać się z Wrocławia. Mieszkanie mieliśmy ładne,
obszerne. Do szpitala było blisko, a także do Parku Szczytnickiego, gdzie matka najczęściej
chodziła na spacery z Ewą.
Lubiłam to miasto dziesiątków mostów nie mniej może niż Warszawę. Tam przeżyłam piękny
czas, gdy rodzice siedzieli jeszcze z Ewą w Dra-niewie, a ja urządzałam swój pierwszy,
własny dom, cieszyłam się swobodą i czekałam na wielką niespodziewaną miłość. Dom
wkrótce przestał być moim domem, a miłość nie przyszła. Jednak pozostało wspomnienie
czegoś nieuchwytnie pięknego. We Wrocławiu mieszkało się dobrze i gdyby nie namowy
matki i jej częste, ukradkowe łzy, może do dziś z mego okna byłaby widoczna połyskująca
srebrzyście w słońcu Odra i długa, cienista aleja starych lip i kasztanów.
Śni mi się czasem tamten jasny staroświecki dom ze stiukami, obrośnięty dzikim winem i o
zmroku rozkrzyczany świergotem ptaków przygotowujących się do snu. Śni zielony most
przypominający klatkę dla papugi i groźne pomrukiwanie lwów z pobliskiego zoo. Budzę się
wtedy
16
z dziwnym uczuciem smutku pomieszanego z tęsknotą i bólem za czymś bezpowrotnie
minionym. Obiecuję sobie wtedy wsiąść w pociąg i odwiedzić tamte stare kąty. Wejść na
staroświeckie, marmurowe schody, wyjrzeć przez okno z resztkami kolorowych szybek na
podwórko ze starym platanem. I wiem, że nigdy tego nie uczynię, gdyż przekonałam się już
wcześniej, że nie należy powracać do miejsc utraconych, do przedmiotów, do ludzi. Nie
odnajdzie się w nich nic z tego, co pozostało nam w pamięci i sercu. Czas i oddalenie zmienia
obrazy i uczucia.
Matka tęskniła do Warszawy jak człowiek, którego losy rzuciły na obczyznę. Mówiła, że
owszem, Wrocław jej się podoba, że Dolny Śląsk ładny, gdyż odnajduje w nim miejsca
przypominające Kraków. Jednak na słowo „Warszawa" oczy jej wilgotniały i chociaż nic
jeszcze na to nie wskazywało, że jest poważnie chora, często mówiła o śmierci i jeszcze
częściej nalegała, abyśmy przenieśli się jak najprędzej do stolicy, mimo iż zdawała sobie
sprawę, jakie to było trudne. Mówiła czasem do mnie, gdy byłyśmy same w domu, a na
kuchennej płycie syczała w olbrzymim imbryku woda na herbatę:
— Wiesz, może to głupie i śmieszne, co powiem, ale dla mnie ziemia rodzinna to tylko
Kraków i Warszawa. I tam chcę być pochowana, a najbardziej przy nieboszczce Zosi na
Powązkach...
Matka wierzyła w sny, w przeczucia. Miała także swoje niczym pozornie nie uzasadnione lęki
i niechęci do różnych ludzi i roślin. Na przykład bała się, a raczej brzydziła skrzypów.
Czasem, gdy byliśmy na letnisku i trzeba było przejść przez łąkę czy skraj lasu, gdzie rosły
sztywne i przypominające miniaturowe choinki skrzypy, matka zatrzymywała się nagle, jakby
czymś strwożona. Spoglądała na jasnozielone rośliny tak, jakby chciała sobie coś
przypomnieć, z czymś je skojarzyć, co umknęło z pamięci, a potem wstrzymując oddech,
przechodziła obok nich szybko, starając się nie dotknąć ich nawet rąbkiem sukienki.
Ilekróllfpytałam, dlaczego je tak omija, odpowiadała po chwili zastanowienia: „nie wiem", ale
wyglądało na to, że w dalszym ciągu szuka czegoś w pamięci i nie potrafi odnaleźć.
Natomiast wiedziała o swojej chorobie jeszcze wtedy, gdy ja nie tylko nie byłam lekarką ale
leżałam w powijakach. Powiedziała mi o tym w szpitalu, w parę dni po ciężkiej operacji,
której wynik tylko ja znałam, trzymając go w tajemnicy nawet przed ojcem...

— Ja wiem, kiedy to się zaczęło... — wyszeptała z miną skrzywdzonego dziecka. — I nie
wmawiaj we mnie, że się z tego wyleczę. Nie chciałabym się tyjko bardzo męczyć — dodała
jeszcze ciszej, zaglądając mi błagaln^^^^S^ I nie noście po mnie żałoby. Ani ty, ani dziecko,
ani
17

■ • ,-■ .
ojciec. Wystarczy, że o mnie czasem pomyślicie. Szkoda pieniędzy na nowe ubrania. Ciężko
pracujesz na dom i tak niewiele masz z tego życia...
Milczałam trzymając w swojej dłoni chłodną matczyną rękę. Wiedziałam, że przed nią
jeszcze morze cierpienia i nic poza trudną śmiercią, gdyż serce miała wyjątkowo zdrowe.
Czułam, że gdy się odezwę, zabrzmi to fałszywie i nie wstrzymam łez dławiących w gardle,
piekących pod powiekami.
W tej chwili byłyśmy złączone dłońmi, jak w dniu narodzin byłam złączona z nią pępowiną.
—Wtedy karmiłam ciebie piersią—ciągnęła z trudem matka. — Spieszyłam się do domu. W
tramwaju był tłok i jakiś^ żołnierz przepychając się do wyjścia, uderzył mnie łokciem w
nabrzmiałą pierś. Krzyknęłam z bólu i pomyślałam ze strachem, że od takiego uderzenia
może być rak... No i jest rak — dokończyła z powstrzymywanym szlochem, szukając w
moich oczach zaprzeczenia.
— To nie rak — powiedziałam głucho, z wysiłkiem, bo łzy zmieniły ton mego głosu, a matka
wtedy odwróciła ode mnie głowę.
— Nie trzeba mnie okłamywać. Ja wiem, że to już koniec.
W parę tygodni po jej pogrzebie przyszłam na grób, aby zająć się jego uporządkowaniem.
Całą mogiłę porastały drobne, anemiczne skrzypy.
Do Warszawy przeprowadziliśmy się wtedy, gdy ojciec urządził na całą kamienicę którąś z
kolei pijacką awanturę, aż sąsiedzi powychodzili na klatkę schodową, i gdy w parę tygodni
później stracił przez Wykole-jeńca posadę w „Samopomocy Chłopskiej".
Zygmuś bowiem przy wódce opowiedział kierownikowi działu, w którym ojciec pracował, że
„kochany Stasio to porządny chłop, ale niestety kryminalista i pijak, bo jeszcze przed wojną
za defraudację w kiciu siedział".
Wystraszony kierownik przy najbliższej nadarzającej się okazji zwolnił ojca z pracy, a że go
lubił i razem często popijali, wystawił mu bardzo dobre świadectwo jako sumiennemu
pracownikowi i „całkowitemu abstynentowi".
Ojciec skwitował tę wiadomość mruknięciem: „no i bardzo dobrze", a po chwili dodał z
przejęciem i wiarą: „Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło! Może właśnie dzięki
gadulstwu Zygmusia wrócimy wreszcie do naszej kochanej Warszawy". —A zwracając się do
matki, uzupełnił, mrugając nerwowo lewym okiem: „Zawsze sobie myślałem, że jeżeli, nie
daj Boże, jedno z nas umrze, to ja do niej na stare lata powrócę".
W tym czasie miałam możliwość przez jednego z moich dawnych kolegów z tajnych
kompletów medycznych załatwić ojcu w Warszawie pracę w pewnej firmie farmaceutycznej.
Ojciec więc wyjechał z Wrocławia pierwszy, mieszkając przez parę miesięcy kątem u ciotki
Emilki w Wołominie
18
i dojeżdżając do pracy, którą sobie bardzo chwalił. Pisał do nas: „Nie muszę już świńskich
ogonów liczyć, a mam do czynienia tylko z papierkową, elegancką pracą za własnym
biurkiem z zagranicznym kalendarzem".
Ten sam mój kolega, zajmujący wysokie stanowisko w Ministerstwie Zdrowia, chociaż na
studiach nigdy nie był asem i mówiono o nim, że jest chyba „palcem zrobiony", załatwił mi
pracę w jednym z warszawskich szpitali i umożliwił zdobycie mieszkania, a także meldunek.
Było to w moim życiu coś zupełnie wyjątkowego. Nigdy przedtem żaden mężczyzna niczego
dla mnie bezinteresownie nie załatwił. Przez długi czas zastanawiałam się, co się też za tym
może kryć i jaką cenę trzeba będzie zapłacić za stosunkowo obszerne dwupokojowe
mieszkanie z dużą kuchnią, łazienką i balkonem. Ojciec go wkrótce zaanektował na miejsce
zabaw i wylegiwania się na słońcu Kacuni rodzaju męskiego, bo ostatni nasz kot nie był na
szczęście samicą i nie mieliśmy żadnych kłopotów z potomstwem.

W jednym pokoju, tym mniejszym, z widokiem na anemiczną brzozę i wyliniały, zawsze
zrudziały trawnik, odwiedzany chętnie przez psy, zamieszkiwali rodzice. Drugi, większy i z
balkonem, zajmowałam ja z Ewą. Jej tapczan, szafka i małe biureczko stało za meblościanką
wypełnioną książkami i stanowiło to jakby minipokoik. Bardzo się początkowo z niego
cieszyła. Wolno jej tam było rządzić się według własnego gustu, byle nie robiła w nim
zbytniego bałaganu. Z czasem stał się za ciasny i krępujący. Zwłaszcza gdy przybyły sztalugi,
blejtramy i gliniaki z pędzlami, a także gdy zaczęli przychodzić koledzy i dziwacznie ubrane
koleżanki.
W mojej części stał tapczan, dwa fotele i mały intarsjowany stolik na krzywych nóżkach,
przywieziony z Wrocławia, który służył mi czasem jako stół do pracy, bo przy małym
sekretarzyku odpisywałam tylko na listy. Leżała także na podłodze pręgowana tygrysia skóra,
kupiona kiedyś przez Pawła na placu Nankera we Wrocławiu, gdy urządzałam nowe
mieszkanie, a z Pawłem prowadziłam romans. Miała więc ta skóra swojąhisto-rię i tradycję,
tak jak wiszące na ścianach dwa duże olejne portrety w barokowych, złoconych ramach. Te
„rodzinne portrety" były tymi samymi, które ojciec „kompletował" z poniemieckich
junkierskich majątków, gdy był jeszcze starostą w Draniewie, a wszystko na tamtych
ziemiach było jeszcze niczyje i ulegało powoli szabrowi.
W ten to sposób przygotowywał ojciec dla Ewy posag i „dobre pochodzenie". Te dwa
portrety rudych „grefin" w balowych sukniach z dekoltami, różami i starą biżuterią mogły od
biedy przypominać żeńskich przodków naszej rodziny. W każdym razie bardzo zdobiły pokój
o ścianach w gołębim kolorze i nie mówiło się o nich inaczej, jak: „nasi ante-
19
naci", i tak już pozostało. Z czasem sama w to prawie uwierzyłam, a Ewa była tego
całkowicie pewna. Ojciec zabronił mówić komukolwiek, a przede wszystkim Ewie, o ich
pochodzeniu. Tych portretów zazdrościły jej szkolne koleżanki. Słyszałam czasem, gdy
rozmawiały szeptem za przepierzeniem z półek. Mówiły z podziwem i zazdrością: „Ale masz
wdechowe prababki i nawet podobne do ciebie".
Dwa mniejsze portrety w owalnych ramach wisiały w pokoju rodziców, przyćmiewając swoją
urodą skromne meble z palonej sosny. Był to prezent od Wykolejeńca „na nowosiele" —jak
powiedział, przywożąc je późną nocą ciężarówką. Za transport ja naturalnie musiałam
zapłacić, a także zafundować dwie butelki jarzębiaku na cześć tego wydarzenia. Dopominał
się bowiem „oblania" tak „gustownego" mieszkania i „pięknościo-wych" mebli, które udało
mu się „dla kochanego Stasieńka i Teciuchny zdobyć".
Meble rzeczywiście były ładne. Zwłaszcza Ewa zachwycała się ich artystyczną robotą. Przez
kilkanaście kolejnych dni wertowałam dokładnie „Życie Warszawy", szukając jakiejś notatki
o włamaniu i kradzieży mebli, ale na szczęście niczego takiego nie znalazłam.
W rok później dowiedziałam się przypadkiem, że pochodziły one z mieszkania którejś z
kolejnych żon czy narzeczonych Zygmusia. Mieszkanie oczywiście zostało przez niego
potajemnie sprzedane, gdy „oblubienica" miała nieostrożność pojechać na wczasy. Zygmuś
wyprowadził się cichaczem z domu, a nie wiedząc, co zrobić z meblami, gdyż nabywca
mieszkania zażądał, aby było ono zupełnie puste, podarował je ojcu „na nową, warszawską
drogę życia", co później przy pierwszym toaście w czasie uroczystego przemówienia
oznajmił. Ojciec się wtedy ze wzruszenia rozpłakał, a matka nawet nie złościła się na
Zygmusia za otrzymaną pry-mulkę, całąobsiadłąmszycami i nieco przywiędłą.
Podejrzewałam, że ukradł jąz czyjegoś grobu, gdyż w tym czasie mieszkał w pobliżu
cmentarza u jakiejś wdowy prowadzącej po mężu mały zakład kamieniarski.
Wykolejeniec tak się zagalopował w przemówieniu, zakropionym suto jarzębiakiem, że nawet
ofiarował się na przyszły grób ojca „skombino-wać" „twarzowy" krzyż z czarnego marmuru i
jeszcze dołożyć tablicę z wykutym, pozłacanym napisem.

Ojciec wtedy wybełkotał, że „darowanemu koniowi w zęby się nie patrzy", ale od tej chwili
zmarkotniał i nawet jarzębiak przestał mu smakować.
Po śmierci matki ojciec zamieszkał w pokoju z kotem, a ja w dalszym ciągu swój dzieliłam z
Ewą. Była już właściwie dorosłą dziewczyną i stanowiło to dla nas wielką niedogodność. To
ona nie mogła przyprowadzić kolegów i koleżanek na różne swoje herbatki i przegrywanie
płyt, bo akurat
20
mnie to w tym dniu przeszkadzało, to znów ja byłam skrępowanajej osobą i nie mogłam
nawet marzyć o jakichś swoich osobistych sprawach. Może właśnie dlatego te „osobiste
sprawy" prawie nie istniały. Nie było ku temu sprzyjających warunków. Dorastająca córka
bardzo mnie postarzała i chociaż nie chciałam się sama przed sobą do tego przyznać,
wolałam, aby ktoś mną zainteresowany nie miał okazji porównywania mnie z Ewąi
zastanawiania się, jak musiałam wyglądać mając osiemnaście lat.
Wszystko, co się zdarzało, było czymś dorywczym, niestałym i bez przyszłości, chociaż
wciąż gdzieś tam w podświadomości czekałam na miłość, która powinna jednak do mnie
przyjść. Zupełnie tak, jak ojciec czekał i wierzył, że musi wreszcie kiedyś zdobyć wielkie
pieniądze.
Miałam już czterdzieści dwa lata i wciąż młode, spragnione uczucia serce. Tej luki w moim
życiu nie potrafiło wypełnić nawet dziecko. Może dlatego że mój instynkt macierzyński nigdy
nie był zbyt wybujały, a może w Ewie widziałam więcej cech ojca i nie kochanego przeze
mnie Andrzeja niż moich. Ze wszystkimi swymi cechami należała bardziej do rodziny mego
ojca niż matki. Rodziny tej nigdy zbytnio nie lubiłam.
Brak męskiej miłości i darzenia mężczyzny miłością był wciąż czymś aktualnym i bolesnym,
chociaż sztucznie tłumionym.
Marci n—mój aktualny romans z pogranicza miłości—był czymś w ro-dzaju ziarenka
gorczycy w cienkiej powłoce z lukru. Należało szybko przełykać, nie delektując się smakiem.
Nauczyłam się tej sztuki przełykania pigułki bez rozgryzania, ale też nie mogło być mowy o
pełni szczęścia...
Marcin twierdził z uroczym uporem, że mnie kocha, ale to niczego w moim życiu nie mogło
zmienić, gdyż był od kilkunastu lat „zaobrączkowany", i chociaż zapewniał, że go nic już z
żoną nie łączy, to nie mógł jej zostawić ze względu na opinię publiczną, z którąjako wysoko
postawiony w hierarchii wojskowej musiał się liczyć. Aleja wiedziałam, że za tym „nie może"
kryje się „nie chce". Wygodnie bowiem jest mieć dobrze prowadzony dom przez kobietę,
którą traktuje się jako starego, dobrego przyjaciela, i w tym domu i jego ciepełku czuć się
zawsze jak w rannych pantoflach, a jednocześnie mieć w „odwodzie" swoją miłą, atrakcyjną
„boczną uliczkę". Taką bez zobowiązań, kłopotów i wydatków.
Nienawidziłam Marcina za wygodnictwo, tchórzostwo i egoizm, a jednocześnie uwielbiałam
jego żywiołowy temperament, jego wysportowane ciało, jego pieszczoty i poczucie humoru.
Pożądałam go, byłam o niego zazdrosna, ale go nie kochałam. I tak na dobrą sprawę nie
widziałam go przy sobie w roli stałego partnera „na dobre i złe aż do śmierci".
Był jak stepowy, porywisty wiatr, który od czasu do czasu przewiewał przez moje życie,
dając mi złudzenie i namiastkę tego, za czym tęskniłam.
21
Spotykaliśmy się w górach, nad morzem i w różnych miastach. Tam, gdzie akurat rzucały go
liczne wyjazdy służbowe do jednostek wojskowych. Depeszował, wyznaczał termin jednego,
dwu dni, a ja brałam urlop, rzucałam wszystko, łapałam pierwszy samolot i leciałam do niego,
wściekła na siebie, na cały świat. Przez te krótkie z nim godziny byłam prawie szczęśliwa.
Trzeba się było jedynie wyłączyć z tego, co nie było chwilą obecną. O nic nie pytać, niczego
nie żądać i brać kłamstwa za prawdę.

Marcin był wspaniałym kochankiem i wspaniałym kłamcą, ale miałam go tak rzadko i tak
tylko „na niby" dla siebie.
Ewa natomiast to był specjalny rozdział w moim obecnym życiu. Była ze mną a jednocześnie
nie była, chociaż dzieliłyśmy wspólny pokój, a ja starałam się spełniać każdą nieomal jej
zachciankę. Po tamtej pamiętnej nocy, gdy zastałam japo powrocie z dyżuru łkającą na
tapczanie i rozrywającą paznokciami poduszkę, z której pierze niby ciepły puszysty śnieg
wirowało po całym pokoju, zbliżyłyśmy się bardziej do siebie. Przestałyśmy egzystować na
zasadzie: „matka — córka", a zaczęłyśmy jako starsza i młodsza koleżanka. Było nam teraz
łatwiej współżyć. Wymagało to jednak z mojej strony ciągłych kompromisów i tłumaczenia
sobie, że „Ewa to już nie dziecko związane ze mną i ode mnie całkowicie uzależnione, ale
kobieta mająca swój własny, zazdrośnie strzeżony świat".
W tym jej świecie nie było dla mnie wiele miejsca. Z pewnością więcej zajmował go dziadek,
do którego była bardziej podobna niż do mnie. Ci dwoje mieli sobie zawsze coś do
powiedzenia. Nie było także rzeczy, której by jedno drugiemu z pobłażliwością nie
wybaczyło. Gnębiły mnie czasem gorzkie wyrzuty, że za mało czasu poświęcałam jej w
dzieciństwie, ale przecież ktoś musiał pracować na utrzymanie całego domu.
Owej nocy dowiedziałam się, że Ewa straciła dziewictwo. Nie to jednak było powodem
rozpaczy, chociaż w pierwszym momencie tak właśnie pomyślałam, ale to, że chłopak, z
którym aktualnie sypiała, wyjechał na narty z jej koleżanką. I nie to także było w tym
wszystkim dla niej najstraszniejsze i nie do przyjęcia, ale świadomość i fakt, że ją oszukał.
Twierdził bowiem, że wyjeżdża do Poznania do chorej matki.
— Maa... — powiedziała rozdzierająco łkając. — To, że on sypia z Magdą, to niech sobie
sypia, mogę mu wybaczyć. Widocznie jest lepsza w łóżku ode mnie, ale to, że kłamie, jest
czymś obrzydliwym, na co zupełnie nie zasłużyłam. — Szlochała nieprzerwanie mówiąc dalej
urywanym, łamiącym się głosem. — Gdyby powiedział prawdę, że między nami wszystko
skończone, nie byłoby tego całego dramatu. Nawet nie dałabym odczuć, że mnie to w ogóle
obeszło — tłumaczyła połykając łzy i wirujące wokół niej pierze. —Ale on mnie oszukał,
okłamał, zrobił ze mnie idiotkę i tego mu właśnie nigdy nie wybaczę! 22
.__Więc to nie twój pierwszy chłopak? — spytałam zaskoczona, bo
jak wszystkie matki wyobrażałam sobie, że moja córka jest jeszcze wciąż niewinnym
dzieckiem.
__pierwszy był przeszło rok temu na praktyce wakacyjnej. Wiesz, wtedy, gdy pojechaliśmy
na plener do Kazimierza. — Smarkała w podaną przeze ninie chusteczkę i opowiadała o tym
fakcie tak, jakby relacjonowała to, co zjadła poprzedniego dnia na obiedzie u znajomych. —
Podobał mi się. Sądziłam nawet, że jestem w nim zakochana, ale po tamtej nocy
zrozumiałam, że niewiele mamy sobie do powiedzenia... — zakończyła z westchnieniem,
rozmazując dłonią ostatnie łzy cieknące po twarzy.
Przypomniałam sobie, jakim dla mnie dramatycznym przeżyciem było stracenie dziewictwa z
Busiem. Czułam się zhańbiona, przerażona i myślałam tylko o tym, czy się ze mną ożeni, czy
nie, bo już bez niego nie wyobrażałam sobie życia. Aleja Busia kochałam. Nawet wtedy, gdy
jako mężczyzna zawiódł moje dziewczęce wyobrażenia o nocy poślubnej.
Moja córka zrobiła to po prostu dlatego, że się jej chłopak podobał. Nie przywiązywała do
tego faktu większego znaczenia. W samym nawet założeniu wykluczyła ślub.
Poczułam się bardzo staro i jakby z innej epoki. Między moim a jej pokoleniem nie było
miejsca na znak równości. To były dwa inne i obce sobie światy.
—A gdybyś zaszła z nim w ciążę? — spytałam bardziej z ciekawości niż z potrzeby. — To co
byś wtedy zrobiła?
— Z którym, maa? — zadała rzeczowe pytanie, pociągając zabawnie, po dziecinnemu nosem
i przygładzając rude, zmierzwione włosy nad zaróżowioną i obrzmiałą od płaczu twarzą. — Z
tym pierwszym?

—Tak. Z tym pierwszym—potwierdziłam przyglądając się jej uważnie. Uśmiech, jaki
przewinął się przez ładnie wykrojone usta, był uśmiechem Andrzeja. Nawet to samo maleńkie
znamię nad górnąwargąprzypominające czarną kropeczkę. Pierwszy raz sobie to tak naprawdę
uświadomiłam.
— To bym pewnie urodziła, ale na małżeństwo nie dałabym się namówić. On się nie nadawał
na męża—orzekła kręcąc z powagą głową i z zastanowieniem w dużych, połyskujących
jeszcze łzami oczach.Przecieżty też tak zrobiłaś! — dorzuciła z nieznacznym filuternym
uśmieszkiem. — Od dawna przecież wiem, że ten rzekomy wujek Andrzej to prawdziwy mój
ojciec, a nie ten jakiś przygłupi Busio, którego już chyba nawet nie pamiętam. — Wzruszyła
ramionami, z których zsuwało się ramiączko niebieskiej koszuli w białe ciapki. — Nawet
mam o to do ciebie, maa, pretensję, że mi tego sama wcześniej nie powiedziałaś...
— Skąd o tym wiesz?
23
— Dziadek mi powiedział. — Znów wzruszyła nieznacznie ramionami i poprawiła spadającą
na oczy potarganą grzywkę.
— Dawno? — poczułam smak goryczy w ustach i jakąś dziwną wokół siebie pustkę.
— Dawno! — przytaknęła głową. — Kiedyś w Zaduszki na cmentarzu. Pod krzyżem, gdzie
pali się lampki za tych wszystkich bliskich, o których nie wiadomo, gdzie zginęli, i nie
majągrobu. — Zamilkła na chwilę, jakby się nad czymś zastanawiała. — Powiedział wtedy
coś w rodzaju: „Zapal światełko za swego świętej pamięci ojca, który umarł jak bohater
zamordowany przez Niemców". W drodze powrotnej opowiedział mi wszystko o tatusiu —
dodała ciszej, używając pierwszy raz przy mnie zdrobniałego słowa: „tatuś". Ścisnęło mnie
coś za gardło, poczułam się czemuś winna. — Prosił także, aby to było naszą tajemnicą, bo
gdybyś się dowiedziała, że mnie uświadomił, że jestem nieślubnym dzieckiem, tobyś się na
niego bardzo gniewała.
— I nie jest ci przykro, że nim jesteś? Nie masz do mnie o to żalu?
—Ajakie to ma znaczenie, mamo? — Ewa popatrzyła na mnie zdumionym wzrokiem i
pierwszy chyba raz w życiu użyła zwrotu: „mamo", a nie „maa", jak to czyniła od dziecka. —
Jesteś strasznie staroświecka! Do dziś mnie to w tobie odrobinkę razi... — przyznała z
rozbrajającą szczerością.
— Może chciałabyś się czegoś więcej dowiedzieć o swoim ojcu? — zapytałam nie dając
odpowiedzi na pytanie.
— Chyba wiem już wszystko od dziadusia... — powiedziała z wahaniem po krótkiej chwili
namysłu. — Miałabym tylko do ciebie jedną prośbę. Umieść na grobie babuni tabliczkę z
imieniem i nazwiskiem mego ojca a także gdzie i kiedy został zamordowany. Wiesz, to
będzie taki symboliczny grób.
— Dobrze. Zrobię to — obiecałam zdławionym głosem, pełna skruchy i zażenowania,
zabierając jej poduszkę z wyprutym pierzem i oddając swoją. Zastanawiałam się również nad
tym, co mógł jej ojciec opowiadać o Andrzeju, którego prawie nie znał. Może raz albo dwa
widział go przelotnie.
Ewie ten mój gest musiał widocznie przypomnieć przeżywany dramat, bo znów zaczęła
płakać. Mniej już spazmatycznie i raczej dla wyrażenia swego protestu przeciw wszelkiemu
kłamstwu niż z potrzeby serca.
„Mój Boże — pomyślałam — to dziecko, wychowane wśród kłamstw i krętactwa, pozostało
prawe i bezkompromisowe." Objęłam ją i przytuliłam do siebie. Przygarnęła się do mnie
ufnie, jak wtedy, gdy była jeszcze malutka i w nocy budził jądaleki gwizd przelatującego
gdzieś za dra-niewskim lasem pociągu. Budziła się wtedy z płaczem. Mijał natychmiast w
moich ramionach, zamieniając się w przeciągłe westchnienie ulgi.
Tak było i tym razem. 24
ROZDZIAŁ 2

Ewa wetknęła głowę w uchylone drzwi pokoju.
— Maa — zaczęła konspiracyjnym szeptem. — Jakiś idiota do ciebie. Mówi, że go znasz.
Kazałam mu zaczekać w pokoju dziadusia. Ten facet kazał powiedzieć, że „przyszedł
przystojny brunet do ciebie" — parsknęła tłumionym śmiechem.
— Busio... —jęknęłam i nogi się pode mną ugięły, a telefoniczna książka, w której czegoś
szukałam, wysunęła się z rąk.
— Czy to ten, co to niby miał być moim ojcem? — dopytywała się ze zgrozą. —Maa, gdzie
ty miałaś oczy? Mam dzwonić po karetkę czy chcesz go widzieć? — żartowała nie wiedząc
nawet, jak bliska jest prawdy.
— Poproś go do mnie. Gdyby dziadek wrócił i zastał go u siebie, to ja wolę tego nie
doczekać! — Odruchowo poprawiłam włosy i wstałam z krzesła.
Busio wkroczył do pokoju z godną miną. Ubrany był w staroświeckie pumpy w kratkę,
drelichowąfufajkę, w nauszniki z zielonej włóczki, a nogi miał obute w skórzane sztylpy,
jakie nosili austriaccy ofcerowie podczas pierwszej wojny światowej. Znałam je już tylko z
filmów i literatury.
— Niewiasto! — powiedział schylając głowę i wyciągając do mnie drobną, wypielęgnowaną
dłoń. — Lata lecą, dzieci dorastają, tak i ja sobie pomyślał, że czas rodzinę odwiedzić.
Pocałował mnie z galanterią w rękę, zaszurał nogami w sztylpach i zwracając się do
oniemiałej Ewy zachichotał radośnie:
— Siusiumajtek niech oczu w słup nie stawia, a przywita się czule ztatusiem...
— Niejestem pańską córką—odpowiedziała zimno Ewa, przysuwając się bliżej drzwi i
spoglądając na mnie z niepokojem.
— Znaczy się, baj strug, o wszystkim poinformowany, a ja z rodziny wyzuty! — zasępił się.
— Myślałem, że będziemy w przyjaźni żyć, bo co jak co, ale ja jestem duchowym ojcem tego
smarkacza.
25
Ewa nieznacznie wzruszyła ramionami, patrząc na Busia jak na ciekawy eksponat muzealny.
Kąciki ust lekko jej drżały od hamowanego śmiechu.
— Co cię do mnie sprowadza? — wtrąciłam szybko, aby przerwać Busiowe bredzenie i jak
najszybciej pozbyć się go z mieszkania.
— Nu, taż ja do ciebie w takiej delikatnej i wstydliwej sprawie... — bąknął szurając nogami i
rozglądając się trwożnie po kątach pokoju, jak dawniej. Zawsze bowiem twierdził, iż w nich
to właśnie najchętniej gnieżdżą się diabełki.
„Chyba to nie mogło się przytrafić Busiowi — przebiegło mi przez myśl. — Żyje z
pewnością w surowym celibacie".
— Opowiem ci, jak zostaniemy sami. To historia nie dla młodych uszu — krygował się Busio
opuszczając i podnosząc ku górze oczy, bardziej chyba jeszcze skośne niż dawniej, tylko że w
gęstej siateczce zmarszczek. Bądź co bądź dawno przekroczył pięćdziesiątkę, chociaż
wyglądał na znacznie młodszego, bo, jak zawsze twierdziła moja matka: „wariaci trudno się
starzeją".
Włosy miał ciemne, gęste, bez śladu siwizny. Wąsy nadal sterczały jaku morsa.
„Rzeczywiście, gdzie ja miałam oczy?" — pomyślałam ze smutkiem, żałując tych
zmarnowanych, przepłakanych lat i dziecinnej, irracjonalnej do niego miłości.
Spojrzałam z wahaniem na Ewę. Zawsze bałam się, żeby na swojej drodze nie spotkała
osobnika pokroju mego męża. Zrobiła zabawnego zeza i skinąwszy mi ze zrozumieniem
głową zniknęła cicho za drzwiami, wycofując się do pokoju dziadka.
— Mów, co ci się przytrafiło? — odezwałam się pierwsza rzeczowym, najbardziej obojętnym
tonem, na jaki mogłam się zdobyć, przybierając pozę lekarza.
— A co mi się, dziecko, mogło przydarzyć? — zdziwił się patrząc na mnie umykającym na
boki wzrokiem, jakby się nad czymś głęboko zastanawiał.

— Mówiłeś przecież, że sprowadza cię do mnie jakaś wstydliwa sprawa. — Patrzyłam w
okno. Kłębiły się za nim na niebie brzuchate, ciężarne śniegiem chmury. Pomyślałam, że z
pewnością wkrótce spadnie. Początek listopada był zimny i deszczowy.
— Nu, to lu, kasztan, do wody! — zdecydował się wreszcie Busio z tragicznym
westchnieniem. — Przyszedłem na ślub prosić. Żenię się! — dorzucił z desperacją w głosie.
— Znalazłem świętą kobietę. Znaczy się, ona się u mnie znalazła — sprostował. — Sierota.
Nikogo na świecie nie ma i źli ludzie mogąjej resztę pieniędzy po rodzicach ze sprzedanego
26
mieszkania zagrabić. Ja cały jej teraz opiekun i doradca. Ona przy tym święta i z
gwarantowaną cnotą. A przy tym ma widzenia. Ostatnio objawił się jej anioł z lilią w ręce —
przeżegnał się ukradkiem.
Z trudem powstrzymałam śmiech, żałując, że Ewa nie może słyszeć naszej rozmowy. Przy jej
ogromnym poczuciu humoru i plastycznym widzeniu świata Busio stanowił obrazek jakby
żywcem wzięty z dziwnych obrazów Boscha.
— Co w tym wstydliwego? — zapytałam po chwili, opanowawszy śmiech i unosząc brwi w
górę. Busio ten mój gest bardzo kiedyś lubił.
Zrobiłam go odruchowo, podświadomie.
— Jak to? — zdumiał się. — Przecież to sprawa wstydliwa, żeby w moim wieku mieć
pożądliwe uczucia do nawiedzonej dziewicy! I to takiej, która nie przekroczyła jeszcze
trzydziestu lat życia. Jest w tym coś chorobliwego a ja jestem człowiekiem normalnym jak
rzadko kto w dzisiejszych, a nawet w przedwojennych czasach. Ot, co...! A może to jakaś
nowa sztuczka moich gruczołów albo szatana, z którym całe swoje życie walkę prowadzę? —
Zamyślił się głęboko z przebiegłym uśmieszkiem nad sterczącymi wąsami, drapiąc się
nerwowo po skórzanym sztylpie.
— Nie wydaje mi się... — powiedziałam, byle coś powiedzieć.
— Co ci się nie wydaje? — zaperzył się nieoczekiwanie i oczy nabiegły mu krwią. Z jednego
nastroju przechodził z niebywałą łatwością w inny.
— Nie wydaje mi się, żeby ten twój ślub był czymś niewłaściwym — dodałam szybko,
obawiając się, iż Busio może dostać szału i rzucić się na mnie. Na wszelki wypadek usiadłam
na krześle za stolikiem, udając, że składam rozłożone na nim książki i zaczęty artykuł do
medycznego pisma.
— Nu, toś mnie, dziecko, uspokoiła! — odetchnął z ulgą i chrząknął ugodowo. Przez
następną chwilę milczał z opuszczoną głową. Rozmyślał nad czymś głęboko. Na twarzy
malowała się rozterka. Jego ciemna głowa o szerokim czole przypominała w tej pozycji łeb
byka. Brakowało jedynie rogów.
Milczałam i ja, a przez mózg przebiegały różne myśli i kłębiły się wspomnienia związane z
tym już dziś zupełnie obcym człowiekiem, który w moim młodym życiu tak wiele znaczył, a
dziś, na dobrą sprawę, powinien być umieszczony w zakładzie dla psychicznie chorych.
Zrobiło mi się go bardzo żal. Z latami coraz bardziej stawałam się wyrozumiała dla ludzi
chorych i samotnych, a Busio należał do jednych i do drugich.
Gdy wreszcie podniósł na mnie oczy, uśmiechnęłam się do niego ciepło.
— Jak ty nie mój wróg i dobrze mi życzysz, to ja ci coś powiem w zaufaniu. — Nabrał w
płuca głęboko powietrza jak przed skokiem do wody i wyrecytował jednym tchem. — Jak
tylko zechcesz, to ja mogę świętą
27
kobietę do klasztoru skierować, a z tobą ponownie ślubem się złączyć. Dzieciak już duży, kup
w pieluchy nie wali, mieszkanie masz ładne z telefonem, a ja jestem skłonny przebaczyć ci
wszystkich gachów, jakich miałaś, i nigdy na ciebie ręki nie podniosę. Nawet w gniewie! —
oznajmi! wspaniałomyślnie z wiarą w głosie. — Jedyny warunek, to musisz swego ojca z
domu wyeksmitować, boja pijaków i kryminalistów tolerować nie będę! — Krew mu nagle

nabiegła do twarzy i oczy zaczęły niespokojnie latać. — Ja człowiek etyczny, z zasadami i
wierzący w Pana naszego jedynego Jezusa Chrystusa i Boga Ojca — przy tych słowach
pochylił kornie głowę, żegnając się szeroko znakiem krzyża.
— Myślę... — zaczęłam ostrożnie — że najlepiej będzie, gdy połączysz się ślubem z
tąświętąniewiastą — Starałam się utrzymać powagę. — Możliwe, że ja pójdę do klasztoru.
Życie świeckie już mi obrzydło i za stara jestem do spełniania małżeńskich obowiązków —
dokończyłam panując dzielnie nad drgającym głosem.
Po moich słowach Busio runął na kolana i wrzasnął na całe gardło:
— Jam twój niewolnik do śmierci! Zrób mi łaskę i stań butem na głowie! — Czołgał się po
tygrysiej skórze w moim kierunku.
Stanęłam. Dla świętego spokoju. Ucałował z czcią mój zniszczony domowy pantofel z
czerwonej skórki, a ja pomyślałam, że należałoby kupić już nowe, takie ze złotym haftem,
jakie widziałam w komisie.
Podniósł się wreszcie z klęczek z rozpogodzoną spokojną twarzą. W oczach połyskiwały łzy.
Przypominały w wyrazie ślepia starego, wiernego wyżła.
— Kiedy ja, widzisz, nie bardzo chcę się z nią żenić... — oznajmił nieoczekiwanie z ciężkim
westchnieniem. — Ty wiesz, że dla mnie ślub cywilny nic nie znaczy. To tak, jakbym żył „na
kocią łapę" i w grzechu. A my z tobą dziecko, jesteśmy związani ślubem kościelnym na wieki
wieków. — Znów się przeżegnał i usiadł na krześle, rozpinając wreszcie fu-fajkę, z którąnie
chciał się ani na chwilę rozstać mimo mojej kilkakrotnie ponawianej propozycji, aby
pozostawił ją w przedpokoju.
Do drzwi zapukała Ewa. Wsunęła głowę do pokoju spoglądając na mnie pytającym
wzrokiem. Widocznie zwabił ją i przestraszył krzyk Bu-sia albo łomot runięcia na kolana.
Mieszkanie było wyjątkowo akustyczne. Nawet ojciec, który nie najlepiej słyszał na jedno
ucho, skarżył się, że jak u sąsiadów spuszczająw nocy wodę w klozecie, to on się budzi i
trudno mu później zasnąć.
— No i co, siusiumajtku? — zarechotał Busio wyszczerzając do niej w uśmiechu
niekompletne uzębienie. — Jak chcesz, to mów mi tatusiu, boja starszy pan i znałem twoją
matkę, gdy była jeszcze młodsza niż ty
28
teraz. Skaranie boskie, jaki to był nieznośny bachor! — Głos mu się podejrzanie załamał i
byłby może ryknął płaczem, gdyby nagle nie za-chrobotał we frontowych drzwiach klucz w
zamku i Busio zamilkł, zasłuchany w odgłosy dobiegające z przedpokoju.
— Dziaduś wraca — poinformowała Ewa, wzdychając z widoczną ul°ą Wyraźnie czuła lęk
przed Busiem.
Busio nagle skurczył się w sobie, zaczął nerwowo zapinać drelichową fufajkę, tocząc
wystraszonym wzrokiem na boki.
— To jajuż sobie pójdę! — postanowił nagle. — Lepiej się z diabłem nie stykać, bo on różne
postacie przybiera i nigdy nie wiadomo, czy to naprawdę twój ojciec, czy czart, co na jedno
wychodzi... — mruknął i przeżegnał się. Uczynił także znak krzyża nad moją i Ewy głową po
czym skradającym się krokiem i na palcach opuścił nasze mieszkanie. Zdążyłam mu wsunąć
do kieszeni sto złotych, a Busio, będąc już na schodach, zapytał, jak czuje się po śmierci moja
matka, i obiecał na jej intencję krzyżem godzinę poleżeć, a także nawiązać z nią kontakt w
zaświatach, co, jak powiedział, leży w granicach jego możliwości.
— Co to za dziwne hałasy? — zainteresował się ojciec wysuwając głowę przez szparę w
drzwiach swego pokoju. — Zdawało mi się, że ktoś wychodził i rozmawiał, a obie jesteście w
domu.
— Maa miała wizytę — odpowiedziała Ewa uśmiechając się do mnie szelmowsko i dodała:
— Konkurenta!

— A ja o takich rzeczach dowiaduję się ostatni! — wykrzyknął oburzonym głosem ojciec i
wpakował się do mego pokoju z kotem na ręku. — Mów, kto to taki, żeby znów nie było
jakiegoś nieszczęścia — dodał bardziej ugodowym tonem, zagnieżdżając się wygodnie w
fotelu i zerkając tęsknym wzrokiem w stronę szafki, gdzie przechowywałam zagraniczne
alkohole ofiarowywane mi przez „wdzięcznych" pacjentów. Stały tam w sporej ilości,
czekając specjalnej okazji, a najczęściej różnych znajomych imienin.
—Nic z tego, tato — pokręciłam przecząco głową idąc za jego wzrokiem.
— Nie, to nie — zgodził się z westchnieniem, tylko bardziej nerwowo zaczął drapać Kacunię
między uszami. — Powiedz przynajmniej coś o tym konkurencie. Kto zacz?
— Ewa żartowała — wzruszyłam ramionami. — Po prostu był u mnie z wizytą Busio.
— Na Chrystusa! — zatrwożył się ojciec. — Ten degenerat i dewot? A czegóż on, u Boga
Ojca, chciał od ciebie? — wytrzeszczył na mnie czarne, mrugające oko.
29
— Jeszcze raz się z maa ożenić! — wtrąciła Ewa parskając śmiechem.] Widocznie całą
rozmowę słyszała przez cienką ścianę.
— To do niego podobne! — westchnął ojciec spoglądając w rozba-j wioną twarz Ewy. —
Aleja wolałbym dowiedzieć się wreszcie o prawdziwym konkurencie. Od lat mówię i
tłumaczę twojej matce, że najwyż-j sza pora życie sobie ułożyć. Męża dobrze zarabiającego i
na stanowisku! wziąć. Kupić większe mieszkanie i żyć jak ludzie! Tobie pracownia po-j
trzebna, mnie też sąsiedzi z tym wiecznym spuszczaniem wody w sraczu] obrzydli, matka też
się dusi w tym jednym z tobą pokoiku i do czego to] wszystko podobne?! — wyrzucał z
siebie zdania, jakby je miał nagrane] na płycie i wyuczone. — To już ostatni dzwonek dla
twojej matki.
— Święta prawda! —przytakiwała z rozbawieniem Ewa. — Maa jest jeszcze fajna babka i
powinna sobie kogoś namotać! Jestem jak najbardziej za tym, ale to wcale nie musi być zaraz
mąż! — prychnęła jak roz-] złoszczona kotka. — Coś się nie układa, a człowiek nie może się
później odczepić i wlecze za sobą tylko obowiązki, bo przyjemność już się daw-; no
skończyła! — recytowała z wszechwiedzącą i pewną siebie miną.
—Aty, gówniarzu, zamilcz i nie wtrącaj się, bo jeszcze smarkata jesteś i bredzisz jak ślepy o
kolorach! — obruszył się ojciec, patrząc na skonsternowaną i zaskoczoną tym wybuchem
Ewę. Jego czarne, lewe oko mrugało nerwowo. — Mąż to jest mąż! Zapamiętaj sobie
dziadkowe słowa i więcej takich banialuków nie opowiadaj i nie udawaj, że jesteś taka
nowoczesna jak to wasze leniwe i wynaturzone pokolenie! Moja wnuczka w welonie do ślubu
musi iść, wianek przepisowo w odpowiednim terminie stracić i żadnych łajdactw na lewo! —
zaperzał się coraz bardziej. Blizny na twarzy nabiegły mu krwią. — I wara od gadania takich
głupot, bo to od rzemyczka do trzewiczka i sama w to uwierzysz, że najlepiej i najwygodniej
„na wiarę" żyć, chłopów zmieniać i nim się obejrzysz, to ścierką zostaniesz! Młodość mija,
opinia i weneryczne choroby zostają! — dokończył unosząc obie dłonie do góry gestem
księdza Skargi.
Ewa spoglądała zdumionym wzrokiem na ojca i niepewnym na mnie. Wypukłe, ładnie
wykrojone usta układały się w wyraz rozżalenia i nadąsania.
Byłam zadowolona, że te parę słów prawdy usłyszała od swego kochanego dziadka, a nie ode
mnie. Zawsze bowiem uważała, że gderam, wydziwiam, co w swoim młodzieżowym języku
nazywała „nawijaniem" albo „truciem".
— Przestańcie wreszcie urządzać moje życie! — krzyknęłam rozzłoszczona. Nie tyle nawet
na ojca, do którego bredni byłam przyzwyczajona, ale na Ewę. Nie chciałam widzieć jątaką,
jaką chciała nam się pokazać, i przeraziłam się, że może to wcale nie być pozą. Ta dojrzałość
w jej
30

wieku granicząca z cynizmem wydała mi się czymś bardzo smutnym, pozbawionym złudzeń i
niebezpiecznym.
— Aty, Ewa, nie bądź taka przemądrzała. Nie życzę sobie wysłuchiwania tego rodzaju
wypowiedzi. Zastanów się dobrze, nim coś powiesz! _— dodałam, ale wypadło to jakoś blado
i nie wyrażało sensu, o który mi chodziło. Jakoś nic mi się nie udawało, jeżeli chodziło o
mojącórkę. Stanowczo nie miałam zdolności pedagogicznych.
— A ty nie podskakuj! — krzyknął rozdrażnionym głosem ojciec zwracając się do mnie. To
rozdrażnienie wypływało nie tyle z sytuacji, ile z tego, że nie mógł dobrać się do mojej szafki
z alkoholami, a bardzo tego chciał.
— Jeśli dzieciak jest taki, jaki jest, to czyja to wina? W Anglii romanse z potworkiem
prowadzić to był czas, ale zająć się bliżej dzieckiem, to nie było komu, co? Gdybym nie ja i
nieboszczka twoja matka, to diabli wiedzą na jakiego raroga by to biedne dziecko wyrosło.
Ale tobie tylko fiu bździu było zawsze w głowie i jak nawet faceta złapałaś i chciał do ołtarza
iść, to ty robiłaś grymasy, przebierałaś jak w zgniłych ulęgałkach! Wciąż ci się wydawało, że
królewicz z bajki po ciebie przyjedzie i koronę na twój rudy łeb wsadzi! — ojciec zaperzał się
coraz bardziej. — I doczekałaś się! W lata weszłaś i tylko ten nieszczęsny degenerat i
zboczeniec Busio cię nachodzi...
Kiedy wysłuchiwałam tych ojcowych, gorzkich, trochę prawdziwych, a trochę
nieprawdziwych słów, przemknęło mi przez myśl ojcowym stylem, że moje życie układa się
jak ornament z gówna. Wysycha, rozpada się, a do tego śmierdzi.
— Dajmy temu spokój, tato — powiedziałam zmęczonym głosem. — Ewy też to wszystko z
pewnością nie interesuje. — Wyszłam do kuchni, żeby chociaż przez moment być sama, ale
za chwilę zjawił się kot dopra-szając się nie wiadomo czego. Mleka czy pogłaskania, bo
kręcił się wokół moich nóg, łasił, unosił pyszczek w górę i miauczał. Nalałam mu do miseczki
trochę mleka wyciągniętego z lodówki, spróbował i odszedł, powracając uparcie do moich
nóg. Pogłaskałam go machinalnie, myśląc o Ewie i jej pokoleniu tak zupełnie różnym od
mego. Kot wygiął pręgo-wany grzbiet i poruszył z zadowoleniem ogonem. Za nim
przywędrował do kuchni ojciec, a za ojcem Ewa. Znów znaleźliśmy się we troje, tylko w
innej scenerii.
Za oknem z firankami w czerwono-białą krateczkę padał deszcz ze śniegiem. Uderzał miękko
o szyby.
—Nie ma co — zaczął ugodowym tonem ojciec — tylko trzeba napić się herbaty! Najlepiej z
rumem! — postanowił. — Człowiek przynajmniej
31
się pokrzepi i od środka trochę zagrzeje, bo te kaloryfery niewiele cieplejsze od tyłka
nieboszczyka — dokończył z westchnieniem.
W moim pokoju odezwał się telefon. Ewa pobiegła go odebrać, a ja spojrzawszy na ojca
przypomniałam sobie o tej blondynie, z którą go Ewa kilkakrotnie widziała na ulicy, a nawet
w jakiejś kawiarni.
— Niech tato przestanie wreszcie interesować się moim osobistym życiem i nioimi sprawami
— zaczęłam wciąż jeszcze poirytowanym głosem — bo gdy ja zacznę wypominać przy Ewie
blondynę, z którą się tato w kawiarniach i na spacerki umawia, to nie wiem, czy to będzie dla
taty takie przyjemne!
Ojciec wyraźnie się speszył. Chrząknął kilkakrotnie, a lewe oko zaczęło mu drgać nerwowo.
Blizny po oparzeniu nabiegły krwią.
— Nieboszczka w grobie, a człowiek musi! —westchnął rozkładając bezradnym gestem ręce.
— Ot, parszywe życie!
— Erotoman! — warknęłam do siebie. Ojciec jednak usłyszał, chociaż na lewe ucho był
przygłuchy. Zawsze słyszał to, co chciał słyszeć.

— Nie żaden erotoman, tylko normalny mężczyzna, który swego wymaga i nie ma żadnych
nerwic, jak te obecne gówniarze, co to jeszcze dobrze me wiedzą, co do czego pasuje, a już
nie mogą!
— Maa, telefon do ciebie! — wpadła do kuchni Ewa w szarym, przydługim i rozciągniętym
swetrze. Wyglądał tak, jakby go wyciągnęła ze śmietnika- — Dzwoni chyba jakiś pacjent, bo
dopytywał się o panią doktor— dodała niezdecydowanym głosem obserwując mnie bacznie.
Serce podskoczyło mi do gardła. Pomyślałam, że może to Marcin nieoczekiwanie przyjechał
do Warszawy i będzie chciał się ze mną zobaczyć. Zatrwożyłam się, że moja najlepsza
sukienka jest akurat w pralni chemicznej, a ja mam nie umytą głowę.
Nie był to jednak ani Marcin, ani żaden pacjent, tylko ktoś, kto się przedstawił jako
Zazulkiewicz i był serdecznym przyjacielem Piotrusia z Londynu. Od kilku dni przebywał w
Warszawie. Zatrzymał się w hotelu Bristol, a potem jedzie do rodziny zamieszkałej w
Krakowie i chciałby się ze mnąjak najszybciej zobaczyć. Ma dla mnie list i paczkę od
Piotrusia.
Umówiłam się z nim na dzień następny na godzinę siódmą w hallu „Bristolu" i z mieszanymi
uczuciami odłożyłam słuchawkę. Zaskoczyła mnie wiadomość od Piotrusia. Początkowo
przysyłał kartki z życzeniami świątecznymi i okolicznościowe, a później w ogóle zamilkł. Od
przeszło roku nie miałam od niego żadnej wiadomości. Nie ucieszyłam się, że sobie o runie
przypomniał.
„Co się za tym kryje?" — zastanawiałam się myśląc z niejakim żalem, że wtedy przed laty w
Londynie tak jakoś głupio i nijako rozstaliśmy się
32
j ze w moim życiu albo się z czymś mijam, albo to coś przychodzi za późno. A jednak
poczułam dreszczyk emocji i oczekiwania.
— Kto dzwonił? — zapytał władczym głosem ojciec, gdy weszłam do kuchni. Ewa siedziała
na taborecie z podwiniętymi nogami i wyjadała z puszki solone orzeszki.
— Nikt! —wzruszyłam ramionami, nie mając ochoty na wtajemniczanie w moje sprawy ani
ojca ani Ewy przyglądającej mi się z zaciekawieniem.
— Ty mi tu nie kręć — pogroził palcem — i mów całą prawdę, jak na spowiedzi, bo z oczu ci
patrzy, że coś ukrywasz.
— Maa nie potrafi kłamać! — wtrąciła z zadowoleniem Ewa. — Nie chce nam tylko czegoś
powiedzieć — dorzuciła z miną niewiniątka. — Kto wie, czy jednak dziaduś nie będzie
musiał fraka kupować i w orszaku weselnym iść z pewną pulchną blondynką pod rękę.
Ojciec chrząknął skonsternowany i zbył milczeniem aluzję rozbawionej Ewy. Natomiast
zaczął nerwowo szukać gazety, „która mu się gdzieś zapodziała", aby zajrzeć w program
telewizyjny.
— Czego od ciebie chcieli w szpitalu? — zaczął z innej beczki, chrzą-kając i powracając do
interesującego go tematu. — Wyprowadzisz kogoś na tamten świat? — usiłował żartować.
— To nie był telefon ze szpitala — odpowiedziałam zniecierpliwiona tym inkwizytorskim
ojcowym tonem. Denerwowałam się, że wciąż traktuje mnie jak dziecko, które musi się ze
wszystkiego opowiadać.
— A więc jednak! — ucieszył się ojciec. — Może rzeczywiście doczekam chwili, gdy moja
córka wyjdzie za mąż i przeniesiemy się do większego mieszkania. — To obecne można by
dobrze przy pomocy Zygmusia sprzedać. On do tego rodzaju interesów głowę majak rzadko
kto, albo ja bym w nim z Ewą pozostał... Ostatecznie mieszka się tu nie najgorzej. I punkt
dobry. Tyle tylko, że na trzy dorosłe osoby z kotem to ciut przyciasne — zaczął już snuć
marzenia, urządzać moje życie, wybierać odpowiedniego męża, a nawet zaczął coś
przebąkiwać, że i on ma prawo do założenia „czegoś w rodzaju rodziny".
Ewa z rozbawieniem przytakiwała dziadkowi, dorzucając od czasu do czasu swój komentarz
w rodzaju: „Jeszcze nam się dziaduś jak Kacu-nia rozmnoży, a ja będę niosła welon maa, gdy

w mirtowym wianku do ślubu ruszy". Zaraz też zaczęła z powagą zawodzić balladę, którą
kiedyś śpiewała moja matka układając ją do snu:
Piękna Alfreda wybiegła z rana na ślubny wieniec, by zenvać kwiat... Westchnęłam i
przyniosłam z mego pokoju umieszczony pod kluczem rum. Było go jakoś znacznie mniej w
butelce, niż się spodziewałam. Inne
33
trunki też dziwnie „wyparowały" i pomyślałam, że trzeba będzie zmienić zamek, bo ojciec
znów dorobił kluczyk do szafki.
— Zaparz mocnej herbaty — zwróciłam się do Ewy — wypijemy z rumem, żeby dziadkowi
zrobić przyjemność i poprawić humor. — Po-] stawiłam butelkę na stole przykrytym serwetą
w tę samą czerwono-białą krateczkę, co i firanki.
— Rum rumem — rozpromienił się ojeiec — ale tym się nie wymigasz! Mów, kto
telefonował.
— Nieznajomy — odpowiedziałam zgodnie z prawdą.
— Nieznajomy? — wykrzyknęli ojciec i Ewa jednocześnie.
— Ktoś, kto przywiózł dla mnie paczkę z Anglii. — Starałam się mówić jak najbardziej
obojętnym tonem sądząc, że to wyjaśnienie ojcu wystarczy.
— Żeby przynajmniej jakiś gustowny łaszek! — westchnęła Ewa. — Akurat za dwa dni
wybieram się na prywatkę do Marioli.
Pomyślałam, że dziewczyny teraz noszą bardzo pretensjonalne imiona często nie pasujące do
nazwiska i pochodzenia społecznego. Na przykład Karmen Młynek albo Ariadna Paluch —
koleżanki Ewy ze studiów.
— Od kogo? — zapytał rzeczowo ojciec, przysuwając bliżej siebie butelkę i
głaszczącjąpieszczotliwie.
— Od znajomego — odpowiedziałam krótko, ale to wyjaśnienie nie zadowoliło ojca, a także
widocznie i Ewy, bo przyglądała mi się z zainteresowaniem i wyczekiwaniem w
roześmianych oczach pełnych złotawych iskierek, jakby błyszczały w nich okruchy lusterka.
— Od nieboszczyka potworka z pewnością nie, bo na razie z życiem pozagrobowym
łączności nie mamy — monologował ojciec ze śmiertelną powagą. — A swoją drogą, mógł
się z tym umieraniem pośpieszyć, jak ty jeszcze byłaś w Londynie — westchnął i popatrzył
na mnie ze współczuciem. — Ty naprawdę do niczego nie masz w życiu szczęścia. Nawet
nieboszczka twoja matka nad tym ubolewała. A przecież niebrzydka jesteś i nie taka znów
głupia, jakby się na pierwszy rzut oka wydawało.
— Od Piotrusia — powiedziałam szybko, żeby przerwać te ojcowe żałosne wywody, którym
się z zainteresowaniem przysłuchiwała Ewa, rozlewając herbatę do szerokich filiżanek z
jeneńskiego szkła.
— Dla mnie do normalnej szklanki! — wtrącił ojciec, obserwując jej zgrabne ruchy. —
Powariowali teraz wszyscy z tymi filiżankami, a herbata najlepiej smakuje w cienkim szkle!
Nie powiem, może być szklanka wsadzona w srebrną oprawkę z uszkiem, jak to bywało
jeszcze w Kijowie u nieboszczki Połci. Tylko że wtedy herbatę piło się z samowara. I z
„wareniami" — westchnął popadłszy w zadumę.
34
Ucieszyłam się, że ojciec nie wróci już do przerwanego tematu, ale myliłam się, bo nagle
chrząknął i zmieniając ton na bardziej rzeczowy powiedział:
— Coś mi śmierdzi ta historia z Piotrusiem! Milczał, milczał i nagle paczkę przysyła, i to
przez kolegę, jakby poczta nie istniała. Pewnie mu się coś nie powiodło i teraz szuka diabli
wiedzą czego, i to przez posłów... A ty masz już takie zafajdane szczęście, że różni bankruci
życiowi i bara-chło do ciebie ciągnie i się czepia.
— Niech dziaduś nie dokucza maa... — odezwała się proszącym, trochę dziecinnym tonem
Ewa, obejmując ojca za szyję.

— A kto tu twojej matce dokucza, u Boga Ojca?! — zatrwożył się ojciec. — Chcę przecież
dla niej jak najlepiej! Zawsze tego chciałem! — Zamrugał nerwowo lewym okiem i pociągnął
z lubością łyk gorącej herbaty z rumem. — Dobra! — stwierdził z zadowoleniem.
Ewa spojrzała na kuchenny zegar umieszczony w ramce z ceramiki malowanej w granatowe
róże. Dochodziła siódma.
— Muszę wyskoczyć do koleżanki! — poderwała się z krzesła, dopijając pośpiesznie herbatę
i zagryzając kawałkiem mlecznej czekolady.
— Ciągle gdzieś latasz i latasz i nigdy cię prawie w domu nie ma — zaczął zrzędzić ojciec.
— Plenery, wykłady, Brysio, koleżanki... — westchnął z rozżaleniem.
— Tylko proszę, żebyś punktualnie była o dziewiątej w domu — dodałam kategorycznym
tonem, niechętna temu, że wychodzi. Tak rzadko miałam okazję spędzania wieczorów w
domu i wtedy prawie zawsze Ewa dokądś śpieszyła. Czasem było to kino, czasem koleżanka
albo spotkanie z Brysiem. Najczęściej jednak dyskoteka lub „dżezowy klub", czego już
zupełnie nie mogłam pojąć, tak jak i nie rozumiałam obrazów przez nią malowanych. Były to
jasne płaszczyzny pokryte gdzieś w rogu cienką siateczką niby drzewek, przypominających
unerwienie mózgu. Jakieś czarne punkciki ze strzałkami; barwna plama lub ciemna linia
biegająca przez środek płótna.
— Oj, maa... —jęknęła z niezadowoleniem Ewa. — Zapominasz, że nie jestem już dzieckiem.
— Jak długo mieszkasz ze mną, tak długo musisz się stosować do moich próśb. Będziesz
samodzielna, zaczniesz pracować i zarabiać na siebie, to wtedy będziesz robiła, co zechcesz.
Na razie jednak mam tu jeszcze coś do powiedzenia — dokończyłam bez przekonania,
niezadowolona z siebie i z tego całego przemówienia, które znów nie wypadło tak, jakbym
tego chciała.
— Daj dziecku spokój! — wtrącił się ojciec. — Ewa wróci na dziewiątą i po co tyle gadania?!
Jest punktualna, wdała się we mnie i dobrze
35
wie, że dziadek nie mógłby zasnąć, wiedząc, że wnuczka jest poza domem.. . — Chrząknął i
spojrzał z miłością na Ewę. Odwzajemniła mu się czułym uśmiechem i pocałunkiem w
nastawiony przez niego policzek.
Zazdrościłam ojcu tej łatwości porozumiewania się z Ewą.
Zostaliśmy sami w kuchni. Nic się w niej nie zmieniło od śmierci matki. Nawet wazonik,
który najbardziej lubiła, stał dokładnie w tym samym miejscu na półeczce przy oknie i tkwił
w nim bukiecik różowych nie-1 śmiertelników. Ogarnęła mnie nagle tęsknota za nią.
Spojrzałam na drzwi, jakby miała się w nich za chwilę pojawić, ubrana w tę swoją
niezniszczalną granatową sukienkę, z jasnym warkoczem włosów upiętych nad karkiem i z
zatroskanym uśmiechem. Ale nic się takiego nie zdarzyło. Jedynie zegar tykał monotonnie i
spiesznie, jakby mu było dokądś pilno, i Kacunia mruczała na ojcowych kolanach, kiwając się
sennie. W mojej filiżance stygła herbata.
— Nie ma Tećki! — odezwał się nagle szlochającym głosem ojciec i wytarł głośno nos.
W butelce na dnie złociło się w świetle lampy parę kropel rumu.
— Kazałam odstawić kroplówkę tej spod piątki — oznajmiła Liza siadając w dyżurce. Powoli
zapalała papierosa. — Co o tym sądzisz?
— Bardzo dobrze — skinęłam głową, przeglądając historię choroby pacjenta z wrzodem
żołądka. Operacja była przewidziana w początku przyszłego tygodnia. Chciałam się skupić
nad przeglądanym materiałem, ale obecność Lizy przeszkadzała mi w tym, rozpraszała uwagę
i denerwowała. Udawałam jednak, że jestem całkowicie pochłonięta tym, co robię, nie mając
ochoty na rozmowę.
Moja niechęć do tej nieprzeciętnie przystojnej kobiety była zupełnie irracjonalna i zawsze
miałam w stosunku do niej poczucie winy, że wyrządzam jej tym krzywdę. Dlatego też

czasem zmuszałam się do okazywania jej specjalnych względów, żeby chociaż w ten sposób
zademonstrować przed sobą samą mój obiektywizm.
Mieszkała blisko mnie na Żoliborzu i gdy wracałyśmy razem, zapraszałam ją czasem do nas
na kolację lub herbatę. Ewa uważała, że ma ciekawą twarz do portretowania i jest bardzo
„seksy". Ojciec orzekł, że „to cholernie amatorska kobitka" i ogromnie lubił jej towarzystwo,
żałując, że nie jest młodszy, bo wtedy: „Ho, ho, on by jej pokazał, co znaczy stuprocentowy
mężczyzna".
Liza pracowała ze mną na oddziale chirurgicznym zaledwie od roku. Była młodą lekarką po
stażu, ale posiadała ogromną intuicję, co w naszym zawodzie jest rzeczą ważną, i pewną
zgrabną rękę do operacji.
36
Podkochiwali się w niej wszyscy nieomal koledzy, nie mówiąc już o pacjentach.
Otrzymywała kwiaty i pudełka czekoladek. Obdzielała nimi hojnie siostry szpitalne i salowe.
Nie lubiła słodyczy. Podejrzewano, że chce utrzymać zadziwiająco smukłą sylwetkę.
Przepadała natomiast za owocami. Ojciec zauważył to pierwszy. Gdy zjawiała się u nas,
zawsze dla niej wyciągał najlepsze jabłko lub gruszkę adorując ją wzrokiem.
Nie przekroczyła jeszcze dwudziestu pięciu lat, ale wyglądała na znacznie mniej. Urodą
przypominała Francuzkę. Szczupła, drobna, o nieprawdopodobnie gęstych, ciemnych włosach
krótko przyciętych, z grzywką nad oczami o zdecydowanie fiołkowym odcieniu. Były to
chyba najpiękniejsze oczy, jakie widziałam w życiu. Jeden z kolegów nazwał ją „syrenimi".
Ruchy miała zgrabne, szybkie — poruszała się lekko jak baletnica. Używała dobrych perfum.
Nie zdołały ich nawet zabić środki dezynfekcyjne. Ajednak było w Lizie coś, co mnie od niej
odpychało. Gdy zjawiała się koło mnie, włączało się we mnie coś w rodzaju radaru czy
sygnału ostrzegawczego. Nie potrafiłam tego zrozumieć, broniłam się przed uprzedzeniami
bez pokrycia. Liza bowiem była koleżeńska, solidna w pracy, ambitna i lubiana przez
personel, chociaż kobiety zazdrościły jej urody i powodzenia u mężczyzn. Nie była przy tym
zarozumiała, chętnie każdemu pomogła. Kilkakrotnie brała za mnie dyżury, gdy depeszował
Marcin, że oczekuje mnie w jakiejś tam miejscowości.
Podniosłam oczy znad biurka. Liza siedziała pod oknem zaciągając się papierosem,
trzymanym z wdziękiem w smukłych palcach. W białym kitlu szczelnie zapiętym pod szyją
wyglądała nie mniej atrakcyjnie niż w balowej sukni. Uśmiechnęła się do mnie życzliwie,
ukazując dołeczek w prawym policzku. Jej różowozłotawa cera nasuwała porównanie z
soczystą brzoskwinią.
— Jestem piekielnie znużona! — oznajmiła widząc, że przerwałam na moment pracę. — To
wspólne mieszkanie z rodzicami zupełnie mnie kiedyś wykończy. Telewizor ryczy do późnej
nocy, bo akurat papa chce oglądać kryminał, a mama lubi sobie pobrzdąkać na pianinie.
Natomiast moja kochana siostrunia szaleje aktualnie za muzykąbitowąi wciąż przegrywa tę
samą taśmę magnetofonową... — Uskarżała się wciąż z tym wdzięcznym, ładnym
uśmiechem.
— Znam to! — westchnęłam, myśląc jednocześnie o tym, dlaczego Liza do tej pory nie
wyszła za mąż, nie urządziła sobie jakoś inaczej życia. Miała ku temu wszelkie szanse. Nigdy
na ten temat nie rozmawiałyśmy. Należała raczej do natur skrytych. Kiedyś Bożena bąknęła
mi coś, że Liza przeżyła jakiś dramat i od tej pory traktuje mężczyzn z góry, wodzi ich za nos,
ale do małżeństwa się nie śpieszy. Złośliwi twierdzili, że się chce dobrze sprzedać.
37
— Nie możesz postarać się o jakieś mieszkanie i wyprowadzić się z domu? —
zaryzykowałam pytanie.
— Owszem, zapisałam się do spółdzielni, ale trzeba jeszcze z osiem lat poczekać! —
roześmiała się gorzko. — A o wynajęciu pokoju mowy nie ma. Zabawa kosztowna, nie na
moją kieszeń. Nie rozwiązałaby także całkowicie sprawy. Musiałabym przychodzić na posiłki

do rodziców. Ani czasu, ani możliwości ugotowania czegoś w sublokatorskim pokoju, a nasza
stołówka dobra na krótką metę.
—To prawda—zgodziłam się — a może zdecyduj się i wyjdź za mąż za Koszyckiego z
interny? Chłopak szaleje za tobą i ma podobno po rodzicach własnościowe mieszkanie —
badałam delikatnie w żartobliwym tonie.
— Niech szaleje! —wzruszyła pogardliwie ramionami. — Za młody dla mnie. Jesteśmy
prawie w równym wieku. Wolę starszych. Dojrzały mężczyzna to trochę jak ojciec.
Wszystkim się zajmie, wszystko dla ciebie zrobi i będziesz dla niego wciąż małą
dziewczynką, którą się trzeba opiekować, a ja lubię wygodę i pieniądze — powiedziała z
rozbrajającym uśmiechem.
Poczułam do niej przypływ sympatii. Nie można jej było mieć za złe tego, o czym mówiła.
Przyznawała się jedynie szczerze do tego, o czym na ogół marzą kobiety, ale nie mówią o tym
głośno i otwarcie. Liza była indywidualnością.
—To może zakręcisz się koło profesora Kaszewskiego? Starszy, interesujący wdowiec z
dorosłą, urządzonąjuż córką. Też oczy za tobą gubi. Wszyscy o tym wiedzą.
— Za stary! Nie wchodzi w rachubę. Nie lubię łysiejących farbowanych brunetów. Jeśli spaść
z konia, to już z dobrego! Tak przynajmniej mawiała moja babunia, a ona miała nie najgorsze
doświadczenie! — roześmiała się do wizji, którą musiała zobaczyć.
Do dyżurki weszła siostra oddziałowa, pytając o doktora Jankowskiego.
— Widziałam go na drugim piętrze w zabiegowym — poinformowała Liza. —Nakładał gips
temu małemu z zapaleniem szpiku kostnego — uzupełniła. Była we wszystkim bardzo
dokładna, chociaż to zupełnie do jej wyglądu nie pasowało. Można by raczej sądzić, że jest
lekkomyślną, trzpiotowatą dziewczyną.
W tej właśnie chwili zjawił się poszukiwany i już od progu dopominał się o filiżankę kawy.
— Nic z tego, miły! — potrząsnęła kształtną głową Liza. — Szuka cię stary. Siostra po ciebie
właśnie przyszła.
Doktor Jankowski był mężczyznąw moim typie. Gdyby nie był o te ładne kilka lat ode mnie
młodszy, kto wie, czybym się nim bliżej nie zainteresowa-
38
• Lubił mnie. Kiedyś nawet powiedział coś takiego, co mnie zastanowiło i kazało spojrzeć na
niego jak na mężczyznę, który chętnie miałby ze mną Drzygodę. Ale ja panicznie bałam się
śmieszności i uwag w rodzaju: „starsza pani z młodym chłopcem". I tak naprawdę był
rzeczywiście dla mnie za młody na towarzysza. Nie szukałam wyłącznie łóżka i przelotnego
romansu.
Pomyślałam o Marcinie. Długo nie dawał znaku życia. Byłam zaniepokojona. Brakowało mi
także jego obecności odmieniającej dzień powszedni w wielkie święto.
Liza sprzeczała się o coś z siostrą oddziałową i Jankowskim. Przed spotkaniem z ordynatorem
postanowił chociaż kilka razy zaciągnąć się papierosem.
Patrząc na Lizę podającąmu swego papierosa zobaczyłam nagle Ewę. Jak ułoży się jej życie i
czy będę mogła mieć na to jakikolwiek wpływ. Na razie był Brysio, aleja bym wolała, żeby
Ewa wyszła za mąż, żeby nie zmieniała tak szybko chłopaków, a jednocześnie pragnęłam dla
niej szczęścia i radości z życia. Od tamtej pamiętnej nocy niejednokrotnie zastanawiałam się,
co byłoby lepsze: małżeństwo w jej wieku z niewiele starszym chłopakiem, z którym
wiadomo, że za rok, dwa się rozejdą, czy przeżyć z nim jedynie ładną przygodę? Jako kobieta
byłam za tym drugim, jako matka za pierwszym, ale tak naprawdę decydowała o tych
sprawach Ewa. Mogłam tylko radzić. Rad niechętnie słuchała, uważając mnie za staroświecką
matkę. Wiedziałam, że musi wszystkiego doświadczyć na własnej skórze, bo taka jest od
wieków kolej rzeczy. Ja także miałam wciąż od tego poparzone łapy. Na razie Ewa zaczynała
doświadczać. Pierwsze gorzkie łzy już były. Wiedziałam, że nie ostatnie, i byłam bezsilna.

Westchnęłam powracając do przerwanej pracy nad przeglądaniem historii choroby pacjenta.
Skierowano go do nas z innego szpitala na zabieg z zupełnie różnym rozpoznaniem od
naszego.
W dyżurce nie było już nikogo, a i ja za kilkanaście minut powinnam być na obchodzie.
Światło kulistych mlecznych lamp rozjaśniało mroczny, dżdżysty ranek. Ulice i gołe bezlistne
drzewa mokły za oknami w szarości mgły. Takie ranki sprzyjają wszelkim smutkom i
przywołują niepotrzebne myśli.
Powoli odchodził ode mnie niepokój i napięcie wywołane obecnościąLizy. Zastanawiałam
się, czy to nie podświadoma, głęboko ukryta zazdrość do młodej, pięknej kobiety, przed
którąjeszcze całe życie, gdy ja go już miałam spory kawał za sobą i schodziłam w dół, a nie
szłam ku górze. Nie. To nie była zazdrość. Wiele młodych, atrakcyjnych dziewczyn kręciło
się po szpitalu. Żadna z nich nie budziła we mnie podobnego uczucia ni to lęku, ni niechęci,
jaki wywoływał u mnie za każdym razem widok i obecność Lizy. Było w tym coś z
matczynych skrzypów, chociaż starałam się nawet nie dopuszczać takich myśli i skojarzeń,
uważając je za zupełny nonsens.
39
Zerknęłam na zegarek w srebrnej bransoletce. Za kilka godzin wrócę do domu. Przebiorę się i
pójdę na spotkanie z przyjacielem Piotrusia. Tego bowiem dnia nie przyjmowałam w
rejonowej przychodni. Cieszyłam się na tę nieoczekiwaną rozrywkę. Byłam także ciekawa,
jak wypadnie wieczór w „Bristolu" i czego się dowiem od pana Zazulkiewicza. Jego głos
brzmiał przez telefon miło, z ledwo uchwytnym obcym akcentem. Przez moment rozmowy
wydało mi się, że jestem, jak przed łaty, w Birmingham na balu lotników w „Białym Orle".
Zobaczyłam przed sobą Piotrusia. Trzyma w ręce szklaneczkę pomarańczowego soku i mówi,
że jestem tą samą dziewczynką, z którą w drodze do szkoły grał w „zielone". Brak tylko
białych skarpetek i kokardy we włosach.
Wspomnienie Piotrusia kojarzyło się z zapachem dzieciństwa. Ze smakiem cierpkich jabłek, z
egzaltowaną miłością do Boga. W tym czasie bowiem pragnęłam zostać świętą. Przypominał
czas, gdy przed końcem roku szkolnego rozwinęłyśmy z Kostyrówną wielką „akcję Bożą".
Polegała ona na tym, że zamiast się uczyć, bo to nam jakoś nie wpadło do głowy, biegałyśmy
po wszystkich warszawskich kościołach, pozostawiając na ławkach różowe kartki z napisem:
„Dwie dobre chrześcijanki proszą o modlitwę na intencję przejścia do następnej klasy".
Nie wiem, czy sprawił to cud sprowokowany modlitwami wiernych, ale obie z Kostyrówną
zdałyśmy do następnej klasy, i to bez poprawki. Rozzuchwalone tym wydarzeniem, w nowym
roku szkolnym wypisywałyśmy inne karteczki. Tym razem śnieżnej białości, a
pozostawiałyśmy je wyłącznie przed ołtarzami z wizerunkiem Matki Boskiej — opiekunki
dziewic. Wypisywałyśmy na nich nieśmiałe prośby, aby pokochał nas chłopak, którym się
aktualnie interesowałyśmy. Ja niezmiennie wstawiałam imię Piotrusia, a Kostyrówną wciąż
wahała się między jakimś Helmanem, którego nigdy na oczy nie widziałam i podejrzewałam,
że był tylko jej urojeniem, a kadetem. Tego też najprawdopodobniej nie znała osobiście. Tyle
że jego rodzice mieszkali w tym samym domu, co ona, i czasem widywała go na klatce
schodowej w przydługim szynelu ściągniętym mocno w talii wojskowym pasem. Chociaż
opowiadała o tym, jak za nią lata i śle miłosne listy, to nigdy się jej nawet nie ukłonił, gdy
szłyśmy razem, a on nas akurat mijał na schodach. Twierdziła, że jest chorobliwie nieśmiały,
ale gdy są razem, „szaty na niej rwie".
Miałyśmy wtedy po czternaście lat i byłyśmy tak głupie, jak w dzisiejszych czasach nie są
nawet pięcioletnie dziewczynki.
Nic dziwnego, że istniejące od wieków zjawisko nazywane potocznie „konfliktem pokoleń"
jest w rzeczywistości tylko różnicą w szybszym dojrzewaniu każdego następnego pokolenia i
szybszym przyswajaniu prawd życiowych przez młodzież.
40

W domu zastałam ojca siedzącego za stołem kuchennym. Robił rachunki. Po śmierci matki on
przejął prowadzenie domu. Robił zakupy i, jak się domyślałam, zarabiał na nich solidne
„koszyczkowe". Jednak wszystko było zawsze w naj lepszym gatunku, bo jak twierdził: „miał
swoje chody i amatorskie ekspedientki, do których oko sypał".
Gotował także często posiłki. Zwłaszcza udawał mu się znakomicie bigos, biały żur na
kiełbasie i kotlet schabowy, nie mówiąc już o marynowanych śledziach i kiszonych w sezonie
„małosolnych" ogórkach.
Gdy miałam trochę wolnego czasu, a odzywał się we mnie instynkt dobrej pani domu,
piekłam drożdżowe ciasto z rodzynkami i pomarańczową skórką, według dokładnego
przepisu matki. Znałam go na pamięć, chociaż napisany jej ręką leżał schowany w pudełku po
czekoladkach, gdzie przechowywała przepisy nawet na takie potrawy, których się u nas nigdy
nie podawało ze względu na koszt, ale matka zostawiała je „na lepsze czasy". Takie potrawy
nie mogły u nas wchodzić w rachubę i dobrze było, jeśli znalazła się na stole kartoflanka z
zacierką. Matka jednak wierzyła, że kiedyś nadejdzie dzień, w którym będzie je mogła
wykorzystać. Dziś te wszystkie wymyślne, smakowite i kosztowne dania były możliwe; ale
nie było już komu ich przygotować. Przepisy jednak przetrwały.
— Dziś wydałem trochę więcej — usprawiedliwiał się ojciec — ale to dlatego, że na kolacji
będziemy mieli gościa. Kupiłem nawet dodatkowo i na wszelki wypadek butelkę wytrawnego
wina.
— Jakiego znów gościa? — zaniepokoiłam się, bo w programie miałam wieczór w „Bristolu".
— No, jakże?! —zdziwił się ojciec. — Tego faceta z Londynu. Przecież mówiłaś wyraźnie,
że masz się z nim dzisiaj zobaczyć? Pamięć mam, na szczęście, dobrą...
— Zobaczyć się, ale nie zaprosić do domu. Jestem z nim umówiona na mieście.
— Może to i lepiej — zgodził się skwapliwie — bo właśnie obiecał do mnie zajrzeć Zygmuś.
Ale to nic pewnego! — zastrzegł się pośpiesznie, widząc mojąprzerażonąminę. —Nawet jeśli
tak się zdarzy, to posiedzi chwilę i wyjdziemy razem do znajomych — uzupełnił z
chrząknięciem mrugając nerwowo lewym okiem.
Ci „znajomi" skojarzyli mi się natychmiast z blondyną adorowaną przez ojca, ale nie
chciałam podtrzymywać tego tematu. Wolałam nic o tym nie wiedzieć.
— Tato, tyle razy prosiłam, żeby ten Wykolejeniec do nas nie przychodził. Wiesz przecież, że
zawsze są z nim później jakieś kłopoty, a ja chcę mieć w moim własnym domu spokój —
dorzuciłam z irytacją, bo
41
przypomniała^ sobie uległość matki i jej wieczne godzenie się z losem, czyli po prosta z
r52nymi wybrykami ojca.
— Jakie z^w j^opoty? — zdziwił się. —A jak już koniecznie chcesz wiedzieć, to obieca-*
skombinować „twarzowego" aniołka na grób nieboszczki, twoje: т^кі — dodał z powagą. —
Zawsze lubił i szanował zmarłą-- uznpe|njj z wiarą w głosie.
— Żadny^ jcradzionych aniołków na grób mamy! — krzyknęłam. — Iw ogóle іце c^cę go
widzieć w domu.
— Przecie • go proszę do swego pokoju, a nie do twego, i nic tutaj nie masz do gą^ja ■ Tyle
tylko, że musi przejść przez nasz wspólny przedpokój, bo skr^jgj jeszcze nie ma, żeby
przefrunąć — tłumaczył.
— Ewa byja na obiedzie? — zmieniłam temat nie chcąc się dłużej denerwować.
— Jak wyszła rgmo obładowana tymi swoimi blejtramami, to jeszcze jej nie było.
P0wjedziała, że zje coś w stołówce, bo jej się nie opłaca do domu wracać, ]yja jakiś
wieczorny rysunek czy coś takiego... Też zaczyna być z niej |ataVyiec, jak kiedyś z ciebie —
westchnął z niezadowoleniem, patrząc na mnie nieprzychylnym okiem. — A swoją drogą, to
ty, jako matka, Pc>wjnIiaś się bliżej zainteresować tym, gdzie ona naprawdę przebywa, bo te

jej ciągłe wykłady i rysunki pachną mi schadzkami z tym kudłatym Brysjeffl czy jak
mu'tam... — ciągnął z troską w głosie. — Krew nie woc}a : 0 nieszczęście nietrudno. Nie
życzę sobie, żeby bękarty w naszej rodz;mje stały się tradycją!
— Nie mąm :u£ na to wszystko wpływu — westchnęłam. — Co jej mam powied^je£? Żeby
się z Brysiem nie spotykała, bo my sobie tego oboje nie życ^my? I niby czym umotywować?
Że może zajść w ciążę? To ona już sa^a 0 tym doskonale wie. Dziewczyna ma przecież
prawie dziewiętnaście jat jest dojrzała, rozsądna jak na swój wiek i nie kłamie. Przynajmniej
-^ dotąd zawsze mówi prawdę i nie chcę stawiać jej w takiej sytuacji, 2е^у dla świętego
spokoju w domu musiała to robić. — Westchnęłam^ myśląc jednocześnie o tym, że zawsze
pragnęłam stanąć między jej ni^wmI1ościąa tym wszystkim, co mogło ją zbrukać, uczynić
krzywdę, zmącjc idealistyczne widzenie świata, i chyba mi się to nigdy nie udało.
— Myślis^, ze ona już tego...? — ojciec zaczął chrząkać i kręcić się niespokojnie ' kuchni.
Widać było, że sama myśl o tym sprawia mu wielką przykbość
—Nie wi^m __ skłamałam, bo Ewa powiedziała o tym tylko mnie i nie mogłam zawi^^ :ej
zaufania. Była to chyba pierwsza tajemnica, jaką miała ze mną przed ^j^kiem. Było to
drobniutkie zwycięstwo, ale było.
42
Ojciec popatrzył na mnie podejrzliwie, ale nie odezwał się ani słowem, tylko z ciężkim
westchnieniem powrócił do przerwanych rachunków.
Odgrzałam ziemniaki z kotletem, popiłam herbatą i poszłam do swe-cto pokoju przygotować
się do spotkania z Zazulkiewiczem. Miałam jeszcze sporo czasu. Żeby się odprężyć,
postanowiłam wziąć gorącą kąpiel. W momentach dużego zmęczenia albo depresji, jaka mnie
czasem bez specjalnego powodu nawiedzała, co tłumaczyłam sobie zbliżającym się okresem
przejściowym, lubiłam wejść do gorącej wody. Gasiłam w łazience światło, zapalałam w
lichtarzu świeczkę i siedząc zanurzona po szyję w ciepłej, pachnącej kąpieli, odpoczywałam.
Te chwile, gdy po różowych ścianach rozchodził się ciepły blask świecy, gdy otaczała mnie
zewsząd przytulność ścian i kolorowych ręczników, nazywałam „ucieczkąw ciszę".
I tym razem, gdy zanurzyłam się w ciepłą wodę, odchodziło powoli znużenie. Wszystkie
troski i kłopoty pozostały za drzwiami łazienki, a ja rozkoszowałam się ciepłą ciszą, starając
się o niczym nie myśleć. Nawet o zbliżającym się spotkaniu. Byłam go bardziej ciekawa niż z
niego zadowolona. Lękałam się, że może ono wnieść w moje życie jakieś nowe komplikacje,
niepotrzebne powroty, które w rezultacie zawsze dają rozczarowania, nie spełniając nadziei.
Żałowałam tej gorzkiej wiedzy o życiu, która przychodzi z latami po wielu bolesnych
doświadczeniach. Zatęskniłam za czasem, gdy wszystko wydawało się wspaniałe, ciekawe,
pełne oczekiwania i niewiary w przemijanie. Zatęskniłam po prostu za wczesną młodością.
Szorstką rękawicą zmywałam powoli pianę mydlaną z ramienia uważając, aby nie zmoczyć
włosów podpiętych na tę okazję szpilkami wysoko na czubku głowy. Zastanawiałam się nad
doborem sukienki. Nie miałam ich wiele, a te atrakcyjniejsze zaanektowała dla siebie Ewa,
żeby je przerobić na młodzieżowe „nie wiadomo co". Zdecydowałam się na granatowy
kostium z bluzką w kolorze kości słoniowej, przybraną pliskami i gipiurową wstawką, którą
przysłała mi z jakiejś okazji Agnisia, a która wciąż była modna i elegancka. W momencie,
gdy w wyobraźni przymierzałam trzecią parę klipsów, odezwał się w przedpokoju delikatny
dzwonek. Wiedziałam, że to nie Ewa powraca. Miała własną parę kluczy. Zaczęłam
nasłuchiwać. Kroki ojca podeszły do drzwi, a później z jego ust wydobył się radosny okrzyk:
„Zygmuś"!
„No tak, to było do przewidzenia" — pomyślałam z westchnieniem, robiąc sobie wyrzuty, że
wciąż jeszcze nie dorobiłam nowego zamka do szafki z wódkami. Bałam się, że gdy wrócę do
domu, zastanę w nim pijacką libację.
43

— No co, Stasieńku, wszystko gotowe? — usłyszałam ściszony, konspiracyjny głos Wykolej
eńca.
— Wszystko gra, jak sobie życzyłeś — odpowiedział ojciec. — Wypijemy tylko po
szklaneczce herbaty, wino zabierzemy ze sobą i ruszymy do Helutki. Ona bardzo ciekawa
ciebie i czeka na nas w...
Ojciec tak ściszył głos, że mimo wstrzymanego przeze mnie oddechu nie mogłam usłyszeć
dalszych słów.
„Dobrze przynajmniej, że nie zostają w domu — pomyślałam z ulgą. — Nim wyjdę z kąpieli,
już ich nie będzie".
Woda powoli stygła, świeczka skwierczała w lichtarzyku wyobrażającym kwiat róży, cienie
drobnych przedmiotów kładły się po ścianach. Na szklanej półce pod długim, szerokim
lustrem stały po prawej stronie skrom-niutkie kosmetyki Ewy. Jakiś nawilżający krem,
szampon, kolorowa kredka do powiek. Nie lubiła się zbytnio malować. Cerę miała jasną,
świeżą i wystarczyło, aby przeciągnęła delikatnie brzeg powiek szarą kredką, żeby wyglądać
atrakcyjnie. Nie używała nawet pudru. Natomiast wciąż się kąpała, myła i szczotkowała
włosy, które pięknie i rdzawo błyszczały wokół-jej pociągłej, delikatnej w rysunku twarzy.
Patrzyłam na te jej w nieładzie pozostawiane drobiazgi z nie otwartym od miesięcy
flakonikiem perfum, które jej kiedyś kupiłam, i ogarnęło mnie wzruszenie, że mam takąjuż
dorosłą urodziwą córkę, że mogłam dać jej dobry start życiowy. Nie zaczynała tak jak ja od
zera, a od dobrze zagospodarowanego domu z „rodzinnymi portretami" i z mafkąlekarką, nie
najgorzej zarabiającą. Było to bardzo wiele, ale ona nie zdawała sobie z tego sprawy.
Uważała, tak jak to całe jej pokolenie, że wszystkojej się należy, że normalnąsprawąjest mieć
ładne mieszkanie, dobre jedzenie, samochód i wyjazdy wakacyjne za granicę.
Czasem próbowałam opowiadać jej o swoim dzieciństwie, o jednej parze sznurowanych
bucików noszonych latem i zimą, o głodzie, który nie pozwalał zasnąć, i marzeniach o jednej,
całej, tylko dla siebie, pomarańczy. Nie trafiało to jakoś do niej. Słuchała trochę jak bajki, i to
takiej w złym guście, albo mówiła: „Przesadzasz, maa". Milkłam. Tak jak nie było sensu
tłumaczyć przejedzonemu człowiekowi, co się odczuwa będąc głodnym, tak do Ewy
świadomości nie trafiało to, że jej życie mogłoby być inne od dotychczasowego. Ajeżeli
nawet, to wyłącznie lepsze i bogatsze. Czasem bowiem przebąkiwała, że rodzice koleżanek
mają samochody, a my wciąż jeszcze na wakacje jeździmy autobusem lub pociągiem.
Ewa nie lubiła moich powrotów do przeszłości. Jeżeli jącoś interesowało, to czasy okupacji.
Praca w podziemiu, tajne komplety. Jej dociekliwa natura wymagała konfrontacji tego, co
widziała w kinie, w telewizji i znała z literatury, z tym, jak ja to widziałam i przeżywałam na
własnej
44

skórze. Było w tej ciekawości niedowierzanie i zazdrość, że nie żyła w tych, według jej słów:
„pasjonujących i bohaterskich czasach".
Z panem Zazulkiewiczem poznaliśmy się natychmiast, bez żadnych komplikacji. Czekał w
ogromnym mrocznym hallu hotelu „Bristol", naprzeciw recepcji, trzymając w ręce „Times'a".
-— Punktualność iście angielska! — wykrzyknął spoglądając na mnie i na zegar, czym mnie
natychmiast do siebie zraził. Podejrzewałam, że należy do kategorii ludzi, dla których
wszystko, co pochodzi z zagranicy, jest czymś najlepszym i o czym by się nie mówiło, to
zaczynali i kończyli stwierdzeniem: „bo u nas w Anglii".
Uścisnęliśmy sobie dłonie. Wyszczerzył do mnie białe, równe zęby. Wyglądały zbyt pięknie,
aby mogły być prawdziwe. Przechylając na bok głowę o zbyt wystających uszach przyglądał
mi się, jakby konfrontując rzeczywistość z obrazem, jaki musiał sobie stworzyć na podstawie
opowiadań Piotrusia.

Poczułam się nieswojo. Czas mimo wszystko jest nieubłagany, jak obiektyw kamery, chociaż
człowiek stara się o tym nie myśleć i łudzi się, że wszyscy wokół nas się zmieniają, tylko my
wyglądamy jak dawniej.
— Tak sobie właśnie panią wyobrażałem — odezwał się wreszcie, całując mnie w rękę.
— Dziękuję — uśmiechnęłam się nijako, dochodząc do wniosku, że chociaż nie jest zbytnio
urodziwy, ma w sobie coś miłego, co nasuwa skojarzenie z przylepką świeżego razowca.
— Właściwie to miałem od Piotrusia polecenie, aby panią serdecznie ucałować — powiedział
trzymając wciąż moją rękę w swojej.
—No, więc proszę to zrobić! — roześmiałam się nadstawiając policzek. Objął mnie po
przyjacielsku ramieniem i pocałował. Pierwsze lody zostały przełamane. Weszliśmy na drinka
do barku.
— Potem zapraszam panią na kolację — oznajmił trochę konspiracyjnym szeptem,
pochylając się w moją stronę, jakby czynił mi ważne zwierzenia.
— Czy to także z polecenia Piotrusia?
— Anie, to już moja prywatna, osobista prośba.
— Dobrze! — zgodziłam się skwapliwie. Poczułam się w przytulnym barku jakoś uroczyście,
odświętnie, chociaż pan Zazulkiewicz oznajmił, że po zapachu można rozpoznać mój zawód,
ale że to mu się ogromnie podoba. Lubi bowiem kobiety pracujące, a nie wyperfumowane
lalki.
— Jedno nie wyklucza drugiego — powiedziałam, przypominając sobie Lizę. Zawsze
pachniała dobrymi perfumami, a jednocześnie była sumiennym lekarzem.
45
— Możliwe — zgodził się grzecznie, bez przekonania, i prawie jednocześnie puknął się
trochę po sztubacku palcem w głowę.
— Byłbym na śmierć zapomniał o liście! Sorry... — zaczął szukać nerwowo po kieszeniach
granatowej marynarki ze srebrnymi guzikami. — Po kolacji przyniosę paczkę. Jest spora i
mogłaby pani zawadzać przy stoliku.
— Nie ma z tym pośpiechu — powiedziałam grzecznie i powstrzymałam uśmiech. Wydałam
się sobie samej w tej chwili skromną pensjonarką. Ogarnęła mnie nagle wesołość i sama
nawet nie wiedziałam, co było tego powodem. Może to, że wreszcie działo się coś nowego, że
wyrwałam się z mojej nudnej codzienności w trochę inny, błyszczący świat, pachnący kawą
koniakiem i dobrze ogrzanym wnętrzem uczęszczanego przez cudzoziemców barku. Rzadko
kiedy bywałam w lokalach. Nie było na to czasu, okazji i partnera. Nawet wtedy, gdy byłam z
Marcinem, czas spędzaliśmy przeważnie w łóżku. Zawsze go było za mało. I czasu, i łóżka.
— Więc jest pan przyjacielem Piotrusia... — powiedziałam wolno, przyglądając mu się przez
kieliszek napełniony czymś różowym i słodkim, na co zdecydowałam się, gdy barmanka mi
to poleciła jako coś specjalnie godnego uwagi. Smakując to „coś" pomyślałam, że w rachubę
wchodziła tu zapewne specjalna cena.
Pan Zazulkiewicz pił dżin z tonikiem i lodem. Od początku byłam pewna, że właśnie to
wybierze z długiej listy proponowanych trunków
— Razem lataliśmy na „spitfajerach", a później na bombowcach — wyjaśnił. — Było się
razem na wozie i pod wozem, a pani zawsze była z nami. Pamiętam, że przed każdym
bojowym lotem Piotruś nakładając hełm mówił: „To za moją dziewczynę w Polsce". Znałem
panią prawie tak dobrze, jak moją Irkę. Niestety, zginęła w powstaniu warszawskim. —
Zamilkł na chwilę, upijając łyk z wysokiej szklanki chrzęszczącej lodem.—-Odnalazłem jej
grób na cmentarzu w Wilanowie — uzupełnił.— Kto wie, jak by ułożyło się moje życie,
gdyby to się nie stało? Z pewnością nie siedziałbym w Anglii, to pewne.
Zrobiło mi się żal pana Zazulkiewicza, a jednocześnie pomyślałam, że pozostały mu
przynajmniej piękne wspomnienia i miejsce dla marzeń i rozmyślań pod tytułem: „Co by było
— gdyby było". Rzeczywistość bowiem mogłaby okazać się prozaiczna. Zostawił w kraju w

1939 roku uroczego podlotka, a mógłby znaleźć otyłą obarczoną dziećmi, starzejącą się
kobietę, w której ani śladu po tamtym wdzięku i urodzie.
— Co się dzieje z Piotrusiem? — zmieniłam temat w chwili, gdy pan Zazulkiewicz,
podochocony alkoholem, spojrzał mi głęboko w oczy.
— Zupełnie go ta tragedia załamała — westchnął. — Cała teraz nadzieja w pani. To jest,
oczywiście, moje zdanie — zastrzegł się.
46
— Tragedia? — spojrzałam na niego z przestrachem. Ostrożnie postawiłam kieliszek na
szklanej płycie baru.
— Pani o niczym nie wie?—Niedowierzanie wyzierało z jego małych, niebieskich oczu,
przypominających spłowiały jedwab. — Przed rokiem jego żona i najstarszy syn zginęli w
wypadku samochodowym. Judy prowadziła i wpadła, zdaje się, w poślizg. Nigdy nie była
najlepszym kierowcą a z przeciwka leciał „trak", sorry: ciężarówka — poprawił się.
Z tego wszystkiego zrozumiałam tylko, że Piotrusia spotkało nieszczęście i od tego właśnie
momentu urwała się nasza korespondencja. Poczułam coś jak wyrzut sumienia, że nigdy
pierwsza nie napisałam do niego kartki. Nawet z życzeniami świątecznymi.
— Bardzo kochał syna — uzupełnił pan Zazulkiewicz.
—A żonę? — spytałam wbrew sobie, bo właściwie nie było to w tej całej historii istotne, a dla
mnie nie powinno mieć żadnego znaczenia. I nie miało.
— Wie pani, jak to jest. Młody człowiek, samotny, na obczyźnie. Żadnych wiadomości o
kochanej dziewczynie. Warszawa, gdzie mieszkała, w gruzach. Listy wracają z dopiskiem, że
ten dom nie istnieje, a tuż obok w tym samym mieszkaniu córka gospodyni robi wszystko,
aby umilić życie przystojnemu Polakowi, bo, proszę pani, Polacy byli szczególnie cenieni
przez Angielki — uzupełnił z lekko chełpliwą miną jakby to „cenione" odnosiło się wyłącznie
do jego osoby.
— A później z tego są dzieci! — zakończyłam i o mało nie powiedziałam: „amen".
— Jakby pani zgadła! — wyciągnął w moją stronę wskazujący palec. —A dzieci kocha się
niezależnie od tego, kim jest matka. Bo w dzieciach jest kawałek nas samych, naszego
przedłużonego życia, naszych pragnień i ambicj i... — tłumaczył z zapałem wielkiego
dziecioroba, chociaż w kapeluszu miał nie więcej niż półtora metra wzrostu.
— Ma pan dzieci? — spytałam rzeczowo.
—Nie. Nie mam — zdziwił się, jakby dopiero w tym momencie uświadomił sobie, że ich
nigdy nie posiadał.
Powoli ogarniało mnie znużenie i niechęć do dalszej rozmowy, do zapowiedzianej kolacji, do
listu spoczywającego w mojej zamszowej torebce.
„Zawsze dla mnie pozostająsame ogryzki — przebiegło mi przez myśl — owoc zjedzony
przez kogoś innego, a co z niego pozostało, to dla mnie".
— Jaką rolę pan mi w tym wszystkim wyznaczył? — zapytałam trochę niegrzecznie, z ironią
w głosie, odsuwając od siebie kategorycznym ruchem napełniony ponownie kieliszek. — Bo
jeśli dobrze pamiętam, wspomniał pan coś o tym, że we mnie teraz cała nadzieja —
zapanowałam nad sobą żeby nie wzruszyć ramionami.
47
— Droga, miła pani — zaczął uroczyście, z namysłem pan Zazulkie-wicz, prostując się na
barowym stołku. Byliśmy tu jedynymi gośćmi. Tylko przy stoliku w głębi, w miękkich
fotelach, siedziała jakaś para porozumiewająca się z trudem w języku polskim, wybuchając
krótkim, tłumionym śmiechem. — Piotr był i jest moim najlepszym przyjacielem, aja chcę
mu teraz pomóc, to jasne, prawda? — wytrzeszczył na mnie oczy. — Niemniej on o nikim
innym w ostatnich miesiącach nie mówił, tylko o pani, bo przecież, gdyby wszystko ułożyło
się inaczej, to nie Judy, a pani byłaby jego żoną.

Od razu wyobraziłam sobie, że ginę w wypadku samochodowym, i wzdrygnęłam się wiedząc,
jak takie trupy na ogół wyglądają.
— Piotr postanowił wrócić do kraju. On twierdzi, aja sądzę, że pani z pewnością będzie
mogła mu w tym pomóc, rozejrzeć się zajakimś domkiem dewizowym, przypilnować tu na
miejscu różnych formalności. Uważa panią za swego przyjaciela, do którego może się
zwrócić w trudnej życiowej chwili. Nie ma tu już w kraju nikogo z rodziny.
— Może liczyć — skinęłam głową. — Każdemu chętnie pomagam, jeżeli leży to w granicach
moich skromnych możliwości, a tym bardziej zrobię wszystko, co możliwe, dla Piotrusia.
Kojarzy się z moim dzieciństwem, dawną Warszawą, z domem na ulicy Poznańskiej... —
wyjaśniałam zbyt może rzeczowo i bez zaangażowania, ale nie chciałam, aby pan
Zazulkiewicz sądził, że zależy mi na powrocie Piotra do kraju i tylko na niego czekam. I tak
naprawdę wcale tego nie pragnęłam. Jeszcze tam, w Londynie, odpisałam go na straty.
Po drugim drinku przeszliśmy na kolację do Sali Malinowej. Gości było niewiele, kelnerzy
we frakach kręcili się między stolikami niby kruki szukające żeru.
W ubiorze i postawie pana Zazulkiewicza było coś takiego, co natychmiast sygnalizowało, że
jest posiadaczem zagranicznego paszportu. Natychmiast więc przy naszym stoliku zjawił się
uroczysty maitre d'hótel z młodszym kelnerem. Opuściłam wzrok na swoje splecione nad
talerzem dłonie.
Pan Zazulkiewicz przeglądał długą kartę potraw. Wypytywał kelnera o specjalność zakładu,
grymasił, dyskutował, komentował ceny i wreszcie wybrał zrazy z czarną kaszą, jako
najbardziej według niego polskie danie, za którym tęsknił w Anglii i raz w miesiącu jadał w
polskim „Ognisku" przy Kensington Street albo w klubie „Polish air force Linę" —jak się
wyraził z namaszczeniem w głosie.
I te potrawy także przewidziałam w układanym przez niego menu, wahając się jedynie na
korzyść kotleta schabowego z kapustą.
48
Nie miałam ochoty na żadne z tych proponowanych przez niego dań, aodząc się jedynie na
barszczyk z pasztecikiem. Długo wczytywałam się w jadłospis, leżący obok mego nakrycia.
Trochę mnie to rozbawiło. Dawniej, jeszcze przed wojną, gdyby ktoś mnie zaprosił do
restauracji na kotlet schabowy, uważałabym to za wspaniałą ucztę i wielce wytworną ko-
lację, a dziś nie mógł mi zaimponować żaden de volaille czy chateaubriand. Tak naprawdę
miałam ochotę na placki ziemniaczane, których nie było w karcie, albo na coś specjalnie
ekstra.
„Owies rozpiera" —jakby z pewnością określił to ojciec, nie lubił grymaszenia i wydziwiania
przy jedzeniu. Wszystko mu smakowało i zawsze miał doskonały apetyt.
— Czego się pani uśmiecha? — spytał z podejrzliwością pan Zazulkiewicz. — Dziwi panią
mój wybór?
—Ach nie! — żachnęłam się. — Po prostu przypomniałam sobie, jak w czasie okupacj i
udało mi się kupić kawałek końskiej kiełbasy. Był twardy, wiórowały i prawie bez smaku, a
ja nie mogłam doczekać się, kiedy wrócę z nim do domu. Zjadłam go w jakiejś bramie,
siedząc na zakurzonych schodach. Mało się tą kiełbasą nie zadławiłam, tak łapczywie
połykałam źle pogryzione kęsy!
I zaraz pożałowałam mojej impulsywności, niepotrzebnego zwierzenia, gdyż pan
Zazulkiewicz uniósł wysoko brwi i powiedział:
— No, no, ma pani skłonności do przesady! Nie wierzę, żeby było aż tak źle!
— I słusznie — odpowiedziałam zimno, uśmiechając się grzecznie. Potem zabrałam się do
przystawki złożonej z plastra wędzonego łososia z cytryną i grzanki z masłem.
Pan Zazulkiewicz chciał zamówić porcję nóżek w galarecie, ale kelner dyskretnie, z
pobłażliwym uśmiechem odradził, szepcząc namiętnie do ucha, że nie bierze

odpowiedzialności za ich świeżość i smak. Radził natomiast gorąco jajeczko z kawiorem lub
pstrąga w galarecie.
Pan Zazulkiewicz po głębokim namyśle zdecydował się na plasterek szynki. Przewidywałam,
że skończy się na zamówieniu jedynie wody mineralnej.
— Wracając do sprawy Piotrusia — zaczęłam po chwili, gdy mój partner okrawał brzeżek
szynki, odsuwając go z niechęcią na bok. — Jak on sobie wyobraża powrót do kraju? Co ma
zamiar tu robić?
—Nie musi nic robić! — oznajmił autorytatywnie pan Zazulkiewicz. — Jest finansowo
zabezpieczony i przejdzie na wcześniejszą emeryturę. W Polsce będą mu ją wypłacali w
funtach szterlingach. — Ostatnie słowa wymówił pieszczotliwie, z nabożeństwem. Czekałam,
kiedy się przeże-
49
gna. Znów ogarnął mnie z trudem wstrzymywany śmiech. Zwłaszcza że pan Zazulkiewicz
spojrzał na mnie takim wzrokiem, jakby badał, jakie to na mnie zrobiło wrażenie.
Obliczyłam szybko w myśli, że Piotruś jest ode mnie starszy tylko o trzy lata i jakoś to słowo
„emeryt" do niego nie pasowało, a także związana z tym bezczynność, i to w naszej
rzeczywistości.
— Chyba nie wytrzyma bez pracy? — podniosłam znad talerza oczy na pana Zazulkiewicza,
żującego powoli z godnością szynkę. — Nie wyobrażam sobie, aby czuł się w takiej sytuacji
dobrze.
— Proszę pani — uśmiechnął się z wyższością pan Zazulkiewicz — jest tyle pięknych rzeczy
na świecie do zwiedzania, oglądania, czytania! Jak ma się pieniądze, to można doskonale żyć
bez pracy i nie tęsknić za nią. Zaręczam pani! A emerytura Piotra w przeliczeniu na złotówki
zapewni mu w Polsce królewskie życie. Kto tu u was zarabia po dwadzieścia tysięcy
miesięcznie, a on powinien mieć coś koło tego...
Przez moment starałam się sobie wyobrazić, jak ja bym się czuła, gdyby mi nagle kazano
przestać pracować, dając jedynie pieniądze. Taka koncepcja nie była jednak dla mnie do
przyjęcia. Nie widziałam w niej siebie.
— Pan również wybiera się na emeryturę do kraju? — zapytałam z niewinną miną. Powoli
ogarniała mnie wściekłość, chociaż nie były to moje sprawy i nic właściwie o panu
Zazulkiewiczu nie wiedziałam.
— Oczywiście! — zapewnił skwapliwie, nie czując widocznie ironii w moich słowach. —
Człowiek z latami coraz bardziej tęskni za krajem, za rodziną. Moja matka jeszcze żyje, a
także mam w Krakowie młodszą siostrę. Była kilka lat temu u mnie pod Londynem, ale jej się
jakoś nie spodobało. Uważała, że nudno i że jedzenie niesmaczne... — roześmiał się,
nabierając łyżeczką trochę chrzanu.
— Kiedy Piotruś ma zamiar przyjechać?
— Jak najprędzej! — wyszczerzył do mnie w uśmiechu zęby, mrużąc konspiracyjnie, a może
filuternie, oko. —Na pewno w liście o wszystkim dokładnie napisał. Wierzę, że mu się teraz
wszystko na lepsze odmieni...
Popatrzyłam na niego zimno, bez uśmiechu, chcąc dać do zrozumienia, że za dużo sobie na
ten temat myśli, a ja sobie tego nie życzę.
— Kiedy pan wraca do Anglii? — zmieniłam temat.
—Zaraz po Bożym Narodzeniu — westchnął. — Strasznie drogo u was liczą w dewizach za
każdy dzień pobytu.
— Jeżeli chce pan być obywatelem brytyjskim, to musi kosztować. Trudno! Wszystko ma
swoją cenę — z trudem panowałam nad głosem, żeby mówić lekko, spokojnie, i myślałam
tylko o tym, żeby się ta kolacja jak najprędzej skończyła. Odsiedzieć swoje i wrócić do domu.
50

Pan Zazulkiewicz dyplomatycznie przemilczał moją uwagę i usiłował bawić mnie rozmową.
Opowiadał o drożyźnie w Anglii, o tym, co najchętniej noszą Angielki, jaki kolor jest w tym
sezonie modny i jaki kapelusz miała królowa na ostatnim publicznym wystąpieniu, otwierając
bibliotekę czy coś w tym rodzaju.
Przytakiwałam, uśmiechałam się grzecznie, udając, że wszystko, o czym mówi, jest
niesłychanie interesujące. Jednocześnie myślałam o Piotrusiu. Starałam się odgadnąć, w jakim
tonie jest utrzymany list, który przysłał, i co zawiera paczka. Nigdy od niego nie dostawałam
prezentów i ta przesyłka była dla mnie czymś intrygującym.
— Czy wie pani, że Piotr ma wszystkie możliwe odznaczenia bojowe? — powrócił znów po
chwili do tematu, wokół którego wszystko się właściwie kręciło, a inne sprawy były czymś w
rodzaju przerywników.
— Nie — potrząsnęłam głową— nie mieliśmy jakoś okazji, żeby się na dłużej spotkać i o
wszystkim porozmawiać.
— My w Anglii nie mamy za wiele czasu na rozrywki — wyjaśnił mentorskim tonem. — U
nas się pracuje. Przed południem w lokalach pusto, a u was od rana ludzie siedzą w
kawiarniach. Co oni robią, z czego żyją?
Zaczął się rozwodzić nad tym, jaki jest system pracy i płacy w Wielkiej Brytanii i jak
wszyscy obywatele starają się powiększyć swojekonta bankowe, i że czas u nich liczy się na
wagę złota. Wygłosił kilka recept na ulepszenie świata, ponarzekał na kolorowych, na
wzrastającą drożyznę i spadek funta.
Zrazy były zjedzone. Czarna kasza wydziobana z talerza do ostatniego ziarenka i pan
Zazulkiewicz dopijał resztkę wody mineralnej, aby nic się nie marnowało, jeżeli już musi się
za to zapłacić.
Zrezygnowałam z zaproponowanego deseru. Dałam się namówić jedynie na herbatę.
— Wie pan — zaczęłam — zastanawiam się, czy to najlepsze posunięcie ze strony Piotrusia,
że chce wracać teraz do kraju. Będzie mu się trudno do wielu rzeczy przyzwyczaić. Nie tak
łatwo jest się przestawić człowiekowi, który przez tyle lat żył poza krajem, w wiecznej
pogoni za pieniądzem i w zupełnie innych warunkach. Poza tym ma jeszcze dzieci... —
spojrzałam na dłubiącego dyskretnie wykałaczką w zębach pana Zazulkiewicza. — Czy z
nimi chce tu przyjechać?
— Dwie córki — uzupełnił. — Ale to już stuprocentowe Angielki i ani słowa nie rozumieją
po polsku. Jedna wyszła niedawno za mąż, druga studiuje w Edynburgu. Obie są przywiązane
do rodziny ze strony matki i tak na dobrą sprawę dom ojca od śmierci Judy przestał być ich
domem. Mają nawet coś w rodzaju pretensji czy żalu do ojca, że zepsuł im rasę tą swoją
51
polską domieszką krwi — dodał z goryczą w głosie. — Wie pani, jak to jest. My, Polacy,
byliśmy dobrzy, gdy trzeba było bić się o Anglię, a później to już staliśmy się jedynie
uciążliwymi obcokrajowcami.
— Trzeba było wracać do Polski — powiedziałam kwaśno. — Nikt was nie zmuszał do
siedzenia w Anglii — wzruszyłam nieznacznie ramionami. Nie chciałam jednak podejmować
tematu. Nigdy nie byłam mocna w argumentacji. Denerwowałam się, zbyt dużo chciałam od
razu powiedzieć. Wypadało to niezbyt przekonywająco i jakoś tak jak z broszury
propagandowej. Wolałam więc nie wdawać się w bezcelową, jałową dyskusję z panem
Zazulkiewiczem.
— Wracać do komunistów? — zdumiał się, wlepiając we mnie wyblakłego błękitu oczy. —
Nigdy! — dorzucił z mocą.
— Ale na stare lata to ci komuniści przestają wam jakoś przeszkadzać, bo przeliczenie funta
na złote bardziej się opłaca!? — Nie wytrzymałam, żeby mu tego nie powiedzieć, ale starałam
się, aby to wypadło trochę jak z przymrużeniem oka, więc się do niego filuternie
uśmiechnęłam. Ostatecznie byłam gościem pana Zazulkiewicza, ale on zadowolony z siebie i

swoich finansowych możliwości nie miał zamiaru prowadzić ze mną na ten temat dalszej
polemiki. Natomiast zaproponował, żebyśmy poszli gdzieś „zatupać" —jak się wyraził z miną
przedwojennego młodzieżowca.
„Gdybym podniosła rękę, z łatwością by pod nią przelatywał" — pomyślałam w popłochu i
odmówiłam z czarującym uśmiechem, tłumacząc się, że muszę wcześniej położyć się spać i
wypocząć przed jutrzejszym dniem. Rozpoczynam bowiem w szpitalu od skomplikowanej
operacji usunięcia sporej części żołądka.
Przytaknął skwapliwie i ze zrozumieniem głową. Przeprosił, poszedł do kelnera uregulować
rachunek. Pomyślałam sobie, że nie wywarłam na nim najlepszego wrażenia i rozczarowałam
go, jako w jego pojęciu bardzo „czerwona". Nie mógł sobie przy mnie ponarzekać na los
„biednej, uciśnionej Polski pod komunistycznymi rządami".
Dochodziła godzina dziesiąta. Starałam się zawsze być o tej porze w domu i „dawać dobry
przykład" —jak mawiał ojciec, który pilnował, aby wszyscy przed zamknięciem bramy byli
obecni, łącznie z kotem.
Myślami byłam już w naszym mieszkaniu. Niepokoiłam się, czy ojciec gdzieś po pijanemu
nie narozrabiał z Wykolejeńcem i czy Ewa wróciła na kolację.
Z panem Zazulkiewiczem pożegnaliśmy się w hallu. Wręczył mi spory pakiet owinięty w
czarny papier w żółte róże, przewiązany złotym sznureczkiem. Wręczając go nadmienił nie
wiadomo dlaczego, że Piotruś uważa tę przesyłkę za bardzo ważną. Pocałował mnie z
galanterią w rękę, po- •
52
wiedział coś w rodzaju: „wery najs" i obiecał przed odlotem zatelefonować i zabrać list do
Piotrusia, bo jak się wyraził: „tak będzie pewniej i szybciej". Z westchnieniem ulgi wsiadłam
do pierwszej nadjeżdżającej taksówki, zsunęłam z nóg trochę przyciasne czółenka z
granatowego lakieru.
W domu panował spokój. Spod ojcowych drzwi złociła się smużka światła. Z mego pokoju
dochodziły cichutkie tony klasycznej muzyki. Widocznie Ewa przegrywała przed snem swoje
ulubione taśmy albo coś jeszcze przy ich melodii szkicowała, jak to miała w zwyczaju.
Zawsze zastanawiało mnie, skąd wzięło się u niej tak wielkie umiłowanie poważnej muzyki.
Nikt w naszej rodzinie nie był muzykalny, a nawet w momentach, gdy trzeba było przy jakiejś
okazji wysłuchać koncertu, dostawał bólu głowy. Możliwe, że przejęła to w genach po ojcu,
ale ja tak niewiele wiedziałam o nim i jego zainteresowaniach.
Ewa leżała na tapczanie zwinięta jak kot i słuchała Mozarta z „pudełka" —jak nazywaliśmy
kasety magnetofonowe. Malutka lampka nad jej głową ocieniona pomarańczowym
abażurkiem rzucała ciepłe refleksy na jej włosy, rozrzucone bezładnie na poduszce i kawałku
gołego ramienia. Zawsze mnie zastanawiało, o czym rozmyśla i co przeżywa słuchając
muzyki.
— Maa? — uniosła głowę, patrząc na mnie z roztargnieniem. Wracała powoli ze świata
dźwięków do codzienności. — Co masz w tej pięknej paczce?
— Nie wiem, kochanie — uśmiechnęłam się do niej ciepło. — Zaraz zajrzymy.
Usiadłam na trochę już wyliniałej tygrysiej skórze, rozwiązując złoty, miękki sznureczek.
Mógł się do czegoś przydać. Zwłaszcza Ewie, która potrafiła z byle czego zrobić coś i
wszystko w jej dłoniach zamieniało się w jakiś artystyczny drobiazg.
Kiedy Ewa wybrała studia na Akademii Sztuk Pięknych, ojciec wpadł w zupełną rozpacz.
Uważał, że „plastyczka" to żaden zawód i że po ukończeniu uczelni będzie przymierała
głodem, jak wszyscy, według niego, artyści, i może umrzeć na suchoty. Bał się takich
„nieokreślonych", jak mówił, zawodów i nie pomagały tłumaczenia, że czasy się zmieniły, że
artysta dziś to nie to samo, co przed wojną, że właśnie na tych, co tworzą kulturę, jest
ogromne zapotrzebowanie. Upierał się, żeby Ewa poszła na medycynę, aleja się temu

kategorycznie sprzeciwiłam. Poparła mnie także matka. Chciałam, aby moja córka obrała
sobie zawód i pracę, którą pokocha i sama zadecyduje o tym, kim będzie w życiu.
— Głosuję za suknią! — zgadywała Ewa z dziecinnym zaciekawieniem, odsuwając z
niecierpliwością opadające na oczy pasemko długich włosów.
53
—Nie sądzę — odpowiedziałam niepewnie, otwierając pudełko i rozwijając szeleszczące
bibułki.
— Jaki pięknościowiec! — wrzasnęła i wyskoczyła z pościeli w długiej, plączącej się wokół
nóg koszuli z koronkowymi wstawkami, którą sobie sama uszyła z bawełnianych pieluch na
wzór wschodniej mody.
Trzymałam w dłoniach biały, bogato i kolorowo haftowany norweski sweter, zapinany na
srebrne, z delikatnym wzorkiem klamerki. Taki sam, o jakim marzyłam jeszcze za czasów
szkolnych, a widziałam w ilustrowanym piśmie „AS". Miała go na sobie któraś z ówczesnych
dam warszawskiego high life'u, podczas otwarcia schroniska na Kalatówkach. Wiele razy
wpatrywałam się w tę fotografię, wyobrażając sobie siebie w tym swetrze i podróż do
Zakopanego, które znałam jedynie z nazwy. Nawet „schronisko" było dla mnie czymś
tajemniczym i nie bardzo wiedziałam, co się za tym słowem kryje w odniesieniu do dużego,
zwykłego budynku gdzieś w nieznanych górach.
Później, gdy jeździłam z Piotrusiem na łyżwach w granatowym swetrze szkolnym z
cerowanymi łokciami, to wyobrażałam sobie wtedy, że mam na sobie właśnie taki sweter. Nie
wiedziałam nawet, że jest to wzór i fason norweski. Przybierałam odpowiednio dumny wyraz
twarzy i starałam się holendrować z gracją aby mój piękny, chociaż urojony, sweter
zachwycił również i Piotrusia. Powiedział wtedy: „poruszasz się jak królewna Śnieżka" — co
było największym komplementem w naszym szkolnym pojęciu. Przewróciłam się z wrażenia.
Cera na łokciu rozlazła się do reszty, a ja wybuchnęłam płaczem. Zbyt szybko spadłam z
obłoków na lodową taflę.
— Czego ryczysz? — wystraszył się Piotruś. — Skręciłaś nogę? — dopytywał się,
przyklękając przy mnie na lodzie.
— Nie, ale mój piękny sweter... — szlochałam coraz rozpaczliwiej, nie mogąc dokończyć
zdania, gdyż nowe łzy już dławiły w gardle.
Siedziałam na zamarzłej tafli stawu w Parku Ujazdowskim, w pobliżu mostku, tuż pod
ośnieżonymi gałązkami płaczącej wierzby. Przez jej kreskowany ornament przesuwał się
krągły księżyc, a Piotruś usiłował mnie podnieść. Pocieszał, że jak będzie już lotnikiem, to
kupi mi najpiękniejszy sweter świata.
—Nie chcę! — krzyknęłam przez łzy, bo u mnie w tym okresie wszystko było „na nie".
— Sama sobie kupię taki biały, haftowany, gdy już będę dorosła i zacznę pracować! —
wykrzykiwałam.
O kupno tego swetra sprzeczaliśmy się zażarcie przez następne parę minut, ale przy
holendrze, w takt melodii nadawanej z płyt:
54
Co bez miłości wart jest świat,
to tak, jak bez słoneczka kwiat.
Jak rybka bez wody, Mahomet bez brody,
to zmarnowanie młodych łat... Zgodziłam się wreszcie, że taki sweter, jaki mu dokładnie
opisałam, dostanę od niego jako prezent zaręczynowy, bo co do tego, że się kiedyś
pobierzemy, żadne z nas w tym czasie nie miało wątpliwości. Jedynie termin wydawał nam
się zbyt odległy, bo, jak obliczyliśmy, trzeba było czekać jeszcze z dziesięć lat.
I teraz, trzymając w ręce tę przepiękną barwną tkaninę, zobaczyłam nas oboje z Piotrusiem
zimą, w różowoperłowym zmierzchu na zamarzniętym stawie. Piotruś był w szkolnym
mundurku z niebieską tarczą, w zniszczonych czarnych kamaszkach, do których przykręcał

łyżwy. Ja nie miałam nawet rękawiczek. Jedyną ciepłąparę zgubiłam w szkole i rodzice jakoś
nie mogli się zdobyć na kupienie nowej. Rozgrzewałam więc ręce chuchając w nie albo
grzejąc w dłoniach Piotrusia. Robił to ogromnie chętnie i co jakiś czas zapytywał, czy nie
zimno mi w ręce. Czasem i on rozgrzewał je swoim oddechem. Przy tej okazji muskał
ukradkiem moje palce ustami. Byliśmy wtedy oboje przejęci i onieśmieleni, jakby to był
prawdziwy pocałunek.
— Maa, na Boże Narodzenie jedziemy całą paczką na Halę Chochołowską— zwierzyła się
Ewa żarliwie. — Dasz mi ten sweterek na narty, prawda? Będę wyglądała bombowo!
Popatrzyłam na moją córkę trochę nieprzytomnym wzrokiem, nie bardzo nawet w pierwszej
chwili wiedząc, o czym mówi. Poruszałam się jeszcze w innym, nie istniejącym już
wymiarze.
— No co, maa, dasz mi ten sweter? — Wyjęła go z moich dłoni, przymierzała do nocnej
koszuli, krygowała się w nim przed lustrem w owalnej złoconej ramie. — Maa, przecież ten
sweterek nawet dla ciebie nie pasuje. Jest zbyt jaskrawy i dziewczęcy... — paplała z
niefrasobliwością i okrucieństwem młodości, nie przypuszczając nawet, że jej słowa mogą
ranić. Byłam dla niej jedynie starzejącą się kobietą, matką która nie musi się już nikomu
podobać. Przeżyła swoje i powinna odejść w cień, ustępując młodości, którą właśnie ona
reprezentowała.
Popatrzyłam na Ewę, na oblegający jej zgrabną sylwetkę sweter, pod którym rysowały się
małe, jędrne piersi na wpół widoczne spod rozchylonej koszuli i rozpiętego swetra.
Pomyślałam, że Piotruś kupując go widział przed sobą podlotka ze ślizgawki, a nie
dojrzałąjuż kobietę. W jego pamięci pozostałam młodziutka i dziewczęca. Młodsza nawet od
Ewy, która teraz paradowała przed lustrem w sweterku z moich dziewczęcych marzeń.
55
— Weź go sobie! — powiedziałam po chwili głuchym, nie swoim głosem, ale Ewa była tak
uradowana i przejęta prezentem, że nawet tego nie zauważyła.
Ściągałam z siebie powoli granatowy kostium. Nałożyłam ciepły szlafrok. Wydał mi się w tej
chwili brzydki, nijaki w kolorze. Skuliłam się w fotelu, sięgając do torebki po długą białą
kopertę z listem Piotrusia.
— Maa, nie uważasz, że bardzo pasuje do mego typu? — pytała podekscytowanym głosem
Ewa.
— Nie przeszkadzaj mi — starałam się, aby mój głos zabrzmiał normalnie, ale wypadł jakoś
zimno i wrogo.
Ewa zamilkła. Wciągała już spodnie, aby przekonać się, jak będzie wyglądała całość.
„Droga moja — pisał Piotruś. — Wszystko się w moim życiu odmieniło. Jestem bardzo
samotny i nieszczęśliwy. Ukochany syn nie żyje, córki poszły własną drogą, a ja czuję się
nikomu niepotrzebny. Z perspektywy lat widzę, że przegrałem swoje życie, minąłem się z
tym, co mogło dać mi szczęście. Nic z życia nie miałem dla siebie w wiecznej pogoni za
zdobyciem pieniędzy, bo tak tu jest, że liczy się tylko wysokie konto bankowe, a nie
człowiek..."
„Ocknął się z rękaw nocniku" — pomyślałam ojcowym porzekadłem, nie czując większego
współczucia dla Piotrusia. Z mieszanymi uczuciami powróciłam do przerwanej lektury.
„I jeszcze do tego pisze źle po polsku" — pomyślałam z niechęcią, wczytując się dalej w jego
list.
Piotruś opisywał swoje duchowe rozterki, dręczące go nocami wspomnienia związane z moją
osobą. Czynił sobie wyrzuty, że wtedy w Londynie pozwolił mi odjechać bez rozmowy, jaką
pragnął ze mną przeprowadzić. Oskarżał się jednocześnie o tchórzostwo i źle pojęty
obowiązek, zapominając o tym, że ma się tylko jedno i to krótkie życie. Prosił także o
wyrozumiałość, o przyjaźń, o zajęcie się jego sprawami związanymi z powrotem do kraju, a
ten powrót był ściśle związany z moją osobą.

W miarę pisania list stawał się coraz bardziej niechlujny pod względem językowym. Widać
było, że na początku bardzo się starał, aby to, co pisze, wypadło jak najlepiej, ale później
chodziło mu już widocznie tylko o wyrażenie samej treści.
Przeczytałam list uważnie dwa razy i schowałam do szufladki w mojej części meblościanki,
tam, gdzie trzymałam wszystkie ważniejsze dokumenty.
— Maa, coś się tak zasępiła? — zapytała Ewa. Głos był pieszczotliwy, po dziecinnemu czuły.
Ta mieszanina dorosłej dziewczyny i małego dziecka zawsze mnie wzruszała i bawiła. —
Może przynieść ci herbaty?
56
— Przynieś! — skinęłam głową, myśląc o tym, co przeczytałam. Z listu wynikało przede
wszystkim to, że Piotruś obarczył mnie sprawą znalezienia dla niego mieszkania za dewizy.
Najchętniej w jakiejś dzielnicy willowej. Że muszę załatwić mu tutaj na miejscu wiele spraw
w różnych urzędach i że „chciałby, aby wszystko między nami ułożyło się okey, bo ta cała
sytuacja od lat «idzie mu na nerwy» i każdy nowy «trabuł» jest już dla niego nie do
«powstrzymania». I że zawsze to, co pierwsze, jest najmocniejsze i najprawdziwsze".
Ogarnął mnie śmiech, żałość i jakaś głęboko utajona radość, czy może tylko satysfakcja, że
jednak Piotruś nigdy o mnie tak naprawdę nie zapomniał, że gdzieś drzemie w nim uczucie do
tamtego podlotka, a tym samym i do mnie, bo przecież widział mnie przed laty i gdyby nie
pewne okoliczności, to kto wie, czym by się to wszystko skończyło. Nie byliśmy sobie obcy,
to fakt, i było na czym budować. Chwyciłam siebie na tym słowie „budować" i pomyślałam
ze zdumieniem, że mimo wszystko pozostałam niepoprawną romantyczką wierzącą w cuda i
w takie różne rzeczy.
Postanowiłam załatwić jak najsumienniej wszystkie sprawy, o które prosił, ale zachować w
stosunku do niego dystans, nie wykorzystywać chwilowego załamania, nie brać dosłownie ani
tego, o czym pisał w liście, a tym bardziej prezentu w postaci swetra-symbolu. Teraz dopiero
zrozumiałam, co znaczyły słowa pana Zazulkiewicza, że Piotruś do tej paczki przywiązuje
szczególną wagę.
Byłam zadowolona, że podarowałam sweter Ewie. Był dla mnie rzeczywiście zbyt
młodzieżowy.
Moja córka w skupieniu postawiła przede mną na brzegu tapczanu tackę z filiżanką
aromatycznej, gorącej herbaty. Poczułam nieodpartą potrzebę wypicia do niej
kieliszkajakiegokolwiek alkoholu. Czułam od środka dziwny chłód, chociaż w pokoju było
ciepło, a ja byłam otulona w długi pikowany szlafrok.
Otworzyłam szafkę sięgając po kieliszek i pierwsząz brzegu butelkę. Nalałam do niej pół
kieliszka i nagle uświadomiłam sobie, że jest zbyt ciężka. Byłam pewna, że ostatnio
znajdowała się w niej nie więcej niż ćwiartka alkoholu. Butelka była pełna. Sięgnęłam po
inne, o których wiedziałam z pewnością, że są przez ojca mocno napoczęte. Wszystkie były
dopełnione. Zdumiałam się, nie rozumiejąc, co się stało.
— Ewa — spytałam — czy dziadek wchodził do naszego pokoju?
— Chyba nie... — zastanawiała się przez chwilę. — Ja wróciłam około dziewiątej
wieczorem, to dziadek już był w domu, ale gdy weszłam do kuchni, natychmiast wyniósł się
do pokoju, nie rozmawiając nawet ze mną. Zabrał kota i zamknął się u siebie na klucz.
57
— Nic nie mówił? — zdziwiłam się.
— Bąknął coś niewyraźnie, żebym sama zjadła kolację, bo zęby go bolą i chce się wcześniej
położyć.
„Zęby? — pomyślałam.—Z pewnościąbył pijany po wizycie z Wykole-jeńcem u jakiejś
Helutki i nie chciał, żeby Ewa widziała go w takim stanie".
Wypiłam łyk koniaku. Wydał mi się jakiś dziwny w smaku, aleja się w ogóle nie znałam na
alkoholach i wszystkie miały dla mnie podobny smak. Mogłam się więc mylić.

Piłam powoli herbatę wracając myślami do Piotrusia i pana Zazulkie-wicza. Obiecał przed
odjazdem zatelefonować. Powinnam do tej poryjuż coś załatwić i odpisać Piotrusiowi na list.
Postanowiłam nie śpieszyć się, nie robić niczego pod wpływem emocji. List musiał być w
miarę serdeczny, ale bardzo dyplomatycznie napisany, bez zbytecznych sentymentów.
— Maa, jak wypadło spotkanie z facetem? — zapytała Ewa, moszcząc się na tapczanie i
zerkając na sweter. Rozwiesiła go na fotelu na wprost siebie, żeby cieszyć się jego widokiem.
Dawniej ustawiała w ten sposób swoje najulubieńsze zabawki. Z wiekiem przyzwyczajenia
nie zmieniają się, a jedynie przedmioty zainteresowań. Starałam się nie patrzeć w tamtą
stronę.
— Wszystko w porządku — odpowiedziałam wychodząc do łazienki, aby przygotować sobie
kąpiel i „uciec w ciszę". Musiałam po całym tym męczącym dniu odpocząć, odprężyć się, aby
spokojnie zasnąć. Następnego ranka czekał mnie trudny dzień pracy.
Znalazłam się za kulisami nie znanego teatru. Z dziwacznej szafy pełnej barwnych kostiumów
wyszła do mnie uśmiechnięta Eichlerówna, prosząc, abym ją zastąpiła w nowej roli.
Odpowiedziałam, że przecież nie znam sztuki ani żadnego dialogu. Oznajmiła, że będą mi
podpowiadali i mogę odpowiadać własnymi słowami w zależności od sytuacji. Chodzi
bowiem tylko o to, abym była na scenie w pięknym kostiumie, poruszała się i coś mówiła.
Moim partnerem miał być Łapicki. Przedstawienie już się rozpoczęło. Musiałam natychmiast
przebrać się i wyjść na scenę. Poczułam się niezmiernie szczęśliwa. Powiedziałam głośno:
„Całe moje życie pragnęłam chociaż przez chwilę znaleźć się na scenie". Ktoś podał mi białą
powiewną szatę ze stanikiem i falbaną obramowaną złotym haftem. Do tej sukni miałam
nałożyć czapeczkę z czarnego aksamitu obszywaną popielatymi nurkami i spiętą broszą z
kolorowych połyskliwych kamieni. Była tak cudowna, że natychmiast jąnałożyłam patrząc na
swoje odbicie w lustrze. Byłam młoda, piękna i zupełnie do siebie niepodobna. Był to raczej
portret Lizy.
58
Z przewieszoną przez ramię suknią biegłam dalej z tą czapeczką na głowie, pewna swojej
urody i nieziemsko szczęśliwa, aby się przebrać.
Z trudem torowałam sobie drogę w tłumie idących w kierunku sceny aktorów. Przedzierałam
się przez tłum starych mężczyzn w dziwacznych kostiumach i baletnic mijających mnie z
zawistnymi uśmiechami. Aja przeciskałam się między nimi pod prąd, dumna z wyróżnienia i
tryumfująca.
W garderobie zaczęłam ściągać w pośpiechu, aby się nie spóźnić, starą suknię z czerwonego
jedwabiu z czarnymi koronkami. Nie mogłam się z nich wyplątać, porozpinać nieprzebranej
ilości guziczków. A gdy mi się to wreszcie udało, ktoś już zdążył ukraść moją białą suknię.
Zaczęłam jej wszędzie szukać, biegać po długich korytarzach, błagać aktorów, aby mi
pomogli odnaleźć kostium. Nikt dla mnie nie miał czasu, każdy śpieszył w swoją stronę,
uśmiechając się szyderczo. Wtedy ktoś krzyknął: „Sztuka już idzie, teraz pani wej ście!" Aj a
nie byłam j eszcze gotowa. Pomyślałam z rozpaczą że raz w życiu miałam możliwość wyjścia
na scenę i to się mi nie udało. Dalej jednak gorączkowo szukałam po wszystkich garderobach
i zakamarkach mojej wspaniałej toalety do pierwszego aktu i wtedy znów napotkałam
Eichlerównę w powiewnej, motylowatej szacie. „Wiedziałam, że tak będzie — powiedziała
do mnie ze smutnym uśmiechem — są zawistni, to tak właśnie bywa".
Przyniesiono mi inny kostium, potrzebny do drugiego aktu. Ale ten był skromniejszy,
utrzymany w szarej tonacji i jakby trochę znoszony, aja wciąż z uporem szukałam tamtego,
chociaż do tej roli, w jakiej teraz miałam wystąpić, już nie pasował.
Zaczęłam wreszcie nakładać ten szary. Nie był jednak na moją miarę. Nie mogłam dopiąć
guzików. Łapicki z otwartej sceny dawał mi znaki, żebym przyszła, że dłużej nie może
prowadzić sam monologu. W momencie, gdy zdecydowałam się wejść na scenę w moim
codziennym ubraniu, zjawił się Piotruś. Wyciągnął w moją stronę ramiona z przewieszonym

kostiumem scenicznym równie pięknym, jak pierwszy, ale już nie białym ani tak bogatym.
Sięgnęłam z jakiegoś podwyższenia, aby go wziąć z jego rąk, i wtedy ktoś oznajmił głośnym,
kategorycznym tonem: „Przedstawienie skończone".
Obudziłam się. Dochodziła szósta. Doznałam wrażenia, że utraciłam coś niepowtarzalnego,
że w moim życiu zaistniała jakaś nieodwracalna sytuacja. Serce waliło mi głośno. W mózgu
wirowały światełka i wydawało mi się, jakby we mnie pracowała dziwna jakaś maszyna,
wytwarzająca świetlne punkciki rozpryskujące się po mrocznym pokoju. Było mi gorąco i
straszno.
Starałam się odtworzyć w pamięci szczegółowo kolorowy sen, rozszyfrować jego symbolikę.
W miarę uciekających sekund zamkniętych w ty-
59
kającym przy tapczanie zegarku stawał się coraz bardziej odbarwiony i już nie do
odtworzenia. Bladł jak prześwietlona klisza, umykały z niego fragmenty, zacierał się koloryt
dziwnych postaci, rekwizytów, kostiumów. W rezultacie ze snu pozostało tylko wrażenie
przygnębienia i lęku przed czymś nieuchwytnym i niewiadomym, co miało się jeszcze
wydarzyć.
„Sen mara — Bóg wiara" — pomyślałam matczynym porzekadłem zrywając się z tapczanu.
Wysunęłam się cichutko do kuchni, chcąc sobie zaparzyć mocnej herbaty. Godzina świtu po
koszmarnym majaku, nie będącym w samym sobie niczym koszmarnym, wydała mi się
dalszym ciągiem tego, co działo się we śnie. Widziałam wciąż swoją twarz w lustrze, która
była twarzą Lizy, i czułam rozpacz z tamtego snu, że coś zostało mi odebrane, że do czegoś
najbardziej upragnionego nie dopuszczono mnie. Usiłowałam się otrząsnąć z przykrego
nastroju tłumacząc sobie, że sen to tylko odbicie mojej podświadomości. Tkwił w niej biały,
kolorowy sweter i Liza, którą spotkam dziś w szpitalu i która najprawdopodobniej będzie
asystowała przy operacji. Profesor bardzo ją forował ku niezadowoleniu niektórych młodych
lekarzy, rwących się do pomocy przy trudnych zabiegach chirurgicznych.
Woda w imbryku syczała na płytce, zegar tykał głośno, ciemność stała za oknem. Miotałam
się po kuchni zapalając, to znów gasząc światło. Nie mogłam się zdecydować, co lepiej
podziała na moje samopoczucie. Szarość odchodzącej nocy czy chłodne, rażące światło
żarówki, które jest zupełnie różne od tego samego światła, zapalonego wieczorem.
—A ty co tak wcześnie? — wdarł się w ciszę zachrypnięty głos ojca. Wszedł cicho w
wełnianych skarpetkach, a za nim wsunęła się do kuchni Kacunia.
Otworzył lodówkę, nalał pełną szklankę mleka i piłje łapczywie z przymrużonymi oczyma,
pojękując z lubością.
— Cholerne kacowisko w człowieku siedzi—wymamrotał przełknąwszy ostatni łyk. Otarł
usta wierzchem dłoni. Oczy miał przekrwione, twarz zmiętą i bardziej postarzałą niż zwykle.
— Znów tato z Wykolejeńcem zaczyna... — westchnęłam domyślając się, że jest po pijackiej
libacji i zaraz będzie miał do wszystkich o wszystko pretensje.
— Co za dom, żeby w nim odrobiny kwasu z kapusty nie było albo chociaż kiszonego ogórka
— rozpoczął gderliwie. — Nieboszczka jaka była, taka była, ale w spiżarni artykułów
pierwszej potrzeby nie brakowało. O wszystkim pamiętała. Nawet o kwasie i marynowanych
śledzikach — westchnął spazmatycznie i usiadł ciężko na taborecie.
Widać było, że dręczą go wyrzuty sumienia.
60
— Napije się tato herbaty? — zapytałam nalewając dla siebie świeżej esencji do filiżanki.
— Nalej! — zgodził się bez entuzjazmu. — Na kaca najlepszy jest klin, ale ty i tak tego nie
zrozumiesz! — Machnął ręką i przysunął sobie szklankę z herbatą, krzywiąc się na jej widok
ze wstrętem. — Ewa śpi? — zapytał po chwili.
— Śpi — skinęłam głową.

— No i co ten gość z Londynu, przywiózł jakąś dobrą wiadomość? — zainteresował się
ziewając szeroko i wytrzeszczając na mnie mrugające oko.
— Nic specjalnego. Ot, taki list o wszystkim i niczym — zbagatelizowałam, nie chcąc ojca
wtajemniczać w moje sprawy. Nie umiał trzymać języka za zębami i mógł wszystko
wszystkim wypaplać przy wódce.
— Pamiętaj, że masz dziecko, kota, dom i ojca — powiedział nie na temat i zabrał się do picia
herbaty. — Nalej jeszcze jedną, tylko specjalnie mocną. Zabiorę ją sobie do pokoju.
— Do pokoju? — zdziwiłam się. — Przecież może tato wypić ją tu, razem ze mną.
I nagle coś mnie w tym zastanowiło, wydało się podejrzane.
— Tato, kto jest w pokoju?
— W pokoju? — zdumiał się ojciec, wlepiając we mnie latające, niespokojne oko — kot jest
w pokoju. Kto inny, na Boga Ojca, mógłby być u mnie poza Kacunia, i to rodzaju samczego.
— Przecież Kacunia jest w kuchni — stwierdziłam oschle, nalewając jej na spodek trochę
mleka.
—No, może i tak... —zmarkotniał, oblizującjęzykiem spieczone wargi.
W tej samej prawie chwili rozwarły się drzwi i stanął w nich Wykolejeniec. Był kompletnie
ubrany. Jedynie krawat pod szyją zwisał luźno na różowej koszuli.
— Witam, witam — zaszurał od progu nogami, zginając się w szarmanckich ukłonach. — Jak
się spało, jak się dzionek zapowiada?
Zamarłam z oburzenia. Zamiast jednak coś odpowiedzieć albo przegnać go z domu, bez słowa
odruchowo nalałam szklankę herbaty i postawiłam ją przed nim na stole.
— Rączki całuję — odparł grzecznie i usiadł skromniutko na brzeżku
krzesła.
Ojciec z wystraszoną do tej pory miną odetchnął z widoczną ulgą. Popatrzył na mnie z
czułością. Tak zwykł jedynie spoglądać na Ewę lub kota.
— Widzisz, Zyga, jaką mam wspaniałą córkę? Moja krew! Nigdy ojcu złego słowa nie powie.
Nawet jak się jej o świcie niespodziankę sprawia — chrząknął, rozpiął guzik u swetra i dodał
z werwą w głosie: — Zaraz
61
się wokół śniadanka zakręcę! — Zatarł dłonie i zaczął wyciągać z lodówki jajka, masło,
boczek.
— A nie znalazłby się jakiś, choćby najmniejszy, korniszonek? — wtrącił nieśmiało
Wykolejeniec.
— Nic się, stary, nie pesz! — uspokoił go ruchem dłoni ojciec. — Ogórków nie ma, ale
gdzieś tu zamelinowałem słoiczek maślaczków własnego zbioru.
Wykolejeniec rozsiadł się teraz wygodnie na krześle. Założył nogę na nogę, pochwalił mój
szafirowy szlafrok i zaczął nucić cichutko jakąś melodyjkę. Ojciec się do niego przyłączył i
nagle obaj, uśmiechając się do siebie porozumiewawczo, zaczęli zgodnym, przyciszonym
chórem: W szybkowarze u Helutki pędzą bimber krasnoludki. I zamienią go z ochotą na
tureckie czyste złoto!
Wyniosłam się ostentacyjnie do swego pokoju, zabierając tacę ze śniadaniem i upominając,
aby swoimi rykami nie zbudzili Ewy.
Tajemnicę pełnych butelek wyjaśniła pijacka piosenka, ułożona zapewne przez Wykolejeńca.
W czasach szkolnych zapowiadał się podobno na wielkiego człowieka. Pozostał mu z tego
jedynie wzrost i łatwość klecenia na poczekaniu okolicznościowych wierszyków.
Postanowiłam rozmówić się poważnie z ojcem, gdy tylko pozbędzie się dręczącego kaca, i
chciałam wymusić na nim obietnicę, że nie tylko nie będzie pędził bimbru w czajniku lub
szybkowarze, ale również nigdy więcej nie zaprosi do naszego domu Wykolejeńca. Gotowa
byłam uciec się do małego szantażu: albo sfinansuję mu wycieczkę do Turcji, albo nigdy tam
nie pojedzie, jeżeli nie zastosuje się do mojej prośby. Wiedziałam jednak, że niewiele to

wszystko pomoże. Tyle tylko, że przez pewien czas nie będę narażona na tego rodzaju wizyty,
po których mogłam się pewnego dnia znaleźć bez mieszkania lub najkonieczniejszych
przedmiotów. Wykolejeniec w momentach głodu alkoholowego miał lepkie ręce i nic dla
niego nie było święte.
Ewa pomrukiwała przez sen. Żułam powoli chleb z masłem i miodem, powracając uparcie
wzrokiem do rozłożonego na fotelu sweterka. Za chwilę powinnam jązbudzić. Prosiła o to. Z
samego rana musiała oddać na uczelni jakąś swoją olejną pracę. Płótno oparte o biurko było
odwrócone malowidłem do ściany. Byłam ciekawa, co przedstawia, ale nie chciało mi się
ruszyć z miejsca. Z pewnością była to znów jakaś abstrakcja.
Czułam się po nocy zmęczona, zirytowana obecnością Wykolejeńca i sennymi majakami.
Wracały do mnie fragmentami, niepokoiły, podtrzy-
62
mywały zły nastrój. Nie potrafiłam się z niego otrząsnąć. Przyplątały się także niedobre myśli
na temat Marcina. Zbyt już długo nie dawał znaku życia. Mógł przecież być chory, mógł
także przeżywać jakieś rodzinne kłopoty albo wypadł mu dłuższy wyjazd służbowy. Może
nawet zagraniczny. Nie było więc możliwości spotkania się. Marcin nie miał zwyczaju
pisania listów czy choćby kartek. Uważał to za niepotrzebną stratę czasu. Twierdził, że taka
pisanina jest dla niego czymś w rodzaju, „onanii umysłowej". Nic więc nie pozostało innego,
jak cierpliwie czekać. Wprawdzie dał mi „awaryjnie" —jak się wyraził — swój adres do
jednostki, dając jednocześnie do zrozumienia, że mogę z niego korzystać tylko w nagłej
sprawie. Nie mogłam więc telefonować ani pisać, bo co właściwie ważnego miałam do
powiedzenia? Spytać o zdrowie — tego okazu zdrowia—byłoby czymś niepoważnym i zbyt
matczynym. Dopytywanie się, dlaczego nie możemy się spotkać, też byłoby bez sensu.
Mógłby najwyżej powiedzieć: „brak czasu", a o tym sama wiedziałam. W przeciwnym razie
miałabym już w domu depeszę, zawiadamiającą gdzie i kiedy mam się zjawić. Najrozsądniej
było o tym wszystkim nie myśleć i cierpliwie czekać.
Szybko dopiłam herbatę, wzięłam gorący prysznic i ubrałam się w moją codzienną sukienkę
ze szkockiej kraty. Ewa lubiła wylegiwać się długo, czytać w łóżku, słuchać muzyki. Gdybym
na to pozwoliła, jadłaby najchętniej również w nim śniadanie.
— Ewa, jest już siódma, wstawaj! —dotknęłam delikatnie jej ciepłego ramienia, żeby nie
przestraszyć, i nastawiłam cichutko radio. Podawano pesymistyczną prognozę pogody.
— Już wstaj ę—wymamrotała z zamkniętymi oczyma, wtulaj ąc twarz w poduszkę.
— Wstawaj! — pociągnęłam ją za kosmyk włosów. Były w dotyku miękkie i jedwabiste.
Usiadła w pościeli w kolorowe kwiatki, rozejrzała się dookoła trochę nieprzytomnym
wzrokiem, uśmiechnęła się promiennie w kierunku swetra i cmoknęła mnie w policzek.
— Gdy skończę studia, to przez kilka dni w ogóle nie będę wstawała — oznajmiła wsuwając
stopy w drewniaki z jednym paskiem z czerwonej skórki.
— Dobrze — zgodziłam się z uśmiechem — tylko że gdy już można sobie na coś pozwolić,
to wtedy przeważnie to „coś" nie bawi, nie pociąga. — Westchnęłam wiedząc, że te wszystkie
doświadczenia były jeszcze przed Ewą pełną złudzeń i wiary w cudowność świata, wszelkich
swoich poczynań i wieczność każdego uczucia. I chciałam, żeby w tym przeświadczeniu
trwała jak najdłużej.
63
— Maa, kto jest w kuchni? — zapytała nagle. — Słyszę czyjś głos.
— Wykolejeniec — odpowiedziałam krótko, nie chcąc wtajemniczać Ewy w ojcowe sprawy.
Wiedziała i tak już wystarczająco dużo.
— Tak od samego rana? — dziwiła się patrząc na mnie. — Czy to prawda, że on wszystko
kradnie, wydaje na wódkę i wciąż zmienia żony?
— Co ci do głowy przyszło?

— Babunia kiedyś opowiadała. Przed pójściem do szpitala prosiła mnie nawet, żebym
wpłynęła na dziadusia, aby go nie wpuszczał do domu, gdyż czuje, że on na dziadka
sprowadzi kiedyś prawdziwe nieszczęście
— mówiła ziewając i rozczesując włosy.
—Nie czesz się w pokoju. Od tego jest łazienka — upominałam z przyzwyczajenia, bo i tak
wiedziałam, że zrobi to, na co będzie miała w danym momencie ochotę.
— Och, maa, nie truj od samego rana! Znów wstałaś lewą nogą, jak mawiała babunia, albo ci
się coś złego śniło.
— Właśnie! — powiedziałam pudrując nos. — Miałam bardzo dziwny i zupełnie realny sen.
— Przestań, maa, wierzyć w takie brednie! — żachnęła się, wykonując rękoma ćwiczenia na
wyrobienie mięśni podtrzymujących biust.
— Jesteś czasem jak babunia! Kiedyś o mało nie oblałam egzaminu przez jej proroczy sen.
Szło mi przy odpowiedziach dobrze, a ja wciąż czekałam, kiedy wreszcie padnie pytanie, na
które nie będę umiała odpowiedzieć. Babunia przed wyjściem powiedziała mi, żebym
uważała, gdyż ona miała straszny sen ze zgniłymi rybami i mogę nie zdać — ciągnęła lekko
zdyszanym głosem, robiąc teraz dla odmiany przysiady. —No i tak do tego babuni snu
ustawicznie wracałam, że w pewnej chwili zaczęłam się wahać, zastanawiać i mało
brakowało, żebym odpadła przy egzaminie.
—Nie wierzę przecież w sny! —krzyknęłam zniecierpliwiona.—Ale nic na to nie poradzę, że
nie mogę się otrząsnąć z przykrego wrażenia! Ojciec zapukał do pokoju.
— Ja za chwilę wychodzę — oznajmił wsadzając głowę. — Po drodze zrobię zakupy —
dorzucił, żeby mnie udobruchać.
W tej samej chwili zadzwonił telefon. Skinęłam ojcu głową, podnosząc słuchawkę. Ewa
dawała mi rozpaczliwe znaki, że nie ma jej w domu.
Dzwonił Brysio. Przeprosił, że telefonuje o tak wczesnej porze, ale chciałby porozmawiać z
Ewą w bardzo ważnej sprawie.
— Przed chwilą wyszła — skłamałam niechętnie, kręcąc z niezadowoleniem głową. Ewa
siedziała na brzegu tapczanu z oczami wlepionymi we mnie. Odłożyłam słuchawkę.
64
— Powiedział, że ma do ciebie ważną sprawę — spojrzałam na nią uważnie i jednocześnie
pomyślałam, że za chwilę muszę wyjść z domu i znów nie mogę jej poświęcić czasu,
porozmawiać. Możliwe, że miała jakieś kłopoty.
—Niech ma! —wzruszyła lekceważąco ramionami. — Pewnie znów jakieś pretensje.
— Posprzeczaliście się z Brysiem?
— Nic ważnego! — burknęła.
W przedpokoju trzasnęły drzwi. Ojciec z Wykolejeńcem wyszli z mieszkania. W szparę
wcisnęła się kocia łapa i do pokoju wtargnęła Kacunia ze sterczącym ku górze ogonem.
— Dawno u nas nie był—zauważyłam nakładaj ąc przed lustrem czapkę z futrzanym
otokiem.
— Taki się zrobił zazdrosny, że z nikim nie mogę słowa zamienić ani się spotkać —
odpowiedziała z ociąganiem. — Zła jestem na niego i niech sobie nie myśli, że będę jego
niewolnicą!
— To mu o tym powiedz, a nie unikaj telefonów. Takie chowanie głowy w piasek niczego nie
rozwiąże. Mówiłaś kiedyś, że nie lubisz krętactwa ani kłamstw, a sama jak postępujesz? —
Usiłowałam ją strofować, ale Ewa szła już w stronę łazienki, a ja nie mogłam ani chwili
dłużej pozostać w domu. — O której wrócisz z zajęć? — spytałam przy drzwiach, głaszcząc
łaszącego się do moich nóg kota.
— Powinnam być przed piątą, ale jeszcze nie wiem — odpowiedziała już z łazienki, mrucząc
pod nosem jakąś melodię.

Do przystanku prawie biegłam. Deszcz ze śniegiem zacinał, ulicą śpieszyli pod parasolami
ludzie, przelatywały samochody rozpryskując na boki kałuże wody. Przez chwilę tkwiłam
jeszcze przy sprawach Ewy i Bry-sia, ale gdy nadszedł przepełniony autobus, myślałam już
tylko o tym, jak się do niego dostać.
Przepychając się w duchocie do przodu i uważając, aby mi nie poobrywano guzików,
natknęłam się na Lizę w nieprzemakalnym czerwonym płaszczu z kapuzą. Przywitałyśmy się
uśmiechem, rozdzielone jakimś mężczyzną w okularach. Zamieniłyśmy zdawkowe uwagi na
temat pogody i już wiedziałam, że mam dzień zepsuty, chociaż w szpitalu spotkanie także
było nieuniknione.
— Chyba mi się dziś śniłaś — usiłowałam przełamać w sobie, jak zwykle, niechęć i
uprzedzenie.
— Nie był to zapewne najpiękniejszy sen! — zażartowała.
— Nie był — odpowiedziałam. — Nie z twego powodu, oczywiście — dodałam. — Działo
się w tych moich majakach wszystko „na nie".
65
— Przynajmniej dobrze, że tylko we śnie — pokazała w uśmiechu równe, ładne zęby nie
tylko mnie, ale czterem innym, przytulonym do nas pasażerom. — U mnie znów na jawie nie
jest najlepiej.
Popychano nas, rozdzielano, znów przybliżano. Ktoś kopnął mnie boleśnie w nogę, zawadził
pończochę teczką. Przeraziłam się, czy nie puściło oczko w nowych rajstopach.
— Pociesz się, że u mnie także nie najlepiej! — odpowiedziałam myśląc o Ewie.
Lawirowałam głowąmiędzyjakąś czapkąz lisa a włóczkowym turbanem, żeby dostrzec jej
twarz.
— Żadna pociecha! — odkrzyknęła chwytając dłonią w czarnej rękawiczce za oparcie
siedziska. Autobus nagle zahamował i wszyscy polecieli do przodu.
Wysiadając na przystanku, tuż obok zamkniętej o tej porze kwiaciarni, poczułam, że ktoś mi
się przygląda. Odwróciłam głowę. Na chodniku stała Kostyrówna. Poznałam ją natychmiast,
chociaż od naszego ostatniego spotkania minęło przynajmniej dwadzieścia lat. Trochę
przytyła i stała się bardziej podobna do swojej matki. Pamiętam ją doskonale z czasów, gdy
prowadziła stragan z owocami w hali na „Koszykach". I teraz Kostyrówna przypominała ją
bardziej niż siebie ze szkolnych czasów. Spoglądała na mnie z bladym uśmiechem na
szerokiej twarzy z oczami w głębokich, brązowych cieniach.
— Kostyrówna! — krzyknęłam radośnie, jak za sztubackich czasów, i rzuciłam się w jej
kierunku.
— Widziałam cię j uż w autobusie, ale byłaś tak zagadana z j akąś babką, że nawet nie
zauważyłaś, jak cię dotknęłam łokciem — powiedziała wyciągając do mnie rękę i prychając
przez nos, jak dawniej, gdy była czymś przejęta lub zirytowana.
— Strasznie się cieszę, strasznie się cieszę... — powtarzałam w kółko, rozczarowana i
zaskoczona jej wyglądem. W pamięci pozostał obraz czegoś bardzo ładnego. Kostyrówna
wyglądała staro na swój wiek. — Często myślałam, co się z tobą dzieje — dodałam, myśląc o
tym, że nawet jeszcze w początkach okupacji zazdrościłam jej elegancji i ładnych sukienek, a
dziś Kostyrówna wyglądała nijako w szarym płaszczu ze zmokłym futrzanym kołnierzykiem.
Przypominał farbowane króliki.
— Ja także — odpowiedziała bez większego entuzjazmu, jakby spłoszona lub czymś
zaaferowana. Obserwowała mnie taksującym, uważnym wzrokiem, jakby przeliczała na
złotówki to, co nosiłam na sobie.
Na wyciągniętej z torebki recepcie wypisałam jej pośpiesznie adres i telefon, prosząc, aby do
mnie koniecznie zadzwoniła.
66

Skinęła głową w zielonej, włochatej czapce, spod której wymykały się ciemne kosmyki
włosów.
— Pracuję tutaj, w pobliżu — zrobiła nieokreślony ruch głową. — W Ministerstwie
Komunikacji — dodała po chwili.
Biegnąc do szpitala i mając w zasięgu wzroku smukłą sylwetkę Lizy, która już dochodziła do
bramy, usiłowałam sobie przypomnieć, kto mi opowiadał, że pod koniec okupacji
Kostyrówna wyjechała do Niemiec z jakimś wyższym oficerem Wehrmachtu. Nie wiem, ile
było w tym prawdy, ale i ja raz ją widziałam przelotnie na ulicy w towarzystwie Niemca w
mundurze. Kostyrówna miała wtedy na nogach czarne, lśniące oficerki i pelisę z bobrowym
kołnierzem. Nie zauważyła mnie, a może udała, że
nie widzi.
Właściwie dlaczego tak się ucieszyłam z tego spotkania? — zastanawiałam się ściągając w
dyżurce płaszcz i zerkając na Lizę. Zdążyła już nałożyć biały kitel, a także poprawić makijaż.
Zabierała się właśnie do zapalenia papierosa.
„Jestem niepoprawnąromantyczkąi znów doznam nowego rozczarowania, bo ta Kostyrówna
dziś i tamta sprzed kilkudziesięciu lat to dwie różne osoby o podobnej powierzchowności".
Poprawiłam z westchnieniem włosy, zawiesiłam na szyi stetoskop i wyszłam w białym
fartuchu na długi korytarz wypełniony mieszaniną zapachów— ostrą wonią środków
dezynfekcyjnych, mdłą rozwożonego śniadania i specyficznym zapachem potu ludzi chorych.
Wchodziłam w inny świat. Poruszałam się w nim i czułam pewnie. Byłam tu na swoim
miejscu. Osobiste sprawy i codzienne kłopoty zatracały powoli swoją ostrość, przestawały
pozornie istnieć. Chorzy, cierpiący ludzie czekali tutaj na moją pomoc i wiedzę z ufnością i
wiarą, że im pomogę, że uratuję od śmierci, od kalectwa i przywrócę zdrowiu.
Z Kostyrówna spotkałyśmy się w niedzielne przedpołudnie w „Krokodylu" na Starym
Mieście. Przyszła z opóźnieniem, jak to było w jej zwyczaju od najmłodszych lat, z głową
utapirowaną na „chryzantemę". Widać było, że w sobotę odwiedziła fryzjera. Miała na sobie
ciemnozielony „szanelowski" kostium, świeżo wymanikiurowane paznokcie pociągnięte
różową emalią i odnalazłam w niej coś z tamtych dawnych lat.
— Łapałam taksówkę, żeby się nie spóźnić — tłumaczyła zdyszanym głosem — wiesz, jak to
wygląda zaraz po pierwszym. Wszyscy w niedzielę gdzieś walą taryfą, udając hrabiów.
— Ale i tak się spóźniłaś — roześmiałam się, patrząc na nią przyjaźnie, bo to była cała
Kostyrówna w tym zaaferowaniu i słownictwie.
67
— Dziesięć minut się nie liczy! — zbagatelizowała, sadowiąc się wygodnie w miękkim
krzesełku naprzeciw kominka. — Funduję za to czekoladę z ciachami. Wybieraj, ile chcesz!
— oznajmiła.
— Podtrzymujesz tradycję — odpowiedziałam. Kostyrówna była z nas dwu tą, która miała
zawsze jakieś grosze i fundowała czekoladowe „bombki z kolcami" albo ogromnego,
wiosennego cukierka o smaku malinowym za całe pięć groszy.
— Pozwól, że tym razem ja ciebie zaproszę. Mam spore długi u ciebie.
Zaczęłam jej przypominać czasy, gdy płaciła za moje lody, a w najgorszym razie kupowała
jedną tutkę w waflu i wspólnie ją lizałyśmy. W rewanżu musiałam jej opowiadać
nadzwyczajne historie o miłości. Zmyślałam je na poczekaniu twierdząc, że wyczytałam je w
książkach „dla dorosłych". Inaczej nie wierzyłaby w ich prawdziwość. Kostyrówna nigdy
tych historii nie miała dość, tak jak ja fundowanych przez nią słodyczy. A opowieści lubiła
tylko takie, które się dobrze kończyły. To znaczy ślubem.
— Co się z tobą przez te lata działo? — zagadnęłam, gdy kelnerka odeszła z pokaźnym
zamówieniem.
— U mnie nic! —wzruszyła ramionami takim gestem, jakby chciała zrzucić z pleców
łażącego robaka. Zrozumiałam, że wolałaby nie wracać do odtwarzania tego, co już poza nią.

—A pamiętasz Saleckąz trzeciej ławki? — zmieniłam temat. — Spotkałam ją w zeszłym roku
zimą w Bukowinie. Pracuje w handlu zagranicznym. Pytała o różne koleżanki, a także i o
ciebie.
— Nie bardzo sobie przypominam, która to? — zastanawiała się ściągając gęste ciemne brwi.
— Czy to ta z zezem?
— Ależ skąd! Z zezem to była Danka, a Salecka grała na pianinie podczas dużej pauzy. —
Nie pamiętasz? — denerwowałam się, bo przecież właśnie z Kostyrówna w takt melodii
brazylijskiego tanga często obie tańczyłyśmy. Zanuciłam półgłosem:
Gdy brazylijskie słońce pali, Atlantyk cicho szumi w dali, tęskniące serce w nas się żali,
namiętna miłość budzi się... Kostyrówna prychnęła zabawnie przez nos jak rozsierdzona
kotka i wzruszyła ramionami.
— A ty pamiętasz Blaszkównę spod okna? — natarła na mnie.
— Marysię? — spytałam, odtwarzając w pamięci topografię naszej klasy, której okna
wychodziły na ulicę Marszałkowską.
68

— Ale skąd! Jaką Marysię? — oburzyła się Kostyrówna. — Blasz-kówna nazywała się
Staśka i miała warkocze zawsze tłuste i ciasno splecione. Nie pamiętasz? Wierzyłyśmy, że je
do mycia nie rozplata!
— Nie... — przyznałam ze skruchą.
— Ona zawsze była mocna w matmie i od niej przecież ściągałaś.
— Ja od niej? — zaperzyłam się. — Jeżeli ściągałam, to tylko od Vogtmanówny. Siedziała
przede mną i czasem przysyłała ściągawkę na klasówce, a ja za nią pisałam domowe
wypracowania z polskiego.
— Vogtmanówna nie siedziała przed tobą, tylko na ostatniej ławce! — poprawiła
autorytatywnym tonem Kostyrówna i energicznym ruchem zanurzyła widelczyk w
czekoladowej powłoce ciastka z bitą śmietaną. Poszłam za jej przykładem i obie przez chwilę
milczałyśmy.
W rogu pod oknem, na tle muślinowych, falbaniastych zasłon, mężczyzna w okularach grał
na pianinie stare, przedwojenne melodie.
— Widziałam się ostatnio z Wiśniewską. Ma troje dzieci i męża weterynarza — odezwała się
pierwsza Kostyrówna.
— Z którą Wiśniewską? Nie pamiętam takiej w naszej klasie. Była jedna w szkole, ale o rok
wyżej od nas.
— Jak to nie pamiętasz? — zdziwiła się. — Mieli cukiernię na Hożej i przynosiła na drugie
śniadanie ciepłe drożdżówki i zawsze nas częstowała.
— Mnie widocznie nie częstowała, bo jej zupełnie nie pamiętam — powiedziałam
kategorycznym tonem i zapytałam: — A Rosiewiczownę pamiętasz?
— W ogóle nie przypominam sobie tego nazwiska.
— Nie możesz sobie nie przypominać Anki Rosiewiczówny, bo zawsze ciągałyście się na
pauzie za łby i nazywałaś ją owsikiem.
— To nie ją, a Helenkę Guc. Była blada i chuda, chociaż żarła na dużej pauzie zawsze dwie
bułki z szynką. Pamiętam jąjak dziś, bo Walcza-kówna napisała jej atramentem z tyłu na
kołnierzyku: „Henio", bo się wtedy w takim chłopaku od „Lelewela" podkochiwała i była z
tego cała awantura.
— W Heniu kochała się Gryzińska — sprostowałam.
I tak mijałyśmy się w naszych szkolnych wspomnieniach, jak mijałyśmy się w życiu, chociaż
kiedyś przysięgałyśmy sobie przyjaźń do śmierci.
— Powiem ci sensację! — zaczęłam. — Pamiętasz tego Piotrusia, który pisał do mnie
wiersze?

— Tego chłopaka od was z przeciwka, co miał takie wyłupiaste oczy?
— Piotruś nie miał wyłupiastych oczu — sprostowałam. — Duże, jasnozielone i bardzo
ładne.
69
— Dla mnie miał wyłupiaste, a przy tym był strasznie chudy — upierała się i tak samo jak za
szkolnych czasów starała się mi go obrzydzić.
— Niech ci będzie! — uśmiechnęłam się. — Czy wiesz, że on przez te wszystkie lata siedział
w Anglii, a po wojnie latał jako pilot na pasażerskich liniach?
— A skąd mogę wiedzieć? — zdziwiła się, popijając ze smakiem gorącą czekoladę.
— Widziałam się z nim kiedyś w Londynie, a teraz chce wracać na stałe do Polski.
— Do ciebie? — zapytała rzeczowo.
— W ogóle do kraju — dałam wymijającą odpowiedź, bo wiedziałam już, że z Kostyrówną
nie odbudujemy naszej dawnej przyjaźni i że właściwie niewiele mamy sobie do powiedzenia,
chociaż obie staramy się wpaść w ten sam ton, ale to się nam jakoś nie udaje.
— A ty zostałaś jednak doktorką! — W głosie Kostyrówny zadźwięczała ledwo uchwytna
nutka zazdrości. — Zawsze myślałam, że będziesz pisała książki.
— Ja, książki? — zdumiałam się. —Nigdy mi to nawet do głowy nie przyszło.
— Ja to nawet do dziś pamiętam niektóre z twoich opowiadań. Zwłaszcza o tej hrabinie, do
której kochanek przyjeżdżał na białym koniu. Nawet wtedy jeszeze przyjeżdżał, gdy go
zazdrosny mąż zarąbał siekierą. Pamiętam nawet, że nazywał się Armand!
Obie wybuchnęłyśmy śmiechem i on nas trochę do siebie zbliżył.
— Wciąż wierzysz w duchy i życie pozagrobowe? — pytała dalej rozbawiona, odmłodzona
śmiechem i nie czekając odpowiedzi ciągnęła dalej : — Pamiętam, jak się ze strachu budziłam
z krzykiem po tych twoich różnych opowieściach o nieboszczykach wyłażących z grobów jak
glisty, żeby szukać po śmierci wyciętego serca albo wątroby! Do dziś nie jem żadnych
podrobów! — otrząsnęła się z widocznym obrzydzeniem.
—Iz tego wszystkiego, jak widzisz, poszłam na medycynę — sięgnęłam z westchnieniem po
następne ciastko z orzechami, obliczając w myśli kalorie.
— Jesteś sama czy z mężem? — zaryzykowałam pytanie, zerkając na Kostyrównę, której
twarz lekko się zaróżowiła i zniknęło z niej poprzednie napięcie.
— Z pierwszym, którego znałaś, to się jeszcze na początku okupacji rozeszłam. To chyba
wiesz...
— Aha! — skinęłam głową.
— Z drugim miałam bliźniaki. Wkrótce po wojnie. Zmarły na dyfteryt. Doktorka z pogotowia
za późno rozpoznała, co im jest, i nim przewieziono
70
je do szpitala, to się podusiły — relacjonowała bezbarwnym głosem zapatrzona w szklany
blat stolika. — W rok później rozeszliśmy się z mężem. Pił za dużo — uzupełniła. — Teraz
jestem sama. Dość dobrze zarabiam, mam ładne mieszkanie. Musisz kiedyś do mnie przyjść.
Kręci się przy mnie taki jeden naczelnik z naszego ministerstwa. W ubiegłym roku byłam na
urlopie w Bułgarii i tak jakoś się żyje... A co u ciebie?
Podniosła na mnie oczy jeszcze bardzo ładne, ale jakoś chłodne, twarde w wyrazie.
Opowiedziałam jej pokrótce moje rodzinne układy, wspomniałam o Ewie, o rozwodzie z
Busiem. Napomknęłam coś nawet na temat Marcina, żeby nie być jej dłużną ale zauważyłam,
że Kostyrówną wodzi po sali trochę nieobecnym wzrokiem i tak naprawdę nic ją moje sprawy
nie obchodzą.
Umilkłam i także zaczęłam rozglądać się po sąsiednich stolikach. Lubiłam kawiarnianą
atmosferę. Sala wypełniała się szybko. Brakowało już wolnych miejsc. Gdzieś w głębi, w
pobliżu bufetu, rozległ się w ściszonym gwarze młodzieńczy, nieopanowany śmiech.
Wychyliłam się trochę w krześle, żeby dyskretnie zerknąć w tamtą stronę. Dziewczyna o

długich jasnych włosach rozrzuconych na plecach, odziana w czarny sweter, śmiała się z
czegoś serdecznie. Twarz miała zwróconą do kogoś, kto siedział do mnie plecami. Zasłaniały
go głowy gości przy innych stolikach. Miała trochę kocią w wyrazie twarz i śliczne zęby.
Musiała o tym wiedzieć. Uśmiech nie schodził z jej wypukłych, rozchylonych ust.
Popatrzyłam na nią z sympatią. Tyle w niej było radości życia i uroku.
Kostyrówną żuła w zamyśleniu ciastko z owocową galaretką jakby trochę nieobecna
myślami. Śmiech się powtórzył. Dziewczyna pochyliła się do przodu, tak że prawie dotykała
głową czoła swego partnera, który też się w jej stronę pochylił. W rysunku jego szerokich
pleców i głowy, która mi przez ułamek sekundy mignęła, było coś z Marcina. Ale ja go
widziałam ostatnio wszędzie i to był znak, że już do niego tęskniłam. Mimo woli
westchnęłam, wychylając się bardziej, aby jeszcze raz zerknąć na tę parę.
— Ktoś z twoich znajomych tam siedzi? — spytała z niezadowoleniem Kostyrówną,
prychając przez nos.
— Nie. Po prostu przyglądam się dziewczynie. Ładnie się śmieje.
— Każdy się ładnie śmieje, jak jest młody — stwierdziła z goryczą i też spojrzała w tamtą
stronę.
Teraz mogłam wyraźnie zobaczyć głowę mężczyzny zwróconą ku dziewczynie. Serce waliło
mi coraz głośniej, chociaż tłumaczyłam sobie, a może nawet wmawiałam, że ten mężczyzna
to z pewnością nie Marcin, bo Marcin mieszka w Krakowie. Gdyby przyjechał do Warszawy,
nie sie-
71
działabym teraz tutaj z Kostyrówną. Jakieś nieokreślone uczucie ni to zażenowania, ni
porażki przyczepiło się do mnie jak pijawka i nie mogłam sobie z nim poradzić.
— A twoja córka to czyje dziecko? — zainteresowała się nieoczekiwanie Kostyrówną.
Zawsze miała spóźnione reakcje i to jej pozostało.
— To długa historia — odpowiedziałam niecierpliwie. Z trudem już znosiłam jej
towarzystwo. — Kiedyś ci opowiem — starałam się opanować i zmusić do rozmowy. — W
każdym razie ojciec Ewy zginął w hitlerowskim obozie. Był też lekarzem — dodałam bez
sensu, walcząc z pokusą odwrócenia głowy w kierunku stolika, gdzie siedziała jasnowłosa
dziewczyna, niewiele chyba starsza od mojej Ewy.
„To przecież nie Marcin z nią siedzi — powtarzałam w myśli. — To nie w jego stylu".
—Mnie Niemcy zamordowali ojca—odezwała się po chwili Kostyrówną beznamiętnym
tonem. — Przed wojną, jak pamiętasz, pracował w policji. W czasie wojny ukrywał się. Nie
chciał z nimi współpracować. Wytropili go pod sam koniec okupacji. Wywieźli do Majdanka
i zamienili w dym z komina — dokończyła twardo, cynicznie. Może dlatego, żeby się nie
rozpłakać. Oczy się jej nagle zaszkliły i odwróciła głowę. — Matka zmarła na gruźlicę, a ja
poznałam jeszcze na początku okupacji takiego jednego chłopaka. Żyliśmy ze sobą, trochę się
handlowało i wciągnął mnie do konspiracji. Przez krótki czas byłam łącznikiem na linii
Warszawa — Berlin...
Opowiadała coś jeszcze, jakby ją naszła nieprzeparta ochota do zwierzeń, aleja tylko
udawałam, że jej słucham. Byłam daleka myślami od tych jej okupacyjnych spraw.
Usiłowałam jedynie tak lawirować sobą i krzesłem, aby mieć na widoku tych dwoje w głębi
sali. Teraz dziewczyna pisała coś, a może rysowała na bibułce, przekręcając po dziecinnemu
głowę z rozdziałkiem pośrodku.
„Jest za młoda dla Marcina" — pomyślałam głupio, sięgając machinalnie po filiżankę z
czekoladą. Była pusta.
— A jak ty przeżyłaś okupację? — wdarła się Kostyrówną nagłym pytaniem w moje
rozmyślania.
— Ciężko. Temat na długie zimowe wieczory — odpowiedziałam krótko, ze
zniecierpliwieniem, nad którym nie potrafiłam dalej panować.

— A ty się nic nie zmieniłaś — usłyszałam. — Zawsze byłaś trochę jakby nieprzytomna.
Teraz także... — dokończyła z wyrzutem.
Spod palców pianisty wydobywało się jakieś zapomniane tango, w powietrzu wibrowały
ściszone głosy, ciągnęły smużki papierosowego dymu.
Uśmiechnęłam się do Kostyrówny z przymusem. Zaczęłam coś tłumaczyć, że nie czuję się
najlepiej, że mam w szpitalu kilka trudnych przy-
72
padków i właśnie przez chwilę myślałam o moich pacjentach. Przyglądała mi się z
niedowierzaniem.
— Musisz mnie odwiedzić w domu — powiedziałam szybko, starając się wzbudzić w sobie
entuzjazm do ponownego zobaczenia się z nią. ■— Pogadamy spokojnie o wszystkim,
poznasz moją córkę.
— Też taka ruda jak ty? — parsknęła przez nos.
— Ruda — skinęłam głową.
— Pamiętasz, jak nazywano cię w szkole Ruda Peja?
— Nie — uśmiechnęłam się kwaśno.
— Trochę ci ściemniały — dodała ugodowo.
—Nie ma to dla mnie żadnego znaczenia. Tym bardziej że rudy kolor
w modzie.
„A może tam jednak siedzi Marcin — myśl uparcie wracała do niego. — Telefonował do
mnie, nie zastał i poszedł na kawę, a że nie było wolnego stolika, więc się przysiadł" —
uspokajałam samą siebie i już bardzo chciałam znaleźć się w domu, żeby sprawdzić, czy był
do mnie telefon.
— Gdzie spędzasz Boże Narodzenie? — spytała Kostyrówną, malując usta zbyt jaskrawą
szminką.
— Jeszcze nie wiem — zawahałam się. Dopiero w tej chwili uświadomiłam sobie, że święta
już bardzo niedługo. Ewa coś wspominała, że spędzi je na Chochołowskiej w schronisku.
„Gdyby Marcin..." — pomyślałam i nie dokończyłam, bo Marcin święta musiał spędzać z
żoną i nie było od tego odwołania.
— Ja się wybieram do sanatorium w Ciechocinku. Zawsze się tak urządzam, żeby i święta
mieć z głowy, i trochę zadbać o linię — dokończyła praktycznajak zwykle Kostyrówną.
Wciągając machinalnie brzuch i prostując się w krześle spojrzała na zegarek. — Ale się
zasiedziałyśmy! — krzyknęła. —A dziś leci w telewizji odcinek nowego serialu. Nie mogę go
przegapić. Wychodzisz ze mną?
Skinęłam głową. Tak było lepiej. Nie należało siedzieć i czekać na nie wiadomo co. Jeżeli to
był nawet Marcin, nie chciałam, żeby mnie
widział.
Prószył drobniutki śnieg. W kamieniczkach starego rynku paliły się żółtawe światełka.
Stałyśmy przez chwilę na schodkach przed „Krokodylem". Ulice, przysypane bielą, były
ciche i piękne. Na granatowym niebie wybłyskiwały gwiazdy. Ogarnęło mnie wzruszenie i
smutek. Miasto mego dzieciństwa odbudowane z wojennego gruzowiska znów żyło, ale już
nie było tamtym, po którym dreptałam przy boku matki na Zapiecek do szkoły pani Łuby, ani
tym, po którym później biegałam z Kostyrówną, z Piotrusiem, z chłopcami z tamtych lat.
Tamto wszystko było historią.
75
A rzeczywistość to dom bez matki, to podstarzała Kostyrówna, to Marcin, który gdyby nawet
był teraz przy mnie, byłby tylko pozornie moim. Poczułam się w tej zimowej ciszy
rozpaczliwie samotna.
Kostyrówna trąciła mnie łokciem w ramię, tak jak kiedyś robiła to w szkolnej ławce.

— Popatrz — odezwała się — śnieg pada, a człowiekowi już się nie chce lecieć na ślizgawkę
ani z chłopakami na sanki. — Roześmiała się jakoś sztucznie, szlochliwie i ruszyłyśmy w
kierunku Placu Zamkowego. Ja do autobusu sto szesnaście, a ona do stu dwudziestu pięciu.
Zdążyłam zrzucić z siebie płaszcz i nakładałam domowe pantofle, gdy zadźwięczał telefon.
„Marcin" — przemknęło przez myśl i rzuciłam się jak nieprzytomna do aparatu, żeby mnie
ktoś nie ubiegł. W ojca pokoju ryczał telewizor, więc pewnie by i tak nie usłyszał, a Ewy
widocznie nie było w domu. W naszym pokoju i w kuchni nie paliło się światło.
Telefonował Brysio. Z trudem panowałam nad zdyszanym głosem, żeby nie wyczuł mego
rozczarowania. Pytał o Ewę, ale jakoś zdawkowo. Gdy odpowiedziałam, że nie ma jej jeszcze
w domu i nie wiem nawet, o której wyszła, nie powiedział jak zwykle: „przepraszam" i nie
odłożył słuchawki. Słyszałam w niej jego przyśpieszony oddech.
— Pani doktor... — zaczął nieśmiało. — Ja właściwie chciałem rozmawiać z panią, a nie z
Ewą.
— Czy coś się stało, Brysiu? — usiłowałam ukryć zniecierpliwienie. Blokował rozmową
telefon. Każdej chwili mógł zadzwonić Marcin. Złapałam się na tym, że myślę o nim tak,
jakby rzeczywiście był w Warszawie i siedział w „Krokodylu". Zmusiłam się, aby uważnie
słuchać, o czym mówi chłopak.
— Itak, i nie — powiedział jakoś wymijająco. — Już od dawna chciałem się z panią
zobaczyć.
— Mów jaśniej, o co chodzi.
— O Ewę — wykrztusił i zamilkł.
— Przecież się widujecie? Nie dał żadnej odpowiedzi. Po chwili uzupełnił:
— To bardzo ważne, co chcę pani powiedzieć. Wolałbym jednak osobiście, nie przez telefon.
— Dobrze — zgodziłam się przeczuwając, że będę musiała rozstrzygnąć między nimi jakiś
spór albo że Brysio będzie szukał we mnie sprzymierzeńca. Umówiłam się z nim na czwartek
w przyszłym tygodniu i z westchnieniem ulgi odłożyłam słuchawkę.
Nieoczekiwanie zjawił się w przedpokoju ojciec.
74
— Nie ogląda tato telewizji? — zapytałam, byle coś powiedzieć i umknąć do pokoju z
trzymanym pod pachą telefonem. Chciałam go przełączyć i mieć przy tapczanie w zasięgu
ręki.
— Takie jakieś barachło dają, że oczu szkoda! —machnął lekceważąco ręką.—Myślałem, że
Ewa przyszła—zasępił się.—Co się z tą dziewczyną dzieje?—chrząkając wszedł za mnądo
pokoju. O samotności nie było mowy.
— A co ma się dziać? — wzruszyłam ramionami. — Ma swoje towarzystwo, swoje
zainteresowania i rozrywki. Trudno, żeby w niedzielę siedziała z nami w domu.
— Nie o to idzie! —żachnął się ojciec. — Jaja częściej widuję niż ty i bardzo mi się ostatnimi
czasy nie podoba. — Z westchnieniem rozsiadł się na fotelu. — Zrobił się z niej nerwus,
zmizerniała. Podejrzewam, że zaczęła palić papierosy.
— Nie sądzę — spojrzałam na ojca. Minę miał zatroskaną. —Nigdy jej na tym nie
chwyciłam. Sama nie palę, to jestem wyczulona na zapach.
— Może ma jakieś sercowe kłopoty? — nie dawał za wygraną. — Wszystko to mi się nie
podoba. Brysio też przestał do nas przychodzić, a jak ciebie nie było, to jakiś facet parę razy
telefonował i o nią pytał. Głos jakiś mi nie znany...
— Na pewno pytał o Ewę, a nie o mnie? — spytałam szybko i serce szarpnęło się do
szybszego biegu.
— Na pewno! — zniecierpliwił się. — A co, czekasz na telefon tego
z Anglii?
— Właśnie — przytaknęłam skwapliwie. — Możliwe, że zmienił zamiar i przed świętami
odleci do Londynu.

— Święta... —westchnął ojciec. — Trzeba o choince pomyśleć i ładnego karpia
skombinować. Przydałoby się, abyś wcześniej coś upiekła.
Ja ci pomogę...
Wiedziałam już, że będę musiała z ojcem spędzić Boże Narodzenie i o jakimkolwiek
wyjeździe w góry nie może być mowy. Atak naprawdę, to nie było nawet z kim wyjechać.
— Trzeba pomyśleć także o prezencie dla Ewy — spojrzał na mnie niepewnie, jakby czekał
potwierdzenia, że Ewa będzie z nami na wigilii. W starych, załzawionych źrenicach czaił się
lęk, że wszystko może ułożyć się inaczej.
— Ewa wspominała coś o wyjeździe na narty — odpowiedziałam wykrętnie na pytający
wzrok ojca. — Może coś się jednak zmieni w jej planach.
Zerkałam odruchowo na czarny aparat. Przyciągał, niepokoił milczeniem. Wydawało mi się,
że musi za moment rozdzwonić się, aby przekazać głos Marcina.
75
— Cholerny świat! — mruknął ojciec z westchnieniem, głaszcząc Ka-cunię. Przybiegła za
nim i pomiaukując czule wskoczyła mu na kolana.
Za oknem sypał śnieg. Ogromne płatki wirowały w kręgu żółtawego światła ulicznych latarni.
Przypominały unoszący się rój motyli. Ujadał pies sąsiadów.
— Może by tak napić się herbatki z rumem, co, jak myślisz? — odezwał się niepewnie ojciec
i w tej samej chwili rozległ się dzwonek telefonu.
— Dobrze, niech tato nastawi wodę na gazie! — zgodziłam się prawie radośnie, sięgając po
słuchawkę.
— Halo — powiedziałam nie swoim głosem, chociaż pragnęłam, aby zabrzmiał naturalnie i
ciepło. Przez ułamek sekundy trwała w słuchawce cisza, jakby ktoś zastanawiał się, czy
odłożyć słuchawkę, czy mówić. Powtórzyłam więc razjeszcze: „halo" bardzo miękko,
nieomal pieszczotliwie. Dopiero wtedy nie znany mi męski głos zapytał o Ewę.
— Nie ma jej w domu — poinformowałam z westchnieniem, myśląc jednocześnie o tym, że
wypadało, aby mi się przedstawił. — Mogę wiedzieć, kto mówi?
— Krzysztof— w głosie brzmiało wahanie. — Krzysztof Płodziak — uzupełnił oficjalnym
tonem. — Proszę powiedzieć Ewie, żeby jutro między dziewiątąa dziesiątą rano
zatelefonowała do mnie do domu. Spra-wajest pilna. Dziękuję pani i do widzenia —
zakończył szybko, nim zdążyłam coś powiedzieć, i odłożył słuchawkę.
— Przynieś rum! — dopominał się z kuchni ojciec, a ja nadal stałam przy czarnej skrzynce,
zastanawiając się, kto to taki ten Krzysztof Płodziak. Nazwisko miało w sobie coś
odrażającego. Skrzywiłam się. — Trzeba kupić także dobrej herbaty — perorował dalej. —
Zostaw trochę pieniędzy, to zrobię zapas. Przed świętami może zbraknąć.
—Zostawię—odpowiedziałam wchodząc do kuchni. Pachniało przypalonym mlekiem.
Widocznie ojciec podgrzewał je dla kota i rozlał na palnik.
— Kto dzwonił?
— Ktoś do Ewy.
— Ale kto? — dopytywał się niecierpliwie.
— Nie wiem. Nazwisko nic mi nie mówi. Jakiś Płodziak.
— Chryste! — zatrwożył się ojciec — Po takim nazwisku można spodziewać się wszystkiego
najgorszego.
— Niepiękne! — zgodziłam się z bladym uśmiechem.
— Wszystko to czymś śmierdzi! — zamrugał nerwowo okiem. W każdej sprawie węszył
jakieś ukryte świństwo. — Za dużo się tych samców kręci. Pora dziewczynie za mąż iść.
76
— Nieśpieszno jej do tego — bagatelizowałam.

— Do ołtarza nie, ale do łóżka tak! — stwierdził autorytatywnie, chrzą-kając i kręcąc się przy
kuchence. — Dziewczyna ma temperament. To ja ci mówię, a znam się na tym jak rzadko
kto! — dorzucił chełpliwie, chociaż z troską w głosie.
— Wszystko to jest okropne — odpowiedziałam zmęczonym głosem. Myśl uporczywie
wracała do Marcina. Obraz mężczyzny z „Krokodyla" nie dawał spokoju, chociaż
powtarzałam sobie dziesiątki razy, że to tylko podobieństwo. Takich jak on, dobrze
zbudowanych mężczyzn o jasnych włosach, chodziło po ulicach i kawiarniach tysiące.
— Małe dzieci, mały kłopot. Duże dzieci, duży kłopot — mamrotał pod nosem ojciec,
spacerując nerwowo po kuchni. Rzucał w moim kierunku spojrzenia pełne żalu i pretensji,
jakbym to ja była wszystkiemu
winna.
Czułam się znużona, oszukana. Wyobraźnia mogła wyolbrzymić całą historię z Marcinem, ale
poszczególne elementy wiązały się w logiczną całość. Nie należało się dłużej oszukiwać.
— Porozmawiaj z niąjak matka — westchnął ojciec, zasiadając ciężko za kuchennym stołem.
Dolał rumu do herbaty, wcisnął odrobinę-soku z cytryny. — Od pewnego czasu, gdy
rozmawia przez telefon, wapory na nią biją. Jest cała w nerwach. Z Brysiem nigdy tak nie
rozmawiała. Prze-wąchaj, kto zacz, żeby nie było za późno... — dorzucił chrząkając
znacząco. Lewe oko mrugało groźnie.
— Dobrze, porozmawiam — burknęłam.
„Wymyka się nam uczuciowo niczym śliska wstążeczka z nieudolnych palców" —
pomyślałam z tłumionym westchnieniem, nalewając sobie herbaty.
ROZDZIAŁ 3
Dzień po nocnym dyżurze i dwóch skomplikowanych operacjach zakończył się spotkaniem z
Brysiem. Nie można było dłużej odkładać przesuwanych przeze mnie terminów. Ewa chudła,
oczy miała podkrążone, gdy ją o coś prosiłam lub pytałam, w głosie drgała nutka
zniecierpliwienia. Telefony Brysia ustały zupełnie. Ojciec błądził po mieszkaniu jak lew w
klatce i coraz częściej dolewał „kropelkę" rumu do herbaty. Podejrzewałam, że gdy nie ma
mnie w domu, pociąga wprost z butelki, i to nie tylko rum. Nawet Kacunia chodziła osowiała.
Brakowało jej ojcowych czułości, skąpo teraz odmierzanych, gdyż, jak twierdził: „nie ma do
niczego głowy" i wciąż musi myśleć o Ewie i obmyślać plan działania. Nie chciał jednak
podzielić się ze mną swymi „konkretnymi podejrzeniami" —jak to określił.
Niezupełnie uwolniona od spraw kliniki i operowanych pacjentów, weszłam do „Telimeny".
Marzyłam tylko o mocnej herbacie i odpoczynku, a czekała mnie jeszcze trudna rozmowa.
Bałam się jej. Miała dotyczyć spraw Ewy. Musiałam się jakoś do nich ustosunkować. Tak
niewiele o mojej córce wiedziałam i tak bardzo obawiałam się, aby jej sobie czymś nie zrazić.
Była drażliwa i skryta. Cechy obce w naszej rozmowie. Musiała je przejąć po swoim ojcu.
Dręczył wciąż jeszcze brak wiadomości od Marcina i wyjaśnienia tamtego popołudnia w
„Krokodylu". Wracałam do niego myślami z uporem maniaka. Nie potrafiłam zrezygnować z
osobistego życia na korzyść Ewy. Czyniłam sobie z tego powodu wyrzuty, ale niewiele to
pomagało. Temperament był silniejszy od instynktu macierzyńskiego.
Przyszłam parę minut przed terminem. Chłopak już czekał nad filiżanką kawy przy malutkim
stoliku, wciśniętym pod samo okno z muślinowymi markizami.
78
— Cześć, Brysiu! — uśmiechnęłam się do brodacza w szarym golfie z grubej wełny. Trochę
młodzieżowym ruchem podałam mu rękę. Był przyzwyczajony do tego, że nie musiał jej
całować.
— Cześć! — Podniósł się leniwie od stolika i potrząsnął mocno moją, szorstką od ciągłego
mycia środkami dezynfekcyjnymi, dłonią. — Dobrze, że pani przyszła—westchnął z ulgą i
popatrzył na mnie orzechowymi oczami. Były uważne i inteligentne. Lubiłam tego chłopca,
chociaż irytowało mnie zdrobnienie: Brysio. Kojarzyło się nieznośnie z Busiem, a ten z

ostatnią rozmową telefoniczną. Prosił o spotkanie w „niecierpiącej zwłoki" jakiejś tajemniczej
sprawie. Nie chciał jej ujawnić przez telefon. Był opętany manią prześladowczą. Uważał, że
każdy telefon jest na podsłuchu.
— Boże, jaka ja jestem zmęczona — westchnęłam mimo woli głośno, chociaż chciałam
powiedzieć coś zupełnie innego.
— Pewnie prosto ze szpitala?
— Tak — skinęłam głową, uśmiechając się do Brysia przepraszająco i serdecznie. — Cieszę
się, że cię wreszcie widzę. Zupełnie nas teraz nie odwiedzasz... — zaczęłam, żeby już mieć
ten trudny początek za sobą.
—No cóż... — rozłożył dłonie bezradnym gestem. — Ewa jest zajęta innym — dorzucił
ściszając głos. Opuścił oczy na stolik, jakby w marmurowej mozaice było coś specjalnie
interesującego.
— Co ty opowiadasz!?—wykrzyknęłam nieszczerze, bagatelizując jego słowa, żeby sprawa
nie urosła do rangi dramatu. Na to się jednak zanosiło. — Pewnie się o coś posprzeczaliście.
Znaszją. Wiesz, jaka jest impulsywna i samodzielna. Może zbyt zagrażałeś jej wolności
osobistej? — Uśmiechnęłam się udając, że nic nie wiem o scenach zazdrości, jakie jej
rzekomo urządzał.
— Może robić, co chce — mruknął — ale uważam, że moim obowiązkiem jest panią ostrzec
przed nieszczęściem — zaczął ponurym głosem ściszając go do szeptu.
— O czym ty mówisz? — przestraszyłam się. W twarzy Brysia było coś niepokojącego.
Instynktownie czułam, że za chwilę dowiem się rzeczy strasznej. Słyszałam walenie własnego
serca i nagłą suchość w gardle, jak zwykle, gdy się czymś bardzo denerwowałam.
— Ewę poderwał żonaty facet z dwojgiem maluchów. — Głos Brysia brzmiał głucho.
— Coś chyba pokręciłeś! — krzyknęłam. Kelnerka w długiej, zielonej sukni odwróciła się w
naszą stronę — Ewa i żonaty mężczyzna? — ściszyłam głos. — To do niej nie pasuje. Znam
jej zasady... — dodałam mniej pewnie, bo co ja właściwie o tej dorastającej dziewczynie
wiedziałam? Tyle tylko, na ile chciała mi coś powiedzieć, a przecież do rozmów i zwierzeń
miałyśmy obie niewiele czasu i okazji.
79
— Straciła dla niego głowę — powiedział twardo. — A na to nie ma mocnych.
Przyznałam mu w myśli rację.
— Kto to taki, znasz go? — spytałam nie swoim głosem, wyobrażając sobie wszystko, co
najgorsze. Widziałam już udręczoną Ewę w otoczeniu cudzych dzieci. Obłożona pieluchami,
gotująca kleiki, odwożąca o świcie nie swoje potomstwo do żłobka omotana przez starszego
faceta bez skrupułów i przyszłości. Może nawet alkoholika i zboczeńca biegającego za
podlotkami.
— To taki jeden plastyk. Jakiś czas wykładał u nas na Akademii.
— Płodziak? — zapytałam nie swoim głosem.
— Tak — przytaknął posępnie ciemną głową. — Podrywacz jak rzadko.
— Co ona w nim zobaczyła? — zapytałam głupio, a właściwie pomyślałam głośno.
— Przystojniak z fantazją! Założył się kiedyś z jednym grafikiem, że wyjdzie w biały dzień
na ulicę nago pomalowany w czarne i białe pasy.
— Wyszedł? — spytałam ze zgrozą. Gdyby chodziło nie o Ewę, to może bym się roześmiała,
wzruszyła ramionami albo pomyślała o Wy-kolejeńcu, który nie takie rzeczy robił po
pijanemu.
— Wyszedł! — odburknął ponurym głosem. — I wygrał dwa patyki — dodał z
westchnieniem.
Milczeliśmy przez chwilę. Czułam narastające znużenie i niechęć do dalszego prowadzenia
rozmowy. Kryła się za nią dramatyczna historia dotycząca mego dziecka. Zagrożonego i

bezbronnego wobec uczucia, które spadło na nią nieoczekiwanie jak wiosenna burza w
marcową noc.
— Długo to trwa?
— Nie wiem — wzruszył ramionami. — Od dawna wszystko zaczęło się między nami psuć, a
w ostatnim tygodniu nawet nie chciała ze mną rozmawiać. Mówi, że się kochają i na to nie
ma ratunku.
„Już ja znajdę ratunek" — pomyślałam mściwie pod adresem nie znanego podrywacza mojej
córki.
— Rozwiedziony? — spytałam ostrożnie, parząc wargi gorącą herbatą podaną w białej
filiżance ze złotym brzeżkiem.
—Ale tam! — parsknął mierzwiąc dłonią czarną brodę. Przypominał wilka morskiego,
takiego, jakiego widuje się na reklamach zagranicznych pism ilustrowanych.
— Może to nic poważnego? — uspokajałam głośno samą siebie. — Minie jak katar i tylko
trzeba cierpliwie przeczekać... — Spojrzałam na chłopaka z nadzieją że mi przytaknie, że
uzna także, iż sprawa nadaje się istotnie do przeczekania. Zapomniałam na chwilę o tym, że
młodość jest niecierpliwa i bezkompromisowa.
80
— Ona go naprawdę kocha—odezwał się po chwili, kładąc nacisk na słowie „naprawdę". —
Wszystkie próby na nic! — wzruszył bezradnie
ramionami.
Przez następne pół godziny rozmawialiśmy o różnych nieistotnych w tej chwili sprawach, bo
nie było już nic do powiedzenia w sprawie zasadniczej. Dowiedziałam się jeszcze tylko, że
Brysio nie potrafi zrozumieć, jak mogło stać się to, co się stało, po tym wszystkim, co
wspólnie z Ewą przeżyli. Ale to ja znów z kolei potrafiłam zrozumieć.
— Ćmi mnie ta sprawa jak ból zęba — powiedział na zakończenie naszej rozmowy. Sądząc
jednak z jego wspaniałego uzębienia nie miał większego pojęcia o bólu, do którego
przyrównał swoje obecne cierpienie.
Wróciłam do domu roztrzęsiona rozmową z Brysiem, znużona przepracowanym dniem, pełna
niechęci do siebie samej jako matki i zawiedziona jako kobieta. Od Marcina nie było wciąż
żadnej wiadomości. Nie potrafiłam sobie nawet wyobrazić, od czego zacznę z Ewą rozmowę i
w jakim tonie należy ją utrzymać. Postanowiłam, że „myślenie" odłożę do jutra, gdy będę
wypoczęta i wyspana po nocy, która, według słów matki: „przynosi zawsze rozsądne myśli".
Potrafiłam się na krótko wyłączyć z rzeczy przykrych. Było to czymś niezrozumiałym dla
mojej matki. Uważała po prostu, że nie jestem zdolna do wielkich uczuć i że wszystko spływa
po mnie, jak woda po piórach". Sprawiało jej to widoczną przykrość, a ja nigdy nie
usiłowałam wyprowadzić jej z błędu. Dziś było już na wszystko za późno. Na tłumaczenia,
rozmowy, cieplejsze odruchy. I to bolało najbardziej.
Ewy nie było jeszcze w domu. Natomiast w kuchni za stołem siedział naprzeciw ojca
Wykolejeniec. Między nimi tkwiła butelka wina. Zawierała w sobie widocznie coś znacznie
mocniejszego, gdyż ojciec na mój widok usiłował ją schować pod stół, a Wykolejeniec
powiedział sentencjonalnie: „po winie cnota ginie" i zaraz zaczął się żegnać. Ściskając
mojądłoń w swoich długich chudych palcach rzucił od niechcenia, że był do mnie Jakiś
męski" telefon i on go we własnej osobie odebrał, gdyż „drogi Stasieniek" miał nieco
bełkotliwy głos, chociaż nie było ku temu najmniejszych powodów.
— Kto telefonował? — zapytałam ojca, gdy tylko Zygmuś znalazł się
za drzwiami.
— A od kogo chciałabyś mieć telefon? — zapytał mrużąc filuternie oko. Nie bełkotał i
wyglądał na względnie trzeźwego.
— Czekam na ważną wiadomość — odpowiedziałam zniecierpliwionym tonem. Czułam
coraz większe znużenie i to nie tylko fizyczne. Przez ułamek sekundy pomyślałam także, iż

powinnam zadzwonić do szpitala, aby dowiedzieć się od siostry dyżurnej o stanie zdrowia
moich pacjentów po operacji.
81
— No, więc był taki! •— odrzekł ojciec, jakby był doskonale zorientowany nie 'tylko w
moich wszystkich sprawach, ale także i w myślach.
— Skąd tato wie?
— Twój ojciec wie wszystko! — chrząknął i zamrugał czarnym okiem. —A telefonował ten z
Anglii. Jak mu tam? Zazula czy Jaskółka...
— Zazulkiewicz?
— Jutro odlatuje i chce się z tobą koniecznie zobaczyć — wyjaśniał. — Wobec tego
zaprosiłem go do nas. Będzie dziś wieczorem.
— Przecież już jest wieczór! — krzyknęłam przerażona wiedząc, że nie będę w stanie
zmobilizować się do rozmowy z żadnym obcym człowiekiem. Byłam bliska płaczu. Wciąż
powracała do mnie sprawa Ewy. Nie miałam nawet energii, aby powiedzieć coś ojcu na temat
Zygmusia, którego zabroniłam zapraszać do naszego domu. Musiał jednak wyczuć tę moją
chwilową słabość i zmęczenie, bo nagle odezwał się ugodowym tonem.
— Ja się do waszego towarzystwa pchać nie będę. Chciałem tylko faceta obejrzeć, bo znam
się na ludziach jak rzadko kto i zaraz ci powiem, na co możesz liczyć.
— Nie liczę na nic, tato — odpowiedziałam lodowatym tonem i zamknęłam się w swoim
pokoju, żeby zatelefonować do szpitala, odpocząć chwilę, zebrać myśli i poprawić makijaż
przed wizytą Zazulkiewicza.
Nim sięgnęłam po słuchawkę, telefon zadźwięczał w momencie, gdy przeczesywałam włosy.
Przyjaciel Piotrusia odwoływał swoją wizytę z jakichś tam ważnych, zawile przedstawianych
powodów. Prosił, abym koniecznie zjawiła się następnego dnia o siódmej rano na lotnisku.
Oczywiście z listem i wszystkimi instrukcjami dla Piotrusia, które, jak się wyraził, „z
gotowością i radością powtórzy".
— Dobrze__zgodziłam się skwapliwie, szczęśliwa, że wizyta nie
dojdzie do skutku. Jeszcze słyszałam jego głos, z obcymi naleciałościami w akcencie, a już
widziałam siebie w ciepłej kąpieli i różowym półmroku łazienki! Po odłożeniu słuchawki
uprzytomniłam sobie, że będę musiała wstać około piątej rano, i jęknęłam ze zgrozy.
Natychmiast postanowiłam włożyć do koperty wszystkie karteluszki, formularze i prospekty,
o które prosił Piotruś, a także dołączyć list wyjaśniający urzędowe sprawy, które udało mi się
dla niego załatwić. Prywatnego postanowiłam nie dołączać, a wysłać pocztą. Chciałam mieć
spokojną głowę, aby wszystko, co miałam do powiedzenia, rozsądnie zredagować. Niezbyt
spontanicznie ani pośpiesznie. Bałam się przyjazdu Piotrusia, ajednak coraz częściej o nim
myyślałam. Trochę na złość Marcinowi, a trochę z potrzeby serca. Piotruś był chłopcem „z
tamtych lat" i nie można było w jakiś tam sposób nie tęsknić.
82
— Kto dzwonił? — zainteresował się ojciec, wsuwając głowę w szparę uchylonych drzwi.
— Zazulkiewicz odwołał wizytę — odpowiedziałam z niejaką satysfakcją. Ojciec się zasępił.
— Jak się człowiek na coś cieszy, to się nigdy nie udaje — westchnął. — Miałem ochotę starą
Anglię powspominać. Zapytać o pogodę...
W miarę upływu lat jego pobyt u Agnisi urastał do wspaniałej przygody jego życia, chociaż w
pierwszych miesiącach po powrocie zupełnie inaczej myślał i mówił.
— Nawet Zygmusia przepędziłem, żeby nikt nam nie przeszkadzał — żal zabrzmiał w jego
głosie. Patrzył na mnie łzawo i z wyrzutem. Widać było, że teraz żałował swego pochopnego
czynu. Zygmuś był dla niego kimś zawsze najbliższym, bez względu na to, czy robił mu
świństwa, czy nie. Sentyment ojca do Wykolej eńca, młodszego od niego o przynajmniej
piętnaście lat, mógł się tłumaczyć również tym, że ojciec zawsze pragnął mieć syna.

Wykolejeniec wyglądał na znacznie mniej lat, niż miał ich w rzeczywistości, a także posiadał
podobną beztroskę i pazerność życia jak ojciec.
— Ewa była na obiedzie? — zmieniłam temat, chcąc dowiedzieć się, jak spędziła dzień.
— Była. Zjadła w dziesięć minut i wyleciała z domu, jakby się jej woda gotowała w tyłku.
Nawet nie powiedziała „do widzenia" — wyjaśnił markotnie. — I kociny też nie pogłaskała,
jak zwykle.
— Ma jakieś swoje kłopoty — powiedziałam oględnie, nie chcąc wdawać się z ojcem w
żadne dyskusje. Nie był zupełnie trzeźwy i niewiele by z tej rozmowy zapamiętał. Chciałam
przede wszystkim porozmawiać z Ewą.
„Może w tym, o czym mówił Brysio, jest wiele przesady?" — pocieszałam się zamykając się
w łazience. Zaczęła do niej skrobać pazurkami Kacunia. Wpuściłam ją. Wskoczyła na sedes i
tam się usadowiwszy obserwowała z uwagą moje ruchy.
Zanurzałam się powoli w ciepłą miękkość pachnącej solami wody, patrząc na kiwającego się
sennie kota na białej klapie sedesu. Mrużyła to jedno, to drugie oko, wpatrzona we mnie, a
jednocześnie jakby nieobecna i trochę smutna. Ojciec twierdził, że kot tęskni za
„nieboszczką". Jeszcze bardziej go za to kochał, bo teraz matka dla ojca urosła do symbolu
wszystkiego, co najlepsze, chociaż trochę dziwaczne i niezrozumiałe. Nigdy nie mógł pojąć
„poetyckich porywów" —jak nazywał tę jej inność, ale bardzo mu brakowało na co dzień
tego czegoś nieuchwytnego, niepojętego. Przyznawał się do tej słabości jedynie w momentach
rozczulenia alkoholowego.
83
Kąpiel nie przyniosła spodziewanej ulgi. Rozmowa z Brysiem przypominała się jak melodia
nagrana na płycie, którą ktoś wciąż od początku przegrywał. Starałam się uciec od niej
przywołując obraz Marcina. Zamiast jego twarzy widziałam fragment pleców i głowy
mężczyzny widzianego w „Krokodylu". Próbowałam więc zająć myśl Piotrusiem i
jutrzejszym spotkaniem na lotnisku z Zazulkiewiczem. Układałam w myśli wszystko to, co
chciałam i powinnam powiedzieć, aby przekazał Piotrusiowi. Powoli zżywałam się z myślą o
jego powrocie, chociaż starałam się tę całą sprawę bagatelizować, widzieć we właściwych
wymiarach i niczego sobie po niej nie obiecywać. Postanowiłam być rozsądną i „życiową" —
jakby to określiła matka.
W moje rozmyślania wdarł się z przedpokoju jakiś dźwięk. Kacunia za-strzygła uszami i
zeskoczyła miękko z sedesu. Próbowała łapką podważyć drzwi od spodu, cicho przy tym
pomiaukując i kręcąc nerwowo ogonem.
— Maa, czy mogę wejść umyć ręce? — dobiegł do mnie po chwili głos Ewy.
— Wejdź.
—Nastrojowo jak w grobie rodzinnym — burknęła żartobliwie, przesuwając z roztargnieniem
dłoniąpo grzbiecie łaszącej się Kacuni rodzaju męskiego.
— Gdzie byłaś? — zapytałam niby od niechcenia, udając ziewanie.
— Och, maa! — parsknęła ze źle ukrywanym zniecierpliwieniem i pretensją w głosie, jakbym
tym niewinnym pytaniem dopuszczała się wielkiej niedyskrecji.
—Możesz nie odpowiadać, ale proszę, nie tym tonem rozmawiaj ze mną — powiedziałam
zimno, przesuwając uważnie gąbką po lewym ramieniu.
— Przepraszam — bąknęła skonsternowana, myjąc powoli, dokładnie ręce nad umywalką.
Zobaczyłam nagle Andrzeja przygotowującego się do operacji w pewien okupacyjny ranek.
Stała teraz do mnie profilem. Ciepły blask świecy zapalał rdzawe refleksy w opuszczonych na
plecy włosach. Była w norweskim swetrze i w czarnych spodniach — swoim ulubionym
„wyjściowym" stroju, jak śmiała się sama z siebie, uważając, że to, co „wyjściowe", powinno
być noszone na co dzień, a jedynie w niedzielę należy nakładać na siebie najgorsze ciuchy.
Miało to być w jakimś sensie protestem przeciw „strasznym mieszczanom", dorobkiewiczom,

snobom i Bóg wie komu jeszcze. Po tym swetrze domyśliłam się, że nie wraca z uczelni. Idąc
za impulsem zaryzykowałam pytanie, chociaż moment nie był ku temu najlepszy.
— Jak się miewa pan Płodziak?
Ewa odwróciła się raptownie w moją stronę. W mroku nie mogłam dostrzec wyrazu jej oczu.
84
— Znasz go, maa? — w głosie brzmiało zaskoczenie.
— Osobiście nie, ale mam nadzieję, że mi go przedstawisz, a przynajmniej coś o nim
opowiesz — spłukiwałam ramiona, wyciskając gąbkę nad wystającą z wody ręką i
zachowywałam się tak, jakby wszystko to, o czym mówiłam, było nieważne, nieistotne,
powiedziane jakby na marginesie.
Ewa milczała wycierając dłonie w puchaty różowy ręcznik w kolorowe motyle — prezent od
Agnisi.
— No cóż, nie masz nic do powiedzenia?
—Nie wiem, o czym chcesz wiedzieć, maa... — odpowiedziała z ociąganiem. Czułam, że
marzy tylko o tym, aby wyskoczyć z łazienki. Było mi jej żal. Nie bardzo wiedziała, jak
znaleźć wyjście z tego przypadkowego osaczenia.
—Jeśli rzeczywiście nie wiesz, to nie mów—westchnęłam zaczynając nucić pod nosem jakąś
melodię, dając tym Ewie do zrozumienia, że może odejść, że nie musi się z niczego
spowiadać. Nie wychodziła jednak. Przygładziła odruchowo włosy nad czołem i przysiadła na
brzeżku wanny.
— Maa, ja Krzysztofa kocham — oznajmiła po prostu z żarliwością i mocnym akcentem na
ostatnim słowie.
—A co na to jego żona? — zapytałam, prosząc jednocześnie, aby mi podała z wieszaka na
drzwiach płaszcz kąpielowy.
— Już się z nim nażyła! — wybuchnęła z zapiekłym żalem w głosie. — Siedem lat miała go
dla siebie...
— Uważasz, że to argument i że zrezygnuje z niego?
— Musi! — powiedziała z okrucieństwem młodości i rozbrajającą wiarą w głosie.
— A co na to pan Krzysztof? On także pragnie tego rozwodu?
— To chyba zrozumiałe! — krzyknęła. — Przecież tylko mnie kocha! W jej głosie mieściło
się tyle naiwnej wiary, tyle pewności siebie, że
serce mi się ścisnęło bólem. Wiedziałam z doświadczenia, że nie pomogą tu żadne perswazje,
zakazy i przemawianie do rozsądku. Ze strony Ewy nie mogłam liczyć na żadną pomoc.
Chciała go mieć za wszelką cenę dla siebie. Musiałam zdać się na własne siły, intuicję i
działać z ukrycia, aby jej całkowicie nie utracić. Spotkanie z Płodziakiem było nieuniknione,
tak jak nieuniknione było cierpienie Ewy. Ale ona jeszcze o tym nie wiedziała, jaką przyjdzie
płacić cenę za niefortunne ulokowanie uczucia.
— Chcesz wyjść za niego za mąż?
— Nie muszę. Kocham go i bez ślubu.
— Zniesiesz na co dzień, że jesteś tylko boczną uliczką że od ciebie będzie wracał do żony i
dzieci?
85
— On z nianie żyje! — wykrzyknęła z mocą, z drapieżnym błyskiem w oczach, które patrzyły
w mojątwarz z napięciem i nadzieją, jakby chciały w niej wyczytać potwierdzenie swoich
słów.
— Każdy mężczyzna tak mówi, ale to na ogół nieprawda! — powiedziałam spokojnie, zdając
sobie sprawę, że zadaję jej ból, że mogę zrobić sobie z niej wroga.
— Krzysztof nie kłamie! — broniła go gorąco, z wiarą. Był zapewne tym, który tak naprawdę
rozbudził w niej kobietę, i co bym nie powiedziała, nie trafiłoby do Ewy. Była zaślepiona

swoją pierwszą dojrzałą miłością, wobec której wszystkie dotychczasowe podkochiwania się
były tylko wstępem do wielkiego uczucia.
— Powiedział, że się rozwiedzie—dodała po chwili z tajoną nadzieją w głosie i źle
ukrywanym tryumfem.
— Kiedy?
— Na razie są trudności. Czeka odpowiedniego momentu, żeby z nią porozmawiać —
recytowała biorąc już niejako Krzysztofa w obronę przede mną i całym światem. Umiała go
już tłumaczyć, usprawiedliwiać, czynić z niego ofiarę pomyłki małżeńskiej.
— Tak ci właśnie powiedział?
— Tak — przytaknęła ciszej, po sekundzie namysłu. Miała w sobie odrobinę skrupulanctwa
po Andrzeju.
— A jakie są te trudności? — wypytywałam bezlitośnie lekkim tonem, chociaż miałam
ochotę nad nią zapłakać. Siedziała taka bezradna i drobna na krawędzi wanny w różowym
półmroku i cieniach.
— Dziecko przechodziło operację.
— Jedno?
— O czym ty mówisz, maa? — zapytała z żalem, jakby sądziła, że się z nią drażnię. —
Przecież dwoje naraz nie miało zapalenia wyrostka robaczkowego.
— To będzie miało — westchnęłam. — Jeżeli nie wyrostek, to zapalenie płuc, chory żołądek,
robaki albo jeszcze coś innego. Może przechodzić, na przykład, odrę, świnkę, koklusz... —
wyliczałam z powagą.
— No to co z tego? — zapytała z niecierpliwością i zaczepką w głosie. — Nie kpij ze mnie.
Ja rozmawiam z tobą poważnie.
— Nie kpię, kochanie, tylko jak długo dzieci będą małe, wciąż będzie coś stało na
przeszkodzie. Z tego widać, że jest troskliwym ojcem, co dobrze o nim nawet świadczy. —
Zrobiłam króciutką pauzę, zawieszając głos, aby dotarło do niej to, o czym mówię. — Gdy
dzieci podrosną, zaczną się inne kłopoty. Wychowawcze i natury moralnej. W takiej sytuacji
także nie będzie mógł zostawić rodziny, a ty wciąż będziesz tą boczną,
86
uroczą uliczką, którą się od czasu do czasu przespaceruje dla odprężenia po kłopotach
rodzinnych i nieudanej nocy z żoną.
— Jesteś okropna, wstrętna! — wybuchnęła zrywając się z wanny i zaraz przesiadła się na
brzeg sedesu traktując go jak taboret. Odruchowo pociągnęła za sznurek spuszczając wodę.
Stropiła się.
— Prawidłowy odruch — powiedziałam. — Spuść na to wszystko wodę i przestań myśleć o
panu Płodziaku! — powiedziałam brutalnie, chociaż wiedziałam, że nie odniesie to żadnego
rezultatu. Ewa była w tej chwili w okresie „marcowej kotki". Niewiele mogłam jej pomóc.
— Ośmieszasz moje uczucie! — Popatrzyła na mnie z niechęcią — Nie mam w tobie
przyjaciela. Nigdy go nie miałam! — dorzuciła mściwie z satysfakcją.
— A gdybym ci zabroniła się z nim spotykać? — zignorowałam jej wybuch. — Gdybym
zażądała zerwania? — dodałam zmęczonym głosem, tak jakbym się jej radziła, jakbym
myślała głośno.
— Ucieknę z domu! — krzyknęła z mocą. Wiedziałam, że gotowa była to uczynić.
— A gdyby on z tobą zerwał?
— Odebrałabym sobie życie — odpowiedziała spokojnie, po króciutkiej chwili namysłu.
Przeraziłam się. Wychynęła z nicości Monika, pierwsza żona Wykole-jeńca. Nie mogła, nie
potrafiła pogodzić się z jego zdradami. Wybrała samobójstwo. Był to nie tylko gest rozpaczy
po straconych złudzeniach o miłości, ale także przeciw hochsztaplerstwu i łajdactwom
Zygmusia. Jej śmierć niczego nie załatwiła. Może tylko ułatwiła życie Wykolej eńcowi.

Zaczęty temat należało jednak wyczerpać do końca. Ciągnęłam więc dalej z pozorną
obojętnością i bez zaangażowania, nie demonizując całej sprawy, chociaż była poważna.
— A co by było, gdybyś się przekonała, że zerwał z tobą dlatego, iż rodzina jest dla niego
ważniejsza od twojej osoby? Czy wtedy też byś się zabiła?
— Nie wiem — powiedziała bardzo cicho niepewnym głosem, dotykaj ąc odruchowo dłonią
serca. — Po co o tym mówić? Krzysztof zrobi wszystko, aby być ze mną oficjalnie. Ty go nie
znasz. To cudowny człowiek! — podniosła na mnie rozjaśnione, promienne uczuciem oczy.
— Rozmawiamy tylko, kochanie — siliłam się na spokój i blady uśmiech. — Tak rzadko
mamy ku temu okazję. Niewiele o sobie mówisz, a ja naprawdę nie jestem twoim wrogiem.
— A więc nie mówmy już o Krzysztofie... — poprosiła umęczonym głosem. — Kocham go i
nic na to nie można poradzić.
87
— Dobrze — zgodziłam się z westchnieniem i zmieniłam temat pytając, co dzieje się z
Brysiem.
— Nie wiem i nic nie chcę o nim wiedzieć! —wyskoczyła z łazienki, jakby ją ktoś z niej
wypchnął, i wpadła prosto na ojca, czyszczącego w przedpokoju buty. Domyśliłam się, że był
świadkiem, i to nieprzypadkowym, naszej rozmowy. Ojciec czuwał. Czuwał nad wnuczką jak
nigdy nie czuwał nade mną. Widocznie dziecko własnego dziecka kocha się bardziej, a może
tylko dojrzalej.
— Cholerny świat! — wymamrotał pod nosem, gdy owinięta w szlafrok opuszczałam
łazienkę. Do kuchni jednak za mną nie poszedł udając, że wciąż coś tam układa w szafce z
obuwiem. Kacunia kręciła się obok jego nóg.
Zimny kotlet schabowy z kawałkiem chleba rósł mi w gardle. Odsunęłam talerz ze wstrętem.
Mimo głodu nic mi nie smakowało. Jedynie gorącą herbatę piłam łapczywie, parząc sobie
usta.
— Nalać ci, maa, jeszcze jedną? — spytała Ewa spod okna, chrupiąc nerwowo jabłko.
— Proszę — podsunęłam jej filiżankę. —A ty nic nie zjesz?
— Jestem po kolacji — wyjaśniła krótko.
Zamilkłyśmy obie na dłuższą chwilę. Obserwowałam ją dyskretnie. Była mizerna. Nie
wyglądała na szczęśliwą chociaż usiłowała się do mnie uśmiechnąć, gdy napotykała mój
wzrok. Jej łapczywe gryzienie jabłka świadczyło o wewnętrznym niepokoju.
„Stara się coś zajeść — pomyślałam. — Zdaje się, że coś z tego, co mówiłam, trafiło do jej
świadomości".
Dzwonek telefonu wyrwał mnie z rozmyślań. Serce podskoczyło do gardła. Starałam się, aby
filiżanka z herbatą nie drżała w mojej dłoni.
Ojciec w przedpokoju coś mamrotał w słuchawkę i prawie w tym samym momencie krzyknął,
że ktoś chce ze mną rozmawiać.
„Z pewnością Marcin" — pomyślałam podrywając się z krzesła i już układałam w myśli
tabelkę wolnych od pracy godzin.
— To ty, smarkata? — pytał nieco zakatarzonym głosem Busio. Jęknęłam nie mogąc
wydobyć głosu ze ściśniętej krtani.
— Dlaczego jeszcze nie śpisz? — dopytywał się nie zrażony moim niewyraźnym bąknięciem.
— Noc już, a ty, smarkata, zamiast zmówić pacierz i leżeć w łóżku, to łazisz po mieszkaniu.
A w nocy diabeł czuwa... — dorzucił ściszając głos do szeptu, jakby w obawie, że ten
piekielny osobnik może go usłyszeć.
— O co ci chodzi? — wymamrotałam wreszcie z hamowaną irytacją.
— Nu, ja do ciebie, dziecko, w ważnej sprawie — powiedział tajemniczo i zawiesił głos.
88
— Mów jaśniej!

— Nie mogę przez ten dureński telefon! — skamlał po tamtej stronie drutu. — To delikatna
materia, ale o wadze tony albo i cięższa...
— Mów albo odłożę słuchawkę! — krzyknęłam ze złością. Znów jakaś sprawa waliła mi się
na głowę, a ja niczego więcej nie pragnęłam, jak tylko wreszcie odpocząć, przestać na chwilę
myśleć.
— Muszę się z tobą osobiście porozumieć. Taż nie można ani dzieciaka przez telefon zrobić,
ani żadnej poważnej transakcji przeprowadzić!
— irytował się. — Nu, ty przecież rozsądna kobita, chociaż smarkula i siusiumajtek jeszcze.
— W tym tygodniu nie mam czasu. Zadzwoń w poniedziałek o szóstej, to się umówimy —
powiedziałam, byle się tylko uwolnić od natarczywego głosu zakatarzonego Busia.
— Nu, dobrze, dziecko, jak nie możesz, to znaczy sia nie możesz...
— westchnął spazmatycznie z żalem.
— A więc do poniedziałku — powiedziałam szybko, odkładając słuchawkę.
Stałam jeszcze chwilę przed półką z aparatem i wydawało mi się, że przeżywam jakiś
koszmarny sen, z którego się za moment przebudzę. Nic się jednak takiego nie zdarzyło.
Wciąż tkwiłam między kręcącym się po przedpokoju ojcem, Ewą stojącą w drzwiach i
duchem Busia. Miałam wrażenie, że po tej*rozmowie przyoblekł się w ciało i dręczy
maniakalnymi urojeniami. Między tym wszystkim błądził Marcin bawiąc się ze mną w
chowanego. To się wyłaniał, to krył się za realną postacią Ewy, chrupiącą bezmyślnie któreś z
kolei jabłko, albo ojca udającego, że czyści wciąż jeszcze buty. W rzeczywistości chciał być
bliżej telefonu i wiedzieć wszystko, co się wokół działo. Czułam, że za moment zwariuję.
— Zdaje się, że dzwonił ten głupek? — zapytał pochrząkując i zerkając niepewnie w moją
stronę.
— Rozmawiałam z Busiem — odpowiedziałam z naciskiem. — I proszę cię, nie mów tak o
nim. To chory człowiek i tak go należy traktować.
— Chory, chory, a swój rozum ma i jakby co do czego przyszło, to by cię sprzedał w koszyku
z jajami — przedrzeźniał naburmuszonym tonem ojciec i z westchnieniem powlókł się za
mną do kuchni. Ewa siedziała teraz na stołku z kotem na kolanach. Coś tam czule szeptała
Kacuni do ucha, zerkając niepewnie w moją stronę.
— Nie dręcz kociny! — skarcił ją ojciec, nie bardzo widocznie wiedząc, w jaki sposób zacząć
z nią rozmowę.
— Idę spać! — zdecydowałam nagle. Czułam, że za moment wybuchnę albo zacznę się dusić
w zagęszczającej się atmosferze napięcia.
89
— Może zjesz naleśnika z serem, to ci odsmażę? — zaproponował niespodziewanie ojciec. —
Całkiem zeszkapiejesz, jak nie będziesz jadła, a żyła tylko herbatą i zmartwieniami.
— Nie jestem głodna — powiedziałam bez przekonania. Słowa ojca uświadomiły mi nagle,
że teraz, przed powrotem Piotrusia z Anglii, powinnam bardziej dbać o siebie i swój wygląd,
aby nie zauważył po mnie lat, które nas dzieliły od ostatniego spotkania.
— Może chociaż jabłko? — zaproponowała Ewa.
— To już wolę naleśniki — zgodziłam się z westchnieniem. Ojciec z widoczną ulgą
zakrzątnął się wokół kuchni.
— To ja idę do siebie — ziewnęła szeroko Ewa. — Jutro muszę być przed ósmą na uczelni.
— Niedługo zaczniesz tam nocować — burknął ojciec, rzucając kawałek masła na rozgrzaną
patelnię.
— Nastaw budzik na godzinę piątą— poprosiłam. — Muszę być ra-niutko na lotnisku, a chcę
spokojnie wypić przed wyjściem herbatę.
— Bomba! — powiedziała jakoś bez sensu swoim młodzieżowym stylem i z Kacuniąw
objęciach wyniosła się z kuchni.

— Co ona z tymi bombami!? — zaniepokoił się ojciec. — Niedługo zapomnąte gówniarze
języka polskiego. Gadaj atak, jakby mieli w głowie poplątanie z pomieszaniem. Jedno głupie
słowo wszystko u nich załatwia!
— Przejdzie jej to! — zbagatelizowałam, wdychając smakowity zapach przyrumienionego
masła i chrupkich naleśników.
— Wdechowe! — orzekłam, gdy mi je ojciec zsunął z patelni na talerz.
— Młodzieżówka się znalazła] — warknął i obejrzał się na drzwi, za którymi zniknęła Ewa.
— Rozmawiałaś z nią?
— Częściowo — dałam wymijającą odpowiedź.
— No i co? — udawał, że o niczym nie wie, chociaż jego zdenerwowanie świadczyło o
czymś przeciwnym.
—Na razie zakochała się, jak pewnie słyszałeś, w żonatym i dzieciatym.
— Chryste! — czarne oko zaczęło mrugać nerwowo. Usiadł ciężko na taborecie wciąż
trzymając patelnię w ręce. — Co zamierzasz?
— Nie wiem jeszcze. Muszę spokojnie pomyśleć. — Westchnęłam zatapiając zęby w
chrupkim naleśniku. — Wydaje mi się, że powinnam porozmawiać z tym facetem.
— Ani się waż! — krzyknął ojciec. — Popsujesz wszystko. Lepiej mnie pozostaw cały ten
gips!
Popatrzyłam z przerażeniem na ojca.
90
— Nie chcę, aby Ewa dowiedziała się, że powtórzyłam tacie to, z czego mi się zwierzyła.
— Dobra! — zgodził się. — Pary z gęby nie puszczę, chociaż gadałyście tak głośno, że i ja co
nieco usłyszałem — sumitował się. — Sprawa jest śmierdząca. Trzeba działać delikatnie —
zniżył głos do szeptu — tu przez otwarte drzwi wchodzić nie można. Trzeba szparką
wepchnąć się do środka i drążyć, drążyć... — powtarzał z zajadłą żarliwością. Oko mu
błysnęło, blizny zaróżowiły się na twarzy. Emanowała z niego chęć czynu i energia. Był w
swoim żywiole. Odmłodniał.
— Tato, nie rób nic bez porozumienia ze mną— prosiłam bez większego przekonania, że
odniesie to skutek. — Sprawa wymaga przemyślenia i wyjątkowej delikatności.
— Otóż to! — ucieszył się. — Ja jeden tylko potrafię ją rozsądnie załatwić — chrząknął z
chełpliwością w głosie. — Twój ojciec to urodzony dyplomata, tyle tylko, że nie miałem
możliwości kształcenia się — westchnął boleśnie. — Jakbym je miał, to ho, ho! Byłbym co
najmniej premierem. Ja się na takie stanowisko w sam raz nadaję, ale los, cholera, chciał
inaczej...
— No właśnie... — bąknęłam, zjadając ze smakiem drugi naleśnik. Nastrój mi się poprawił,
odeszło znużenie i wracał mój wrodzony optymizm.
„Jakoś to będzie" — pomyślałam ojcowym porzekadłem i nalałam sobie następną filiżankę
herbaty.
Trzy dni przed wigilią Ewa zdecydowała, że nie wyjeżdża do Zakopanego. Ojciec odetchnął z
ulgą. Zapowiedział, że czekającąjuż na balkonie choinkę ubierze wszystkim, co będzie można
zjeść, a nie tylko „papierkowym barachłem" —jak określił z pogardą zabawki
przechowywane z roku na rok w tekturowym pudle, chociaż zwykle się nimi zachwycał.
Domyśliłam się, że Krzysztof Płodziak musiał pozostać w Warszawie. Stąd ta nagła zmiana w
planach Ewy. Zwłaszcza gdy napomknęła, że drugi dzień świąt ma zajęty. Jest zaproszona do
przyjaciółki pod Warszawę i pewnie tam przenocuje. Udałam, że wierzę w tę bajeczkę. Nic
innego nie wypadało uczynić. Po świętach postanowiłam zobaczyć się z Płodziakiem.
Rano zatelefonował Marcin prosząc o spotkanie. Świat zobaczyłam w innych barwach.
Wszystkie sprawy zmieniły dotychczasowy wymiar. Przybladły, stały się mniej groźne i
można je było odłożyć „na potem". Cieszył prószący śnieg, nie denerwował tłok w autobusie.

Niestraszna mi była perspektywa przygotowania potraw wigilijnych i pieczenie ciasta
odkładane do ostatniej chwili, bo wciąż na wszystko brakowało mi czasu.
Ojciec zakupił wcześniej karpie. Pływały teraz w wannie i nie można było korzystać z kąpieli.
Doprowadzało to Ewę do łez. Była przyzwyczajona do brania codziennego prysznicu.
91
— Nikt jeszcze z brudu nie umarł! — tłumaczył ojciec. — A biedne stworzenie musi
szczęśliwie do wigilii doczekać.
— Nie będę jadła oswojonych ryb! —buntowała się Ewa.
— Mnie też będzie trochę głupio i nieprzyjemnie je uśmiercać — sumitował się ojciec,
kochający wszystko, co żywe i ruchliwe. — Pocieszam się, że twoja matka zrobi to fachowo i
bezboleśnie — tłumaczył Ewie, zezując niepewnie w moją stronę.
— Mowy nie ma! — krzyknęłam kategorycznym tonem, ale wiedziałam, że ta operacja
spadnie jednak na moje ręce.
Prosto ze szpitala pobiegłam na spotkanie z Marcinem. Nie miałam nawet czasu wpaść do
domu. Zatrzymała mnie dłużej pacjentka po operacji przepukliny. Źle zniosła narkozę. Trzeba
było zająć się jej sercem i dopilnować, aby podłączono kroplówkę.
Spotkanie wyznaczył Marcin w kawiarni hotelu „Saskiego". Zatrzymywał się tam czasem
będąc w służbowej delegacji. Nie lubiłam tej kawiarni. Pozbawiona jednak wyboru zgodziłam
się Ze źle ukrywanym entuzjazmem.
Głos Marcina brzmiał ciepło, przymilnie. Od razu zapomniałam o wszystkich podejrzeniach i
nurtującym podświadomość obrazku z „Krokodyla". Najważniejsze, że był, że zatelefonował.
Przed wyjściem ze szpitala zrobiłam staranny makijaż w łazience dla personelu. Liza przed
lustrem nad umywalką przeczesywała włosy. Przeszkadzała mi trochę jej obecność, ale
trzymając przed oczyma puderniczkę wcierałam delikatnie róż w policzki i starannie
podciągałam ołówkiem kąciki oczu.
— Masz randkę? — spytała bez specjalnego zainteresowania.
— Aha — mruknęłam.
— Pożyczę ci mego szalika. Będzie znakomicie pasował barwą do twoich włosów i płaszcza.
Był z puchatej wełny w fiołkowym odcieniu. Owinęłam go wokół szyi opuszczając długie
końce na płaszcz. Czapkę wsunęłam do torby. Moje gęste, krótko przycięte włosy w
zupełności ją zastępowały. Marcin lubił, gdy były lekko zwichrzone. Uśmiechnęłam się do
odbicia w lustrze. Byłam z niego zadowolona. Nie zdarzało mi się to często.
—Nadzwyczajne, jak ty się zmieniasz, gdy spotyka cię coś miłego — zauważyła Liza
przyglądając mi się z życzliwym uśmiechem. Uśmiechnęłam się do niej także i nawet
poczułam przypływ sympatii do tej urodziwej dziewczyny. Słowo „kobieta" jakoś do niej nie
pasowało. Miała w sobie dużo dziewczęcego wdzięku.
Marcin czekał. Przed nim na stoliku połyskiwał bursztynowo w pękatym kieliszku koniak.
Sąsiednie stoliki stały puste i nieprzytulne, jak wszystko w tej kawiarni przypominającej w
nastrój u klub dworcowy. Marcin wydał
92
mi się bardziej godny pożądania niż zwykle. Natychmiast zatęskniłam do niego, jak
spragniony człowiek do szklanki zimnej wody. Była ona w zasięgu mojej ręki i nieomal
czułam jej smak, gdy dotknął wargami mego policzka. Zawsze w ten sposób witał się ze mną,
chociażby otaczały nas tłumy.
— Witaj! — usłyszałam własny głos zmieniony wzruszeniem. Bardziej śpiewny, na niższej
niż zwykle nutce. — Co się stało, że byłeś w Warszawie i nie dałeś znaku życia? — dodałam
zaraz, jakby ktoś inny, a nie ja, sformułował zdanie, którego nie miałam zamiaru powiedzieć.
Zaskoczyło mnie ono w tym samym stopniu, co i Marcina. Tyle tylko, że on błyskawicznie
potrafił przystosować się do sytuacji. Nigdy niczym nie dał znać po sobie, co odczuwa.
Podejrzewałam go, że musi mieć coś wspólnego z kontrwywiadem, bo tak sobie wyobrażałam

pracujących w nim ludzi. Wypowiedziałam to zdanie lekkim, trochę nawet rozbawionym
tokiem, jakim się mówi coś zupełnie zdawkowego i bez znaczenia.
— Tak jakoś wyszło! — odpowiedział w tej samej tonacji. Usiedliśmy naprzeciw siebie,
szczerząc w uśmiechu zęby i patrząc sobie zbyt może badawczo w oczy.
— No właśnie! — uśmiech wciąż błądził po mojej twarzy, chociaż serce zaciskało się jak
mała dziecinna piąstka, której udało się uwięzić w sobie muchę.
— Widziałaś mnie? — spytał ostrożnie, kładąc swoją dłoń na mojej dłoni spoczywającej na
stoliku.
Skinęłam głową i dalej uśmiechałam się beztrosko, kokieteryjnie.
— Siedziałeś w kawiarni ze śliczną dziewczyną— stwierdziłam pogodnie i poprosiłam, aby
zamówił dla mnie podwójną herbatę w jednej szklance i kawałek keksu. Kelnerka szła już w
naszą stronę z nijaką, a może znudzoną miną. Marcin wpatrywał się w nią jak w zbawczą łódź
ratunkową na pełnym morzu.
—Byłaś w „Krokodylu"?—Grał wyraźnie na zwłokę. Obmyślał widocznie jakiś sensowny,
przekonywający argument. Kłamać umiał wspaniale.
— Byłam z kimś umówiona i siedziałam prawie że za twoimi plecami! — kłamałam
uśmiechając się, ale serce zaciskało się coraz boleśniej. Moja upragniona szklanka wody
oddalała się ode mnie, mętniała jak pomyje, a i moje pragnienie malało, przestawało istnieć.
Uśmiech stawał się coraz trudniejszy do utrzymania. Twarz tężała z wyraźną tendencją do
całkowitego skamienienia. Do tego nie mogłam, nie chciałam dopuścić. Czekałam jeszcze.
Miałam nadzieję, że Marcin powie coś takiego, co rozwieje moje podejrzenia, co pozwoli mi
znów cieszyć się z naszego spotkania. Ale Marcinowi nie chciało się widocznie już nawet
kłamać. Po prostu nie dał żadnego wyjaśnienia. Natomiast zmienił taktycznie temat.
93
— Pięknie wyglądasz — powiedział zdawkowo, bez tej nutki intymności, którą każda kobieta
wychwyci nieomal intuicyjnie, a która upewnia, że słowa nie są tylko komplementem.
„To już koniec — pomyślałam w popłochu. — Teraz należy tylko wyjść z tej całej historii z
godnością i nie być stroną porzuconą".
— To dlatego, że jestem szczęśliwa! — usłyszałam własny, trochę obniżony w tonacji głos,
jakbym zwierzała radosną tajemnicę.
— Także jestem szczęśliwy, że ciebie widzę! — wykrzyknął entuzjastycznie i wyglądało na
to, że tak właśnie czuje. Widocznie wyobraził sobie nas oboje w łóżku i cieszył się, że ten
„Krokodyl" obył się bez wymówek z mojej strony i choćby najskromniejszej sceny zazdrości.
Marcin nie lubił żadnych komplikacji.
— To nie tak, jak myślisz... —powiedziałam po dłuższej chwili efektownej pauzy. I chociaż
piąstka z brzęczącą muchą wciąż miała tendencję do dalszego zaciskania się, to jednak coś w
tym było z mściwej satysfakcji, gdy dokończyłam: — Zakochałam się na stare lata bez
pamięci i wychodzę za mąż! — oznajmiłam to trochę może za głośno. Mówiąc zobaczyłam
przy sobie Piotrusia. Zabobonny dreszcz przebiegł mi po plecach. Nie myślałam o ślubie z
nim.
—A co będzie z nami? — zatrwożył się nieoczekiwanie Marcin. Poczuł się zagrożony w roli
niezastąpionego samca, w czym go zawsze utwierdzałam. I chyba nie ja jedna. Westchnęłam.
— To, co dotychczas — odpowiedziałam już bez uśmiechu, ale z nieznacznym wzruszeniem
ramion. — Każde z nas ma swoje własne życie. Coś było, coś się skończyło... — zamilkłam,
żeby się nie rozpłakać, bo nagle uświadomiłam sobie pustkę, w jakiej się za chwilę znajdę,
gdy tylko odejdę od stolika.
— Przyszłaś mi o tym powiedzieć? — zdumiał się i spojrzał na mnie oczami pełnymi
niedowierzania. W wyrazie jego pociągłej, męskiej twarzy było coś z nadąsanego chłopca, a
nawet skrzywdzonego dziecka, któremu nagle odebrano ulubioną zabawkę.

— Nie. To tak samo jakoś wynikło z sytuacji — powiedziałam po krótkim namyśle prawdę,
w którą z pewnością nie uwierzył. Sądził zapewne, że wszystko to na zimno i z premedytacją
zaplanowałam. Stąd widocznie żal i gniew w jego oczach. Przebiegał nimi po mojej twarzy,
jakby chciał się w niej czegoś doszukać, co uszło wcześniej jego uwadze. Nie lubił
przegrywać. Ja także nie lubiłam.
— Marcin — zaczęłam odważnie i prawie wesoło. —Nie róbmy tragedii z drobiazgu. Ty
masz kogoś, ja mam kogoś. Jesteśmy skwitowani i nie możemy już ciągnąć dalej czegoś, co
przestało między nami od daw-
94
na istnieć. — Wstałam zbyt energicznie. Zadźwięczała szklanka z nie dopitą herbatą.
Wyciągnęłam rękę: —No, to bywaj i zachowaj mnie w dobrej pamięci! — uzupełniłam
lekkim, trochę zniecierpliwionym tonem. Chciałam już mieć za sobą tę rozmowę i to moje
wymodlone spotkanie. Czułam się jak po rozcięciu czyraka. Trzeba było szybko oczyścić
ranę i zdezynfekować. Marcin wyglądał na zaskoczonego. Sprawiło mi to bolesną satysfakcję.
Oszołomiony i zdezorientowany stał przy stoliku wysoki i smukły, w szarym mundurze, z
rozjaśnioną elektrycznym światłem głową. Tak bardzo lubiłam brać ją w obie dłonie i
przybliżać do swojej twarzy. Ściskając mojąrękę powiedział coś, czego nie dosłyszałam, a
może wymknęło się mojej uwadze. Byłam zbyt oszołomiona tym, co tak nagle *> i bez
zastanowienia uczyniłam.
Na ulicy owiało mnie chłodne, wilgotne powietrze grudniowej nocy.
„Co ja zrobiłam? — po króciutkim tryumfie ogarniało mnie powoli przerażenie i żałość. —
Nie będzie wspaniałego łóżka, nie będzie zasypiania w mocnych ramionach z policzkiem przy
bijącym głośno i równo sercu. Nie będzie przebudzeń, gdy jeszcze ma się oczy zamknięte
snem, a usta już szukają ust. Po prostu nie ma już Marcina".
Ośnieżoną opustoszałą ulicą biegłam w stronę przystanku autobusowego z uczuciem, że
własnymi rękami zburzyłam śliczną układankę, tak mozolnie miesiącami składaną z
drobniutkich fragmencików, doprowadzoną niemal do perfekcji. Za chwilę tłumaczyłam
sobie, że z konieczności można zgodzić się na rolę bocznej ulicy, ale być boczną ulicą
bocznej uliczki, to już nie do przyjęcia, i że tak na dobrą sprawę była najwyższa pora
zakończyć romans z Marcinem, aby uratować resztki godności. Ale co przyjdzie z godności,
gdy człowiek staje się nagłe tak przeraźliwie samotny, jedynie z ogromnym tłumokiem
ładunku emocjonalnego? Ciążył ten tłumok, jakby był rzeczą materialną, i aż dech od tego
ciężaru zapierało.
Wiatr wyciskał łzy z oczu, puchaty szalik Lizy utrudniał oddychanie. Ciało nagle przybrało na
wadze. Poruszałam się niezdarnie jak automat. Znów się coś w moim życiu skończyło. Znów
to, co wydawało się udaną imitacją złota, zamieniło się do reszty w gnój. Byłam rozpaczliwie
samotna, nie dopieszczona, rozczarowana. Znów los skazywał na dorywcze romanse. Nie
miałam już na nie ochoty. Także coraz trudniej było znaleźć odpowiedniego partnera.
Takiego na dobre, na złe, na przyjaźń i miłość. Na deszcz i słoneczną pogodę. Chłopcy z
mego pokolenia, ci najwartościowsi, leżeli na wojennych cmentarzach. Przy życiu pozostały
wybiórki i dekownicy. A i ci byli rozdrapywani przez zachłanne, spragnione miłości kobiety.
Wyłapały już wcześniej nie tylko te nielicznie
95
zachowane okazowe i wartościowe egzemplarze, ale i te z życiowego odrzutu. Każda chciała
mieć to swoje szczęście zaobrączkowane na wyłączną własność. Przez to i mężczyźni zaczęli
się niesłychanie cenić zatracając samokrytycyzm. Nawet dorywcze partnerki wybierali z tych
najlepszych i najmłodszych. A młodzież rosła dorodna, swobodna i bez skrupułów.
Konkurencja nie do odparcia. Czterdzieści lat to nie dwadzieścia. Obie strony o tym
doskonale wiedziały.

Oczy miałam suche. Łzy spływały do wewnątrz, do ściśniętego gardła. Nie pomogło
tłumaczenie sobie samej, że nic się właściwie takiego nie stało, że to zwykła w takich
wypadkach kolej rzeczy. Że spotkał mnie los tysięcy kobiet z mego pokolenia i nie ma co szat
nad sobą rozrywać. Jako argument przeciw rozpaczy zjawił się nieoczekiwanie obraz Ewy,
mojej uwikłanej w niedobrą miłość córki. To jej powinnam poświęcić więcej uwagi, czasu i
serca. Pomyślałam także o pracy w szpitalu, dawała przecież jakieś zadowolenie i satysfakcję.
Odnosiłam drobniutkie wprawdzie, ale sukcesy. Byłam ceniona i lubili mnie pacjenci i to też
się liczyło, a ostatecznie świat nie kończył się na mężczyznach. Starałam się patrzeć na to, co
się przed chwilą stało, obiektywnie. Nie udawało się. Na samą myśl, że Marcin należy już do
przeszłości, że tak lekkomyślnie z nim zerwałam, wyło coś we mnie, skamlało i nie mogłam,
nie potrafiłam sobie z tym poradzić.
Wysiadłam jeden przystanek za daleko i trzeba było wracać pieszo, pod wiatr. Kołował
śniegiem, zapierał oddech i gdy wreszcie znalazłam się na ciepłej klatce schodowej, miałam
tylko jedno pragnienie: znaleźć się w moim pokoju i zjeść coś gorącego. Czułam potrzebę
szybkiego „za-jedzenia" moich osobistych zmartwień i zajęcia się sprawami Ewy.
Uświadomiłam sobie z przerażeniem, że tak łatwo może przy pomocy tego żonatego plastyka
z dwojgiem dzieci zwichrować swoje życie. Zatracić jego radość, zabazgrać je w najgorszy
sposób. Należało temu natychmiast zapobiec, chociaż wciąż nie wiedziałam, w jaki sposób się
do tego zabrać.
Ręce mi drżały, gdy otwierałam kluczem drzwi. Ojciec był skonsternowany moim
nieoczekiwanym wtargnięciem do domu. W kuchni bowiem rezydował Wykolejeniec. Licząc
na to, że spędzę z Marcinem noc, zapowiedziałam, że mam dyżur w szpitalu. Wykorzystał ten
moment, aby zaprosić Zygmusia na pijacką libację. Z powodu tego dyżuru Ewa z pewnością
nie wróci na noc. Zapewne powiedziała ojcu, że przenocuje u przyjaciółki, aleja domyślałam
się, że spędzi tę noc w jakimś podmiejskim motelu. Zawiezie ją tam swoim samochodem
Płodziak, okłamując z kolei żonę, że wyjeżdża w związku z urządzeniem jakiejś tam kolejnej
wystawy. I tak wszyscy się dookoła oszukiwali, byle tylko zyskać tę jedną grudniową noc dla
siebie.
96

— Co się tu dzieje? — krzyknęłam od progu, patrząc wrogo na Wy-kolejeńca, pociągającego
z lubością bimber zabarwiony sokiem. — Ma tato pokój, to proszę w nim swoich gości
przyjmować!
Usiadłam ciężko na taborecie i nerwowy śmiech walczył we mnie ze złością i znużeniem.
Zygmunt bowiem miał na nogach jaskrawozielone skarpetki i siedział w różowym swetrze.
Przypominał w nim gigantycznego noworodka. Ojciec przestępował z nogi na nogę,
przestawiając na kuchni garnki.
— Zaraz kolacyjkę dostaniesz i humor się poprawi — mamrotał i ręce mu się ze
zdenerwowania trzęsły.
— Stasieniek mówił, że nasza szanowna doktorka na dyżurku siedzi i pomaga pacjentów
przez Styks przeprowadzać — błysnął erudycją Wykolejeniec, poruszając palcami w
zielonych, niezbyt czystych skarpetkach.
— Przez jaki znów Styks? — sumitował się ojciec i na wszelki wypadek zaczął się
usprawiedliwiać, że o niczym takim Zygmusiowi nie mówił.
— Co tato da na kolację? — zapytałam zrezygnowanym głosem.
— Smażoną rybkę! — krzyknął z tryumfem. — Zygmuś pięknościo-wego karpia z
zaprzyjaźnionego pegeeru w prezencie przytaszczył — chwalił przyjaciela, aby nastawić mnie
przychylniej do Wykolejeńca.

— Mam obecnie rozległe znajomości wśród ichtiologów — uzupełnił Zygmunt z godnym,
trochę nieprzytomnym wyrazem twarzy. — Moja obecna narzeczona z tej właśnie branży...
— dodał.
— Robi w rybach! — chrząknął wyjaśniająco ojciec.
—My tu właśnie ze Stasieńkiem zachwycamy się ich życiem—wtrącił Wykolejeniec,
chowając dyskretnie opróżnioną butelkę pod stół.
— Co to za przecudne i miłośnie nastawione stworzonka! — rozczulał się ojciec, nakładając
mi na talerz potężne dzwonko smażonego karpia. — Zjesz z chlebem czy odsmażyć
ziemniaki? — wdzięczył się widząc mój niechętny wzrok utkwiony w ruchliwych stopach
Wykolejeńca.
— Z chlebem — westchnęłam przysuwając sobie talerz i odwracając wzrok od brudnych
skarpet Zygmusia. Wsunął dyskretnie stopy pod krzesło, szukając nimi ciężkich półbutów na
gumie.
— Czy ty wiesz, że jeszcze przed trzema laty to taka sztuka, jak ta z patelni, nie była większa
od przecinka? — zagadnął ojciec.
— Domyślam się — burknęłam daleka myślami od tego, co działo się w kuchni.
— Co ty tam wiesz! — żachnął się ojciec. — Zygmuś takie cuda o rybach opowiada, że
człowiekowi w głowie nie może się pomieścić, chociaż swoje lata ma i niejedno w życiu
widział.
— Święta racja, święta racja! — przytakiwał skwapliwie Wykolejeniec, napełniając
wprawnym ruchem kieliszki. — Jak w ubiegłym roku wiosną
97
wypuszczali karpiową na tarlisko, sam przez trzy godziny podniecałem się patrząc na rybie
zaloty. A jaka wymagająca! — cmokał kręcąc głową. — Musi mieć do tego dwóch samców.
Młodzik się kręci, podnieca karpiową, ale nic jeszcze nie może... — Zaśmiał się krótko,
chrapliwie. — A co za pląsy, ocierania się, wygibasy! — rozpływał się Wykolejeniec,
wychylając pośpiesznie kieliszek. Dawał mi do zrozumienia, że pije za moje zdrowie. —Ato
łuskatarozpustnica!—przyklasnąłojciec, mrugając lewym okiem.
— Przestańcie wreszcie, bo mi się niedobrze robi! — krzyknęłam, odsuwając nie
dojedzonąrybę. Zobaczyłam przed sobą Marcina. Siedzi w „Krokodylu" z młodą dziewczyną
i zachowuje się jak młody karp na przynętę.
—A ciebie co znów ugryzło?—zastanawiał się głośno ojciec.—Jak tak dalej pójdzie, to się i
do kociny przyczepisz, chociaż śpi spokojnie na szafie.
Zerknęłam bezwiednie na zwiniętą w kłębuszek Kacunię. Wykolejeniec wzdychał głęboko i
pstrykał palcem w pusty kieliszek. Męczyła go wyraźnie moja obecność.
— Byłbym zapomniał! — oznajmił nagle z widoczną ulgą ojciec, jak człowiek, który
nieoczekiwanie znalazł wyjście z matni. — Przyszedł list z Anglii. Leży u ciebie w pokoju
pod lustrem.
Popatrzyłam wymownie na zegarek na ręce i na Wykolejeńca. Po czym wyszłam z kuchni.
Obracałam w palcach długą, białą kopertę z szafirową podobizną królowej Elżbiety na
znaczku, jak kiedyś listy z wiadomościami od Reginal-da. W moich wspomnieniach urastał
powoli do symbolu nie spełnionej, pięknej miłości. Czas zacierał przykre momenty i sytuacje.
Pozostał czar tamtej fascynacji nieznanym mężczyznąpiszącym do mnie pełne uczucia listy.
Chwilami zastanawiałam się, czy rzeczywiście był tak brzydki i odrażający, jakim wydał mi
się wówczas na londyńskim dworcu Victoria.
„Biedny Reginald, który okazał się tylko Józefem" — westchnęłam przebiegając wzrokiem
gęściutko zadrukowane karteczki pochodzące od Piotrusia. Zapachniało londyńską mgłą i
nostalgią. Wyłonił się z nich chłopak z dziewczęcych lat, przeobrażony w dojrzałego
mężczyznę. I chociaż nie cieszyły mnie już jego słowa, tak jak mogły cieszyć ileś tam lat
wcześniej, to przyjemnie było wiedzieć, że jest ktoś, kto chciałby związać wszystko to, co

samo życie swoim nieustannym ruchem rozwiązało, przestawiło. W tej chwili był mi jeszcze
wciąż bliższy, chociaż już nieobecny, Marcin niż Piotruś, pragnący wtargnąć w moją obecną
rzeczywistość.
Wiedziony instynktem potrafił między linijkami wystukanych na maszynie zdań przemycić
nastrój i ciepło z lat, gdy oboje wierzyliśmy, że nasza niewinna i pierwsza miłość jest ostatnią
miłością. Nie zapominał przy prozaicznych sprawach, dotyczących metrażu przyszłego domu,
98
wcisnąć słowa: „najmilsza dziewczyno", a przy wyliczaniu zawartości paczek wysłanych
drogą morską do wyposażenia „na razie pustego gniazdka" słów: „tęsknota do twoich oczu,
do twego dotyku". Domagał się także częstszych ode mnie wiadomości.
Jednak Marcin tkwił we mnie tak, jak akacjowy cierń tkwił niegdyś w mojej stopie, gdy po
Winiarskich drogach biegałam boso z Piotrusiem w pierwsze nasze wspólne i ostatnie
wakacyjne lato. List Piotrusia złagodził ból na krótką chwilę czytania. Gdy tylko wsunęłam
kopertę do szufladki, powrócił ze zdwojoną siłą, a świadomość, że wszystko między mną a
Marcinem zakończone, stawała się nie do zniesienia. Otwierałam szeroko oczy, aby nie
uronić łzy, bo jak mawiała ciotka Połcia, specjalistka od zboczeń i wiarołomnych mężów:
„najlepszy mężczyzna nie jest wart jednej łzy najgorszej nawet kobiety".
Drzwi w przedpokoju trzasnęły. Wykolejeniec opuścił wreszcie nasz dom. Za chwilę zajrzał
do mnie ojciec. Westchnęłam z rezygnacją.
— Gdzie Ewa? — zapytał oskarżycielskim tonem.
— Nie wiem. Nie było mnie przecież cały dzień w domu.
— A kto ma wiedzieć? — ciągnął nie zrażony rozsiadając się wygodnie w fotelu. — Matka
jesteś i twoim obowiązkiem jest pilnować dziewczyny, żeby głupot nie robiła.
— Pewnie już zrobiła — westchnęłam myśląc o tym, że od dawna przestała być dziewicą.
— Nie myślę o tym, co ma między nogami, ale o tym, kogo ma w sercu! — podniósł głos i
chrząknął wieloznacznie. — Dla mnie to drugie ważniejsze. Widzę, że się z dziewczyną coś
dzieje i sama sobie z tym nie poradzi. Trzeba jej pomóc.
— Ba! To nie takie proste.
— Nie ma rzeczy prostych! — stwierdził autorytatywnie starą prawdę. —Nawet koło, rzecz
zdawałoby się taka prosta, a jest okrągłe—dodał z miną odkrywcy i myśliciela. — Widzę, że
jednak na mnie spadnie czarna robota. Ty to tylko umiesz o swoim tyłku myśleć. I to bez
większych rezultatów! — dorzucił pogardliwie, wlepiając we mnie wszechwiedzące czarne
oko.
— Za trzy dni wigilia — powiedziałam nie na temat, byle tylko przerwać ojcowe ględzenie.
— Jeżeli sąw domu drożdże, to upiekę dziś jeszcze ciasto. Nie mam ochoty kłaść się spać.
— Raz zrobisz przynajmniej coś mądrego! — przytaknął skwapliwie. — A o Ewie możemy i
w kuchni pogadać. Oczu mi ciastem nie zakleisz. Muszę wiedzieć, co postanowiłaś, bo to, że
powiedziała o nocowaniu u jakiejś swojej przyjaciółki, już mi śmierdzi romansową przygodą
z tym żonatym dzieciorobem. A ty łeb w piaseczek, bo tak najwygodniej... Byle
99
tylko nie myśleć, nie denerwować się! — dogadywał przeżywając sprawę Ewy jak osobistą
porażkę.
— Tato, odłóżmy tę rozmowę do jutra — prosiłam. — Nie mam dziś głowy do niczego.
Miałam straszliwie trudny dzień.
—A kiedyś ty miała do czegokolwiek głowę? — irytował się drepcząc po moim pokoju od
drzwi do okna. Nie zauważył nawet plączącej się wokół jego nóg markotnej Kacuni.. —
Muszę zaraz z tobą pogadać, nie odkładając tak jak ty wszystkiego na później, bo mam już
cały plan gotowy.
— Powiedziałam, że po świętach porozmawiam z Płodziakiem — u-siłowałam uspokoić ojca,
a także i siebie, wyznaczając w przybliżeniu jakiś termin.

—Wykołuje cię ten cwaniak i na tym się skończy! —wzruszył lekceważąco ramionami. —
Mam lepszy pomysł — spojrzał na mnie z namysłem, przerywając wędrówkę po pokoju, i
zamilkł, jakby za dużo powiedział.
— Jaki? — spytałam ruszając do kuchni. Pieczenie ciasta było lepsze od bezsennej nocy w
pustce pokoju. Wiedziałam, że Marcin będzie mnie do rana dręczył swoją nieobecnością.
— Tego na razie nie mogę powiedzieć. Gotowa jesteś wszystko zepsuć, a tu trzeba działać
przez zaskoczenie i zaczynać od głowy, a nie od ogona.
— Nic z tego nie rozumiem — westchnęłam, szukając mąki w szafce pod oknem i obiecując
sobie, że zrobię w niej wkrótce porządek. Odkładałam tę czynność z miesiąca na miesiąc.
— I wcale nie musisz rozumieć! — skwitował ojciec, wyciągając z lodówki masło i jajka. —
Zrób dokładnie według przepisu nieboszczki — wtrącił z westchnieniem, wrzucając
rozkruszone drożdże do garnuszka z mlekiem. — Jej placek to była zawsze prawdziwa
prelest.
— Dobrze — skinęłam głową, starając się nie myśleć o Marcinie. Wyłaził z każdego kąta, z
piekarnika, ze spiżarni. Nie przeczuwałam nawet, że tak boleśnie będę przeżywała rozstanie.
Sądziłam, że nie jestem z Marcinem związana uczuciowo, a cała rzecz sprowadza się do
seksu. Nie była to jednak prawda. Dopiero tracąc go uświadomiłam sobie, że był dla mnie
czymś więcej niż zwykłym romansem.
— Uważaj, ile sypiesz soli! — krzyknął ostrzegawczo ojciec, patrząc mi na ręce. — Matka
dawała tylko szczyptę.
— Dałam dwie szczypty — powiedziałam nie swoim głosem. W złotawej mazi utartych
żółtek zobaczyłam tak wyraźnie oczy Marcina, że o mało nie wypowiedziałam głośno jego
imienia.
— Ruszasz się jak nieprzytomna — stwierdził z niezadowoleniem ojciec. — Podejrzewam, że
masz coś więcej na wątrobie niż sprawę dziecka.
100
— Może i mam — przyznałam ze skruchą.
— Tak sobie właśnie pomyślałem — chrząknął ojciec. — Serce mi się czasem kraje, jak na
ciebie patrzę. Morda wyciągnięta jak u szczura, oczy podkrążone i tylko patrzeć, jak ci się na
mózg rzuci! — perorował, roztapiając masło z kawałkiem smalcu w aluminiowym rondelku.
— Myślałem, że może z tym Zazulkiewiczem coś będzie poważniejszego i nawet chciałem go
do nas zaprosić, żeby obejrzeć. A on tyłek w troki i odleciał!
— Tato, mieliśmy rozmawiać o Ewie — przypomniałam chcąc zmienić temat.
— Tu nie ma co gadać, tu trzeba działać!
— Zajmę się tym po świętach — westchnęłam, starając się nie myśleć o Marcinie i
zbliżającej się wigilii. Odkąd zmarła matka, był to najsmutniejszy dzień w roku.
— Nie ty się tym zajmiesz, tylko ja osobiście! — upierał się przy jakiejś swojej koncepcji. —
I nie waż się iść do tego łajdaka, jak mu tam... bo wszystko zepsujesz. Zaufaj ojcu... — dodał
ciszej proszącym tonem.
Skinęłam bez słowa głową. Zajadle miesiłam ciasto w emaliowanej, białej miednicy. Był to
jedyny sprzęt pieczołowicie przez matkę strzeżony. Uratował się z wojennej zawieruchy,
przetrwał bombardowanie, chociaż leżał pod gruzami, i od tej pory wszędzie z nami
wędrował. Matka twierdziła, że ta miska z niewielką szczerbą na krawędzi pamięta czasy
ulicy Dobrej, gdy ja byłam małym dzieckiem, a ojciec wierzył w nasz wyjazd do Angoli.
ROZDZIAŁ 4
Minęła wigilia i pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia. Ciasto miało zakalec. Karpia w
galarecie, zamordowanego przeze mnie, nikt nie tknął. Ojciec żłopał przez dwa dni bimber
rozcieńczony dla niepoznaki kompotem z suszonych śliwek. Ewa była nieobecna myślami i
rozdrażniona. Ja popłakiwałam po kątach, Kacunia obchodziła markotnie wszystkie
pomieszczenia, jakby czegoś czy kogoś szukała. Telefon milczał niby nagrobek.

Dopiero w dragi dzień świąt zaczęło się w domu normalne życie. Ewa od rana zniknęła
zapowiadając, że wróci za dwa dni, gdyż jedzie do koleżanki pod Warszawę na zimowy
plener. Ojciec wyszedł z domu odświętnie ubrany. Z daleka pachniał lawendą. Domyślałam
się, że zapewne z wizytą do tej jakiejś Helutki, gdzie w szybkowarze pędzili z Wykolejeńcem
bimber. Szczęśliwa, że w drugi dzień świąt wzięłam dyżur za kolegę, poszłam na kilka godzin
do szpitala. Miałam już święta poza sobą. Przypominała o nich jedynie choinka ustawiona na
kuchennej szafce. Okazała i pięknie przez ojca przyozdobiona. Nie pasowała jednak do
nastroju, w jakim zasiedliśmy do wigilii, ani do kuchennego wnętrza, chociaż ojciec pozapalał
przy kolacji wszystkie świeczki i usiłował bełkotliwie śpiewać: „Bóg się rodzi, moc
truchleje..." Ojcowy głos przy słowach: „podnieś rękę, Boże Dziecię, błogosław ojczyznę
miłą", załamał się, przeszedł w szloch', a od płonących świeczek zajęły się anielskie włosy. O
mało nie doszło do pożaru.
Odziana w biały kitel szłam przez sale czując, jak łóżkami z cierpiącymi ludźmi odgradzam
się powoli od moich trosk i udręk związanych z domem, Ewą i Marcinem. Tamte sprawy
pozostały za bramą szarego budynku. Na korytarzach zapach choinek, przybranych skromnie
watą i elektrycznymi świeczkami, mieszał się z wonią środków dezynfekcyjnych. Przy
łóżkach tkwiły w butelkach po mleku i słoikach po marmoladzie świerkowe gałązki
obwieszone świecidełkami. Po zwykłym obchó-
102
dzie wróciłam do pokoju lekarskiego na świąteczną kawę, przygotowaną przez siostry
dyżurne. Skarżyły się, że podczas świąt musiały odnotować kilka nieprzewidzianych ataków
pęcherzyka żółciowego, kilka rozstrojów żołądka, dwa skręty jelit i kilka pomniejszych
sensacji. Rodziny chorych nie stosują się do przepisów, przemycają różne smakołyki.
Uważają, że w szpitalach ludzi się głodzi ze względów oszczędnościowych albo dlatego, że
kucharki kradną.
Liza narzekała, że poprzedniej nocy wzywano ją do chorego po przeprowadzonej przed kilku
dniami operacji.
— Trzy dni zaledwie po usunięciu wyrostka, a już żona przyniosła pieczoną gęś z kapustą.
Tak go nakarmiła, że w nocy musiał ponownie iść na stół — opowiadała ponurym głosem, nie
pasującym do jej zazwyczaj łagodnie uśmiechniętej twarzy. — Nie dość, że zepsuł mi
zupełnie święta, to jeszcze sam o mało co nie wylądował na tamtym świecie — złościła się,
nakładając kawałek strucli z makiem na talerzyk. Siedziałyśmy w dyżurce popijając kawę.
— Jak ci w ogóle minęły święta? — zapytałam, aby uprzedzić jej pytanie.
— Tak, jakby ich nie było! — wzruszyła ramionami. — Dwa razy w ciągu pierwszego dnia
świąt wzywano mnie do szpitala, a w wigilię zwaliła się jakaś dalsza rodzina. Pociąg, którym
jechali na święta do Krynicy czy jakiejś innej dziury z tej ich pipidówy, miał sześć godzin
opóźnienia i nie zdążyli na przesiadkę. Musieli zatrzymać się w Warszawie, no i jak w dym
do nas! Spałam na dmuchanym materacu razem ze starymi w pokoju. Chyba niedługo szlag
mnie trafi, jak nie zdobędę własnego kąta! — dorzuciła z zajadłością w głosie, jak zwykle,
gdy mówiła o własnym mieszkaniu, i duszkiem dopiła resztkę kawy.
Do gabinetu zajrzał kolega z interny.
— Cześć, dziewczyny! — machnął do nas dłonią. — Nie było Joasi?
— Nie! — odpowiedziałyśmy jednocześnie. Drzwi się zamknęły bezszelestnie, aby w tej
samej prawie chwili znów się otworzyć. Stanęła w nich drobniutka i piegowata siostra
oddziałowa.
— Telefon do pani doktor — skinęła głową w moim kierunku. Sztywny biały czepek trochę
ją podwyższał i dodawał wdzięku.
— Do mnie? — spytałam z niedowierzaniem. Serce nagle poderwało się do szalonego biegu.
„Jeżeli to Marcin, to co mu powiedzieć, jak się zachować?" — myślałam gorączkowo.

Droga do telefonu wydała mi się nieskończenie długa. Ciemnozielona wykładzina uginała się
pod moimi nogami, jakby to było grząskie
103
bagno, a nie szpitalny korytarz pachnący świeżą pastą i świerkowym igliwiem.
Starałam się spokojnym ruchem podjąć odłożoną słuchawkę. Ten czarny, martwy przedmiot
mógł stać się za chwilę trąbą archanielską oznajmiającą koniec mojej męki i początek
tryumfu. Wszystko mogło się zdarzyć. Nawet cud. Bądź co bądź był to drugi dzień świąt
Bożego Narodzenia.
W słuchawce rozległ się radosny rechot Busia i padły sakramentalne słowa:
— No i co, smarkata?
— Nic! — odpowiedziałam lodowatym, bezbarwnym głosem. Kątem oka widziałam siostrę
pochylonąnad stolikiem. Układała na tacy różowe, białe i żółte pastylki leków.
— Jak to nic?! — zdziwił się Busio. — Dzwonię do ciebie od rana do domu. Zrazu nikt nie
podnosił słuchawki. Później około południa jakiś mężczyzna powiedział, żebym więcej nie
dzwonił. Lada chwila spodziewa się rozwiązania, gdyż wody już odeszły, i podał twój
szpitalny numer
— tłumaczył z podnieceniem w głosie.
— Nic z tego nie rozumiem —jęknęłam głucho zmartwiała w sobie. Tym kimś mógł być
jedynie Wykolejeniec. Znów popijał z ojcem pod moją nieobecność i wydawało mu się, że
jest kobietą w ciąży. Nie pierwszy raz miał takie pijackie zwidy.
—Nu, smarkata, to duża rzecz taki samiec w ciąży. Wjednym z amerykańskich banków leży
złożonych parę milionów dla faceta, który urodzi dziecko. Kto wie, czy nie staniesz się
posiadaczką wielkiej fortuny, a ty mówisz, że nic nie rozumiesz. Ot, durak z ciebie! —
irytował się Busio coś tam jeszcze zawile tłumacząc o amerykańskich dziwactwach i
wybrykach natury, które mogą się zdarzyć pod każdą szerokością geograficzną, bo: Jak Pan
Bóg dopuści, to i z kija wypuści"zakończył ze zbożnym lękiem i zapewne przeżegnał się,
gdyż przez chwilę trwało w słuchawce milczenie.
— O co ci konkretnie chodzi? — pytałam niecierpliwie, patrząc w okno. Wirowały za nim
nikłe płatki śniegu. Na konarach starych drzew siedziały wrony.
— O rzecz wielkiej wagi, dziecko — chrząknął robiąc wymownąpauzę
— tak czy owak, nie jest to rozmowa na telefon. Przyjdę dziś do ciebie z radosną
wiadomością, ale ty, smarkata, wyjdź jak najprędzej z tego du-reńskiego szpitala i czekaj na
mnie — mówił coraz bardziej podnieconym głosem, zniżając go do szeptu.
— Będę w domu dopiero po czwartej —jęknęłam odkładając szybko słuchawkę. Ogarnął
mnie żal, że znów nie będę miała czasu na uporząd-
104
kowanie myśli i ułożenie planu działania. Mimo sprzeciwów ze strony ojca postanowiłam
zobaczyć się z Płodziakiem.
Zawróciłam do sali numer siedemnaście. Czekały tam dwie moje pacjentki na słowa otuchy i
potwierdzenie, że stan ich po operacji jest doskonały, że nie był to nowotwór i że za
kilkanaście dni znajdą się w domu wśród bliskich. Uwierzą mi. Będą szczęśliwe nie
podejrzewając nawet, że kłamię. Obie miały nowotwór złośliwy i obie były skazane na
śmierć.
Pod drzwiami siedemnastki zmobilizowałam się do uśmiechu. Z pogodnym wyrazem twarzy
weszłam do środka, mówiąc takim tonem: „dzień dobry", aby natychmiast mi uwierzono, że
będzie naprawdę dobry.
— Ja na sam widok pani doktor zaraz lepiej się czuję — zapewniała z wiarą pacjentka, której
nie rokowałam więcej niż dwa tygodnie życia. — Taka jestem wdzięczna, że mnie pani sama
operowała, bo ja to do pani doktor mam takie zaufanie jak do nikogo na świecie — patrzyła

mi nieomal tkliwie, a jednocześnie czujnie w oczy, jakby w nich chciała wyczytać jeszcze raz
potwierdzenie moich słów.
Pogłaskałam ją z uśmiechem po ręce i zmierzyłam ciśnienie. Chciałam jej coś powiedzieć, ale
w tej samej chwili zajrzała do sali Liza.
— Znów telefon do ciebie — mrugnęła figlarnie okiem, dając tym do zrozumienia, że dzwoni
mężczyzna.
— Za chwilę przyjdę — powiedziałam nie swoim głosem, znów łudząc się, że to może
Marcin, chociaż wiedziałam, że nic się przez to nie zmieni w mojej życiowej sytuacji. Byłoby
to dla mnie jedynie satysfakcjąi okazją, aby jeszcze raz powiedzieć: „nie". Spisałam Marcina
na straty, nie chciałam więcej udręk. Byłam dostatecznie zraniona i obolała.
Telefonował ponownie Busio głosem pełnym żalu i pretensji.
— Ja jeszcze nie skończyłem rozmowy, a ty już odłożyłaś słuchawkę — irytował się. —A ja
z dureńskiego automatu dzwonię, co tylko złotówki połyka i łączy z różnym gównem, a nie ze
szpitalem. Ostatnio włączył się Zakład Oczyszczania Miasta. Później kasy Pekaesu i jakaś
baba o rozhisteryzowanym głosie — darł się w słuchawkę Busio.
— Słuchaj, to jest szpital, a nie mieszkanie prywatne. Mów krótko, bo na mnie czekają
pacjenci.
— Co mi do twoich pacjentów. Tu chodzi o naszą przyszłość, a ty niczego nie rozumiesz i
dziamgasz jak rozsierdzony ratlerek.
— Mów, co masz do powiedzenia, bo odłożę słuchawkę — niecierpliwiłam się, zerkając ku
siostrom kręcącym się wokół szafki z lekami. Nie lubiłam, gdy telefonowano do mnie w
błahych, nieistotnych sprawach, odrywając od moich chorych.
105
— Chciałem powiedzieć, smarkata, że przyjdę dopiero jutro. Dziś nogi mi w tych dureńskich
kaloszkach przemokły. Muszę zaraz wleźć do łóżka, żeby nie dostać zapalenia płuc albo innej
jakiejś francy.
— Dobrze. Przyjdź jutro — zgodziłam się skwapliwie pocieszając się, że z pewnością się nie
zjawi, zapominając, że byliśmy umówieni. Często mu się to zdarzało. — Tylko nie później
niż o szóstej po południu — dodałam na wszelki wypadek.
— Szczęśliwi czasu nie liczą — wpadł w moje słowa Busio ekstatycznym tonem — ale
postaram się przyjść według zegarka. Wprawdzie chodzi tylko, jak nim potrząsnę, ale chodzi.
Bo zegarek, dziecko, to wymysł szatana, a czas jest jego sługą... — zaczął swoje brednie
Busio.
Powiedziałam więc szybko: „do jutra" i odłożyłam z ulgą słuchawkę.
— Znów jakaś randka? — spytała Liza, gdy znalazłam się wreszcie w gabinecie lekarskim.
Siedziała w nim sama, przeglądając stare czasopisma. W szpitalu panował jeszcze nastrój
świąteczny. Wielu kolegów miało urlopy, lżej chorzy wypisali się na święta do domów.
— Nie. I nie będzie ich w najbliższym czasie — zbagatelizowałam.
— Wyjechał, umarł, zniknął? — żartowała.
— Po prostu zerwałam — powiedziałam nagle głośno, czując niepohamowaną potrzebę
podzielenia się tym z kimś drugim, chociaż Liza nie była osobą z którą chciałabym o takich
sprawach rozmawiać. Od wielu lat nie miałam przyjaciółek. Nigdy nie było na to czasu,
warunków, a i żadnych tradycji wyniesionych z domu. Nikt u nas od niepamiętnych czasów,
poza Wykolejeńcem, nie bywał. Matka nie lubiła gości. Wizyty kojarzyły się jej zawsze z
dodatkowymi wydatkami i z troską że nie będzie miała czym poczęstować. Uważała również,
że prawdziwe przyjaźnie zawiązuje się jedynie we wczesnej młodości, a na zwykłe
znajomości szkoda czasu, „bo to tylko ploty i przelewanie z pustego w próżne".
— Odstawiłaś tego przystojniaka w mundurze? — zdziwiła się Liza, patrząc na mnie z
niedowierzaniem.

— Odstawiłam. Mam na przyszłość coś lepszego w zanadrzu — usiłowałam powiedzieć to
lekkim, rozbawionym tonem. Jednocześnie pomyślałam o Piotrusiu. Należało odpisać na jego
dwa ostatnie listy. Nie było prawie dnia, abym nie załatwiała dla niego jakiejś sprawy
związanej z powrotem do kraju. Nawet paczki z drobiazgami do przyszłego dewizowego
mieszkania przychodziły na mój adres. Jednorodzinny domek na Mokotowie przyoblekał się
w konkretny kształt z kamienia i drewna. Piotruś mając do wyboru paropokojowy apartament
w bloku zdecydował się na willę z garażem i kawałkiem ogródka. Według mnie kosztowało
to majątek, ale stać go było widocznie na taki luksus.
106
— Znam go przynajmniej z widzenia? — zainteresowała się bardziej pewnie z grzeczności,
gdyż sprawy i rzeczy nie dotyczące bezpośrednio jej osoby niewiele ją obchodziły.
— Na razie mieszka w Anglii, ale wkrótce wraca do kraju — uzupełniłam krótko, zła na
siebie, że zaczęłam tę całą niepotrzebną rozmowę.
—Awięc dewizowiec! —nutka podziwu i zazdrości zabrzmiała w jej głosie. Odruchowo
poprawiła grzywkę nad czołem. Przypominała w tym ruchu małą zatroskaną dziewczynkę.
Uśmiechnęłam się.
— Jest na etapie kupowania domku. Trochę mu w tym pomagam. —Ale szczęściara z ciebie!
— wykrzyknęła. —Na dobrą sprawę masz
przecież mieszkanie, a tu jeszcze chłopak z willąi dewizami. No, powiedz sama, gdzie tu
sprawiedliwość dziejowa? — roześmiała się odchylając głowę do tyłu. — Może i dla mnie
znajdziesz jakiegoś zagranicznika, który zechce także powrócić do kraju? Pomyśl o
koleżance, nie bądź egoistką! — Zapaliła nerwowo papierosa i przez błękitny obłoczek dymu
przyglądała mi się z nie ukrywanym zainteresowaniem. Coś jak podziw rozbłysło w jej
pięknych, połyskliwych oczach. Poczułam się nieswojo pod taksującym wzrokiem Lizy. Z
pewnością pomyślała, że jestem prawie o połowę lat od niej starsza i mniej atrakcyjna, a
jednak to mnie, a nie ją spotyka coś, co powinno jej przypaść w udziale.
— Wyobraź sobie, że niedawno poznałam jego przyjaciela i nawet żałowałam, że tak mało
atrakcyjny, bo pomyślałam natychmiast o tobie.
— Wygląd nieważny. Mieszkanie najważniejsze! — roześmiała się
trochę sztucznie.
— Zlituj się, Liza, on tobie sięgałby zaledwie do ramienia. Musiałabyś się schylać, żeby mógł
cię pocałować, albo on włazić na krzesło!
— Do pocałunku niekoniecznie trzeba stać. Można się położyć — uzupełniła po chwili
namysłu.
Nie zdążyłam skomentować jej słów. Do gabinetu zajrzała siostra, prosząc Lizę na oddział do
pacjenta. Ja także za chwilę zostałam wezwana do izby przyjęć i już tego dnia nie
spotkałyśmy się. Ze szpitala wyszłam wcześniej. Odetchnęłam z ulgą Chciałam być sama.
Denerwowało mnie w Lizie coś nieuchwytnego, czego nie potrafiłam określić,
zaszufladkować, chociaż nie miałam jej właściwie nic do zarzucenia.
W domu owionął mnie ciepły zapach igliwia i jabłek. Stałam w przedpokoju ze ściśniętym
sercem, jakbym czekała, że w kuchennych drzwiach ukaże się postać matki w najlepszej
granatowej sukience i powie z nieśmiałym uśmiechem, że świąteczne ciasto i herbata na stole.
Zamiast matki wychyliła się głowa ojca z latającym czarnym okiem. Ogarnęła mnie złość.
Przypomniał się telefon Busia informujący o facecie w ciąży.
707
— Znów tato zaprosił tego przeklętego Wykolejeńca — przywitałam ojca, ściągając
ośnieżoną kurtkę w przedpokoju. — Jeszcze jakieś nieszczęście gotów na nasz dom
sprowadzić! — dodałam słowami matki. Zabrzmiały swojsko, ale przypominały boleśnie, że
nie ma jej wśród żywych.

—Musiałem! — odparł potulnie. Był jeszcze na ty le trzeźwy, że można było z nim
rozmawiać. Sądząc po kubku z kwaśnym mlekiem cucił się sam po pijaństwie.
— Co tato musiał? — usiadłam ciężko na kuchennym taborecie, wpatrując się wrogo w
ustrojoną, przeładowaną błyskotkami choinkę, jakby to ona była winna temu, że matka nie
żyje, że Ewa wyniosła się na dwa dni z domu, a ojciec wciąż chodzi pijany.
— Musiałem zapić złość, żeby większego głupstwa nie zrobić i ostatnich lat w pierdlu nie
stracić — odezwał się po chwili, wymawiając starannie i wyraźnie każde słowo. Chciał
przekonać mnie, że jest zupełnie trzeźwy. —A ponieważ jestem człowiekiem kulturalnym —
ciągnął dalej — nie mogłem pić sam do lustra. Musiałem zaprosić przyjaciela. U kogo teraz
znajdę zrozumienie, gdy nieboszczka w grobie trawę od korzeni podgląda, zamiast żyć i
normalne święta wyprawić z barszczykiem na grzybach i kluskami z makiem? — chrząknął
boleściwie, pokrywając nieudolnie wzruszenie. — Żebym miał dziś pod ręką siekierę, a tego
szubrawca i dziecioro-ba przed sobą zamiast brzuchatej kobity, krew by się polała.
— O czym tato mówi? — przeraziłam się odwracając wzrok od choinki.
— O niczym specjalnym — znów chrząknął — chciałem ci tylko naświetlić, dlaczego z
Zygmusiem musiałem się napić. Na ździebku poprzestaliśmy — zastrzegł się. — On już od
trzech dni porusza się niepewnie jak kot na drucie. Nie bardzo nawet wie, kim jest dla siebie.
Mężem czy żoną. Nawet coś o własnej ciąży i porodzie opowiadał — relacjonował ojciec z
niejakim zakłopotaniem i żalem w głosie. — Dopiero po tej całej wizycie u profesorowej
poszedłem odrobinkę za dużo w cug, ale nie w żadnej knajpie. Tylko tu, w domu —
usprawiedliwiał się, zerkając na mnie niepewnie.
— U jakiej profesorowej? — denerwowałam się, nie mogąc się z ojcem dogadać i ze steku
bredni coś istotnego wyłowić.
— Przecież mówię po ludzku! — zaczął się irytować. — Poszedłem przecież z ranną,
świąteczną wizytą do pani profesorowej Płodziakowej, czyjakjej tam, żeby rozejrzeć się w
sytuacji. Święta to najlepszy czas do składania wizyt. Twój ojciec zna się na rzeczy! —
dorzucił z dumą.
— Matko Boska! — krzyknęłam, chwytając się za brzeg stołu, żeby nie spaść z taboretu. —
Tato chyba żartuje?!
— Ładne mi żarty! — mruknął ponuro, siadając za stołem. Odsunął od siebie z niechęcią
kubek po mleku. $
-— Co jej tato powiedział? Jak do niej trafł? — Czułam, jak mi lodowate mrówki spacerują
po plecach. — Ja chyba zwariuję w tym domu!
— Jak do tej pory nie zwariowałaś bez chłopa, to i teraz od mojej opowieści nie zwariujesz —
stwierdził flegmatycznie i obejrzał się za siebie. — Zrób ojcu mocnej kawy! —rozkazał. —
Nie chcę się kręcić, żeby Kacuni na ogon nie nadepnąć. Leży pod samą kuchnią, a mnie dziś
jakoś stopy odmawiają posłuszeństwa. Pewnie reumatyzm się odnowił — tłumaczył się
głupio i zawile.
Postawiłam na gazie wodę w czajniku. Jeszcze przed chwilą odczuwałam głód. Minął
natychmiast, gdy tylko ojciec wspomniał o wizycie u Płodziakowej.
— Niech tato opowiada po kolei i bez dygresji — prosiłam stawiając filiżanki na stole.
— Nie zapomnij wcisnąć cytrynę do kawy —jęknął, wykrzywiając się ze wstrętem. —
Człowiek nie świnia, każde gówno, jak trzeba, wypije... — mruknął pod wydatnym nosem.
— Dobrze, niech tato wreszcie mówi.
— Co tu jest do mówienia? — wzruszył ramionami. — Ten chuchrak z brzuchem pod zęby
łazi i lada miesiąc trzeciego bachora się spodziewa. Nawet jej do głowy nie przyszło, że mąż
romans kręci, bo podobno dobry dla niej i czuły jak rzadko. Mówi o nim, a zaraz błogość się
po jej twarzy, jak tłuszcz po wodzie, rozlewa: „Krzysia w domu akurat nie ma. Krzysiowi
taką pilną wystawę powierzono, że musiał na konsultację w święta pojechać" —
przedrzeźniał ojciec, modulując głosem, ale czuło się w tym błazeństwie sympatię do

rozmówczyni. — I tak dookoła tego Krzysia, jego talentu i ciągłych wyjazdów. Według jej
słów to wszyscy wykorzy-stująjego koleżeństwo i talent. Widać, że świata poza nim nie widzi
i tylko w pieluchach siedzi. Śmiać mi się i płakać chciało. Gdyby nie chodziło o Ewę, tobym
ją w nieświadomości zostawił, żeby sobie spokojnie rodziła. Dzieciaki ma rozkoszne. Ten jej
najmłodszy to taki operny chłopaczek, że aż żałowałem, że nie nasz własny. Na kolana się
wdrapał, za szyję objął i „dziadziu" mówi. A ma nie więcej, jak dwa latka — ojciec
uśmiechnął się do własnej wizji i spojrzał na mnie z wyrzutem. Zawsze pragnął mieć
wnuczka, aby, jak twierdził: „dobry ród podtrzymać". — Ona tłumaczy, że to nie dziadzio,
tylko pan w interesie do tatunia przyszedł, ale chłopak o niczym słuchać nie chciał, tylko
mnie za szyję trzymał i słuchał, jak zegarek na ręce tyka. I co takie dziecko winne, że ma ojca
skurwiela? — rozzłościł się i trzasnął pięścią w stół. Filiżanki zadźwięczały, Kacunia pod
kuchnią zastrzygła uszami i otworzyła leniwie jedno oko.
109
— Ale co tato jej powiedział? Mogli przecież być u nich goście albo sam Płodziak mógł
drzwi otworzyć — patrzyłam na ojca w osłupieniu i z podziwem — i jak można było z taką
sprawą iść w same święta?
Ojciec zignorował moje słowa i chrząkając z niezadowolenia powiedział, patrząc na mnie jak
na osobę wielce nierozgarniętą:
— Płodziaka nie mogło być, jeśli i Ewy w domu nie ma. Taki głupi to ja nie jestem i chociaż
o czymś nie mówię, to nie znaczy, że nie wiem, co się wokół mnie dzieje. Twój ojciec stary
wróbel i nie da się w kaszy zjeść — rozparł się wygodnie na krześle, rozluźnił pod szyją
krawat i poczuł się panem sytuacji. — Dzwonię i czekam spokojnie, a w tym czasie wycieram
dokładnie nogi na słomiance — zaczął takim tonem, jak kiedyś, gdy opowiadał mi przed
zaśnięciem bajki na ulicy Dobrej. — Otwiera mi drzwi amatorska kobitka. Pyta grzecznie,
czego sobie życzę. Ząbki przy tym szczerzy, za brzuch upierścienioną rączką się trzyma, a
cała w takich jakichś namarszczonych falbanach, jak na filmach czasem się widzi. Od razu
wiedziałem, że to żona tego zboczeńca. Ona znów pyta: „Pan pewnie do Krzysia, ale jego w
domu nie ma. Musiał nagle wyjechać, a ja jestem żoną". I dalej patrzy na mnie z uśmiechem i
główkę jak ptaszek przekręca. To ja też się uśmiecham i mówię, że owszem, męża znam, ale
ja do niej w pewnej sprawie przyszedłem. Trochę się kobitka przestraszyła. Niepewnie rączką
do przedpokoju zaprasza i bacznie mi się przygląda. Ja, ma się rozumieć, swoje nazwisko
głośno i wyraźnie mówię, jak to u Anglików bywa — wtrącił z wyższością ojciec,
spoglądając na mnie z dumą. — Zaraz też w tę rączkę po polsku cmoknąłem, prędko płaszcz
zdejmuję i w eleganckim garniturku po nieboszczyku mężu Agnisi do pokoju paruję. Nie
miała wyboru, bo ja ją przez zaskoczenie... —ojciec uśmiechnął się do roztaczanej przede
mną wizji i dorzucił: —A pokój to tak fikuśnie urządzony, że od razu widać, że artysta
wszystko ustawiał. Żadnego przyzwoitego i wygodnego mebla nie uświadczysz. Na ścianach
różne barachło porozwieszane, jak z Pociejowa. Na półce moździerz. Duży, ale gorszy od
tego naszego z Dobrej ulicy. Dziś byłby w cenie, żeby to choleryczne bombardowanie
przetrzymał... — westchnął z żalem.
Stanął mi przed oczyma ten moździerz pięknie połyskujący, jeden z nielicznych przedmiotów
pozostałych z wyprawy mojej matki. Ojciec wiele razy usiłował go sprzedać za cenę jednego
bochenka chleba, ale nikt go nie chciał wziąć nawet na złom. Poczułam gorycz, jakbym
rozgryzła owoc piołunu. Ojciec ciągnął dalej siorbiąc powoli gorącą kawę.
— Zamiast stołu ława, zamiast krzeseł futrzane poduszki na podłodze i dywanach. A
telewizor to oni mają obudowany...
—Ale co dalej? — niecierpliwiłam się. —Niech tato opowiada zwięźle.
110
— Dobra! Chcesz krótko, będzie krótko! — obraził się i naburmuszył. — Powiedziałem do
niej tak: „Proszę pani, ja mam wspaniałąosiem-nastoletniąwnuczkę. Nieszczęście chciało, że

zakochała się w pani mężu. Wierzy, że on się z panią dla niej rozwiedzie. A znów pani mąż w
żadną służbową podróż nie wyjechał, tylko z moją wnuczką na ksiuty się udał, jeśli pani
rozumie, co przez to słowo chcę powiedzieć. Ja się dopiero przed paroma dniami o wszystkim
dowiedziałem i przyszedłem, żeby wspólnie złu zaradzić. Pani będzie pilnowała męża, ja będę
pilnował wnuczki. Leży w naszym wspólnym interesie, żeby ten małpi romans zlikwidować.
Pani kocha męża, ja kocham wnuczkę. Nie pozwolę dziecku życia łamać. Jak to nie
poskutkuje, będę musiał szanownemu artyście kości pogruchotać, chociaż żadnym łobuzem
ani oprawcą nie jestem... — Ojciec umilkł i spojrzał na mnie, jakby czekał na aprobatę i
pochwałę swego wystąpienia. Była to chyba najdłuższa i najbardziej logiczna mowa w jego
życiu. Miłość do wnuczki potrafiła zmobilizować go do największego wysiłku. Zazwyczaj
lubił wysławiać się krótko i lapidarnie.
— Co na to wszystko żona Płodziaka?
—Nic nadzwyczajnego nie zrobiła. Zachowała się jak każda kobieta. Najpierw nie chciała
wierzyć. Potem płakała i wreszcie wpadła w histerię. Musiałem ją mitygować i pocieszać.
Obawiałem się, że z nerwów gotowa poronić. Do końca życia miałbym wyrzuty sumienia, że
zabiłem dziecko. Wreszcie ją udobruchałem. Zgodziła się ze mną że żadnych awantur nie
warto mężowi robić, tylko roztoczyć nad nim taką opiekę, aby musiał się z każdej godziny
wyliczyć, i wciąż dawać do zrozumienia, że wie o nim wszystko i zbiera dowody jego winy.
Z samego strachu, żeby nie stracić wygodnego gniazdka z zakochaną koteczką i udanymi
dzieciakami, sam zrezygnuje ze spotkań z Ewą— ojciec chrząknął, przybierając godny wyraz
twarzy.
—Ajak nie zrezygnuje? — zapytałam. Wciąż jeszcze łudziłam się, że w życiu może zdarzyć
się wielka, romantyczna miłość. Wtedy nawet żona i dzieci zejdą na plan dalszy, przestaną się
liczyć.
— Zrezygnuje, zrezygnuje, spokojna twoja głowa! — machnął lekceważąco ręką ojciec. —
Już ja lepiej znam mężczyzn niż ty. Całe życie łaziłaś po obłokach zamiast patrzeć na chłopa
jak na chłopa. Każdy lubi skoczyć w krzaki, coś sobie dla rozrywki i odmiany poderwać.
Cholernie też lubi do ciepełka domowego wracać, gdzie wszystko kręci się wokół jego osoby
i może być sobą a nie elegancikiem na wynos. I głośno beknąć sobie po jedzeniu, i do
wychodka bez krępacji pójść... — wyliczał z powagą. — Jak poczuje, że mogą wyniknąć
kłopoty, to weźmie ogon pod siebie i nawet nie spojrzy w tamtą stronę, chociażby mu na
samą myśl
111
ślina z pyska ciekła — ojciec wykładał obrazowo swój męski punkt widzenia. — Ten
Płodziak, chociaż artysta, z pewnością potrafi normalnie myśleć i kalkulować. Gdzie dziś
dostanie oddzielne mieszkanie? Gdzie tyle zarobi, żeby dwa domy utrzymać? Musiałby na
dzieci alimenty płacić. Ta jego żona też zdaje się nigdzie nie pracuje. Żal mi jej nawet, bo to
takie delikatne, młode stworzenie, co to by się chciało przez cały dzień w łóżku trzymać. Ale
że w ciąży, to mąż ją oszczędza i znalazł sobie naiwną... — Ojcowe blizny poczerwieniały.
Oko zaczęło nerwowo mrugać. Widocznie w tej chwili dopiero uświadomił sobie tak
naprawdę, że tą naiwną jest jego ukochana wnuczka.
— Już ja temu bydlakowi kota popędzę! — zaczął się z pasją odgrażać. — Popamięta on
ruski miesiąc! — dokończył swoim ulubionym porzekadłem, które nie wiadomo co
oznaczało.
— Co powiemy Ewie? — zatrwożyłam się. — Wcześniej czy później dowie się, że tato był u
Płodziakowej.
— Zostaw to mnie! — odrzekł z godnością, dopijając drugą filiżankę kawy. Serce miał
zdrowe jak dzwon. — Sam z nią porozmawiam, gdy przyjdzie pora. We mnie się wdała,
jakbym to ja był jej matką i ojcem jednocześnie. Moja krew i dogadamy się!

— Groziła, że ucieknie z domu. Życie sobie odbierze, gdyby doszło do zerwania. Boję się o
nią. To mimo wszystko jeszcze dziecko.
— Głupie gadanie! — zbagatelizował ojciec. — Ewa to ambitna i mądra dziewczyna. Trzeba
tylko rozsądnie z nią pogadać.
— Ja się tego nie podejmuję! — krzyknęłam w pierwszym impulsie. — Należy przede
wszystkim porozmawiać z Płodziakiem.
— A co to da? — wzruszył ramionami ojciec. — Co mu powiesz? Żeby ożenił się z
twojącórką? Zastanów się! Przecież on ma rodzinę i dzieci, a jak widać z rozmiarów brzucha
żony, to nie leży ona odłogiem. Ten knur nie zaniedbuje swoich obowiązków męża — znów
zaczęła ponosić ojca pasja. Podniósł głos i gestykulował rękami. — Nie pozwolę, żeby
dziecko za rozwiedzionego szło!
Milczałam, przyznając w duchu ojcu rację.
— A ty się lepiej zajmij swoim życiem! — dorzucił rozdrażnionym głosem. — Do dziś nie
potrafiłaś go przyzwoicie urządzić. Mnie zostaw sprawę Ewy.
— Wobec tego działajmy wspólnie — odezwałam się ugodowo. Bałam się, aby w przyszłości
nie zrobił czegoś po pijanemu. Mogło to doprowadzić do kolizji z prawem. Kiedyś w
upojeniu alkoholowym zarąbał tasakiem ukochanego kota. Następnego dnia mało nie oszalał
z rozpaczy.
112
Ojciec popatrzył na mnie z namysłem i w tej właśnie chwili zadźwięczał telefon. Po tamtej
stronie drutu był Busio po raz trzeci tego dnia.
— Niewiasto! — darł się w słuchawkę. — Zaraz będę u ciebie. Nogi mi wyschły, zapalenia
płuc nie dostałem. Nie będę odkładał sprawy do jutra.
— Wolałabym jednak, abyś przyszedł jutro — starałam się mówić spokojnie. — Jestem
bardzo zmęczona.
— Wy, baby, to albo jesteście zmęczone, albo macie period. Nigdy z wami nie można dojść
do ładu. Telefonuję z budki na dole. Wyłączam się i zaraz do ciebie lizę — dorzucił tonem nie
znoszącym sprzeciwu.
Szczęknęło w aparacie i odezwał się długi sygnał. Pomyślałam z przerażeniem, że czeka mnie
jeszcze przeprawa z wariatem.
— Kto dzwonił? — zainteresował się ojciec, łypiąc czujnie okiem.
— Busio —jęknęłam. — Zaraz tu będzie.
— No to ja idę do siebie — poderwał się z krzesła. —Nie chcę mieć nic wspólnego z idiotą.
Znów medaliki przyniesie albo będzie chciał mieszkanie wyświęcić. Czy ten zwyrodnialec
nigdy się od ciebie nie odczepi? Dawno powinien w Tworkach siedzieć.
— Miejsc za mało — odpowiedziałam rzeczowo. — Na razie nie zagraża bezpieczeństwu i
życiu otoczenia.
— Dopiero jak komuś gardło poderżnie, to go zamkną, co? — denerwował się ojciec,
zabierając Kacunię do swego pokoju. —Na wszelki wypadek schowaj noże do szuflady —
przypomniał obrzucając kuchnię bystrym spojrzeniem. —A o dzieciaka się nie martw.
Wyciągnę ją z tej gnojowy!
Busio rozsiadł się na miejscu, które niedawno zajmował ojciec. Poprosił o szklankę gorącej i
bardzo mocnej herbaty. Gdy ją nalałam, wodził wzrokiem za każdym moim ruchem. Nie
zgodził się, abym słodziła miałkim cukrem. Musiałam podać w kostkach. Bał się, że mogę go
otruć. Westchnęłam.
— Co słychać u twojej świętej kobiety? — zagadnęłam ostrożnie, aby zacząć jakoś rozmowę.
— Myślisz o tej wariatce? — zapytał z powagą, zerkając kosym spojrzeniem po kątach. —
Jaka ona tam święta! Dawno kazałem ją zamknąć. Wezwałem pogotowie. Dostała szału i
chciała moją męskość uszkodzić. Miałem dość jej objawień. Co noc do łóżka mi lazła, siły
moje żywotne i duchowe osłabiając. Ostatnio zobaczyła we mnie świętego Sebastiana i

chciała mi przyrodzenie wyrwać. Wydawało jej się, że to strzała — relacjonował z przejęciem
i powagą. Nalał sobie na spodek herbaty i trzymając go zręcznie w trzech palcach lewej ręki
siorbał z niego z lubością, zagryzając cukrem w kostkach. Przez moment zobaczyłam za
stołem popa. Brakowało tylko brody i powłóczystej szaty. Opanował mnie śmiech,
113
chociaż daleko mi było do wesołości. Zagryzłam usta. Trochę się bałam Busia.
—A ty, dziecko, w celibacie żyjesz? — spytał po chwili, mrużąc oczy. Przyglądał mi się z
podejrzliwością.
— Naturalnie! — przytaknęłam skwapliwie.
— Znaczy, że zły duch do ciebie siej czas dostępu nie ma i ja też się nie skalam
przebywaniem z tobą — zrobił dłuższą pauzę.
— Mówiłeś, że masz do mnie jakiś interes — zaczęłam po chwili ostrożnie chcąc
naprowadzić go na właściwy temat.
— Nu, ja tak sobie myślał, że ty, dziecko, ciężko pracujesz. Zdrowie tracisz. Moim
obowiązkiem jest ci pomagać, bo chociaż mamy ten dureń-ski rozwód, to wobec Boga
jesteśmy małżeństwem — odstawił pusty spodek i wyrecytował natchnionym głosem: — „Co
Bóg związał w niebie, niech człowiek nie śmie na ziemi rozwiązywać".
— Starasz się o posadę? — udawałam, że biorę jego propozycję poważnie.
— Tylko idioci pracują! — skrzywił się, spoglądając na mnie z niechęcią i żalem, jakbym go
czymś obraziła. — Mam coś lepszego niż pier-dzenie w urzędniczy stołek. — Zamilkł na
chwilę, czyszcząc głośno nos. — Do spółki z jednym staruszkiem jasnowidzem znaleźliśmy
skarb — ściszył głos do szeptu i rozejrzał się trwożnie po kuchni. Zerknął na zamknięte
drzwi. Z pewnością czaił się za nimi ojciec, aby, jak w takich razach twierdził, „trzymać rękę
na pulsie domowego życia".
— Po rewolucji, jak się białogwardziści wycofywali, w jednym z lasów, wtedy małym
zagajniczku, zakopali dwie skrzynie. Miejscowości na razie nie wymieniam, bo gotowa jesteś
rozpaplać i ktoś sprytny może mnie ubiec — wtrącił ze złośliwym uśmiechem, jakby
wyczuwał, że ojciec podsłuchuje. — W jednej skrzyni same złote kierenki. W drugiej
biżuteria carska. W samych tylko diademach, jak jeszcze memu nieboszczykowi tatusiowi
opowiadał naoczny świadek, znajdująsię brylanty wielkości gołębich jaj.
— Przecież kierenki były papierowe — wtrąciłam nieśmiało.
— Ot, dureń! — uniósł się Busio. — Jak mówię złote, to znaczy, że złote — oburzył się
prosząc o następną szklankę herbaty. Zastrzegł, aby była mocniejsza od poprzedniej, a
zamiast cukru chce widzieć przed sobą „warenie z wiszni".
— Czy mogą być z truskawek?
—Nie! — zaprzeczył kategorycznym ruchem głowy. — Po drobniutkich pesteczkach
miewam zazwyczaj sraczkę — dodał skromnie.
— Może z gruszek? Nie mam wiśniowych konfitur.
114
— Mogą być z gruszek — zgodził się łaskawie i powrócił do przerwanego tematu. — My z
tym jasnowidzem odnaleźliśmy młodniak z carskich czasów. Rozrósł się w duży las z
jeziorkiem pośrodku. Najważniejsze, że wiemy już, gdzie kopać — Popatrzył na mnie z
namysłem i zniżył głos do szeptu: — Ja tobie to mówię, dziecko, w zaufaniu, bo to tajemnica.
Musisz złożyć przysięgę, że nikomu pary z gęby nie puścisz. Zaraz na skarb państwa
wszystko zabiorą i jeszcze każą płacić ci podatek od wzbogacenia. Zamiast zarobić, to jeszcze
do tego interesu dopłacisz. Mogą także posądzać o konszachty z oficerami białej gwardii.
Wtedy już pra-pał! Wtiurmie zgnijesz!
— Znacie dokładnie miejsce? — udawałam zainteresowanie, nie starając się nawet dać mu do
zrozumienia, że myli czasy i pojęcia. Bardzo już chciałam, żeby sobie poszedł. Wizja
Płodziakowej z brzuchem zjawiała się wciąż przed oczyma. Nie mogłam się od niej opędzić.

— Dokładnie — stwierdził z wiarą w głosie. — Trzeba jedynie las przekopać miejsce w
miejsce na przestrzeni kilometra kwadratowego.
— I ja mam w tym kopaniu pomagać? — uśmiechnęłam się z przymusem. Męczyła mnie ta
rozmowa, a także myśli o Płodziakowej i Ewie. Nie przeczuwała nawet, co ją w najbliższej
przyszłości czeka.
—Nie, dziecko. Ty wypożyczysz w szpitalu karetkę pogotowia. Przewieziesz dwie skrzynie
do mego mieszkania. Tam dokonamy podziału. Pół na pół! —wyrzucił z siebie po krótkiej
wewnętrznej walce. Jasnowidzowi pieniądze niepotrzebne. Stoi nad grobem, a przy tym to
święty człowiek. Jada tylko kleiki, bo ma kiszeczki chore — dorzucił ciszej z uszanowaniem
w głosie. — A przed tobą drogę uścielę klejnotami. Kto wie, czy nie dostanie ci się naszyjnik
Katarzyny Wielkiej, chociaż to dla ciebie żaden honor donaszać biżuterię po tej kobiecie o
niezbyt dobrej reputacji. A jasnowidzowi wystarczy, jak się będziemy oboje modlili za jego
duszę — przeżegnał się z powagą. Możliwe, że w chorej wyobraźni zakopywał już trumnę ze
staruszkiem.
— Jak dacie radę we dwóch las przekopać? — zapytałam ciekawa, jakimi bezdrożami idąjego
myśli.
— Z Bożą pomocą przekopiemy! — odpowiedział z wiarą w głosie. W spojrzeniu czaił się
fanatyzm. — Nie wierzysz? — spytał zaczepnie.
— Wierzę, wierzę... — zapewniałam skwapliwie. Należało postępować z nim ostrożnie, nie
stwarzając sytuacji konfliktowych.
— Jak wierzysz, dziecko, tak i połowa skrzyni z biżuterią twoja! — obiecywał
wspaniałomyślnie wyjadając konfitury wprost ze słoika. Bieliła się na nim przyklejona przez
matkę karteczka. Wypisała na niej starannym, niewprawnym pismem datę i zawartość słoika.
Ten kawałek pa-
115
pieru przetrwał ją, a teraz boleśnie przypominało przemijaniu i o tym, że nigdy już niczego
dla nas nie zrobi.
— Nie chcę połowy skrzyni — westchnęłam zapatrzona w wyblakłe, ukośne pismo na białej
nalepce. — Wystarczy mi jeden pierścień — powiedziałam wyobrażając sobie starej roboty
klejnot z owalnym ametystem. Takim, o jakim całe swoje życie marzyła matka. Nigdy nie
zobaczyła go na swoim palcu.
— Żadne takie! — krzyknął z mocą. — Musisz przyjąć połowę. Do tej pory byłem
nędzarzem, ale teraz postanowiłem obsypać cię złotem! — Głos mu drżał wzruszeniem.
Uwierzył w swoją wielkoduszność.
— Po co mi tyle biżuterii? — broniłam się przed szczodrobliwością Busia. — Chcę tylko
jeden pierścień. Z ametystem — dorzuciłam z bolesnym ukłuciem w sercu.
— Musisz wziąć połowę! — wrzasnął nieoczekiwanie, waląc pięścią w stół. Twarz mu
pobladła, oczy się zwęziły.
— Nie chcę połowy! — krzyknęłam w zacietrzewieniu, wściekła na los, który matce przypadł
w udziale. Teraz, gdy mogłam wreszcie kupić jej taki właśnie wymarzony pierścionek,
musiała odejść przedwcześnie z życia.
— Ja ci dam, ścierwo, pierścionek! — odgrażał się Busio z twarzą wykrzywioną złością. —
Weźmiesz połowę skrzyni albo łeb ci brzytwą urżnę!
— Urżnij, a nie wezmę! —wrzasnęłam dziko zapominając, z kim i o co się kłócę. Oburzyło
mnie, że nawet wariat usiłuje narzucić mi swojąwolę.
Do kuchni wtargnął ojciec.
— Co tu się, u Boga Ojca, dzieje?! — rozglądał się trwożnie dookoła. W podniesionym głosie
brzmiała nuta lęku. — O co się, gówniarzu, awanturujesz?! — patrzył na mnie z
obrzydzeniem. — Kto tu jest wariatem? Ty czy on? Skarb w głupiej głowie dopiero siedzi, a
ty się już o niego wykłócasz. Czy ty masz dobrze w tym zatabaczonym łbie?

Zamilkłam. Ojciec miał rację. Sprzeczałam się o urojenia chorego człowieka, jak o rzecz
realną, zapominając nawet o tym, że należy rozmawiać z nim ostrożnie.
Busio zerwał się od stołu. Osłupiałym wzrokiem spoglądał na ojca jak na zjawę. — Co tak
gębę rozdziawiłeś? Byłego teścia nie poznajesz?
— Drogi ojczulku! — roześmiał się nieszczerze Busio i już szedł ku niemu z wyciągniętą
ręką. — Ot, ta smarkata kłóci się ze mną— zbagatelizował całą sprawę. — Ja jej chcę trochę
kosztowności na gwiazdkę ofiarować, a ona, jak zwykle, kaprysi. Nic się ten siusiumajtek od
przedwojny nie zmienił — zarechotał dobrodusznie i znów rozsiadł się na krześle.
—Nie zwracaj na nią uwagi! —machnął ręką ojciec, szukając czegoś nerwowo po
kieszeniach. — O, widzisz, masz tu sto złotych na zakup
116
łopaty. Leć ten swój las przekopać, to może się do rana uporasz — tłumaczył ze śmiertelną
powagą.
— Jaki znów las, proszę papy? — zdziwił się niepomiernie Busio. Z małpiąjednak
zręcznością wyciągnął z ojcowych palców banknot i schował do kieszeni beżowych spodni
„galife".
— Uważaj, bo stary zwariował! — szepnął konspiracyjnie, pochylając się w moją stronę.
— Ja ci dam stary! — huknął na niego ojciec. Mimo lekkiej głuchoty doskonale słyszał to, co
nie było przeznaczone dla jego uszu.
Busio skulił się w sobie. Wyszczerzył niekompletne uzębienie w kierunku ojca, co miało być
uśmiechem.
— Papo kochany, taż ja dziwak i chory człowiek. Leżącego się nie kopie! — zaskamlał.
Natychmiast zobaczyłam przed sobączarnego kundla. Rzuca się na grzbiet przed silniejszym
przeciwnikiem i poddańczym ruchem przebiera łapami.
— Wynocha z domu, póki nie straciłem cierpliwości! — krzyczał ojciec, tupiąc bamboszami
na postrach i teatralnym gestem wskazując drzwi.
Busio zerwał się skwapliwie z krzesła. Chyłkiem wymknął się z kuchni. Wyszłam i ja,
pomagając mu nałożyć starą, wytartą szubę z resztkami zjedzonego przez mole futra.
Wyglądał w niej żałośnie i śmiesznie.
— Weź na koszta handlowe — szepnęłam, wciskając mu do ręki dwieście złotych odłożone
na nowe rękawiczki. Popatrzył na mnie łzawo.
— Nu, na koszta handlowe wezmę, bo ta wyprawa po skarb musi kosztować, ale pod
warunkiem, że połowa skrzyni twoja — upierał się po maniacku.
— Dobrze — zgodziłam się skwapliwie, wypychając go delikatnie na schody. Doznałam
przykrego uczucia, że krzywdzę kogoś bezbronnego jak dziecko. Nie miał nikogo z bliskich
na świecie, a był człowiekiem chorym. Jeszcze przez chwilę wsłuchiwałam się ze ściśniętym
sercem w jego kroki na schodach. Dawniej, przed wiekami, gdy byliśmy parę miesięcy po
ślubie, wyczekiwałam z tęsknotą i błogą tkliwością na ten dobrze mi znany chód.
Rozpoznawałam go nieomylnie spośród kroków innych lokatorów kamieniczki na Wiśniowej.
Odchodził człowiek, którego kiedyś kochałam, przez którego chciałam się zabić i z którym
małżeństwo zwichrowało, wykoślawiło moje życie. Pomyślałam z bólem o Ewie i o tym, że w
życiu każdej kobiety musi znaleźć się jakiś Busio i że nie da się tego uniknąć. Z ociąganiem
wróciłam do kuchni. Ojciec przemierzał ją nerwowymi krokami.
— Nie waż się więcej tego idioty do domu wpuszczać. W konia nas zrobi i wyprowadzi
wszystkie moje zaskórniaki na inny cel odkładane
117
niż ten półgłówek z urojeniami. Co on takiego o jakichś kierenkach mówił?
— zastanawiał się głośno.

— Nieszczęśliwy człowiek — westchnęłam, nie mogąc opędzić się od wspomnień. Oblazły
mnie jak mszyce prymulkę, którą kiedyś Wykolejeniec przyniósł w prezencie mojej matce.
Poczułam narastający smutek i zniechęcenie do wszelkich poczynań.
— Jest szczęśliwszy od ciebie! — mruknął ojciec i znów powrócił do tych nieszczęsnych
kierenek i biżuterii. Słowo „skarb" fascynowało ojca przez całe życie. Wierzył, że go
wreszcie odnajdzie. Kiedyś pół plaży nad Bugiem przekopał, gdy mu ktoś powiedział, że w
czasach napoleońskich stało tam kiedyś miasteczko z karczmą. Właściciel karczmy pod
sklepieniem piwnicznym przechowywał w glinianych kadziach złote monety. Miasteczko
pewnej burzliwej nocy spłonęło od pioruna. Nikt się nie uratował, a skarb został w ziemi.
Miałam nie więcej niż pięć lat i dobrze pamiętałam, jak swojąmałą, zielono malowaną łopatką
pomagałam ojcu w kopaniu. Była wtedy tam z nami matka, Agnisia i Monika. Spędzała u nas
wakacje. Wygrzebywała spod grubej warstwy piachu i popiołu jakieś metalowe guziki,
kawałki grubego, ciemnego szkła. Gdy patrzyło się przez nie na słońce, świat przybierał
ciemnozieloną barwę. Agnisia zrywała dziewanny. Matka rozebrana do bielizny narzekała na
upał i pragnienie. Ojciec wbijając metalowy pręt w piasek pocieszał ją, że gdy dokopie się
skarbu, to zakupi ogromny jacht. Będzie na nim maszynka do robienia lodów i dużo syfonów
z wodą sodową, a także butelek z malinowym sokiem. Na tym jachcie miała się również
znajdować przeciwsłoneczna japońska parasoleczka dla matki i sukienka z białego batystu.
Byłam rozczarowana, gdy pod wieczór wracaliśmy do domu głodni, spragnieni i bez
glinianych kadzi ze złotem. Ojciec zabrał nawet na te kadzie worki z domu. Przez nie to
właśnie doszło między rodzicami do awantury. Matka nazwała ojca idiotą, a on miał do niej
pretensje, że całe życie zapesza mu szczęście swoim krakaniem i czarnowidztwem.
— W każdej bajce jest trochę prawdy — monologował teraz ojciec.
— Może rzeczywiście ten jasnowidz wie o jakichś ukrytych skrzyniach? Może nie z czasów
rewolucji, a z ostatniej wojny? — zastanawiał się głośno.
— Chciałbym mieć tylko setną część tego, co jeszcze leży pod ziemią...
— Tato, mamy większe zmartwienie niż kłopotanie się wojennymi skarbami. Bardzo boję się
o Ewę — przywołałam ojca do rzeczywistości zmęczonym głosem.
— Nic się nie martw, jakoś to będzie. Nie było innego wyjścia, jak pójść do żony tego knura.
Już ona przypilnuje go lepiej niż ty i ja razem.
118
Wspomnisz moje słowa! — dokończył proroczym głosem, zatrzymując się na chwilę w
swojej wędrówce po kuchni.
—A Ewa? Co zrobi, gdy dowie się, że to my wtargnęliśmy w jej osobiste życie? —
popatrzyłam na ojca z namysłem.
— Dam ja gówniarzowi życie osobiste w tym wieku! — huknął ojciec zmienionym głosem.
Czarne, lewe oko mrugało nerwowo.—Jużjająz tych amorów wyleczę. Będzie mi wdzięczna
do końca życia. Zobaczysz!
—Ale co jej powiemy? — zastanawiałam się głośno, przerażona świadomością, że mogę ją
utracić, że nigdy nie odbuduje do mnie zaufania.
— Nic nie powiemy — zdecydował po krótkim namyśle ojciec. — Wody w mordę nabrać i
czekać. Jak o coś zapyta, udawać głupiego. Ostatecznie to ja tam byłem, a nie ty, i wcale nie
musiałaś o tym wiedzieć. Już ja się z nią prędzej dogadam niż ty — zakończył łagodniejszym
tonem i poprosił o coś „na ząb".
Zakrzątnęłam się wokół spóźnionej kolacji, wystawiając na stół resztki świątecznych potraw.
Na dźwięk ostrzenia noża Kacunia przeciągnęła grzbiet i miaucząc głośno przypominała
natarczywie o swoim istnieniu.
— Biedna kocina—powiedział bez sensu ojciec i westchnąwszy ciężko pogłaskał zwierzątko
po pręgowanym grzbiecie.

List i spóźniona paczka świąteczna od Piotrusia z drobnymi upominkami nadeszła pod koniec
stycznia. Ojciec skomentował japo swojemu: „Nie dość, że barachło, to jeszcze i ty pchasz się
w nową kabałę". Ewa zarekwirowała dla siebie zielone ażurowe rajstopy i pudełko
miętowych czekoladek. Przesiadywała teraz częściej w domu. Była markotna i jakby trochę
nieobecna. Jedynie dzwonek telefonu, według słów ojca, działał na nią, jak sprężyna
wycelowana w tyłek". Zrywała się z krzesła i ogromnym susem przypadała do aparatu, aby
nie swoim, zdyszanym głosem zawołać: „Halo!" Najczęściej wracała rozczarowana. Nie
potrafiła ukryć zawodu, że to nie z niąchciano rozmawiać. Spoglądaliśmy na siebie z ojcem
jak para winowajców, a Ewa zasiadała za stołem w kuchni popadając w zamyślenia. Czasem
zamykała się w pokoju pod pretekstem, że chce posłuchać muzyki z taśmy. W takich razach
ojciec komentował szeptem: „Lada chwila wybuchnie bomba". Wzdychał przy tym ciężko i
spoglądał na mnie z wyrzutem w starych oczach, jakbym to ja, a nie on, rozmawiała z
żonąPłodziaka. Patrząc na nią doznawałam uczucia, że to ja mam te osiemnaście lat i
przeżywam od początku złą, irracjonalną miłość do Bu-sia, nie znajdując zrozumienia ani
pomocy u rodziców. Ja także teraz nie mogłam jej wiele pomóc i ta bezsilność najbardziej
bolała.
Obszerny i trochę pedantyczny list od Piotrusia był oceanem tęsknoty i wiary w to, że
wystarczy tylko znaleźć się w Polsce, przespacerować
119
ulicami, którymi chodziliśmy na ukradkowe, sztubackie spotkania, aby wróciło wszystko to,
co czas zatarł, a oddalenie odbarwiło z kolorytu tamtych zielonych lat. Zapomniał jednak, a
może nie zdawał sobie sprawy, że tak niewiele z tych dawnych kątów i uliczek ocalało.
Nawet ja się czasem w nich gubiłam. Nie mogłam odnaleźć znajomych kamienic, starych
drzew i schodków. Warszawa w Piotrusiowych oczach pozostała taką, jaką ją opuszczał po
maturze, odjeżdżając do podchorążówki.
Wzruszały te jego listy. Łagodziły tkwiącą w świadomości zadrę po zerwaniu z Marcinem.
Zżywałam się powoli z myślą, że Marcin należy już nieodwołalnie do przeszłości. Piotruś
natomiast wślizgiwał się niepostrzeżenie w moje codzienne dni. Dawał przynajmniej
złudzenie, że jest coś tam jeszcze przede mną, że może zdarzyć się to wszystko, na co całe
życie czekałam. Chociaż odeszła młodość i coraz mniejsze były szanse na wielką miłość,
nigdy tej wiary całkowicie nie straciłam. W mojej psychice pozostało coś z naiwnej,
sentymentalnej dziewczyny. Także wrodzony optymizm kazał wierzyć, że jeśli już się na nic
w życiu nie czeka i nie liczy, to wtedy właśnie przychodzi do człowieka to coś upragnionego.
Rezygnacja jest zawsze początkiem czegoś.
Utwierdzały w tej wierze listy Piotrusia. Chociaż broniłam się przed budowaniem zamków na
lodzie, to jednak gra wciągała. Dawała cień nadziei. Nie byłam już tak bardzo zagubiona w
codzienności i osamotniona. Miałam coś tylko dla siebie — maleńki, intymny świat
budowany z listów i wspomnień. Można było umknąć w niego, pogrążyć się w marzeniach,
powrócić do pierwszej młodości. Nie byłam już młoda, ale nie byłam jeszcze stara.
Wchodziłam w wiek najtrudniejszy dla kobiety.
Piotruś pisał, że otrząsnął się powoli z przeżytego dramatu, a świadomość mojej obecności w
jego obecnym życiu i nadzieja rychłego spotkania budzi w nim najtkliwsze, dawno uśpione
pragnienia. Łapie się często na tym, co uważa sam za niepoważne, a jednak wzruszające, że
czasem coś tam pisząc, kreśli na marginesie moje imię, tak jak robił to w szkolnych czasach,
gdy na moją cześć pisał wiersze w zeszytach od rachunków.
Uśmiechnęłam się do tego wyznania jak do żywego Piotrusia z tych czasów, gdy w cieniu
kwitnących kasztanów wokół kościoła Świętej Barbary wyznawaliśmy sobie miłość, a Piotruś
do kieszonki mego szkolnego fartuszka wsuwał nieśmiało karteczkę z wierszem. Szeleściła w
niej i niepokoiła. Budziła ciekawość i przyśpieszała bicie serca przez czas, gdy byliśmy
razem. Wiersze bowiem odczytywałam dopiero wtedy, gdy Piotruś odchodził. Przez chwilę

pozostawałam na kamiennej ławce, żeby nas razem przed domem nie spotkał ojciec. Płakałam
ze wzruszenia, drżałam z emocji, uczyłam się na pamięć. Potem darłam w obawie, aby oj-
120
ciec, szperający zazwyczaj w szufladach, nie znalazł dowodów hańby i zepsucia. Mnie samą
wiersze Piotrusia paliły wstydem. Spowiadałam się nawet księdzu, „że czytam po kryjomu
nieprzyzwoite rzeczy". Miałam wtedy czternaście lat i ogromnie pragnęłam zostać świętą.
Starałam się więc być posłusznym, skromnym dzieckiem. Nie miałam jednak zadatków na
świętą. Brnęłam z upodobaniem w grzechu, rozczytując się w Piotrusiowych wierszach. Nie
czułam skruchy ani wyrzutów sumienia, tylko niepokojące dreszczyki na całym ciele.
Szukałam teraz w pamięci zapomnianych słów wiersza z tamtej wiosny. Początek gdzieś się
w jej zakamarkach zapodział i był nie do odtworzenia. Ze środka zapamiętałam jakąś frazę i
poszczególne słowa. Jedynie zakończenie utkwiło w pamięci. Niejako wtatuowało się w mózg
wraz z zielenią starych kasztanów, zapachem różowego okwiatu i wonią kadzidła
wydobywającego się błękitnymi smużkami ze srebrnych kadzielnic. Ministranci na schodkach
zakrystii rozdmuchiwali je w ciepłym zmierzchu kołysząc na długich połyskujących
łańcuszkach.
Kartki Piotrusiowego listu szeleściły w palcach. Zapachniało tamtą wiosną. Przypomniała się
ulubiona wtedy sukienka „w mrówcze jaja", jakieś bzdurne historyjki, ukradkowe spojrzenia,
dotyk rąk. Czas się na chwilę odmienił i cofnął, aby w tym samym momencie powrócić do
rzeczywistego wymiaru.
Do pokoju wtargnęła Ewa z wypiekami na twarzy. — To twoja wina! — krzyczała. — To ty
zburzyłaś moje szczęście, skrzywdziłaś Krzysztofa!
Siedziałam skamieniała z listem na kolanach. Nie wiedziałam, co powiedzieć, jak zareagować
na ten krzyk rozpaczy i rozżalenia. Zrozumiałam jedno: „bomba wybuchła", i to w mojej, a
nie w ojca, obecności. Wiedziony instynktem opuszczał w takich razach dom na kilka godzin.
„Odłączał się od stada" —jak mawiał, gdy mu się z tego powodu robiło wymówki. Zjawiał
się jak aktor przed widownią dopiero po opuszczeniu kurtyny, aby zbierać oklaski. Tak było
widocznie i tym razem. Przed godziną zostawiłam ich w kuchni przy malinowych
konfiturach. Ewa usiłowała wytłumaczyć ojcu, na czym polega abstrakcyjne malarstwo, gdyż
upierał się, że to „zupełne wariactwo i oszustwo", bo prawdziwie piękny obraz to „bitwa pod
Grunwaldem" i „twarzowe portrety odrobione jak żywe".
Trochę później słyszałam dzwonek telefonu. Wkrótce po nim trzaśniecie frontowych drzwi.
Domyśliłam się, że któreś z nich wyszło z domu, a teraz Ewa stała nade mną z miną
oskarżyciela. Łzy łamały jej głos, wypływały z pięknych miodowych oczu odziedziczonych
po Andrzeju. Patrzyły na mnie z nienawiścią.
121
— Jak mogłaś, jak mogłaś, maa?! — powtarzała w kółko wzburzona i nieprzytomna bólem.
Nie potrafiła sobie z nim poradzić, tak jak i ja kiedyś po ucieczce Busia. Tylko że ja nie
miałam nikogo, kto by ze mną współczuł, a chociażby tylko zrozumiał.
Ewa miała mnie, miała dom. Mogła liczyć na wszystko, co leżało w moralnych i materialnych
granicach. Ale ona o tym nie chciała wiedzieć. Nie potrzebowała mnie. Wierzyła jedynie w
miłość dziadka, który ją w najtrudniejszym momencie opuścił, zatrzaskując za sobą drzwi.
— Co się stało, dziecko? — spytałam głupio nie swoim głosem, czując ból, który ona czuła.
— I ty jeszcze pytasz, maa? — W spojrzeniu była rozpacz.
— Czy dziadek coś powiedział? — zignorowałam jej słowa. Chciałam zorientować się, o
czym powinnam jąuświadomić, jak poprowadzić rozmowę.
Milczała patrząc na mnie trochę nieprzytomnym wzrokiem. Zbierała myśli, żeby ułożyć je w
sensowne zdanie. Skrupulatność wzięła też po Andrzeju.

— To ja po telefonie powiedziałam dziadusiowi, że spotkało mnie coś strasznego. Wtedy
złapał płaszcz, kapelusz, odesłał mnie do ciebie, a sam uciekł. Uciekł! — wykrzyknęła z
rozpaczą i zawodem w głosie.
— Mężczyźni zawsze tchórzą w takich razach — broniłam ojca. — Nie mógł patrzeć na
twoją rozpacz.
— On po prostu uciekł! — powtórzyła głucho. Nie słuchała tego, co do niej mówię.
— Usiądź przy mnie. Porozmawiajmy spokojnie — powiedziałam łagodnie jak do chorego
dziecka.
— Nie chcę! — krzyknęła. — Nie chcę o niczym rozmawiać z tobą. Oszukałaś mnie,
zawiodłaś! — wykrzykiwała miotając się po pokoju w swoim ulubionym, skandynawskim
swetrze „na specjalne okazje". Widocznie nim dowiedziała się przez telefon o wszystkim,
wybierała się na spotkanie z Płodziakiem.
— Nie krzycz, nie jestem głucha! A ty nie jesteś pierwszą którą twój Krzysztof zawiódł —
powiedziałam twardo. Zrozumiałam, że żadne czułe, spokojne słowa nie odniosą skutku. —
Za kim ty rozpaczasz?! Zastanów się przez chwilę... — prosiłam wiedząc jednak, że
cokolwiek powiem, nie dotrze do niej. Cały ten dramat musi sama przejść etap po etapie.
— Krzysztof mnie kocha. Mnie jedną! — wykrzykiwała z zajadłością i rozpaczą jakby
chciała w tym przekonaniu upewnić nie mnie, a samą siebie. — Gdybyś ty o naszych
spotkaniach nie poinformowała jego żony, on sam powiedziałby jej o wszystkim! —
wyrecytowała jednym tchem, stojąc przede mną w oskarżycielskiej pozie.
122
■— Tak powiedział przez telefon? — spytałam rozżalona na ojca, że zawiódł Ewę, że zwalił
całą odpowiedzialność na mnie za to, co sam narozrabiał. Mimo miłości do wnuczki był
słabym człowiekiem. W trudnych sytuacjach uciekał w alkohol. Byłam pewna, że wyszedł z
domu, aby „utopić żałość" w towarzystwie niezastąpionego w takich razach Wykolejeńca.
— Tak właśnie Krzysztof powiedział! — Oddychała głośno i ciężko jak po uciążliwym biegu.
— Usiądź — prosiłam wyciągając do niej rękę. Prawie przemocą posadziłam ją obok siebie
na tapczanie.
— Uwierzyłaś mu?
— Tak. On nie kłamie. — Patrzyła na mnie wyzywająco. Chciała wyrazić wzrokiem, że to ja
raczej jestem zdolna do kłamstwa.
Przełknęłam ślinę oddychając głośno, aby się opanować.
— Czy powiedział ci również o tym, że jego żona spodziewa się trzeciego dziecka i że nigdy
nie straciła wiary, że ich małżeństwo jest udane i szczęśliwe?
— To nieprawda! — krzyknęła nie swoim głosem. W oczach było tyle rozpaczy i
przerażenia, że opuściłam wzrok. Bałam się, że ja sama wybuchnę za chwilę płaczem. Nigdy
Ewa nie była mi tak bliska i droga j ak w tej chwili.
— Niestety, prawda — dodałam ciszej, obejmując ją ramieniem. Siedziała sztywno,
wyprostowana i milcząca. Słyszałam nieomal łopot
jej serca, czułam drżenie przebiegające po ciele.
—Trudno mi o tym z tobą rozmawiać — zaczęłam powoli, z namysłem, gładząc japo ręce —
ale moim obowiązkiem jest powiedzieć wszystko, co wiem na ten temat, a ty postąpisz tak,
jak dyktuje ci twoje poczucie rzeczywistości i rozumu. Serce nie jest najrzetelniejszym
doradcąw takiej sytuacji.
— Nic nie mów, maa... — przerwała bezbarwnym głosem. — Nie mów, bo może stać się coś
nieodwracalnego...
— Już się stało — odpowiedziałam cicho.
— Jeszcze nie, ale może...
— Chcesz powiedzieć, że mnie... — nie dokończyłam zaczętej myśli. Słowo „znienawidzisz"
nie mogło przejść mi przez gardło. Przeraziłam się, że jeżeli wypowiem je głośno, oblecze się

w ciało i pozostanie między nami na zawsze. Wydało mi się to gorsze od śmierci.
Zrozumiałam, jak bardzo kocham to nie chciane kiedyś dziecko, urodzone z egoizmu i
potrzeby własności. Łzy nabiegły mi do oczu. Walczyłam przez chwilę, aby nie pociekły po
twarzy.
Ewa uporczywie milczała. Chłodne, drobne palce jej dłoni zacisnęły się nieznacznie na moim
ramieniu. Odebrałam to jako zachętę, przyzwolenie do mówienia.
123
— Rozmawiam z tobą nie jak matka, ale jako kobieta, która wiele w życiu przeszła—
zaczęłam teraz inaczej, starając się, aby mój głos brzmiał nie łzawo, lecz rzeczowo. — Gdyby
Płodziak kochał ciebie, wasze spotkania nie byłyby ukradkowe, a jego żona nie
spodziewałaby się dziecka. Nadużył twego zaufania. Potraktował cię jak atrakcyjną
odskocznię od domowej codzienności. Stracił dla ciebie głowę, ale nie na tyle, aby
zrezygnować z żony i dzieci... —zakończyłam bez przekonania. Wszystko to, o czym
mówiłam, wydało mi się bezcelowe i nieprzekonywające. Nie było tu nic już więcej do
powiedzenia. Słowa w takich razach niczego nie rozwiązują, nie załatwiają.
W mrocznym pokoju rozjaśnionym zaledwie lampkąz żółtym jedwabnym abażurem
zapanowała cisza. W miarę upływającego czasu stawała się czymś namacalnym. Dusiła,
jakby w pokoju zaczynało brakować tlenu. Za oknami stała ciemność. O szyby zacinał wiatr
ze śniegiem, a może deszcz. Pod wieczór bowiem przyszła zapowiedziana odwilż.
— Maa, czy możesz dać słowo honoru, że żona Krzysztofa spodziewa się... oczekuje
dziecka? — Słowa wypowiedziane z wysiłkiem i męką wdarły się w tę straszliwą ciszę
pokoju jak uderzenie kamieniem w szybę. Drgnęłam.
— Mówił o tym dziadek. Nie sądzę, aby kłamał. Był bardzo wzburzony — dodałam z
westchnieniem.
— Wobec tego porozmawiam z dziadusiem — głos Ewy brzmiał te-raz spokojnie, rzeczowo.
Przeraziłam się tego spokoju. Wolałabym, żeby krzyczała, roniła łzy. Dokonywała się w niej
jakaś przemiana.
— Chciałabym cię o coś zapytać — odezwałam się po krótkim namyśle. — Jeżeli nie chcesz,
możesz nie odpowiadać — zastrzegłam się. i Nie chciałam jej do niczego przymuszać,
męczyć rozmową. Nie była ona dla nas obu łatwa.
— Co chcesz wiedzieć, maa? — zapytała po chwili zmęczonym głosem. Podziwiałam jej
opanowanie, na jakie ja w jej wieku nigdy bym się nie zdobyła.
—Nie przeszkadzała ci w miłości świadomość, że Krzysztof ma rodzinę, że chcesz rozbić
małżeństwo, w którym są dzieci?
Ewa milczała z opuszczoną głową. Chwila rozciągała się w wieczność. Żałowałam
postawionego pytania. Kierowała mną bowiem ciekawość, jak dalece jest inna w widzeniu i
odczuwaniu świata ode mnie, od moich poglądów, gdy byłam wjej wieku. Należała przecież
do innego już pokolenia, o którym mówiło się, że jest bez skrupułów, a w miłości widzi
jedynie seks.
— Przeszkadzało — usłyszałam w ciszy głos Ewy. Wyznanie przyszło z widocznym trudem,
ale zdobyła się na ten akt cywilnej odwagi, na obiek-
124
tywizm—tylko że ja go mimo wszystko kocham. Nie żądałam ślubu, chociaż o nim
wspominał. Nie żądałam niczego, tylko zawsze bezwzględnej prawdy — zakończyła
rzeczowym tonem i spojrzała mi w oczy. Lęk przebiegł mi mrowiem po plecach. Było w tym
spojrzeniu coś ostatecznego.
— Nie mogę ci w niczym pomóc... — przygarnęłam ją do siebie, głaskałam po opornych
plecach i ramionach. Oczy miała suche, twarz ściągniętą bólem. Starała się jednak do mnie
uśmiechnąć. Wyszedł ten uśmiech jak grymas bólu. Wtedy ja się rozpłakałam. Łzy ciekły jak
gorące kleksy po twarzy i nie mogłam nadążyć w ścieraniu ich palcami. Nie potrafiłam

wymówić słowa ani patrzeć na udręczoną twarz mego dziecka. Przeklinałam w duchu
wszystkich mężczyzn, jakby to tylko oni byli winni, że ich kochamy, wierzymy im, sądząc
naiwnie, że w imię uczucia potrafią być lepsi i szlachetniejsi, niż są w rzeczywistości.
— Nie płacz, maa — usłyszałam spokojny, pozbawiony barwy głos. — Nie zrobię sobie
niczego złego — zapewniała mnie tym swoim nowym, dojrzałym głosem. Sądziła widocznie,
że moje łzy wypływająz lęku ojej życie.
— Jeżeli rzeczywiście mnie okłamał, nie jest wart, żebym chciała dla niego umrzeć —
dokończyła, szukając w kieszeniach swetra chusteczki
dla mnie.
Pomyślałam z podziwem, jak bardzo jest dojrzała, i z zazdrością, że ojciec zna Ewę lepiej niż
ja. Przewidział jej reakcję. Jednak uciekł z domu, żeby nie patrzeć na jej łzy i cierpienie. Tego
nie mógłby znieść spokojnie. To pozostawił dla mnie. Uważał, że jako matka powinnam w
tym najtrudniejszym momencie być z nią razem. Dał mi tym świadomie czy nieświadomie
szansę nawiązania z nią uczuciowego kontaktu i porozumienia. Brakowało w nim zawsze
jakiegoś ogniwa. Teraz mi je mądrze sam podsunął, chociaż zawsze był zazdrosny o uczucia
Ewy. Popatrzyłam na tę ucieczkę ojca trochę inaczej. Przyrzekłam sobie, że jeśli nawet wróci
do domu pijany i choćby nawet w towarzystwie Wykolejeńca, nie usłyszy ode mnie słowa
wymówki.
ROZDZIAŁ 5
— Dawniej wiosnę czuło się w sercu. Dziś już tylko w kościach — wzdychał ojciec
spoglądając w okno. Mokła za nim w deszczu ledwo uchwytna zieloniutka mgiełka listowia
na krzewach. — Całe życie człowiek na coś czeka i w rezultacie dorabia się artretyzmu i tyle!
Wszystko, co lepsze, spotyka zawsze innych, nie nas — filozofował czekając na niedzielną
kawę z mlekiem i ciepłe rogaliki. Podgrzewałam je właśnie w piekarniku nasłuchując, czy
Ewa skończyła poranną kąpiel. Lubiła moczyć się w wodzie jak kaczka.
Ojciec przestrzegał, aby przynajmniej niedzielne śniadanie spożywać razem. Także on
wprowadził zamiast herbaty „neskę" zalaną gorącym mlekiem albo śmietanką. Przepadaliśmy
za tym wszyscy, łącznie z Kacunią. Resztkę ze swojej szklanki wylewał ojciec na miseczkę
kota. Pił z ojcowych rąk łakomie słodką kawę mrużąc ślepia. Ojciec uśmiechał się wtedy
błogo, ale niezmiennie powtarzał ze skruchą: „Nieboszczka Tećka bardzo nie lubiła, jak się
kota przy stole karmiło. Trzeba z tym skończyć". I nigdy nie kończył, tak jak nie zaprzestał
pić alkoholu, chociaż klął się nad jej grobem, że będzie stronił od kieliszka jak diabeł od
święconej wody.
— Patrzę tak w okno i zastanawiam się, co Ewa widzi pięknego w okiennej ramie —
chrząknął i spojrzał niepewnie w moją stronę. — Zauważyłaś, że wszystkie jej obrazy i
rysunki wychodzą ze zwyczajnej ramy okiennej, zza szyby albo z otwartego okna?
— Zauważyłam — przytaknęłam ojcu. — Sama się nad tym zastanawiałam.
— No i co?
— Taki ma styl. Może to otwarte okno symbolizuje życie, jakie się przed człowiekiem
otwiera, a może te ramy okienne wyrażają ograniczenie, zawężenie świata czy życia? Nie
wiem. Trzeba ją o to po prostu zapytać.
126
— Ba! — westchnął ojciec. — Ona tak zazdrośnie wszystko chowa, że człowiek ukradkiem
tylko coś podejrzy i strach się do tego przyznać. Bardzo nie lubi, jak się jej prace ogląda i
wypytuje, co oznaczają. Wstydzi się pewnie, że takie dziwaczne — skomentował po
swojemu.
— Myślę, że to coś innego — uśmiechnęłam się przypominając sobie wrażenia ojca z
muzeum i jego zachwyty nad „salą pełną gołych bab na ścianach".
— Twórca w swojej sztuce obnaża się w jakiś sposób, demaskuje... — zaczęłam głośno
myśleć, ale nie dokończyłam zdania. Do kuchni wsunęła się Ewa w długiej, prostej sukience z

brązowego sztruksu. Sama ją uszyła przez jeden wieczór. Drobna, smukła postać tonęła w
luźnych fałdach. Na długiej szyi dyndały pstrokate, drewniane koraliki.
— Jaka ja głodna! —jęknęła od progu, wciągając kształtnym, małym noskiem zapach kawy i
przyrumienionego pieczywa. Włosy po kąpieli były wilgotne na skroniach, oczy lśniły
zadowoleniem.
— Chwała Bogu! — rozpromienił się ojciec. — Jak jest apetyt, to jest i zdrowie! — Zacierał
ręce siadając za stołem. Patrzył na Ewę z tkliwością. Nawet mnie dostało się ciepłe spojrzenie
i uśmiech, gdy stawiałam przed nim szklankę z kawą.
— Jakby tak przestało padać, można by do nieboszczki na Powązki skoczyć — chrząknął
obrzucając nas pytającym wzrokiem. — Po drodze innych członków rodziny odwiedzić —
zakończył przysuwając sobie szklaną miseczkę z masłem. — Jak się tak człowiek dookoła
rozejrzy, to się okazuje, że więcej ich na cmentarzu niż wśród żywych. Kazia, Bron-cia,
Maniuś, Połcia, Katarzyna, Franus, Mundek, Natalcia, Sjenieczka... — wyliczał długą litanię
imion, smarując grubo rogalik masłem.
I nagle w moich oczach przeciągnął przez kuchnię orszak zmarłych niby zjawy z wiosennego
karnawału odtwarzające pantomimę pod tytułem: „dziwna rodzina".
Zaszeleściła kraciasta, taftowa suknia kruczowłosej ciotki Natalii. W uszach zadźwięczały
złote koła z tych czasów, gdy na ulicy Chłodnej w jej obszernym mieszkaniu wytapetowanym
na liliowo odbywały się rodzinne uroczystości. Tu przyjmowano wujka Franka z Ameryki,
który najpierw namawiał moją matkę „do grzechu", a później oszukał całą rodzinę. Twierdził,
że w pasie, z którym się nie rozstawał, ma zaszyte dolary. Okazały się one pociętymi
skrawkami gazet, co wykryła ciotka Połcia, zadłużywszy się na konto tych dolarów u różnych
znajomych.
Z tych pożyczek utrzymywała przez miesiąc brata, podsuwając mu najdroższe przysmaki.
Uciekł nie pożegnawszy się z nikim, jak kiedyś Uciekł do Ameryki za pieniądze
przeznaczone na kształcenie mego ojca.
127
W mieszkaniu ciotki Natalii odbywała się po śmierci ciotki Bronci huczna stypa ze
śpiewaniem rosyjskich romansów. Pękł jej z przejedzenia rosołem pęcherzyk żółciowy i
zmarła „pod nożem", jak szeptano w rodzinie. Leżała w trumnie cała w bieli jak panna młoda.
Ojciec podniósł mnie w kaplicy wysoko ponad głowę, abym mogła po raz ostatni spojrzeć na
matkę chrzestną. Patrzyłam na żółtawą twarz wśród atłasów i koronek, a myślałam o
porcelanowym amorku. Wisiał na niebieskiej wstążce w jej pokoju nad lampą i był obiektem
moich dziecięcych marzeń. Ciotka obiecywała, że dostanę go po jej śmierci. W momencie,
gdy patrzyłam w głąb trumny, moje westchnienie ulgi, że wreszcie umarła, zabrzmiało w
ciszy kaplicy jak szloch. Wszystkie oczy zwróciły się w moją stronę. Westchnienie ojciec
wziął dosłownie. Na stypie zaraz po opowieści ciotki Połci, że nieboszczka ukazała się jej
wieczorem w kuchni jak żywa, oznajmił, „iż dziecko wzdychało z żalu jak stary człowiek".
Patrzono na mnie z sympatią, ale amorka nigdy nie otrzymałam. Rodzina bowiem w godzinę
po pogrzebie rozgrabiła mieszkanie, wykorzystując nieobecność wujka Maniusia. Skakał w
otwarty grób na trumnę, więc odwieziono go spłakanego do matki, żeby trochę odpoczął po
szoku. W miesiąc później wujek Maniuś wprowadził do pustych ścian nową żonę. Ro-
dzinajej nie zaakceptowała. Nawet nie znałam jej imienia. Mówiono o niej po prostu: „ta
kurwa". Na tej stypie ciotka Katarzyna, zwana „rodzinnym grabarzem", zjadła z żalu
pięciokilogramowągęś i sięgała już po indyczkę, gdy wyrwano jej przytomnie półmisek z
ręki.
Przesunęła się przez kuchnię wiotkim cieniem tajemnicza i nieznana ciotka Kazia w
niebieskiej sukni i w białych do łokci rękawiczkach. W dniu własnego ślubu zastrzeliła się z
rewolweru męża ciotki Połci, carskiego oficera. Szeptano w rodzinie, że to właśnie on odebrał
jej dziewictwo, chociaż ciotka Połcia upierała się przy wersji, że „Kazia i tak już była

dziurawa, bo w dzieciństwie wypadła oknem na sztachety i nawet o tym wypadku pisano w
gazecie". Jej postać znałam jedynie z opowieści, gdyż działo się to na bardzo długo przed
moim urodzeniem. Krążyły wokół niej legendy.
Zerkał na mnie z korowodu wujek Sjenieczka z siwym wąsem na błyszczącej różowej twarzy.
Latem opalał się w Wornminie na gliniankach w słomkowym kapeluszu z czarną wstążką,
nałożonym od czoła, i w białych, długich gaciach, co uwieczniono na jednej z amatorskich
fotografii. Lubiłam go w dzieciństwie bardzo. Zabierał mnie czasem do Kłębowa do lasu na
grzyby i tam też opowiadał o pięknej aktorce Krasawinie. Sprzedał jej kiedyś bilet pierwszej
klasy na stacji w Kałudze, gdzie był kasjerem w pierwszych latach po ślubie z ciotką
Katarzyną. Bał się tak żony,
128
że gdy skradziono mu w pociągu całą pensję, to spaskudził się w spodnie, kiedy musiał jej o
tym powiedzieć. Tak twierdziła babcia, której nie lubiłam. Miała piegowate dłonie i zajady.
Natomiast kochałam jej brązowego kundla Zagrają z jednym okiem niebieskim, a drugim
żółtym. Wujek Maniuś wołał na niego: „Ruwa" i podsuwał mu ręce do wąchania. Na palcu
lewej dłoni błyszczał złoty sygnet. Szeptano o nim w rodzinie z nabożeństwem, że to
„Jastrzębiec". Nikt jednak nie potrafił mi wtedy wyjaśnić, co oznaczało to dziwne słowo i
dlaczego nosiło się to „coś" na palcu i nazywało herbem, a także dlaczego nie pierścionkiem,
lecz sygnetem.
Przygładzając żółtoszpakowate włosy rozdzielone pośrodku głowy nieskazitelnym
przedziałkiem, wujek Maniuś uśmiechał się teraz do mnie zza pleców ciotki Bronci ubranej w
kwiecistą suknię i białe pończochy. Jego czarne spodnie w białe paseczki, czarna marynarka i
białe getry były w tej chwili prawie tak realne, jak wówczas, gdy oglądałam je oczyma
pięcioletniego dziecka na którychś tam urodzinach babci z Wołomina. Tuż za Maniusiem, z
którym ciotka Natalia na owych urodzinach odtańczyła tango apaszowskie w dziwacznym
przebraniu, które ojciec nazwał „strojem rogówki", przesunął się w korowodzie mój „niby-
wujek", hrabia Oleś. Wyblakły, dystyngowany kochanek ciotki Natalii. Odebrał sobie życie w
pokoju hotelowym przegrawszy na wyścigach „rządowe pieniądze". Tak brzmiała wersja
ciotki Natalii. Według słów ciotki Połci, wolał śmierć niż dalsze życie z ciotką,
przypominającąjuż tylko ochwaconą szkapę dorożkarską, a nie namiętną kochankę z czasów
ulicy Chłodnej. Wtedy to podobno ciotka zrezygnowała dla hrabiego z komisarza policji. Z
czasem okazało się, że nie był to komisarz, a jedynie „stójkowy". Tak rozgłaszała ciotka
Połcia. Nikt nie brał jej słów poważnie. Znana była jako intrygantka. Poza tym słowo
„komisarz" brzmiało imponująco i znacznie lepiej niż „stójkowy", a w naszej rodzinie
wszyscy mieli wysokie aspiracje. Także mrugał do mnie czarnym, pięknym okiem wujek
Mundek, kochający konie i koty. Trzymał w ręce porcelanową okarynę. Tę, którą czasem
dawał mi do zabawy, ostrzegając za każdym razem, abym jej nie stłukła, bo to pamiątka po
dziadku Ignacu. Tego też nie znałam. Bił podobno swoje dzieci antypką z wiśniowego
drzewa. Nigdy się z nianie rozstawał od chwili, gdy spadł po pijanemu z rusztowania. Był
majstrem murarskim. Mówiono ze śmiechem, że dlatego wszystkie jego córki były tak dobrze
i solidnie zbudowane.
Patrzyła na mnie też z widmowego korowodu Monika z melancholią i zdumieniem w
zielonych oczach. Przyodziana w czarny kostium „na wszystkie okazje", z pękiem sztucznych
fiołków, otruła się gazem z miłości do Wykolejeńca, a może z rozpaczy nad nieudanym
życiem. Nazywał
129
ją pieszczotliwie „Modliszką". Czasem w upojeniu alkoholowym pili z ojcem za jej
powodzenie w zaświatach, wychwalając „amatorskie nogi", a także bardziej ukryte zalety.
— Co się tak zagapiłaś w ścianę, że nie słyszysz, co do ciebie mówią! — dotarł do mnie żywy
głos ojca. Rozpędził korowód widm, przywołał do rzeczywistości. Otrząsnęłam się jak ze

złego snu. W tym rozmazanym deszczem wiosennym ranku przyszły do mnie postacie z
innego życia, z innego czasu. Wydawał się tak odległy, że aż nieprawdziwy. A przecież
kiedyś istniał. Składał się na obraz i gorzki smak mego dzieciństwa. Obracałam się, rosłam
wśród tych dziwnych ludzi zwanych rodziną. Byłam jej cząstką zlepkiem wad i zalet
przekazywanych i odradzających się przez pokolenia. Ludzi nie wiadomo jakim sposobem
utrzymujących się na powierzchni życia, oscylujących między zdeklasowaną inteligencją a
lum-penproletariatem, z ciągotami do lepszego świata. Do bogactwa i sfer „dobrze
urodzonych". Kochali, cierpieli, nienawidzili. Upadali, aby podnieść się z samego dna,
chwytając się pazernie tej swojej biedniutkiej imitacji życia. Wyrastali ponad swój poziom,
ponad stan, dzięki ukochaniu życia, zachłanności i hochsztaplerstwu, będąc w rzeczywistości
tylko „błyszczącą nędzą" z zadęciami, z żałosną pewnością siebie. Gardziłam nimi,
nienawidziłam, a jednak kochałam. Była to miłość irracjonalna, ale prawdziwa, bo
bezinteresowna.
— No co, pojedziemy na Powązki? — niecierpliwił się ojciec, sior-biąc głośno gorącą kawę.
— Ja się nigdzie nie ruszam! — zatrzęsła się Ewa. Wpatrywała się we mnie z namysłem,
jakby chciała przejrzeć moje myśli. — Mokro, brzydko, a ja poza babunią nie znam nawet
tych wszystkich waszych zmarłych.
— Ewa ma rację — westchnęłam spoglądając w okno z ukośnymi śladami deszczu na
szybach. Nie domyślała się nawet, jak żyli i umierali ci, których ojciec chciał odwiedzić na
katolickim i prawosławnym cmentarzu, bo takie sobie miejsca przez urodzenie i małżeństwa
wybrali. Rosła ze świadomością, że pochodzi z dobrej, szlacheckiej rodziny podupadłej na
skutek bezrobocia i wojny, a wcześniej wskutek powstania styczniowego. Ojciec bowiem
napomykał przy niej, jak to któryś z pra-pradziadków brał udział w powstaniu 1863 roku i z
tego też powodu władze carskie skonfiskowały rodowy majątek. Nigdy jednak nie potrafił
umiejscowić dokładnie tego majątku, jak również zdecydować się, czy powstaniec zginął, czy
nie. Jednak bardzo pięknie opowiadał o pałacu, o koniach i o tym, że Ewa może być dumna
ze swoich przodków i „korzeni" — jak mawiał z wiarą w głosie. Unikał przy tych
opowieściach mego wzroku. A i ja starałam się na niego wtedy nie patrzeć. Zwłaszcza
130
gdy zaczynał o koligacjach i „gnieździe", z którego się wywodzimy. Ewę utwierdzały od
dziecka w tej wierze niewinne kłamstwa ojca, wyobraźnia mojej matki, a także „rodzinne
portrety" wyszabrowane w draniew-skich czasach i nieliczne fotografie ocalałe z wojennej
pożogi i gruzów naszego mieszkania. A fotografie były różne i kłamliwe, jak zwykle
fotografie. Przedstawiały prawdziwy świat w nieprawdziwy, wyidealizowany sposób, czyniąc
z moich „niegramotnych" —jak mawiała moja matka
— ciotek damy w kapeluszach z rajerami, z brylantowymi butonami w uszach, spadku po
którymś z kolejnych kochanków. Brylanty zostały sprzedane w czasie, gdy wraz z młodością
odchodzili bogaci kochankowie i zaczynało się codzienne „borykanie z biedą". Przedtem
jednak brylanty, kapelusze, futrzane boa, gipiury i rajery zostały utrwalone na kliszy przez
najlepszych polskich i rosyjskich fotografów.
— Rodzina jest rodziną— chrząknął ojciec i spojrzał na mnie groźnie, jakby w obawie, że
powiem coś, co umniejszy ją w oczach Ewy. — Nawet gdy jest pod ziemią. To nasze
korzenie — dokończył górnolotnie i wyprostował się dumnie nad stołem. — Byle sroce spod
ogona nie wyleciałaś — ciągnął dalej słowami matki, przełykając głośno kęs rogalika.
— W naszej rodzinie trafały się różne Jastrzębce, Gryfy, Topory... — wymieniał nazwy
herbów, które przypadkiem i dzięki atrakcyjnym tyłkom moich licznych ciotek znalazły się w
posiadaniu naszej rodziny w legalny i mniej legalny sposób. Ciotki bowiem wolały
kochanków z dobrym nazwiskiem i sygnetem niż legalnego męża z prostackim nazwiskiem i
uczciwym zawodem. Rzemieślnicy, drobni urzędnicy i kupcy to była według nich „hołota i
chamy". Najgorszy hochsztapler i łobuz, ale z tytułem i dobrymi manierami, uosabiał

„prawdziwego pana", do którego nie potrafiły oprzeć się miłości choćby nieszczęśliwej i
krótkotrwałej. Wierzyły, że przynajmniej w ten nielegalny chociaż sposób należąjuż niejako
do wyższych sfer, do prawdziwego towarzystwa. Były to oczywiście złudzenia, ale w naszej
rodzinie żyło się złudzeniami i wiarą w słowa, „że jakoś to będzie".
— Oj, dziadziusiu, czy to takie ważne?! — prychnęła przez nos Ewa wzruszając ramionami.
— Liczy się przecież człowiek, jego postawa, a nie herb czy urodzenie. To śmieszne!
— Oczywiście! — przytaknęłam skwapliwie. Pomyślałam z radosną dumą, jak bardzo Ewa
jest różna od tych „korzeni", o których wspominał chełpliwie ojciec. Z upływem lat i
wzrastającego w naszym domu dobrobytu bardziej niż kiedykolwiek skłaniał się do
wyszydzanego niegdyś przez siebie „jaśniepaństwa". Najchętniej widziałby przy boku Ewy
księcia krwi, a codzienne posiłki chciałby spożywać na srebrnych talerzach.
131
„Byt określa świadomość, a komunista to nie znaczy wcale cham" — mawiał w razach, gdy
wykpiwałam jego ciągoty do rzeczy, które kiedyś sam krytykował i tępił u mojej matki.
— Róbcie, jak chcecie! — westchnął ugodowo. — Ja tam jednak skoczę przed obiadem i
uporządkuję groby. U matki trzeba pelargonie za-flancować, bo to trwały i praktyczny kwiat.
Będzie kwitł jak głupi do samych mrozów.
— Na razie leje deszcz — zauważyła Ewa.
— Wiosenny to nie jesienny. Za godzinę może być już piękne słońce — upierał się przy
swoim ojciec, wylewając resztkę kawy na spodeczek i przywołując pieszczotliwie Kacunię.
Wskoczyła mu na kolana z cichym miauknięciem i w tej samej prawie chwili rozdzwonił się
telefon. Spojrzeliśmy wszyscy troje po sobie, a każde z nas pomyślało coś innego. Ewa nie
poruszyła się nawet. Od czasu „wybuchu bomby" z Płodziakiem telefon przestał ją
interesować. Nawet gdy ktoś chciał z nią mówić, niechętnie podchodziła do aparatu.
Natomiast na lewym przegubie ręki pobrzękiwało nowe srebrne kółeczko i grubsze od innych.
Za każdym razem, gdy przeżywała osobistą klęskę czy niepowodzenie, zazwyczaj nie
„zajadała" zmartwień, jak to bywało w naszej rodzinie. Kolekcjonowała je na ręce, zamykała
w postaci różnej szerokości bransoletek. Była to brzęcząca statystyka, nie pozwalająca
zapomnieć o przeżytej porażce. Znałam ten jej dziwny sposób notowania klęsk. Z przykrością
obserwowałam, jak przybywa tych bransoletek kupowanych z kieszonkowego i nagród
rektorskich, które czasem otrzymywała. Dziadek również miał w tych wydatkach udział,
chociaż się do tego nie przyznawał.
Telefonowała Liza. Miała swój zły dzień. Posprzeczała się z rodzicami, poleciało jej oczko w
najlepszej parze rajstop, otrzymała przykry list.
— Pomyślałam, że może zechcesz wypić ze mną kawę w „Bombonierce". Będzie nam obu po
drodze.
— Przyjdź do mnie — zaprosiłam ją bez zastanowienia, zdumiona telefonem. — Miałam w
programie sprawdzić, czy w domu Piotrusia robotnicy założyli wreszcie krany w łazience, ale
chętnie przełożę to na inny dzień — tłumaczyłam niepotrzebnie, przyzwyczajona do
opowiadania się ojcu.
— Świetnie! — ucieszyła się. — Pójdę z tobą. Zawsze chciałam zobaczyć dewizowe
mieszkanie.
— No, to czekam — zakończyłam rozmowę, zła na siebie za nadmierną gadatliwość. Nie
chciałam, aby ktoś obcy wchodził do tego domu. Zwłaszcza Liza. Był to lęk wywodzący się z
przesądu, że pierwszym gościem w nowym mieszkaniu powinien być koniecznie mężczyzna.
Nie
132
mogłam się od nikogo dowiedzieć, czym się ten przesąd tłumaczy. Dlaczego mężczyzna ma
przynieść szczęście, a kobieta pecha.
— Przyjdzie Liza — oznajmiłam wchodząc do kuchni.

— Amatorska kobitka! — zachwycał się ojciec. Oczy mu rozbłysły jak u starego kocura. —
Człowiekowi lat ubywa, jak na nią patrzy.
— Nie lubię jej — odezwała się Ewa, zmywając talerzyki po śniadaniu. — Nie będę się z nią
witać. Zamknę się w dziadusia pokoju. Ma coś z kobry! — oznajmiła tonem nie znoszącym
sprzeciwu, upodabniając się tym do dziadka.
— Co za skojarzenie! — dziwiłam się głośno. — Ma prześliczną buzię francuskiej laleczki.
Tyle że myślącej i mądrej.
— Ale też ma coś z kobry, maa... — upierała się Ewa.
Deszcz przestał padać. Niebo za oknem wybłękitniało i delikatna smużka słońca przecięła
podłogę. Ojciec kręcił się niezdecydowanie po kuchni, odwlekając moment wyjścia z domu.
Dopytywał się, gdzie leżą nożyczki potrzebne do przycięcia trawy na grobach, chociaż
doskonale wiedział, w której szukać szufladzie. Żegnał się parokrotnie z kotem i zawrócił
jeszcze raz od drzwi, aby upewnić się, że obiad będzie o godzinie trzeciej.
— I nie zapomnij o kluseczkach do bitek. I dorzuć jeszcze dwa suszone grzybki —
przypominał, wkładając do kieszeni płaszcza orzeszki dla cmentarnych wiewiórek. Mamrotał
coś, że nie wiadomo, czy się nieboszczka w wiewiórkę nie „przeinkarnowała", bo w duchy to
on nie wierzy. Taka zamiana może się jednak zdarzyć, bo nic w przyrodzie nie ginie.
Wreszcie wyszedł nie doczekawszy się Lizy.
— Nigdzie nie wychodzisz? — spytałam Ewę, gdy za ojcem trzasnęły drzwi. Chciałam
sprowokować ją do rozmowy, dowiedzieć się czegoś o sprawach osobistych. Kryła się z nimi
zawsze, ale od historii z Płodziakiem nie można było z niej wyciągnąć słowa na ten temat.
— Tak, maa. Siedzę w domu — odpowiedziała twardo, chociaż usiłowała się do mnie
uśmiechnąć.
— Z nikim się nie widujesz — zaczęłam ostrożnie. — Nikt do ciebie nie przychodzi. Może
zaprosisz kiedyś Brysia? To miły i oddany tobie chłopak. Dziadek go bardzo lubi.
— Nie chcę żadnych chłopaków! — odburknęła wycierając starannie filiżanki. Ruchy miała
szybkie, zgrabne. Patrzyłam na nią z przyjemnością, a jednocześnie ze smutkiem, że tak
trudno nawiązać z nią kontakt, że wymyka się, nie odczuwa potrzeby zwierzeń ani czułości.
Pod tym względem nie była podobna ani do dziadka, ani nawet do mnie.
— Jutro jadę na cały dzień do Piaseczna. Chłopak Joaśki pozwolił nam korzystać ze swojej
szopy. Urządził w niej fajną pracownię — ode-
133
zwała się po chwili i prawie natychmiast wyszła do pokoju dziadka. Miała tam swój ulubiony
kąt pod oknem na fotelu. Na nim ściboliła różne dziwne wdzianka prowadząc z ojcem
rozmowy. Ilekroć pytałam, o czym mu opowiada, zbywała krótko: „O takich różnych
dyrdymał-kach z uczelni". Byłam trochę zazdrosna o te jakieś „dyrdymałki". Ze mną o nich
nie rozmawiała, ale też i ja nie miałam dla niej czasu. Nawet dzisiaj, zamiast jej poświęcić te
parę godzin, postanowiłam pojechać na budowę. Rozgrzeszałam się stwierdzeniem, że i ja
mam prawo do osobistego życia.
Słońce zlizywało wilgoć z chodników. Przebiegało złotawym deseniem po krzewach
rozkwitłych forsycji i zieleniejących gałązkach drzew. Znów była wiosna. Budziła nowe
nadzieje, napawała optymizmem. Nawet Liza, która stawiała uważnie długie nogi, aby nie
stąpnąć w kałużę po niedawnym deszczu, wydała mi się bliska. Nie żałowałam już, że razem
idziemy do domu Piotrusia. Stał biały, niezupełnie jeszcze wykończony, wśród kilku jakimś
cudem ocalałych brzózek o wiotkich gałązkach. Okna błyszczały w słońcu. Sprzed domku
obłożonego do połowy łupanym kamieniem usunięto wreszcie cegły i resztę desek.
Wyglądało na to, że termin będzie dotrzymany i właściciel będzie mógł się do niego w końcu
lata wprowadzić. Nieomal w każdym liście Piotruś dopytywał się niecierpliwie, jak dalece
zaawansowane są prace. Prosił, abym urządzała powoli wnętrze według własnego gustu. On
będzie jedynie dosyłał drobne przedmioty i tkaniny, kupując je okazyjnie na wyprzedażach.

Nic bowiem nie chce zabierać z dawnego domu. Pragnie zacząć w Polsce życie od zera, a
więc wszystko musi być nowe i inne. Najniezbędniejsze meble przywiezie z sobą statkiem
wraz z pokaźnym osobistym bagażem. Pisał, że znajduje się w nim sporo „ślicznościowych
fatałaszków" dla mnie i dziecka, jak nazywał w listach Ewę.
— Byle tylko nie przywiózł nakręcanych zabawek — denerwowała się Ewa, gdy jej
powiedziałam o tym „dziecku".
— Fajny dom! — westchnęła Liza.
Małym, płaskim kluczykiem otwierałam frontowe drzwi z jasnych, politurowanych desek.
Wchodziło się do niego po schodkach i przez mały taras. Z szarego betonu poderwało się z
furkotem stadko wróbli. Poniewierały się na nim resztki jedzenia i puste butelki po piwie —
znak, że pracowali tu jeszcze wczoraj robotnicy.
— Można go będzie cudownie urządzić — uśmiechnęłam się, przepuszczając przed sobą
Lizę. Pachniało we wnętrzu farbą, świeżym drewnem. Wióry szeleściły pod nogami, biel
ścian raziła jasnością w oczy.
134
— Dom pełen słońca! — szepnęła Liza, przesuwając zachwyconym wzrokiem po wielkich
oknach, lśniących framugach drzwi, po rozsło-necznionych ścianach. Pokoi było pięć. Dwa
na górze, dokąd prowadziły wewnętrzne schody z hallu, i trzy na dole obok obszernej kuchni i
łazienki. Wysłałam plan pomieszczeń Piotrusiowi, żeby zadecydował, gdzie co ma się
znajdować. Proponowałam, aby salon urządzić w większym pokoju, w tym z wyjściem na
taras, i zrezygnować ze stołowego. Można go bowiem urządzić w kuchni. Jest na to
wystarczająco duża i jasna. Wszystko tu musi być bowiem funkcjonalne, estetyczne i
wygodne. Czekałam teraz na list z instrukcjami, chociaż Piotruś prosił, abym decydowała o
wszystkim sama. „Z różnych powodów zależy mu na tym, aby przede wszystkim mnie się to
wnętrze podobało".
— Na górze będą sypialnie — informowałam Lizę, znając angielskie zwyczaje. —Na dole
gabinet, salon i pokój gościnny. Ewentualnie może być stołowy...
— Pięć dużych pokoi dla samotnego mężczyzny! — wzdychała Liza, biegając z parteru na
górę i z powrotem. Zaglądała do każdego kąta. Rozstawiała już meble, zawieszała obrazy na
ścianach, zasłony w oknach. Wykazywała dużo smaku i zmysłu praktycznego. Znała się
nawet na roślinach zielonych. Nie szczędziła ich wnętrzu.
„Zachowuje się tak, jakby urządzała dom dla siebie" — pomyślałam z rozbawieniem,
przyglądając się jej podnieceniu. Lekko wbiegała po schodach, widząc już na nich miękki,
gładki dywan w czekoladowym kolorze, jaki pasował już jej do ram wyimaginowanych
obrazów, kwiatów lub martwej natury. Jeżeli kwiaty, to koniecznie cynie. Jeśli martwa natura,
to szylkretowy wachlarz z beżowych strusich piór i białe do łokcia rękawiczki rzucone
niedbale obok teatralnej złotej lornetki. Pomyślałam, że musiała gdzieś widzieć podobny
obraz. Jej pokolenie nie znało szyl-kretowych wachlarzy ze strusich piór, a także rękawiczek
do ramion. Pióra, rękawiczki, bale należały do innego czasu. Nawet ja znałam je tylko z
opowiadań i filmów.
— W salonie powinien leżeć kremowy, puchaty dywan w girlandy pastelowych róż —
zwróciła się do mnie tonem właścicielki domu, rozmawiającej z dekoratorką wnętrz. —
Napisz, żeby koniecznie taki w Anglii zakupił! — prosiła żarliwym tonem. — Oczywiście
firanki z kremowej koronki.
Ogarnął mnie nagle gniew. Tym urządzaniem domu „na niby" odbierała mi coś bardzo
intymnego. Coś, co jest kontaktem człowieka z pustymi ścianami mieszkania, nim wypełni je
swoją osobowością. Chociaż zgadzałam się z propozycjami Lizy, nie życzyłam sobie, aby
ktoś odbie-
135

rał mi radość pierwszeństwa w jego urządzaniu. Poczułam się tak, jakby mnie okradano,
narzucono coś z obcej indywidualności. Do tych pustych śnieżnobiałych ścian, o barwie
których ja zdecydowałam, miał jedynie prawo Piotruś. Każdy inny był niepożądanym
intruzem.
— No, to wracamy! — powiedziałam niegrzecznie, przerywając Lizie wywód na temat
obiciowych tkanin na meble. — Sprawdziłam, że armatura w łazience jeszcze nie założona, i
możemy teraz pójść na kawę.
— Nie chcesz, żebym pomogła ci w urządzaniu? — patrzyła na mnie zdumionym wzrokiem.
W jej pięknych, wyrazistych oczach był zawód.
—Nie chcę — przytaknęłam, uśmiechając się do niej przepraszająco.
— Pozostawmy to Piotrusiowi. To wyłącznie jego dom — zakończyłam rzeczowym tonem,
kładąc nacisk na „wyłącznie" i kopnęłam jakiś kawałek klocka leżącego wśród wiórkowych
loczków.
Otworzyłam drzwi. Chłodny powiew wiosennego wiatru wpadł do wnętrza, uderzył w twarz.
Słońce na moment schowało się za biały, lotny obłok.
— Fajny dom! — powtórzyła raz jeszcze Liza, schodząc powoli ze schodków. — I pomyśleć,
że wszystko to dla jednego człowieka — dorzuciła z westchnieniem nie pozbawionym
zazdrości.
— Skąd wiesz? — spytałam. — Może ożeni się powtórnie, założy nową rodzinę?
— Postaraj się, abyś ty była tą szczęśliwą— powiedziała bez większej wiary we własne
słowa. Patrzyła uważnie pod nogi, aby nie zabłocić granatowych czółenek na wysokim
obcasie.
— Znamy się z Piotrusiem od dziecka — dałam nijaką odpowiedź. W tym momencie
uprzytomniłam sobie, że coraz częściej myślę o nim jako o mężczyźnie, chociaż nie
pozwalam sobie na snucie żadnych planów. Stałam się przesądna. Tyle już razy szczęście
obracało się do mnie tyłkiem, chociaż matka zapewniała, „że pewnego dnia przyjdzie ono do
mnie w postaci wielkiej miłości". Zdawałam sobie jednak sprawę, że jeżeli w wieku
dwudziestu paru lat nie umiałam sobie ułożyć osobistego życia, to tym bardziej teraz były na
to znikome szanse.
— Harujesz jak wół, odchowałaś córkę i powinnaś pomyśleć o sobie
— odezwała się nieoczekiwanie Liza przyjacielskim tonem. — Wyglądasz
nieprawdopodobnie młodo. Każdy ci to powie.
— Miła jesteś — uśmiechnęłam się do niej, pełna skruchy za nieprzyjazne myśli.—Tylko
widzisz, nie mam szczęścia do mężczyzn — zwierzyłam się impulsywnie, czując nieprzepartą
potrzebę mówienia o tym.
— E, tam! — wzruszyła ramionami. — Masz! Tylko że nie zwracasz na nich uwagi. Brak ci
zawsze czasu i jesteś we wszystkim zbyt rzeczowa i zasadnicza — przygładziła dłonią
zwichrzone wiatrem włosy. —- Kie-
136
(jyś Stasio z interny powiedział, że jesteś babka na duży złoty medal, ale nąjeżona kolcami
jak jeż.
— Naprawdę tak powiedział? — zdumiałam się, szukając w myśli sytuacj i mogącej
upoważnić go do takiego myślenia.
— Przysięgam! — przytaknęła z rozbrajającym uśmiechem. Dołeczek w prawym policzku
pogłębił się, dodając jej twarzy osobliwego uroku.
—Z zazdrością patrzę na twoją urodę — powiedziałam szczerze, mimo
woli wzdychając.
— No i co z tego? — wzruszyła ramionami. — A mieszkania jak nie mam, tak nie mam! —
parsknęła śmiechem wskakując do autobusu. —Ale widoki są! — dorzuciła zajmując dwa

wolne miejsca. Refleks miała szybki. Nigdy też nie rezygnowała z siedzącego miejsca na
korzyść kogoś starszego.
— Zapraszam cię do „Krokodyla" — zdecydowałam odważnie, chcąc się przekonać, jak
dalece będzie jeszcze bolało wspomnienie o Marcinie. Kojarzył się już tylko z tą kawiarnią.
Rozejrzałam się uważnie po zatłoczonej sali. Z trudem udało się znaleźć wolne miejsce w
pobliżu kominka. Wzrok natychmiast powędrował do tamtego stolika sprzed miesięcy. Jakieś
młode towarzystwo piło przy nim wino ze smukłych kieliszków. Przez ułamek sekundy
zobaczyłam zarys jasnej głowy Marcina. Żadnego bólu, żadnej goryczy. Tylko coś, jakby
nikły cień smutku kazał popaść w króciutkie zamyślenie. Odetchnęłam z ulgą. Wyzwoliłam
się z jego uroku. Wyszłam z tej całej historii z honorem. To ja go rzuciłam, a nie on mnie.
Górowałam więc nad nim.
— Z tyłu pod oknem siedzi Mirek — przywrócił mnie do rzeczywistości podniecony głos
Lizy. — Zdaje się, że z matką i bratem.
Obejrzałam się dyskretnie.
— Bliżej bufetu. Ten w granatowym krawacie — informowała zduszonym szeptem.
— A kto to taki? — spytałam również szeptem, nie mogąc odnaleźć
wzrokiem tego jakiegoś Mirka.
— Moja sympatia—ukazał się dołeczek w prawym policzku i uśmiech na wypukłych
wargach pociągniętych różową kredką.
—Nie wiedziałam, że masz chłopaka — ucieszyłam się bez większego entuzjazmu. Byłam
przyzwyczajona do powodzenia Lizy i jej niestałego usposobienia.
— Jeszcze niezupełnie mój — zmrużyła figlarnie oczy. —Ale jestem na najlepszej drodze do
zakochania i do mieszkania! — zrymowała rozbawiona.
— I dopiero teraz mówisz?! — wykrzyknęłam z ulgą, jakby ta wiadomość była dla mnie
czymś ważnym.
137
- Wspomniałam przecież w autobusie, że widoki są... — roześmiała się umykając wzrokiem
w kierunku okna.
—■ Niby tak — zgodziłam się myśląc jednocześnie o Ewie i Płodzia-ku. Miałam mgliste
przeczucie, że nie wszystko zostało między nimi skończone. Wydawało mi się czymś
nieprawdopodobnym, aby tak spokojnie i dojrzale potrafiła zrezygnować z kogoś, dla kogo
chciała w pierwszym impulsie poświęcić nawet życie. Będąc w jej wieku nie potrafiłabym
tego dokonać. Ewa należała do innego, dojrzalszego pokolenia.
— Powiedz mi coś o nim — prosiłam dając znak kelnerce, aby podeszła do naszego stolika.
— To jeszcze tajemnica — w skupionym wyrazie twarzy było coś z małej dziewczynki
zwierzającej sekret. — Powiem ci jedno: nie ze środowiska lekarskiego i na wysokim
stanowisku. Kto wie, czy nie wyślą go na placówkę.
— To wspaniale! — wykrzyknęłam zamawiając dla nas kawę po sta-ropolsku i bitą śmietanę.
—A jeszcze przed godziną narzekałaś na brak mieszkania!
— Kłopot w tym, że on nie ma własnego. Mieszka w przedwojennym metrażu, ale z rodziną.
Czeka już dwa lata na spółdzielcze...
— Wreszcie je otrzyma — westchnęłam bez przekonania.
— Może za trzy, cztery lata... — wzrok Lizy znów powędrował pod okno, gdzie siedział w
towarzystwie rodziny niepozornie wyglądający mężczyzna pod czterdziestkę.
— Myślisz o nim poważnie? — zapytałam zdumiona jej wyborem i entuzjazmem, z jakim
opowiadała o jego walorach towarzyskich, piastowanym stanowisku i ewentualnej placówce.
— Tak. Chyba tak... — poprawiła się z zastanowieniem w głosie.
— Bardzo się z tego cieszę — powiedziałam serdecznie z wewnętrzną ulgą, której nie
potrafiłam sobie wytłumaczyć.

— Oby tylko jego wyjazd do Brukseli doszedł do skutku — westchnęła zanurzając łyżeczkę
w pucharku z bitą śmietaną. — Nie byłoby już żadnych kłopotów z mieszkaniem. Jestem już
bardzo zmęczona brakiem własnego kąta...
— Wierzę — przytaknęłam myśląc, że Ewie też przydałby się oddzielny pokój na pracownię.
Nie musiałaby tak często przebywać poza domem, korzystając z pracowni uczelnianej albo
starszych kolegów. Miałabym wtedy większy wgląd w jej życie.
Mimo woli powędrowałam wzrokiem do stolika, gdzie przed kilku miesiącami siedział
Marcin z dziewczyną. Zobaczyłam jej roześmianą twarz w ramce jasnych, długich włosów,
jakby tam jeszcze naprzeciw
138
niego trwała w szczęśliwym zapamiętaniu. Towarzystwo zdążyło się już zmienić. Teraz piła
przy nim kawę para starszych ludzi, patrząc beznamiętnie na wchodzących i wychodzących z
kawiarni.
Pianista o wypukłych szkłach krótkowidza muśnięciem palców wydobywał z czarnego pudła
dawno przebrzmiałe melodie, jak podstarzała kobieta barwne, pachnące zwietrzałymi
perfumami łaszki z czasów młodości. Ogarnęło mnie uczucie rozrzewnienia zmącone
kropelką smutku. Był w nim żal, że coś się już bezpowrotnie skończyło, i radość oczekiwania
na coś, co może się jeszcze zdarzyć. Był przecież kawał życia przede mną, a za oknami
wiosenny wiatr przegarniał pierzaste obłoki po niebieściutkim niebie, przebiegał dreszczem
wiatr przez muślinowe firanki, nawiewał tęsknoty. Gdy będziemy znów we dwoje, dasz mi
słodkie usta swoje. I pieszczotą cię upoję, jak na wiosnę wonią róż... Powtarzałam w myśli
refren za przycichąjącą, to znów burzliwą w tonacji melodią. Pomyślałam o Piotrusiu, o jego
listach. Zatęskniłam boleśnie do ramion Marcina.
Liza paplała bez przerwy. Dla niej wibrujące w wiosennym powietrzu melodie nie znaczyły
nic. Nie przywoływały wspomnień ani obrazów. Były po prostu jakimiś tam mało znanymi
„kawałkami". Paplała o sprawach mieszkaniowych, o ewentualnym małżeństwie. Uzależniała
go jednak od wyjazdu Mirka na placówkę. Mówiła o pracy w szpitalu pochłaniającej
najlepsze lata życia w zamian za niezbyt wygórowaną pensję. I znów o Mirku. O jego
inteligencji, walorach osobistych, chociaż trochę „nie z tej ziemi" —jak się wyraziła, bo
gdyby na swoim stanowisku był bardziej przedsiębiorczy, a mniej ideowy, miałby już własne,
paropoko-jowe mieszkanie, a może nawet willę.
— Zlituj się, Liza, mieszkanie nie jest najważniejsze! —zirytowałam się. Chciała mieć
wszystko natychmiast w najlepszym wydaniu, chociaż jeszcze tak niewiele z siebie dała.
—Mieszkanie, samochód, a później wszystko inne! Wybacz, ale masz staroświeckie poglądy!
— roześmiała się z wyższością. — Mówisz o miłości jak Bóg wie o czym, a to przecież tylko
miły dodatek do rzeczy gwarantujących dostatnie i wygodne życie. „Miłością chleba nie
posmarujesz", jak mawiała moja babcia! — zakończyła zadowolona z siebie
i swoich teorii.
— Miejmy więc nadzieję, że wyjedzie na placówkę — westchnęłam zerkając jeszcze raz
dyskretnie za siebie, gdzie siedziała jej przyszłość mieszkaniowa w otoczeniu rodziny.
139
— Popatrz, kto idzie! — chwyciła mnie za rękę Liza.
Na szafirowym dywanie stał ojciec z kremową różą w ręce, rozglądając się po stolikach. Oko
mu lekko drgało. Ogorzała, szczupła twarz z wydatnym nosem odbijała od nieskazitelnej bieli
koszuli, srebrzystego krawata i szarej marynarki. Zdecydowanym krokiem ruszył w kierunku
środkowego stolika. Siedziała przy nim tyłem do nas kobieta w kostiumie w różowo-beżową
kratkę.
— Popatrz, popatrz... — chichotała Liza. — Twój staruszek poderwał fajną babkę. Gotów
ożenić się i wykwaterować cię z mieszkania.

— Bzdury! — żachnęłam się niegrzecznie, owładnięta przeczuciem, że tą kobietą jest
Płodziakowa.
„Coś się musiało zdarzyć, o czym mi nie powiedział" — pomyślałam pełna najgorszych
myśli.
— Dlaczego bzdury? — broniła swego Liza. — Ma świetną prezencję i mieszkanie.
Argument nie do odparcia!
„Dla ciebie" — pomyślałam, a głośno powiedziałam kręcąc głową:
— Masz kompleks. Od czego by się nie zaczęło, to zawsze kończy się u ciebie na mieszkaniu.
Nawet mój ojciec ci się z tym kojarzy! — zaczęłam się denerwować i miałam już dość
towarzystwa Lizy.
Ojciec siedział bokiem do nas. Zasłaniali go kręcący się ludzie i jakieś większe towarzystwo
oblegające w sześć osób malutki kwadrat stolika. Gwar rozmów zagłuszał sentymentalne
melodie. Snuły się w prześwietlonym słońcem powietrzu wraz z papierosowym dymem.
Napływało ciepłymi falami z uchylonych okien wydymając muślinowe firanki.
— Mirek płaci rachunek — oznajmiła z przejęciem Liza, nie słuchając, o czym mówiłam. —
Wracają do domu na obiad. Zdziwi się, gdy mu jutro powiem, że widziałam go w kawiarni —
cieszyła się jak smarkata, zadowolona ze spłatanego figla.
Za chwilę przeciskałyśmy się między stolikami do wyjścia. Ojciec nas nie zauważył. Siedział
pochylony w stronę młodej kobiety. Tłumaczyła mu coś żarliwie, obracając nerwowo w
palcach nadwiędłą różę.
— Nie zdążyłaś opowiedzieć o swoim Piotrze — przypomniała sobie nieoczekiwanie Liza
schodząc po szerokich stopniach zapatrzona we własne odbicie w lustrze ujętym w złocone
ramy z girlandkami.
— Nie ma nic do opowiadania — ucięłam krótko. Postanowiłam z niczego jej się nie
zwierzać.
W wiosennym jaskrawym słońcu ulica wydawała się brudna. Ciepłe podmuchy wiatru unosiły
w krótkich powiewach tumany kurzu. Na rogu rynku, w pobliżu poczty, stała kobieta z
gałązkami srebrzystych bazi i złotych forsycji.
140
— No i znów wiosna! — westchnęłam głośno, myśląc jednocześnie o tym, że trzeba
pomyśleć o nowych pantoflach dla Ewy i dla siebie, a także o tym, że jeszcze tego roku
powróci do kraju Piotruś. Iskierka nadziei najakąś zmianę w dotychczasowym życiu kazała
się uśmiechać do mijanych ludzi, do pręgowanego boksera na smyczy, do Lizy nawet i do
dzieciaka z różowym balonikiem w dłoni.
Ewa siedziała na stołku z blokiem na kolanach. Rysowała grubymi krechami coś, co widziała
z kuchennego okna. Może anemiczną, zieleniejącą brzózkę, a może psa podnoszącego na nią
tylną łapę! Gdy stanęłam w drzwiach, wsunęła rysunek do teczki i spojrzała na mnie
pytającym wzrokiem.
— Co mi się tak przyglądasz? — przesunęłam pieszczotliwie dłonią po jej lekko pochylonych
ramionach.
— Tak sobie — bąknęła. — Ładnie wyglądasz, maa...
— Naprawdę tak myślisz? — uśmiechnęłam się do niej wzruszona i postanowiłam
wykorzystać moment intymności, jaki się między nami nieoczekiwanie wytworzył.
— Chciałam cię o coś zapytać — zaczęłam ostrożnie. Od rana bowiem dręczyła mnie myśl,
że Ewa coś ukrywa, że niecałkowicie zerwała z Płodziakiem.
Ewa milczała zapatrzona w okno, za którym nic się nie działo. Wyglądała na smutną i
zrezygnowaną. Pomyślałam ojej obrazach z treścią uwięzioną w okiennych ramach.
— Chciałam cię zapytać... — zawiesiłam głos udając, że jestem pochłonięta rozstawieniem
talerzy na stole. Lada moment należało spodziewać się ojca. Był szczególnie punktualny, gdy

chodziło o wspólne posiłki. Pomyślałam z żalem, że dopiero po śmierci matki przejął
obyczaje, o które bezskutecznie za życia walczyła.
Ewa nie podjęła tematu, nie wyszła naprzeciw. Przypominała spłoszonego ptaka
przycupniętego na gałęzi, który czeka tylko na sposobny moment, aby poderwać się do
odlotu. Było mi jej żal, a jednocześnie czułam dojmujący smutek, że nie chce, nie potrafi
zwierzyć mi swoich trosk. Zrezygnowałam z pytania, zapalając gaz pod garnkiem z bitkami w
śmietanie.
Kacunia wskoczyła na ojcowe krzesło, obserwując moje ruchy. Pogłaskałam ją między
sterczącymi uszkami.
— Chmurzy się — usłyszałam beznamiętny głos Ewy. — Myślałam, że się pogoda utrzyma
— dodała gapiąc się dalej w okno.
—Wiosna. Raz deszcz, raz słońce — westchnęłam zobaczywszy przed sobą matkę i mnie
samą gdy pewnego popołudnia siedziałyśmy w naszej
141
wrocławskiej kuchni. Wypytywała o Reginalda. Starałam się odpowiadać nie na temat,
zazdrosna o swoje przeżycia, niechętna do zwierzeń. Wydawało mi się, że jestem od niej
mądrzejsza. A moja matka krążyła nieudolnie wokół niepokojącego ją tematu. Zaczęła od
fasonu sukienki, jaką powinnam sobie uszyć, jadąc do Anglii.
Spojrzałam na Ewę. Spotkałyśmy się oczami. Umknęła nimi gdzieś w kąt kuchni, jakby tam,
w koszyku z nadwiędłą włoszczyzną działo się coś godnego uwagi. A może była to dla niej
nie włoszczyzna, a martwa natura w brązowym tle plecionego koszyka?
— Maa... — odezwała się z ociąganiem. — Czy ty kiedyś kochałaś tak, jak nikt nikogo na
świecie? — Głos jej drżał onieśmieleniem. Przerwałam rozkładanie sztućców na kraciastym
obrusie. Był to z jej strony duży krok ku mnie.
— Kochałam — patrzyłam na nią z powagą. — Pragnęłam nawet umrzeć. Chyba ci o tym
kiedyś mówiłam...
Zobaczyłam nagle przed sobą tamto okno na klatce schodowej i błękit nieba z białymi
obłokami. Przesuwały się niby gigantyczne łabędzie w uroczystym pochodzie. A później
wychyliłam się z otwartego okna. Z wysokości trzeciego piętra patrzyłam na mizerny,
wydeptany trawnik i pierzące się topole. Biały puch gnany delikatnym podmuchem unosił się
w ciepłym powietrzu. Zastanawiałam się wtedy, jak daleko odrzuci mnie siła odśrodkowa.
Czy trafię głową w szary skrawek betonu, czy w szorstkość wypalonej słońcem i zasikanej
przez psy trawy.
—Ale stchórzyłaś! —przywołał do rzeczywistości głos Ewy. Brzmiała w nim nutka tryumfu,
że moja miłość nie była tak wielka, jak chciałam jej to wmówić.
— Nie stchórzyłam. — Podniosłam dłonią jej podbródek i zajrzałam w oczy. Były chmurne,
zawzięte. — Pomyślałam wtedy, że po mojej śmierci odetchnie z ulgą a rozgrzeszy się tym,
że byłam nienormalna.
— Kto to był, maa?
— Nieważne.
— Ale ja ciebie o to pytam — powiedziała z naciskiem i odrobiną ciepła w głosie.
— Mój mąż. Busio — uzupełniłam. Pomyślałam z przerażeniem, że mogłam pozbawić się
życia dla wariata.
— Okropne... —jęknęła. Chciała coś jeszcze dodać, ale w drzwiach zachrobotał klucz.
Kacunia z miaukiem rzuciła się w stronę przedpokoju.
— Zawsze mówiłem, że mężczyźni małego wzrostu są złośliwi, bo im się serce w gównie
macza! — wykrzyknął ojciec stając w progu kuchni. Obrzucił nas badawczym spojrzeniem
wciągając z lubością zapach perko-
142

czących pod pokrywką bitek z grzybami. Lewe czarne oko mrugało groźnie. —Aten
Płodziakto właśnie taki konus i wszystko już teraz jest jasne!
— Dziadku! —jęknęła rozpaczliwie Ewa i zerwała się ze stołka. — Nie pozwolę...
— Milcz! — nie pozwolił jej dokończyć, wlepiając w pobladłą twarz Ewy mrugające oko.
Prawe było szeroko rozwarte i oskarżycielskie. — Ja do ciebie jak do człowieka! Jak do
mądrej, dorosłej dziewczyny! Z całym zaufaniem! A ty głupia, jak twoja matka, co nie chciała
mnie słuchać i wpadła w miłosne pierepałki jak śliwka w gówno!
Przestraszone nieoczekiwanym wybuchem spojrzałyśmy z Ewą na siebie jednocząc się w tym
momencie przeciw ojcu.
— Tato... — zaczęłam — porozmawiajmy spokojnie. Nie krzycz, ludzie za ścianą posłyszą.
Powiedz, o co chodzi. Nie wyzwierzaj się na Ewę. Tak nie można...
— Wolę ją na marach zobaczyć niż na pościeli tego łajdaka z sercem umazanym w gównie!
— darł się dalej ojciec nie zważając na moje słowa ani przerażone oczy Ewy. — Już ja z tobą
i z dzieciakiem inaczej zatańczę niż dotychczas. Po dobroci z babami do ładu nie dojdziesz!
— wykrzykiwał czerwony z podniecenia. — Zygmuś miał rację, że mnie gnoicie, a ja siedzę
cicho i wstydliwie jak owsik w tyłku! — Zamilkł nagle. Stał pośrodku kuchni, w pozie
księdza Skargi, z uniesionymi ku górze ramionami, z oskarżycielskim wyrazem twarzy.
— Co się stało, dziadusiu? — wdarł się w groźną ciszę zmieniony głos Ewy. Wpatrywała się
w ojca z przestrachem i niedowierzaniem w pociemniałych oczach.
— I ty o to pytasz? — huknął na nią ojciec, chociaż nie było to w jego zwyczaju. Wnuczka,
podobnie jak Kacunia, była na specjalnych prawach. Na obie nie podnosił nigdy głosu. —
Wstyd mi zrobiłaś, zawiodłaś mnie! — wlepił w Ewę czarne latające oko. — Moja wnuczka,
moja krew mnie zawiodła! — Głos mu zaczął drżeć. Przy ostatnich słowach ojciec się po
prostu rozpłakał. Spazmatycznie i głośno. Ciarki mi przeszły po krzyżu. Nie mogłam
wymówić słowa.
— Dziadusiu! — krzyknęła rozpaczliwie Ewa i przewracając stołek rzuciła się mu na szyję.
Przytuliła policzek do ojcowego policzka. Obejmujące szyję ramiona drżały od
wstrzymywanego szlochu. — Dziadusiu, dziadusiu... — powtarzała przez łzy jak skarcone
niesłusznie dziecko. — Co ja ci takiego zrobiłam?
— Skrzywdziłaś mnie... — szlochał ojciec, gładząc nieporadnie jej plecy kościstą dłonią. —
Starego człowieka skrzywdziłaś. Być może stojącego już nad otwartym grobem! — wyrzucił
z siebie spazmatycznie.
143
Słowo „starego" zabrzmiało mi fałszywie, a „otwarty grób" zaostrzył czujność. Ojciec nigdy
by tak o sobie nie powiedział. Nie wierzył, że w ogóle kiedykolwiek umrze. Zrozumiałam
nagle, że od chwili, gdy stanął w kuchennych drzwiach, całe to wystąpienie było obliczone na
efekt, na zaskoczenie. Miało wcześniej ukartowany cel. Ojciec grał va banque!
— Dziadusiu, powiedz jaśniej... — prosiła Ewa, tuląc się wciąż do ojca i łkając. — Nigdy
przecież nie chciałam cię skrzywdzić.
Bezradność i rozpacz w jej głosie obudziły we mnie gniew na ojca, a jednocześnie podziw dla
mistrzowskiej gry aktorskiej i psychologicznego chwytu, jaki bezbłędnie zastosował, chociaż
o psychologii i jej zasadach nie miał zielonego pojęcia. Dla niego słowo „psychologia" było
synonimem tego, „kto z kim i dlaczego idzie do łóżka". Tak zwykle streszczał powieści, o
których moja matka mawiała, że są „psychologiczne". Lubiła używać tego określenia, chociaż
podejrzewałam, że i ona nie bardzo rozumiała, na czym rzecz polega.
— Jak mogłaś zawieść swego dziadka!? Od niemowlęctwa tyłek ci podcierał, kleikiem
karmił, bajki opowiadał... —jęczał zdławionym głosem, dając mi za plecami Ewy znaki
oczami, abym wyszła z kuchni.
Zamknęłam gaz pod przypalającymi się bitkami i bez słowa spełniłam ojcowe życzenie.

Deszcz ustał. Znów zza chmur wyjrzało słońce. Rzuciło na podłogę ornament z koronkowych
firanek, ożywiło wyliniałą skórę tygrysa. Przypomniał się Wrocław. Urocze mieszkanko
zakwaterowane wkrótce przez rodziców, nieudana miłość z Pawłem, zawiedzione nadzieje.
Romans z Re-ginaldem, który okazał się prozaicznym Józefem. Wszystko to już było poza
mną. Stanowiło zapisaną, odrzuconąkartkę z książki ułożonej przez życie. Książki tak
udziwnionej, że aż nieprawdziwej w swojej prawdzie. A tam, parę kroków dalej, za drzwiami,
tworzył się nowy rozdział z nowej współczesnej powieści. Główną bohaterką była teraz moja
córka. Nasłuchiwałam, co dzieje się w kuchni. Chwytałam pojedyncze słowa wykrzykiwane
przez ojca dramatycznym tonem. Nie potrafiłam nawet w przybliżeniu odtworzyć z nich
rozmowy, jaką wiódł z Ewą. Domyślałam się, że dowiedział się czegoś nowego od
Płodziakowej.
Czas mijał powoli minuta za minutą, przenosząc wszystkie sprawy w czas przeszły dokonany.
Nieudana miłość Ewy bolała jak osobista porażka. Swoim spokojem i opanowaniem
wyprowadziła mnie w pole, uśpiła czujność. Świadomość własnej bezsilności pogłębiała
zgryzotę. Coraz bardziej skłaniałam się do koncepcji, aby zobaczyć się z Płodziakiem.
Rozmówić się z nim, zagrozić, powiedzieć coś, co by go mogło powstrzymać od dalszego
widywania się z Ewą. Ojciec wziął sprawę w swoje ręce i nie-po-
144
zwolił mi działać. Uważał, że tylko on potrafi гътъ&АЬ złu. Przyznawałam przed samą sobą
ze skruchą że takie rozwiązanie sprawy było mi wygodne, pozwalało zająć się osobistymi
sprawami. Mimo dorastającej córki buntowałam się przeciw roli przyszłej babci, przeciw
rezygnacji. Czułam się młoda, żądna życia i uczuć, jakie mi mogło jeszcze ofiarować.
— Chodź do nas! — wołał ojciec przez drzwi głosem wypełnionym źle ukrywaną radością.
— Żołądki nam z głodu do krzyża przyrosły!
Ewa siedziała przy stole z Kacunią na kolanach. Oczy miała zaczerwienione od płaczu, ale
gdy spojrzałam na nią, w kącikach ust czaił się uśmiech. Odetchnęłam z ulgą zapalając gaz
pod garnkami z obiadem. Ojciec przechadzał się nerwowym krokiem od okna do drzwi.
Chrząkał spoglądając to na mnie, to na Ewę. Czoło miał namarszczone od intensywnego
myślenia.
— No, to wszystko w porządku! — odezwał się wreszcie. — A ty nie męcz dzieciaka
niepotrzebnymi pytaniami. My sobie z Ewąjuż wszystko wyjaśniliśmy. Było, przeszło i nie
ma co grzebać w duszy jak patykiem w gównie — zakończył sentencjonalnie i orzekł, że do
bitek z kluskami pasuje każda wódka i on nie pozwoli sobie tej radości smakowej odebrać.
— Zaraz przyniosę czystą eksportową — uśmiechnęłam się.
— Nie czystą ale koniak — sprostował ojciec.
— Koniak do klusek? — zdziwiłam się mrugając do Ewy. Wzdychała jeszcze spazmatycznie,
ale w twarzy widać było ulgę i odprężenie. Pozazdrościłam ojcu umiejętności postępowania z
moim dzieckiem.
—Ajaka różnica: do klusek czy do kawy? — zdziwił się. — W żołądku wszystko się
wymiesza, a sama mówiłaś, że koniak dobrze robi na rozszerzenie naczyń i krążenie.
— Łyżeczka od herbaty i to rano... — westchnęłam.
— Czy ty masz źle w głowie? — skrzywił się ojciec. — Koniak pić łyżeczką? Toż to śmierć!
Upić się tym można albo sobie na całe życie obrzydzić ten szlachetny trunek.
— Co daj Boże, amen — dokończyłam.
— Nie mędrkuj! Przynieś, co masz w szafce najlepszego! — zacierał ręce, siadając naprzeciw
Ewy. Wyciągniętą przez stół dłonią pogłaskał ją po twarzy, a Kacunię po pyszczku. —
Wypijemy zdrowie kociny. Starzeć mi się zaczyna — westchnął. — Mordka się wydłużyła.
Wyciągnęłam z szafki opróżnioną do połowy płaską butelkę marti-neau. Wyglądało na to, że
ojciec znów dorobił kluczyk. Westchnęłam bezradnie, ustawiając na drewnianej tacy pękate

kieliszki ze złotą obwódką. Były one urodzinowym prezentem dla Ewy od Wykolejeńca.
Pierwszy prezent od Zygmusia, który ojcu nie przypadł do gustu. Skarcił nawet
145
delikatnie Wykolejeńca nadmieniając, że mężczyzna młodej dziewczynie nie powinien
przynosić ani kieliszków, ani majtek, bo to w złym guście.
— To rozumiem! — rozpromienił się na widok tacy i rozsiadł się wygodniej na krześle
rozluźniając krawat.
Nakładałam na talerze „makaron z dziurą" —jak nazywała rurki Ewa, gdy ktoś zaskrobał do
frontowych drzwi niby pies pazurem.
— Co to takiego? — zaczęłam nasłuchiwać.
— Nic, nic... — uspokajał mnie wylęknionym głosem ojciec. — To zapewne gość do mnie...
— uzupełnił chrząkając.
— Wykolejeniec! — krzyknęłam.
— Być może — zgodził się potulnie, unikając mego wzroku. — Wiosenne popołudnie nadaje
się przecież na wizyty — uzupełnił z powagą.
— Wobec tego alkoholu nie będzie — oznajmiłam z mściwą satysfakcją. — Dwie
przyjemności naraz to za dużo. — Spojrzałam na ojca z wściekłością, chowając butelkę i
kieliszki do spiżarki.
Bez słowa poszedł otworzyć drzwi, patrząc na mnie jak na wroga. Rozpromieniony
Wykolejeniec, w krawacie w małpy, wkroczył do kuchni z bukietem nadwiędłych forsycji.
— To dla dam! — wręczył mi gałązki ruchem pełnym galanterii. Spojrzał zalotnie w kierunku
Ewy tulącej w ramionach Kacunię. Z obrzydzeniem wpatrywała się w jego krawat.
— Akurat trafiłeś, Zygmuś, na dobry obiad — wdzięczył się do niego ojciec, unikając mego
wzroku i chrząkając, jakby połknął ość od ryby. — Nawet przed chwilą wspominałem, że
dawno u nas nie byłeś — kłamał spoglądając na mnie z wyrzutem i przenosząc wzrok na
uchylone drzwiczki spiżarni.
— A te gałęzie to przypadkiem nie z cudzego grobu? — zapytałam podejrzliwie nie bardzo
pamiętając, czy to właśnie ostatnia narzeczona, czy może żona, Wykolejeńca była
właścicielką zakładu kamieniarskiego przy cmentarzu. Nigdy nie byłam pewna, czy
przynoszone przez niego kwiaty nie pochodzą z grobów.
— Moja obecna pani robi w rybach — sprostował z godnością Wykolejeniec. —A ty
zachowujesz się jak nasza nieodżałowana nieboszczka Teciuchna. — Pokiwał głową. — Tyle
tylko że nie masz jej wdzięku i dobroci serca.
— Otóż to, otóż to... — mamrotał ojciec, podsuwając mu krzesło. Zygmunt jednak oznajmił,
że nie ma czasu na rozsiadanie się. Wpadł
tylko przynieść kwiaty i uprzedzić ojca, że w tych dniach zabierze go do Wrocławia na
otwarcie „pewnej instytucji" —jak się wyraził — i właśnie śpieszy się do znajomka, który
obiecał zabrać ich obu nową skodą. Chce jąprzy tak wspaniałej okazji dotrzeć na długiej
trasie.
146

— Co to za instytucja? — dopytywał się z markotną miną ojciec. Pośpiech Wykolejeńca
pozbawił go towarzystwa przy niedzielnym obiedzie.
— Nie pora teraz o tym mówić — oznajmił tajemniczo Zygmuś. Coś tam jeszcze szepnąwszy
ojcu do ucha zaczął się pośpiesznie żegnać i pokazywać znacząco na zegarek. Był
podniecony. Poprawił nerwowym ruchem zsuwające się na nos okulary. To „coś" musiało
wywrzeć na ojcu piorunujące wrażenie. Zatoczył się, przełknął głośno ślinę i osłupiałym
wzrokiem wpatrywał się w trochę nieprzytomną twarz Wykolejeńca.
— Nie może być... — szeptał mrugając nerwowo lewym okiem. — Nie może być...
W przedpokoju przez chwilę jeszcze szeptali chichocząc dyskretnie.

Ojciec z natchnionym wyrazem twarzy zasiadł do bitek z kluskami. Nawet nie wspomniał o
koniaku. Wyglądało na to, że zapomniał o wszystkim, co nie dotyczyło tych jakichś
tajemniczych spraw.
— Czego chciał Wykolejeniec? — spytałam, gdy tylko ojciec przełknął pierwszy kęs mięsa.
— Duża rzecz! —jęknął z przejęciem, unikając mego wzroku. — O szczegóły nie pytaj, bo i
tak niczego nie powiem — zakończył uśmiechając się pod nosem.
— Mnie też dziaduś nie zdradzi tajemnicy? — nacierała na ojca Ewa. Domyślała się, że
bardzo chcę znać sprawę, która w rezultacie mogła spaść kłopotem na moją głowę. Bałam się,
tak jak niegdyś matka, „wielkich rzeczy", które ojciec z Wykolejeńcem planował. Nigdy nic
dobrego z tego nie wynikło.
— Sąto męskie sprawy — uciął krótko, poprawiając się niecierpliwie na krześle. — I dajcie
mi wreszcie zjeść spokojnie obiad — dorzucił przepraszającym tonem zezując w stronę Ewy.
— Jak nie, to nie! — naburmuszyła się. Jadła powoli, z niechęcią, chociaż było to jej ulubione
danie. Czułam, że udając zainteresowanie tym, co dzieje się w domu, przeżywa jeszcze
rozmowę z ojcem.
— Co słychać u mojej sympatii? — padło w ciszę pytanie ojca wyjadającego ze smakiem
kluski polane pachnącym sosem.
— Nic specjalnego. Wybiera się za mąż, ale to jeszcze nic pewnego.
— Nie wierzę! — wtrąciła nieoczekiwanie Ewa.
— Dlaczego? — zdumiałam się patrząc na nią z zaciekawieniem.
— Bo nie ma u nas milionerów — stwierdziła lakonicznym tonem, wzruszając nieznacznie
ramionami.
— Są, są! Spokojna głowa... — wtrącił ojciec. — Tyle że zazwyczaj to kryminaliści. Uczciwą
pracą takich pieniędzy zarobić nie można, a pani Liza za aferzystę nie pójdzie! — oznajmił
autorytatywnie.
147
— Za średniego aferzystę nie, ale za takiego z milionami, to pójdzie podskakując — upierała
się Ewa, odsuwając z niechęcią talerz.
— Skąd ta pewność? — zapytałam ubawiona jej przemądrzałym tonem. — Nie znasz jej
prawie, a wydajesz krzywdzące sądy.
— No to co, że nie znam? — prychnęła przez nos. — Wystarczy na nią popatrzeć. Cała jest
jakaś taka nieprawdziwa jak piękna lalka na sprzedaż.
— Lalka, bo lalka — westchnął z rozmarzeniem ojciec. — Nie da się ukryć, a że chciałaby
wyjść za mąż za człowieka przy forsie, to nic w tym nadzwyczajnego. Każda by chciała! —
dokończył z westchnieniem i nie wiadomo dlaczego popatrzył na mnie z wyrzutem.
— Ja bym nie chciała! — wykrzyknęła z zadziornością Ewa. — Dla mnie pieniądz nic nie
znaczy. Nie chcę niczego kupować, niczego nie mam na sprzedaż. Chcę po prostu mieć to, co
chcę. A to, czego chcę, nie ma wartości wymiernej. Za miliony też się nie kupi.
Po tym spontanicznym wybuchu umilkła nagle, obrzucając nas spłoszonym wzrokiem, jakby
w obawie, że zbyt dużo powiedziała.
— Nie opowiadaj, ładne łachy też lubisz — wtrącił ugodowo ojciec wykręcając kota ogonem.
Udawał, że nie zrozumiał aluzji. — Każda to lubi, a jeszcze jak ma ładną figurę, to aż się
trzęsie ze wzruszenia na sam widok nowej sukni albo kapelusza.
— Kapeluszy teraz się nie nosi — wtrąciłam bez sensu. — Niemodne. Ewa parsknęła
śmiechem. Ojciec zamrugał nerwowo okiem i popatrzył na mnie z niesmakiem.
— Ja tak przykładowo. Nie musi być akurat kapelusz — tłumaczył z powagą, co jeszcze
bardziej rozbawiło Ewę. Uśmiechnęłam się i ja z tej idiotycznej rozmowy, wstając, aby podać
deser. Miały być nim wiśnie w czekoladzie. Pudełko z nimi dostałam w prezencie od
pacjentki. Od tygodnia spoczywało w spiżarce, czekając jakiejś okazji.
— Zaparz herbatę — zwróciłam się do Ewy, myśląc o tym, co powiedziała na temat Lizy.

— Dobrze, maa! — poderwała się ze stołka. — Ale powiedz, czy nie mam racji, że pani Liza
chce wyjść za mąż tylko za kogoś z pieniędzmi?
— Raczej z mieszkaniem — uśmiechnęłam się. — Marzy o własnym kącie. Nie ma w tym
nic złego.
— Na jedno wychodzi — upierała się. — Maa, przecież w mężczyźnie szuka się zrozumienia,
zdolności kochania, szlachetności, odwagi, ale nie mieszkania... — patrzyła na mnie
wyczekująco, trzymając w ręce puszkę z herbatą.
— Masz rację, ale nie zawsze jedno wyklucza drugie. Ideałem dla Lizy byłoby znaleźć miłość
z dodatkiem mieszkania.
148
Chciałam coś jeszcze dodać szukając odpowiednich słów na wyrażenie tego, co chciałam
powiedzieć, gdy ojciec zadecydował nagle, że nic już jeść ani pić nie będzie. Musi zaraz
wyjść na miasto. Jest bowiem umówiony na bardzo ważne spotkanie.
— Z Wykolejeńcem! —jęknęłam.
— Wykolejeniec też człowiek! — obruszył się.
— Maa, ja wyjdę z dziadkiem — oznajmiła nieoczekiwanie Ewa. — Wybieramy się z Jolką
do kina. Wpadnę do niej wcześniej i zrobimy sobie spacer do „Warsu".
— A co z herbatą? — zapytałam głupio, patrząc na nie rozpakowane pudełko z czekoladkami.
— Herbatę wypijemy do kolacji — zdecydował ojciec. — Wiśnie też się zje! — dorzucił i
pogłaskawszy kota wyszedł do przedpokoju, a Ewa za nim, dopytując się ojca, dlaczego
Wykolejeniec nosi takie przerażające krawaty i gdzie je kupuje, bo ona nawet w najgorszych
snach nie widziała czegoś tak obrzydliwego, jak małpie mordy na różowym tle.
Zostałam sama w pustym mieszkaniu z głową pełną sprzecznych myśli i niepokojów. Żeby
coś w sobie zagłuszyć, nie pozwolić na żałości i smutki, postanowiłam napisać list do
Piotrusia taki o wszystkim. O jego nowym domu, ogródku, o wiośnie pachnącej forsycjami.
Także i o tym, że tęsknię do spotkania z mojąnajwcześniejszą młodością, bo dojrzałe życie
chwyta za resztki skrzydeł i ściąga na ziemię, od której chce się czasem uciec w marzenia.
Myślałam o tym wszystkim patrząc w błękitniejący za oknem zmierzch, cichy i perłowy jak
wnętrze muszli. Układałam słowa w proste, ciepłe zdania. Powtarzałam je bezgłośnie
poruszeniem warg, ale nie zasiadłam za biurkiem, aby przenieść je na papier. Poczułam nagle
zabobonny lęk, że wypowiedziane głośno lub napisane obrócą się przeciw mnie. Zabrałam się
więc do zmywania naczyń. Musiał to przecież ktoś zrobić.
Ojciec wrócił tego wieczora wcześniej, niż się spodziewałam. Był zupełnie trzeźwy i w
podniosłym nastroju, jakby spotkało go coś wyjątkowo przyjemnego.
— Mała w domu? — zapytał od progu, ściągając płaszcz.
— Nie wróciła jeszcze z kina — odpowiedziałam zerkając na zegarek. — Miały wracać z
Jolką pieszo ze Starówki.
— Wdała się z tym chodzeniem we mnie — mruknął z zadowoleniem. — Do dziś mnie ono
nie męczy, a w autobusie lub tramwaju duszno mi i straszno. Ludzie się nie myją i śmierdzą
— zakończył siadając w kuchni za stołem.
— Tato, co to była za historia z Płodziakiem, że tak naskoczyłeś na Ewę? — zapytałam
korzystając z jej nieobecności.
149
— Głupia sprawa — nachmurzył się. —Na szczęście udało się przemówić dzieciakowi do
rozumu i serca. A u niej obie te rzeczy są wielkie
— stwierdził z ciepłym błyskiem w oku.
— Spotykała się z Płodziakiem?
— Rzadko, ale się spotykała — uzupełnił z ciężkim westchnieniem.
— No i co? — przynaglałam ojca w obawie, że lada chwila może wrócić do domu Ewa.

— No i nic — odpowiedział lakonicznie, głaszcząc z roztargnieniem kota. — Musiałem
urządzić całe to przedstawienie, żeby poruszyć w niej wszystkie uczucia. Później, gdy
wyszłaś z kuchni, zacząłem jej wyliczać z ołówkiem w ręce.
— Wyliczać? — zdumiałam się nie bardzo rozumiejąc, co ojciec ma na myśli.
— Jak ty skończyłaś studia z takim ciężkim pomyślunkiem? — żachnął się. — Zrobiłem
ginekologiczną wyliczankę — oznajmił po krótkiej chwili namysłu. — Bo jak inaczej to
nazwać? — spojrzał na mnie z wyższością.
— Z moich obliczeń wynikło bez żadnego szachrajstwa, że ten knur żył jednocześnie z żoną i
z Ewą. — Krew nabiegła ojcu do twarzy i głos zmienił brzmienie. Nie potrafił o tych
sprawach rozmawiać spokojnie.
— I to Ewę przekonało? — dopytywałam się niecierpliwie. Wyglądało na to, że ojciec nie
chce ze mną na ten temat rozmawiać.
— Jak z tego widać, nie znasz własnej córki — popatrzył na mnie z niechęcią. —
Dziewczyna ambitna jak rzadko. Ma czarne na białym, to się nie upiera jak kozioł. U niej łeb
pracuje nawet wtedy, gdy serce dopomina się swego. Trzeba ją tylko umieć przekonać, a nikt
w tym domu, poza mną, tego nie potrafi.
— Tato widział się z Płodziakowa w „Krokodylu"? — zaskoczyłam go pytaniem.
—Nawet wykosztowałem się na różę—zacukał się przełykając ślinę. — Opłaciło się.
Rozpytałem dokładnie o datę urodzenia chłopaka. Znów się jej malec urodził — uzupełnił z
zadowoleniem w głosie, jakby sam był tego sprawcą. — Chciałem mieć argument w
zanadrzu, gdyby Ewa nie chciała wierzyć. Dowiedziałem się także, że Płodziakowa
przydybała go kiedyś na ulicy, jak się z Ewą żegnał. Mądra z niej kobitka! Usłuchała mojej
rady. Wieczorem zaczęła z nim spokojnie rozmowę, żądając rozwodu i alimentów nie tylko
na troje dzieci, ale i dla siebie. Zażądała, aby opuścił mieszkanie. No i stanęło na moim. Mąż
klął się na wszystkie świętości, że kocha ją ponad życie. O rozwodzie mowy nie może być.
Odżegnał się także od wszelkich romansów. O Ewie powiedział, że była chwilową jego
słabostką, za którą żonę przeprasza i obiecuje, że nigdy nic podobnego się nie powtórzy.
150
— Co za bydlak! —jęknęłam. — Powiedział tato o tym Ewie?
— Jeszcze dokładniej niż tobie — westchnął. — Serce mi się krajało, ale to był jedyny
sposób, żeby go sobie całkiem z głowy wybiła.
— Co powiedziała? — patrzyłam na ojca z bijącym sercem.
— Tak jakoś dziwnie, że mnie staremu ciarki po grzbiecie przeszły. Do tego głosem, jakiego
u niej nie słyszałem — ciągnął z zastanowieniem.
— Ale konkretnie? — niecierpliwiłam się pełna zapiekłego żalu do losu, że nie oszczędził
mego dziecka.
— Powiedziała tak jakoś: „Nie było sprawy i nie ma sprawy". Objęła mnie za szyję z takim
westchnieniem, jakby zrzuciła z pleców wór z piachem. Mnie się wtedy wydało, że ten ciężar
zwalił się na moje ramiona... — dokończył ojciec zmarkotniałym tonem.
— Biedne dziecko — szepnęłam. — Że też musiało jato spotkać.
— Lepiej wcześniej niż później — zawyrokował. — Każdy przez takie coś musi w życiu
przejść. Młode drzewko prostuje się szybciej niż stare — dokończył sentencjonalnie i zapytał,
czy nie należałoby pomyśleć o kolacji. Ewa powinna zaraz wrócić. Nie chciałby, żeby
zaskoczyła nas w grobowym nastroju. Obiecał jej, że nigdy nie wróci się w domu do tematu
Płodziaka, gdyż będzie traktowała go jak umarłego, a o trupach nie należy źle mówić. Tak
zadecydowali oboje i ja też powinnam się do tego dostosować.
— Zgoda — skinęłam głową. —Ale niech tato przynajmniej powie, co to za sprawa z
Zygmuntem — zmieniłam temat na równie dla mnie ważny. Z ojcowych kontaktów z
Wykolejeńcem nie mogło wyniknąć nic dobrego.

— Kaczki — zbagatelizował z uśmiechem. — Może nie kaczki, ale łabędzie — poprawił się
po krótkim zastanowieniu.
— Niech tato powie, o co chodzi — denerwowałam się, przypuszczając najgorsze rzeczy.
Mogła im się marzyć hodowla drobiu w mieszkaniu.
— Dowiesz się w swoim czasie albo nie dowiesz się wcale — odpowiedział ze
zniecierpliwieniem. — Że też w tym domu nie można mieć własnego sekretu — dokończył
prosząc o placki ziemniaczane na kolację.
— Mowy nie ma! — krzyknęłam. — Muszę dbać o ręce. Tato zapomina, że ja prawie
codziennie operuję.
— Obierz tylko. Ja zetrę na tarce — upierał się przełykając głośno ślinę.
— No, dobrze — zgodziłam się. Nagle i ja poczułam apetyt na chrupiące placki ze śmietaną i
cukrem.
— Zgoda buduje, niezgoda rujnuje — oznajmił zadowolonym głosem, wyciągając tarkę z
szafki pod oknem, i uśmiechnął się do mnie szeroko, radośnie.
ROZDZIAŁ 6
— Starymi ludźmi powinny się opiekować psy. Robiłyby to przynajmniej z sercem —
westchnął ojciec, podnosząc oczy znad arkusza papieru kancelaryjnego.
Od pewnego czasu, gdy wracałam ze szpitala, zastawałam ojca pochylonego nad stołem z
papierami. Coś zamaszyście pisał, mamrotał pod nosem, skreślał i znów pisał.
— O czym tato mówi? — zainteresowałam się kładąc przed nim kartonik z Vitaralem. Prosił
o niego już kilkakrotnie. Jak bowiem mówił, chciał przed podróżą do Wrocławia wzmocnić
organizm. Obawiał się, że uczestnictwo w otwarciu instytucji, na które z Zygmusiem zostali
zaproszeni, może go zmęczyć, a nic nie chciał stracić z ustalonego programu.
— Mówię o psach, które należałoby tak tresować, aby opiekowały się starcami.
Patrzyłam przez chwilę podejrzliwie na ojcowe ruchy. Zasłaniał ręką zapisane arkusze i
wyglądało na to, że chce jakąś bzdurą odwrócić od nich moją uwagę.
— Pisze tato w tej sprawie do ministra zdrowia i opieki społecznej? — zapytałam z
rozbawieniem.
—Nie gadaj głupot! — krzyknął z irytacją. —Nie jestem idiotą. Mam też ważniejsze sprawy
w tej chwili na głowie, chociaż lubię sobie głośno pomarzyć. O psach wspomniałem dlatego,
bo przed chwilą przeczytałem artykuł w „Kulisach", jak to rodzona córka pastwiła się nad
starym ojcem. Nie dawała mu jeść i wyrzucała w mróz do komórki, bo potrzebny był jej
pokój dla gacha.
— Więc co tato od paru dni pisze?
— Podanie — odpowiedział krótko z rozdrażnieniem. Widocznie coś mu nie wychodziło.
— Co za podanie? — zaniepokoiłam się. Ojcowe dywagacje na temat ludzi starych mogły
kryć w sobie podtekst. Częste widywanie się z Wy-
152
kolejeńcem także nie prowadziło do niczego dobrego. Mógł namówić ojca do sprzedania lub
wynajęcia swego pokoju.
— O coś, co mi się należy — chrząknął spoglądając na mnie z wyrzutem, że nie chwytam w
lot jego myśli. — Twój ojciec nie jest zarozumialcem, ale jak trzeba, to potrafi się o swoje
upomnieć. A że trzeba, to fakt!
— Co się znów tacie należy? —jęknęłam rozglądając się po ojcowym pokoju utrzymanym w
nienagannym porządku i czystości. Przed owalną pozłacaną ramką z fotografią matki z jej
narzeczeńskich czasów stały w kieliszku jej ulubione fiołki. Patrzyła z niej naiwnym
spojrzeniem młodziutka matka ze zwiniętymi na uszach warkoczami, z puszystą grzywką nad
kształtnymi łukami brwi. Ojciec poszedł za moim wzrokiem.

— Tak mnie przekupka z kwiatami na ulicy nagabywała, że nie mogłem się odczepić.
Kupiłem więc to barachło! — tłumaczył się z zażenowaniem. Nie lubił przyznawać się do
swoich uczuć i słabostek.
— Nie odpowiedział tato na pytanie — zignorowałam jego słowa.
— Chodzi ci o podanie? — grał na zwłokę, jakby się zastanawiał, czy może mi o nim
powiedzieć.
— No właśnie! — przytaknęłam, umykając wzrokiem w kierunku matczynej fotografii. Była
na niej młoda i tak ufna, jakby miała pewność, że życie ma dla niej do zaofiarowania coś
specjalnie dobrego.
— Piszę podanie do Rady Państwa o przyznanie Krzyża Kawalerskiego —wyrzucił z siebie
jednym tchem. — Od dawna sprawa nie daje mi spokoju — dorzucił. — Zygmuś opowiadał,
że jeden taki badylarz, co się milionów na kwiatach dorobił, po znajomości Krzyż załatwił.
Będzie miał do renty dwadzieścia pięć procent, chociaż na pieniądzach śpi, kawior codziennie
żre i koniakiem popija — ciągnął rozżalonym głosem. — A ja w pionierskich czasach starostą
byłem. Ludziom, gdzie mogłem, pomagałem, kulturę i język polski na Ziemiach
Odzyskanych utwierdzałem. Do dziś dnia nikt mi nawet za to wszystko nie powiedział
chociażby: „Pocałuj mnie w dupę". A Krzyż mi się jako przykładnemu obywatelowi należy...
— wciągnął głośno w płuca powietrze i wyliczał dalej: — Jak byłem w Anglii, zaczęto mnie
w towarzystwie unikać, że niby jestem komunistyczną wtyczką. W kraju nikt tego nie
docenił. Zupełnie, jakbym był powietrzem — dokończył z zapiekłym żalem i popatrzył na
mnie jak skrzywdzone dziecko.
— Tato, o Krzyż musi wystąpić instytucja, a nie osoba prywatna. Że też tato wierzy w brednie
Wykolejeńca! Krzyża nie można kupić ani dostać po znajomości — wzruszyłam ramionami
zniechęcona do dalszej rozmowy i tłumaczenia rzeczy oczywistych.
— Jednak spróbuję! — upierał się. — Dziesięć podań napisałem i podarłem. W ostatnim to
nawet ujawniłem nowe fakty. Chociażby, że wódki
153
mniej piję i że wnuczkę na wspaniałego człowieka wychowałem. Różne inne zasługi też
mam, bo jak nikt, tak jestem do ojczyzny przywiązany. Nawet mój ojciec był lewicowcem...
— zakończył mniej pewnym głosem.
— Niech więc tato spróbuje — westchnęłam. Był uparty. Żadne argumenty nie trafiały do
niego.
— Jakbyś wiedziała, że spróbuję! Zastanawiam się tylko, czy nie lepiej zacząć od Rady
Narodowej. Oni już podanie pchną dalej drogą urzędową. Jak myślisz? — spojrzał na mnie
bezradnie.
— Byłoby najlepiej, żeby tato poszedł teraz po zakupy. Może by jakąś rybę wędzoną na
kolację? — zastanawiałam się głośno.
— I co ja mam z tego życia? —jęczał. — Tylko obowiązki! Ryby wędzonej się zachciewa!
Jeszcze bym rozumiał, gdybyś była w ciąży — westchnął wstając znad papierów. Ułożył je
pedantycznie i wsunął do szuflady.
— Bóg strzegł! — mruknęłam. —A co do ryby, to może będą śledzie wędzone na zimno.
Smakująjak łosoś...
— Ba! — przełknął głośno ślinę.
Z mego pokoju dochodziły stłumione dźwięki muzyki. Ewa była w domu i coś widocznie
szkicowała. Pracowała najchętniej przy ulubionych melodiach. Ostatnio odkryła Vivaldiego.
Westchnęłam. Muzyka nigdy nie była moją mocną stroną. Postanowiłam zamknąć się w
łazience. Gorąca kąpiel była najlepszym relaksem po trudnym dniu w szpitalu. Należało się
także odświeżyć przed wieczornym spotkaniem z Lizą. Zaprosiła mnie do teatru na „Wizytę
starszej pani". Przez ostatnie miesiące zbliżyłyśmy się trochę do siebie. Szukała mego
towarzystwa. Coraz częściej wysłuchiwałam zachwytów i zwątpień pod adresem Mirka.

Sprawa jego wyjazdu na placówkę wciąż była jeszcze nie zdecydowana, tak jak i Liza ze
swoim zamęściem. Ostatnio miała zastrzeżenia do jego matki. Przyjęła ją na herbatce
chłodno, a w rozmowie rzuciła uwagę, że piękne żony nie trzymają się domu, podobnie jak
kotki w marcu.
Siedziałam w wannie zanurzona w ciepłej wiodzie, rozmyślając o kilku sprawach
jednocześnie. Nigdy nie miałam czasu przemyśleć żadnej sprawy dokładnie i do końca.
Niepokoił pozorny spokój Ewy, jej nieobecne spojrzenia przy wspólnych posiłkach. Musiała
wciąż jeszcze cierpieć, ale nie chciała się do tego przyznać nawet przed samą sobą.
Niepokoiły również ojcowe sprawy związane z wyjazdem do Wrocławia i ukradkowe wizyty
Wykolejeńca. Osobistych kłopotów także nie brakowało. Listy Piotrusia nadchodziły nieraz
dwa razy w tygodniu. Większość z nich dotyczyła załatwiania formalności związanych z
powrotem do kraju i budową domu. Zajmowało to cały mój wolny czas kosztem najbliższych.
Starałam się o tym nie myśleć, aby nie odczuwać wyrzutów su-
154
mienia. Byłam jednak tym wszystkim zmęczona, wewnętrznie napięta. ]4fa nieomal miłosne
listy Piotrusia odpowiadałam celowo w sposób lakoniczny i rzeczowy. Nie pozwalałam sobie
na wylewność i spontaniczność, chociaż i mnie ogarniały wiosenne tęsknoty. Postanowiłam
nigdy już więcej nie cierpieć przez mężczyznę. Zabroniłam sobie chodzenia z głowąw
gwiazdach, aby nie spaść na twardą, prozaiczną ziemię. Stwierdziłam z żalem, że im moje
listy były bardziej obojętne, tym jego gorętsze. Było to sygnałem ostrzegawczym, że jedna
strona musi górować nad drugą i że w stosunkach między mężczyzną i kobietą nie może być
absolutnej szczerości i oddania. I tu obowiązywała dyplomacja.
Ostatni list Piotrusia dawał dużo do myślenia. Bałam się jednak wyciągniętych z niego
wniosków. Schlebiały mi jednak, dawały nadzieję na inne, szczęśliwsze życie. Szczęśliwsze,
bo dzielone z kimś drugim, przez to pomnożone, a więc i bogatsze. Pragnęłam własnego
mężczyzny. Takiego na pogodę i na deszcz. Jednocześnie odsuwałam od siebie myśl o
powtórnym małżeństwie. Nie miałam odwagi zaczynać wszystkiego od początku. Moja córka
była dorosła. Niecierpliwą młodość miałam za sobą. Tak przynajmniej sobie wmawiałam,
starając się być rozsądną, jak na dojrzałą kobietę przystało.
I znów pomyślałam o Ewie. Nie było między nami przyjaźni, jakiej pragnęłam. Nie
potrafiłam trafić do jej skomplikowanej osobowości, denerwowała mnie jej inność.
Mijałyśmy się w naszych odczuwaniach i reakcjach z precyzją gwiazd. W geometrycznej
figurze naszych osobowości nie pasowałyśmy jakimś bokiem, nie znajdowałyśmy wspólnej
płaszczyzny. Łudziłam się, że pewnego dnia, gdy będę miała dla niej więcej czasu, a ona
bardziej dojrzeje, wszystko to się odmieni, wyrówna.
W przedpokoju odezwał się telefon. Przez długą chwilę nikt nie podnosił słuchawki. Ojca nie
było już w domu, Ewa nie kwapiła się, aby podejść do aparatu. Może poprzez łagodną
melodię „Czterech pór roku" nie dotarł do niej jego dźwięk. Telefon z rytmicznym uporem
dźwięczał za drzwiami łazienki. Mógł kryć w sobie każdy głos i mógł to być ważny telefon ze
szpitala. Innego nie oczekiwałam. Marcin nie odezwał się nigdy więcej. Od dawna przestałam
czekać na znak od niego. Jeszcze jeden fragment życia był poza mną. Westchnęłam. Ewa
przyjęła wreszcie telefon. Usłyszałam jej ciche, zduszone: „halo", a później śmiech i urywki
rozmowy. Wynikało z nich, że po tamtej stronie kabla jest któraś z koleżanek. Odetchnęłam z
ulgą, myśląc jednocześnie o tym, że Ewa tak jak i ja nie miała i nie ma wielu przyjaciółek —
była trochę samotnicą.
Wycierałam się bez pośpiechu ręcznikiem w bukiety żółtych róż, słuchając monologu Ewy.
755
— Nie opowiadaj!
— Nie daj się zrobić w konia!

— Niech ja skonam na łupież w końskim szpitalu! — zaklinała się na jakiś temat z
dziecinnym przejęciem w głosie. Czasem wykazywała nadmierną dojrzałość. Wciąż jednak
była dużym, dobrze wyrośniętym dzieckiem. Zaskoczona kiedyś jakimś sformułowaniem
spytałam, czy pamięta moment, w którym stała się dorosła. Po krótkiej chwili zastanowienia
powiedziała: „Chyba wtedy, maa, gdy uświadomiłam sobie nieodwracalność słowa nigdy.
Było to na pogrzebie babuni". Przypomniały się nieoczekiwanie te jej słowa powiedziane ze
smutkiem, chociaż w tej chwili czuło się w jej głosie rozbawienie. W jej śmiech wdarł się
głos ojca zamykającego głośno drzwi.
—Aż na schodach słychać, jak rozmawiasz! — strofowałjądobrotliwie.
— Nic złego nie mówiłam — tłumaczyła się odkładając głośno słuchawkę. Nie potrafiłam jej
od tego odzwyczaić.
— Ludzie z igły zrobią widby, a ty coś tam o łupieżu wspominałaś
— upierał się ojciec. — Gotowi pomyśleć, że jesteśmy brudasami i że matka jest
weterynarzem, a nie doktorem od ludzkich chorób. O koniach też coś wspominałaś.
Ewa musiała rzucić się dziadkowi w ramiona. Przez moment dochodziły z przedpokoju
odgłosy, jakby mówiła przez tłumik.
— Uważaj, bo ryby rozdusisz! — bronił się rozanielonym głosem. Wyjrzałam z łazienki.
— Masz, co chciałaś! — ojciec wyciągnął do mnie rękę z zawiniątkiem. — Sąte cholerne
śledzie. O mało do awantury w sklepie nie doszło
— oznajmił mrugając lewym okiem.
— Co się stało, dziadusiu? — dopytywała się Ewa, patrząc na ojca z rozbawieniem i
czułością w dużych wilgotnych oczach. Miały w sobie coś ze spłoszonej sarny.
— Afera papierowa! — oznajmił krótko.
— Papierowa? — zdumiałam się.
— Przecież widzisz, w co są opakowane? — denerwował się.
— W coś nietypowego...
— No, właśnie! — wykrzyknął z tryumfem. —A wszystko dlatego, że nie dam sobie
pajączków do tyłka nadmuchać, jak mawiała nieboszczka Połcia — ojciec spojrzał niepewnie
w stronę Ewy. Lubił widzieć w jej oczach uznanie lub rozbawienie.
— Co mają pajączki do ryb, dziadusiu? — dopytywała się, chcąc sprawić mu tym
przyjemność.
— Tu chodzi o papier, nie o pajączki! — wyjaśnił z powagą. — Mało kierowniczka trupem
nie padła przez moją nieugiętą postawę obywatelską
156
_— uśmiechnął się na wspomnienie wizji, jaką miał zamiar przed nami rozto-cZyć —
Wchodzę ci ja do sklepu i proszę o trzy tłuste wędzone śledzie. Ekspedientka wybrała
okazowe sztuki, ale zawija tyko przez środek w kawałek szarego papieru. To ja proszę, żeby
porządnie zapakowała bo sobie ręce i ubranie pobrudzę. Mówi, że nie mają papieru, że
wszystkich klientów musi nim obsłużyć. Poprosiłem o książkę zażaleń. Baba zrobiła się na
gębie czerwona jak ognipiór i mówi, że się czepiam i że zawoła kierowniczkę.
— Dawać kierowniczkę! — krzyknąłem. — Wyłania się z zaplecza stwór w damskiej odzieży
i pyta zaczepnie: — Po co panu książka zażaleń? —Zaraz się pani dowie — odpowiadam z
godnością trzymając przed sobą na wpół opakowane śledzie. Poszeptały coś ze
sprzedawczynią i za chwilę podaje mi zmięty zeszyt. Łapy w ruskich pierścionkach jej się
trzęsą, patrzy na mnie jak na upiora, a ludzie w kolejce się niecierpliwią — powiódł po nas
zadowolonym z siebie wzrokiem.Odkładam śledzie na kontuar, biorę książkę zażaleń,
wyrywam ze środka kilka kartek, zawijam śledzie, mówię grzecznie: „dziękuję" i wychodzę
ze sklepu — dokończył chrząkając.
Parsknęłyśmy z Ewą śmiechem.

— I tak się rozwiązuje trudne sprawy! — wypiął dumnie chudą pierś i godnym krokiem udał
się do swego pokoju. Za nim pobiegła Kacunia z podniesionym jak maszt ogonem.
— Dziaduś jest cudowny i niepowtarzalny! —jęknęła z zachwytem Ewa. — Tak opowiada,
że tylko chwycić ołówek i rysować!
— No to rysuj! — uśmiechnęłam się do niej zachęcająco.
— Niemodne! — machnęła lekceważąco dłonią i powróciła do przerwanego zajęcia. Poszłam
za nią do pokoju przebrać się ze szlafroka w sukienkę. W tej samej chwili odezwał się znów
telefon.
— Słuchaj, stara! —krzyczała w słuchawkę Kostyrówna. Zawsze była hałaśliwa i to jej
pozostało. — Przyjdź do mnie wreszcie! Jak zaczniemy odkładać spotkanie, to znów minie
kilka miesięcy.
— No, właśnie! — zgodziłam się bez entuzjazmu. Okres dzieciństwa był sprawą zamkniętą i
jakby niebyłą. Obecnie niewiele miałyśmy sobie do powiedzenia, chociaż starałyśmy się
wzbudzić w sobie entuzjazm do odnowienia przyjaźni.
— Dobrze, na króciutko. Umówiłam się wcześniej z koleżanką do teatru — uzupełniłam.
—Nie gadaj tyle. Łap taryfę i przyjeżdżaj! Zjesz u mnie kolację i pójdziesz wprost na to
zakichane przedstawienie! — darła się dalej. — Są nogi w galarecie i pierogi z kapustą—
kusiła rozradowanym, szczenięcym tonem dawnej Kostyrówny.
157
— Już się ubieram i jadę! — zdecydowałam odkładając równie głośno jak Ewa słuchawkę.
Przez moment zastanawiałam się, jaką nałożyć sukienkę. Popołudnie było ciepłe, zbierało się
jednak na deszcz. Szarość chmur nakładała się na wyblakły błękit nieba. W liściach drzew za
oknem buszował porywisty wiatr. Ojciec zajrzał do kuchni.
— Co się tak gapisz w okno? — zapytał przyjaźnie.
— Patrzę, czy będzie padało.
— Musowo — chrząknął. — Od rana kręci mnie w łokciach. Moje łokcie i kolana to
niezawodny barometr — umilkł, rozglądając się tęsknym wzrokiem po kątach. — Człowiek
by się herbaty napił z konfiturami — westchnął. —Nieboszczka, twoja matka, zawsze na
niedzielę ciasto piekła z rodzynkami albo konfitury podawała. Najczęściej z poziomek, bo to
były moje ulubione... — rozczulił się.
—Nie mam czasu, tato. Umówiłam się z Kostyrówną, a później z Lizą do teatru —
usprawiedliwiałam się widząc niemy wyrzut w jego oczach.
— Każdy ma swoje sprawy, a stary człowiek nikomu niepotrzebny — westchnął obłudnie.
— Jaki znów stary! — uśmiechnęłam się do ojca.
—No, może nie stary, ale trochę w latach—zgodził się skwapliwie i poprawił krawat przy
śnieżnobiałej koszuli. Ogromnie dbał o swój wygląd.
— Minister to minister! — dorzucił bez sensu, nalewając wodę do czajnika.
— O czym tato mówi? — zaniepokoiłam się, nie rozumiejąc, o co chodzi.
— O herbacie, ma się rozumieć! — odpowiedział z niecierpliwością w głosie. — Ale ty nie
odziedziczyłaś po mnie bystrości umysłu — westchnął wymownie.
— Co ma minister wspólnego z taty herbatą? — wzruszyłam ramionami, rozglądając się za
torebką imitującą koszyczek.
_ A ma! — wykrzyknął z tryumfem. — Nie pamiętasz, jak w pierwszym roku okupacji
mieliśmy służącą, która przed wojną służyła u prawdziwego ministra? Zdaje się, że było jej
na imię Irencia!
— Pamiętam — skinęłam głową.
— To właśnie ona nauczyła nas pić po obiedzie herbatę. Nigdy się tego u nas przedtem nie
praktykowało. Pompowała nas codziennie o piątej samą prawie esencją, i to w filiżankach,
które kazała specjalnie do tego kupić, że tak bardziej elegancko i światowo. A jak matka
zaprotestowała, że zbyt dużo wychodzi herbaty, to odpowiedziała: „Pan minister w ogóle pił

samąesencję i wody, tak jak państwo, nie dolewał". No i miał rację! — dorzucił ojciec z
westchnieniem. — Co ministerialna głowa, to
158
ministerialna. Wiedział, skubany, co dobre! — mówiąc to nalewał do filiżanki świeżo
zaparzoną esencję, przypominającą kolorem kawę.
— Serce tacie wysiądzie —jęknęłam.
— Moje serce, moja rzecz — warknął. — I żadnych przyjemności nie mam zamiaru sobie
odmawiać. Matka jadła i piła tylko to, co zdrowe, i też umarła. Nawet młodziej, niż powinna!
— westchnął ciężko i zamrugał nerwowo lewym okiem. — Postanowiłem iść na całość i żyć
pełnią życia! — dorzucił ze śmiertelną powagą.
Z pokoju Ewy dochodziły stłumione dźwięki muzyki.
— Skonać można od tego rzępolenia! —jęknął ojciec kręcąc głową. — Nie uświadczysz teraz
w domu „Kawaleria Rustikana", „Moje ciało pachnie cudnie" albo chociażby tylko: „Czy pani
Marta jest grzechu warta". Co za czasy... — wyrzekał nad parującą filiżanką herbaty.
Weszłam do łazienki poprawić makijaż. Przed owalnym lustrem przeciągałam kredką usta,
oglądając w nim uważnie swoje odbicie. Nie wyglądałam najgorzej. Lekka opalenizna
harmonizowała z rudawym odcieniem włosów. Pod oczyma nie tworzyły się jeszcze
zmarszczki. Skóra była napięta, źrenice błyszczały. Odetchnęłam z ulgą i zadowoleniem, że
nawet bez makijażu mogłabym się bez obawy pokazać Piotrusiowi. Niewiele chyba
zmieniłam się od londyńskich czasów.
— Mizdrzysz się przed lustrem, maśtyki różne nakładasz, ale co to pomoże? — odezwał się
nieoczekiwanie za plecami ojciec. Trzymał w ramionach Kacunię drapiąc ją między uszami.
— Tak na dobrą sprawę, to z ciebie już tylko nerwy i gówno pozostało. Najwyższa pora
rozejrzeć się za stałym chłopem. Jeszcze rok, dwa i nawet pies na ciebie kulawej nogi nie
podniesie. A ty, jak zwykle, łazisz po obłokach, wszystko przez listy załatwiasz, a nie, jak
Bóg przykazał, w łóżku i przy pomocy samca.
— Boże... —jęknęłam opuszczając rękę z puszkiem — że też tato musi wszystko zepsuć! —
głos mi się załamał i byłam bliska płaczu.
— Nie zachowuj się jak gówniarz! — huknął na mnie. — Pomyśl lepiej o przyszłości i do
Boga się nie odwołuj. Ma ważniejsze sprawy na głowie niż twój tyłek. A ojciec cię kocha i
chce twego dobra. Serce mi krwawi, jak widzę te wszystkie twoje pudła z chłopami. Nie masz
ty szczęścia, to prawda — westchnął. —Ale jak się go nie ma, to trzeba specjalnie energicznie
działać i pomagać losowi, bo drań ślepy i nie trafia z tym co dobrego tam, gdzie należy —
myślał głośno. —A ty zamiast tu wśród swoich szczęścia szukać, to zawsze znajdziesz
jakiegoś dżemojada czy innego gumożujca i tylko pieniądze na znaczki tracisz, jakby w
Polsce chłopów brakowało! — obruszył się. — To nawet nie patriotycznie... dorzucił mniej
pewnym głosem, bardziej z obowiązku niż z przekonania,
159

pamiętając widocznie o niedawno pisanym podaniu „o przydział Krzyża Kawalerskiego".
— Tato, ja nie mam zamiaru wychodzić za mąż — zniecierpliwiłam się.
— Aten Piotruś czy jak mu tam, to niby w jakim charakterze występuje!? Nie wmówisz we
mnie, że płeć zmienił.
— Po prostu wraca do Polski, a ja staram się mu pomóc w tym. Jesteśmy przecież prawie od
dzieciństwa przyjaciółmi...
— Zapamiętaj sobie, kreaturo, że nie ma przyjaźni między kobietą a mężczyzną! — rozsiadł
się na zamkniętej muszli klozetowej, żeby kot mógł się wygodnie ułożyć na jego kolanach. —
Jest tylko łóżko, a później przyzwyczajenie. Czasami, ale rzadko, bywa miłość. I tylko w
młodości, gdy człowiek jest głupi jak but i nawet gówno posypane cukrem smakuje mu jak
tort. No, czasem bywaj ą wyj ątki... — zamyślił się i westchnął. — Ja do twojej nieboszczki

matki przy trzaskającym mrozie, w odkrytym wagonie, dwieście kilometrów na jeden dzień
urlopu z wojska jechałem, żeby tylko za rączkę potrzymać! — dorzucił pozornie bez związku
i nagle zerwał się z sedesu pociągając machinalnie za łańcuszek. Przy drzwiach odwrócił się
jednak i krzyknął ze złością: —Ale żebym się z nią kiedykolwiek przyjaźnił, to tym się nigdy
nie zhańbiłem!
ROZDZIAŁ 7
Koniec czerwca był chłodny i deszczowy. Czekałam na codzienny obchód w pustym
lekarskim pokoju. Ordynator zawiadomił, że się spóźni. Koledzy rozeszli się. Do bufetu, do
kiosku po papierosy, do telefonu. Przeglądałam karty chorobowe. Kilku moich pacjentów
wypisze się lada dzień do domu. Dwa cięższe przypadki przeszły już kryzys. Nic, na razie, nie
zagraża ich życiu. W piętnastce dwie nowe chore są na obserwacji. Trzecią przygotowuje się
do usunięcia pęcherzyka żółciowego. Na męskim oddziale też wszystko w porządku. Jedynie
ten spod osiemnastki powinien mieć powtórzony zabieg operacyjny, ale o tym zadecyduje
ordynator i dzisiejsze oględziny. Odłożyłam karty z westchnieniem ulgi i podeszłam do okna.
Przez rozmazane deszczem szyby patrzyłam na moknące drzewa, na czerwone dachy
szpitalnych zabudowań, lśniący asfalt pustych alejek. Przemykały się po nich postacie w
białych kitlach z głowami wtulonymi w ramiona, jakby ten ruch mógł uchronić je przed
zmoknięciem.
Mglisty, rozpadany deszczem ranek nastrajał do refleksji, do ledwo uchwytnego smutku, do
zastanawiania się nad kruchościążycia, nad przemijaniem wszystkiego.
Zapatrzyłam się w moknące za oknami akacjowe drzewa. Biały okwiat na wilgotnym asfalcie
przypomniał pewne popołudnie w Winiarach. Tylko że wtedy słońce płynęło po niebie, a
moja sukienka z markizety przypominała różowy obłok. Szło piaszczystą drogą nasze do
kupy trzydzieści jeden lat, trzymając się za ręce. Ciepły podmuch wiatru niósł z daleka
słodkawy zapach akacji zmieszany z żywiczną wonią świerków. Wstępowaliśmy w młody
las. Dojrzewały pierwsze poziomki. Podawałam je Piotrusiowi na otwartej dłoni. Przywierał
łakomie do jej wnętrza, chwytając wargami jagody. Mimowolna pieszczota przebiegała
gorącym dreszczem przez moje ciało przydając mu ciężaru. Milczeliśmy onieśmieleni. Było
161
to dla mnie pierwsze przeżycie erotyczne. Nigdy już później nawet pocałunek nie był tak
podniecający, jak tamten moment w skwarne południe.
Zapatrzona w spływające po szybie krople ścierające jedna drugą rozmyślałam, że lata
przewiały nade mną jak wiatr w tamtych akacjowych drzewach z Winiar, a ja, wciąż tak samo
niepoprawna i romantyczna, czekam na to „coś", co mnie dotychczas omijało.
Ojciec niedawno uświadomił mi w brutalny sposób, że to już naprawdę moje ostatnie lata.
Jeżeli chcę jeszcze coś zbudować i coś wielkiego przeżyć, nie mam czasu na czekanie. Trzeba
działać już. Natychmiast.
W tej samej chwili przyszło olśnienie. Przecież to, co mnie w listach Piotrusia najbardziej
niepokoiło, budziło sprzeciw, to właśnie ten jakiś lęk i pośpiech podobny do tego, który w
sobie przed chwilą odkryłam. Lęk, że z czymś nie zdążę, coś raz jeszcze przegapię. Chęć
budowania nowej egzysteneji. Tylko że on w przeciwieństwie do mnie chciał odbudowywać
to „coś" na dawnych fundamentach. Tęsknił do czasu przeszłego, który utrwalił w jego
pamięci dziewczynę z kokardą we włosach. Przeskoczyłam go o jakiś etap. Wykazałam
większą dojrzałość, a może tylko ostrożność. Instynkt jednak podszeptywał, że powinnam
utwierdzić go w tym, w co sama nie bardzo wierzyłam — w nieprzemijalność uczuć. Sądząc z
ostatnich listów był ku temu najodpowiedniejszy moment. Należało mu tylko uświadomić,
podpowiedzieć, że ta dziewczyna z akacjowej drogi jest tą samą dziewczyną która czeka, i że
oboje mamy jeszcze przed sobą kawał dojrzałego życia. Postanowiłam i ja w to uwierzyć,
zacząć wszystko od tamtego pocałunku w dłoń, od smaku poziomek. Wszystko jeszeze było
przed nami. Nic nie zostało spełnione...

Deszcz powoli zacichał. Przez szarość chmur przeświecały błękitne plamy nieba.
Dopatrywałam się w nich symbolu, dobrej wróżby. Trzasnęły drzwi. Zaczęli schodzić się
koledzy. Wracałam do rzeczywistego świata.
Dwie godziny później poproszono mnie do telefonu. Przeraziłam się. Pozwoliłam dzwonić do
szpitala tylko w wyjątkowych wypadkach. I nawet ojciec to rozumiał. Jedynym człowiekiem,
do którego moje zastrzeżenie nie trafiało, był Busio. Robił to z uporem maniaka. Nic nie
pomagały moje prośby i tłumaczenia, że nie wolno blokować telefonów bzdurnymi
rozmowami. Odpowiadał niezmiennie: „Bóg wie, co robi. Jeśli przez mój telefon ma ktoś
umrzeć, znaczy się, było mu to sądzone i nie należy sprzeciwiać się wyrokom boskim".
Po tamtej stronie drutu rozpoznałem pochrząkiwanie ojca. Serce we mnie zamarło.
— Co się stało?! — krzyknęłam zduszonym głosem, wyobrażając sobie coś najgorszego.
Widziałam już Ewę rozjechaną przez samochód.
162
— Różne rzeczy — odpowiedział lakonicznie. — Inaczej bym nie telefonował.
— Ale co? — niecierpliwiłam się odwołana od łóżka chorej, której chciałam osobiście
zmienić opatrunek. Wzruszyła mnie jej cierpliwość i wiara, że tylko ja potrafię zrobić to
bezboleśnie.
— Za godzinę odjeżdżam do Wrocławia. Znajomy zabiera mnie okazyjnie ciężarówką—
uzupełnił chrząkając.
— Ciężarówką? Tyle kilometrów? Tato, po co ten pośpiech? — Domyślałam się, że ten ktoś
nie jest znajomym ojca, tylko Wykolejeńca, i wybierają się tam razem.
— Będę siedział w kabinie przy kierowcy. Przynajmniej obejrzę sobie krajobraz — dorzucił
optymistycznie. — Ale ja dzwonię w ważniejszej sprawie... — zrobił wymownąpauzę, a mnie
znów serce zabiło gwałtowniej. — Kacunia od rana ma sraczkę. Przynieś koniecznie
lekarstwo i zajmij się kociną. Jestem bardzo niespokojny...
— O Boże! —jęknęłam.
—Nie „bożuj", tylko słuchaj dalej, bo to jeszcze nie koniec — denerwował się ojciec,
podnosząc lekko głos. — Ewa kupiła sobie nową bransoletkę. Diabeł nie śpi i dziewczyna
znów pewnie naputała sobie jakiegoś nieszczęścia. Nie spuszczaj jej z oka, a najlepiej
porozmawiaj z nią po ludzku... — upominał ojciec.
— Kiedy tato wraca? — przerwałam wywody, aby szybciej zakończyć rozmowę.
— Za parę dni — padła odpowiedź i ojciec szybko odłożył słuchawkę. Domyśliłam się, że za
jego plecami stał Wykolejeniec. Wykorzystywał do wizyt moją nieobecność w domu.
„Ja chyba zwariuję!" — pomyślałam wbiegając na schody. „Szesnastka", w której chora
czekała na opatrunek, znajdowała się na piętrze.
Nie zwariowałam jednak. Nawet wtedy, gdy w pół godziny później zatelefonowała Ewa.
Tłumaczyła się gęsto, że przeszkadza mi w pracy, ale sprawa jest „niesłychanie ważna".
Zdobyła dwa bilety do opery i błaga, abym zarezerwowała sobie dzisiejszy wieczór.
— Maa, tak mi zależy na tym, żebyś ze mną poszła — prosiła żarliwie, jakby od tego zależało
co najmniej jej życie.
— Oczywiście. Bardzo się cieszę — zapewniałam zmienionym ze wzruszenia głosem.
Zawsze starała się wykręcić od wspólnego spędzenia czasu.
— To fajno! Pa, maa! — dodała miękko, odkładając słuchawkę. Stałam zapatrzona w czarny
aparat jak w szkatułkę, w której ukazano
mi bezcenny klejnot i natychmiast zatrzaśnięto. Wracając na salę zabiegową do pacjenta ze
złamanym podudziem zastanawiałam się, czy kupio-
163
na przez Ewę bransoletka ma coś wspólnego z zaproszeniem mnie do teatru. Postanowiłam
zabrać ją po spektaklu na dobrą kolację. Ojciec wyjechał, więc nikt nie będzie gderał, że nie

wróciłyśmy na czas do domu. Lubił, gdy wszyscy razem zasiadaliśmy do stołu. Twierdził, że
wspólne posiłki zbliżają ludzi do siebie, a stół wiąże nie gorzej od łóżka.
Ewa siedziała obok mnie wyprostowana i jakby obca. Na scenie wirował krąg zjaw niby biała
chmura w mrocznej scenerii cmentarza. Obserwowałam dziewczynę kątem oka. Ściągnięta
napięciem i czujna twarz była w wyrazie daleka i nieobecna. Coś się z nią niedobrego działo.
Sam fakt, że chciała pójść ze mną do teatru, był czymś już zastanawiającym. Dotknęłam
delikatnie jej ramienia. Nie zareagowała zapatrzona w siebie, a nie w to, co się rozgrywało na
scenie wśród fraz nostalgicznej melodii.
Wspięta na czubkach palców Gizell, cała w trzepocie rąk i w piruetach, usiłowała wyrwać się
z koła tańczących zjaw, aby podbiec do ukochanego, który przy jej mogile składał wiązankę
białych kwiatów.
Solistka była samą lekkością, uosobieniem wdzięku. Zapominałam powoli o wszystkim, co
mnie otaczało. Łzy napływały do oczu. Serce waliło wzruszeniem. Odżyły nagle moje dawne,
nie spełnione tęsknoty za sceną, za tańcem. Znów miałam siedemnaście lat. W gorącym,
dusznym powietrzu nawiewającym z ulicy Pańskiej wibrowały rytmiczne dźwięki
rozklekotanego fortepianu. Chrapliwy głos nauczycielki powtarzał monotonnie: „Równo,
dziewczęta, nogi wyżej, uśmiech na twarzach!"
Pot spływał po twarzy, po plecach. Burczało w głodnym żołądku, słońce raziło w oczy.
Prostowałam jednak chude plecy, uśmiechałam się wyrzucając sprężyście, wysoko to jedną,
to drugą nogę, myśląc tylko o tym, że dostałam dwie solówki, że za miesiąc premiera. Tylko
jeden miesiąc dzielił od występu w nocnym lokalu. Był podpisany kontrakt, szyte na miarę
kostiumy czekały w przepastnych kufrach szefowej, która przed naszym występem w „tańcu
wojennym" miała swój solowy numer. Śpiewała mocnym, operowym głosem „Habanerę" z
opery „Carmen". W przeddzień premiery wybuchła wojna. Nasz sześcioosobowy zespół
rozproszył się. Kostiumy spłonęły w pierwszym nalocie na Warszawę. Nocny lokal „FF" przy
ulicy Focha rozłupał pocisk artyleryjski. W kilka miesięcy później zobaczyłam na ulicy naszą
szefową z gwiazdą dawidową na ramieniu.
Skończyły się rojenia o karierze tancerki, o wspaniałym, Jedwabnym" życiu. A przede
wszystkim o kupieniu pantofli dla matki. Miałyśmy jedną wspólną parę. Gdy ja wychodziłam,
matka musiała siedzieć w domu. Z tygodniowej gaży za występy, opiewającej na zawrotną
sumę czterech złotych i kolację „z mięsem" —jak zapewniała szefowa, pragnęłam
zatrzymywać po parę groszy dla siebie. Marzyłam, aby z uskładanych zło-
164
tówek kupować grube, pięknie oprawne książki o miłości. Nie byłyby one jeszcze pełnią
szczęścia, gdybym do nich nie dorzuciła sporej ilości nadziewanych czekoladek. Pragnęłam
czytać i czuć jednocześnie na języku ich niezrównany, różnorodny smak. I nagle musiałam z
tego wszystkiego zrezygnować przez jakiegoś Adolfa Hitlera. „Żeby chociaż wstrzymał się
jeszcze przez parę miesięcy — myślałam wówczas z goryczą. — Może wtedy miałybyśmy z
matką po jednej parze własnych pantofli".
„Boże —jęknęłam teraz w myśli ze zgrozą— czy to możliwe, abym kiedyś była tak
rozpaczliwie głupia?" Zerknęłam ukradkiem na Ewę. Siedziała wyprostowana, pewna siebie i
bez kompleksów. Niewiele była starsza ode mnie z tamtych czasów, a tak zupełnie inna w
sposobie myślenia. Dojrzała w widzeniu świata. Potrafiła wartościować i logicznie myśleć.
Nie miałabym odwagi nawet w żartach powiedzieć jej o swoich odczuciach i aspiracjach z
tamtych lat. Z oddalenia wydały mi się nie tylko wstydliwe, ale nieprawdopodobne do
uwierzenia.
Zasłuchana w liryczną, pełną smutku melodię prowadziłam zazdrosnym wzrokiem fruwające
nieomal nad sceną baletnice. Zastanawiałam się, jak by się dalej ułożyło moje życie, gdyby
nie wybuchła wojna, gdybym zadebiutowała w nocnym lokalu, a w polityce królowałaby
dalej sanacja. Nawet wtedy, gdy wymachiwałam nogami, gdy kręciłam brzuchem w tańcu

„bajadera" z kolorowym szkiełkiem wciśniętym w pępek, myślałam sobie, że gdy podniesie
się moja gaża jako solistki, to wtedy zacznę się dalej uczyć i zdam maturę na wieczorowych
kursach dla dorosłych, jak to obiecałam Piotrusiowi. Ale czy rzeczywiście wierzyłam tak
naprawdę w realność moich zamierzeń, możliwość odłożenia na ten cel trochę pieniędzy,
marząc bardziej wtedy o talerzu zupy niż o czymkolwiek innym?
Kurtyna opadła. Zabrzmiały ogłuszające oklaski. Ewa drgnęła, jakby przebudzona ze snu.
Rozejrzała się uważnie po sali. Przeczesywała niespokojnym wzrokiem rzędy przed nami.
Nagle podniosła się, chwytając mnie za rękę.
— Maa, kierujmy się ku lewemu wyjściu — szepnęła.
— Dlaczego akurat tam, gdy do prawego jest bliżej? — uśmiechnęłam się zdumiona jej
nieoczekiwanym żądaniem i nagłym brakiem logiki. Coś mnie jednak uderzyło w jej głosie.
Mówiła trochę tak, jakby przed chwilą biegła pod górę. Rozejrzałam się dookoła. Tłum
przeciskał się do wyjścia paroma strumieniami. Niecierpliwy i barwny. Ewa chwyciła mnie
pod rękę. Przybladła. Blisko nas przesunęła się para. Mężczyzna starał się usilnie szybko nas
wyminąć. Utrudniała mu ten manewr starsza, rozłożysta dama. Nie mogła zdecydować się,
czy pójść wprawą, czy w lewą stronę. On, pochylony ku partnerce uczepionej jego ramienia,
sprawiał wrażenie czło-
165
wieka zaabsorbowanego jedynie rozmową z drobniutką kobietą w kwiecistej sukni z luźno
okręconym szalem wokół długiej, wdzięcznie wygiętej szyi. Zwrócona ku niemu twarz
wyrażała ufne oddanie. Zastanowiło mnie coś w nienaturalnych ruchach mężczyzny.
Wyglądał tak, jakby się chciał przemknąć nie zauważony przez nikogo. Spojrzałam na Ewę.
Wzrok utkwiła w jego karku. Pragnęła nim widocznie odwrócić jego głowę. Zrozumiałam
wszystko. Obok nas przesunął się Płodziak z żoną. Ewa wiedziała, że będzie tego dnia w
operze. Musiała go zobaczyć. To było silniejsze od niej. Jednocześnie chciała, aby widział, że
nie przyszła tu dla niego, że nic on już jej nie obchodzi. Przyszła z matką a spotkanie jest
przypadkowe. Poczułam dojmujący ból. Wiedziałam, co przeżywa. Byłam bezsilna i w
niczym nie mogłam jej pomóc. Przycisnęłam mocniej jej rękę wsuniętą pod moje ramię.
Zrozumiała. Odwróciła wzrok w mojąstronę i usiłowała się uśmiechnąć. Wypadło to jak
bolesny grymas.
„A więc wciąż go jeszcze kocha" — pomyślałam z rozpaczą. Miałam ochotę trzasnąć
pięściąw ciemny, kształtny łeb sprawcy bólu mego dziecka. Czułam także żal do jego żony,
że jest tak atrakcyjna i doskonale ubrana. Ewa traciła przy niej i chyba o tym wiedziała. Żona
Płodziaka była w pełnym rozkwicie kobiecości. Ewa jeszcze trochę kanciasta i chłopięca.
— Pójdziemy na dobrą kolację — udałam, że nie widzę, co się z nią dzieje.
— Dobrze — zgodziła się poruszając zaledwie ustami, jakby wymówienie tego słowa
sprawiało jej szczególną trudność.
Po deszczowym ranku wieczór był pogodny. Ociepliło się. Szłyśmy obok siebie w milczeniu,
pochłonięte własnymi myślami. Zastanawiałam się, na jaki temat nawiązać z Ewą rozmowę,
żeby wypadła naturalnie i nie-głupio, gdy wszystko na temat baletu zostało już wcześniej
powiedziane.
— Maa, nie chodźmy nigdzie na kolację. Nie jestem nawet głodna — przerwała pierwsza
ciszę.
— Co proponujesz? — spytałam najserdeczniej, jak potrafiłam. — Tak rzadko się zdarza, że
mamy dla siebie czas.
— Chciałabym zobaczyć domek, który tak urządzasz dla tego pana z Anglii — popatrzyła na
mnie w zamyśleniu, z iskierką ciepła w brązowych oczach.
— Jeśli tylko chcesz... — byłam zaskoczona i szczęśliwa, że okazuje zainteresowanie moimi
sprawami. O tym domku słyszała zapewne dużo więcej od dziadka niż ode mnie.
Podejrzewałam, że chociaż nigdy się do tego nie przyznawał, był już niejeden raz. Brak pytań

dawał dużo do myślenia. Szperał wciąż w moich listach i papierach. Nie było na to ratunku.
Nie pomogła nawet zmiana zamków w szafkach. Przestałam wal-
166
czyć z tąjego słabostką i ambicjami, aby wszystko o wszystkim wiedzieć. ]ч[іе lubił, gdy go
coś zaskakiwało. Musiał również, jako „strażnik domowego ogniska", trzymać rękę na pulsie.
W przeciwnym razie rodzina mogłaby się rozpaść. Tak przynajmniej się bronił, gdy robiłam
mu wymówki, że włamuje się do moich skrytek.
— Masz klucze przy sobie, maa?
— Oczywiście! — wykrzyknęłam, jakby noszenie w torebce kluczy od cudzego domu było
rzeczą najzwyklejszą.
— Zawsze go będziesz miała? — spytała podstępnie z dziwnym uśmieszkiem. Nie
potrafiłam go rozszyfrować.
— Nie wiem — odpowiedziałam szczerze.
— A chciałabyś tego, maa? — spytała w zamyśleniu.
— To nie zależy tylko ode mnie — wzruszyłam bezradnie ramionami, narzucając na nie szal
przewieszony dotychczas przez rękę. Był z pucha-tej, turkusowego koloru wełny. Nosiła go
przedtem Agnisia. Od czasu do czasu przypominała sobie o nas.
— Ale ja pytam, czy ty byś tego chciała — upierała się akcentując słowo „ty" i znów wsunęła
mi dłoń pod ramię. Odruchowo rozejrzałam się dookoła. Nigdzie jednak nie dostrzegłam
wśród przechodniów zwalistej postaci Płodziaka. Ten jej gest nie był więc ruchem obronnym
ani instynktownym szukaniem opieki.
— Jeszcze nie wiem — odpowiedziałam po króciutkim namyśle, gdyż sprawę puściłam „na
żywioł", pozostawiłam swemu biegowi.
— Nie jesteś zakochana? — zdumienie brzmiało w głosie Ewy.
— Nie jestem — zaprzeczyłam ruchem głowy. — Kiedyś tak, ale to było nieomal w
dzieciństwie. Teraz to trochę już obcy człowiek, chociaż w jakiś sposób bliski... — myślałam
głośno.
— Szkoda! — westchnęła trzepocząc długimi rzęsami. Przypomniała mi w tym moją matkę.
— Sądziłam, że wyjdziesz za niego.
— Myślę, że jeżeli będzie jakiś ślub w rodzinie, to twój. Ja przez to przeszłam. Kolej na
ciebie. — Starałam się mówić żartobliwie, marszcząc nos w taki sposób, w jaki to ona często
czyniła.
— Nigdy nie wyjdę za mąż! — krzyknęła porywczo, ze złością. — Będę samotna z wyboru.
— Zmienisz kiedyś zdanie — uśmiechnęłam się nieznacznie myśląc o własnych
odczuwaniach.
— Nie znasz mnie, maa — odpowiedziała z żalem w głosie. — Jestem stworzona do
samotnego życia — dodała wysuwając dłoń spod mego ramienia. — Wiem, że nie spotkam
mężczyzny obdarzonego takim ładunkiem uczucia, jakiego bym pragnęła — zerknęła na mnie
z ukosa. —
167
Myślę, maa, że miłość jest nierozerwalnie związana z człowiekiem. Nie można o niej myśleć
abstrakcyjnie...
— To wszystko teoria, kochanie — bąknęłam zaskoczona. — Miłość 1 jest niezależna od
naszej woli i rozumu. Potrafmy kochać kogoś, o kim wiemy, że nie zasługuje na nasze
uczucie, że nigdy go nie odwzajemni. To cała chemia... — dorzuciłam z westchnieniem,
myśląc o dawnej, irracjonalnej miłości do Busia.
— Maa, mówmy o tobie — poprosiła zmęczonym głosem, zatrzymując się obok przystanku
autobusowego. Sądziła widocznie, że mam na myśli ją i Płodziaka. — Uważam, że powinnaś,
maa, wyjść za mąż. Dzia-dziuś też tak myśli — dorzuciła po chwili, ujmując znów moje
ramię.

— Tak bardzo chcecie się mnie pozbyć z domu? — żartowałam.
Jej słowa uświadomiły mi nagle to, co dotychczas nie skonkretyzowane nurtowało moją
podświadomość. W moich projektach ewentualnego ułożenia sobie życia z mężczyzną
brakowało mi aprobaty Ewy. Odetchnęłam z ulgą. Z jej strony nie byłoby żadnych przeszkód.
Było to dla mnie bardzo ważne.
— Maa, zaprojektuję ci suknię do ślubu! — ożywiła się. W oczach błysnęły iskierki
rozbawienia. — Taką szałową i bardzo seksy. No i będziemy się wspólnie odwiedzać. A dla
Kacuni kupi się specjalny koszyk do noszenia jej na wizyty — trajkotała, jakby incydent w
operze nigdy nie zaistniał. Trudno mi było zrozumieć własne dziecko.
— Byle nie z fruwającym na milę welonem i wiankiem na pupie! — wpadłam w jej
krotochwilny ton.
— Zaraz ci powiem, jak ją sobie wyobrażam! — zapaliła się.
Nadjechał jednak pośpieszny autobus i szybko do niego wskoczyłyśmy. Zajęłam jedyne
wolne miejsce. Ewa kupowała u konduktorki bilety. Poczułam się nagle bardzo szczęśliwa.
W błękitnawym zmroku obchodziłyśmy powoli dom — bryłę z chropowatego tynku i jasnego
kamienia. Ewa chwaliła wyważoną proporcję ele- j wacji, spadzisty dach z czerwonej
dachówki i duży taras. W złotawobłę-kitnych barwach kończącego się dnia wyglądał
urokliwie i trochę jak z elementarza. Brakowało tylko wokół rozłożystych, zielonych drzew i
ko- 1 lorowych kwiatów na nie istniejącym jeszcze klombie. Rosło tu jedynie kilka mizernych
krzewów, młoda brzózka jakimś cudem ocalała podczas robót i zieleniły się od strony tarasu
nikłe jeszcze i niedawno chyba sadzone krzewy pnących róż. Patrzyłam na nie zaskoczona.
Ktoś je tu zasadził bez mojej wiedzy.
— Będzie bombowo, gdy zakwitną delikatnym różem! — orzekła Ewa uśmiechając się
filuternie.
168
— Dziadek? — spytałam.
— Oczywiście, że dziaduś! — wykrzyknęła. — Chciał zrobić coś więcej, ale bał się, że mu
powiesz, aby nie wtrącał się do cudzego ogródka. On tak lubi grzebać w ziemi... —
westchnęła. — I tak bardzo liczy na to, że jak już dom będzie twój, to się zajmie wszystkim.
Wokół siatki chce zaprowadzić agrest i czarne porzeczki. Są podobno świetne na nalewkę.
Ręce mi opadły. Zaniemówiłam. Śmiech walczył ze złością. Za mymi plecami zostałam już
sprzedana Piotrusiowi, przypisana do domku. Znów niewiele będę miała w nim do
powiedzenia. Ojciec zacznie własnym gustem urządzać ogródek, a później moje życie.
— Robotnicy zakończyli dopiero co zakładać ogrodzenie — zignorowałam słowa Ewy.—
Uprzątnięto teren z resztek budulca i śmieci. Na przyszły tydzień zamówiłam ogrodnika.
Może przyjdzie. Przekazałam mu spis i rozmieszczenie roślin, które Piotruś chciałby widzieć
wokół domu—spojrzałam wreszcie na Ewę. Wyraz twarzy miała zatroskany i smutny.
Widocznie obiecała dziadkowi, że wywalczy u mnie prawo do zajmowania się ogródkiem.
Zrobiło mi się przykro. — Poproszę także dziadka, żeby dopilnował ogrodnika, bo jak to się
mówi: „pańskie oko konia tuczy" — dokończyłam z westchnieniem rezygnacji i
uśmiechnęłam się do niej.
— Po co dziaduś pojechał do Wrocławia? — zainteresowała się z wyraźną ulgą w głosie.
— Podobno na otwarcie jakiejś instytucji. Obawiam się jednak, że to jakiś nowy, szatański
pomysł Wykolejeńca. Trochę się lękam tej wyprawy. Pojechali razem ciężarówką...
—Dziaduś przecież nie dziecko! —uśmiechnęła się czule. Ilekroć o nim mówiła, zawsze się
tak uśmiechała. Nim zdążyłam coś powiedzieć, chwyciła mnie raptownie za ramię. — Patrz,
maa, okna teraz połyskują niby dobre oczy. Zupełnie, jakby dom patrzył na nas przyjaźnie i
zachęcająco.
Objęłam ją wpół i wzruszona przytuliłam na moment do siebie.

— Wejdźmy do środka. Pokażę ci pokoik na górze. Pomyślałam, że byłaby z niego wspaniała
pracownia — obserwowałam z ukosa, jakie to na niej zrobiło wrażenie.
— Moje miejsce jest przy dziadusiu — powiedziała tonem nie dopuszczającym dyskusji. —
Ktoś musi być z nim, gdy ty, maa, nas opuścisz — dodała ciszej, patrząc na mnie z wyrzutem,
że tego nie rozumiem.
— Przecież chcecie, żebym wyszła za mąż — mocowałam się z kluczem w zamku. Zacinał
się za każdym razem.
— Chcemy, żebyś była szczęśliwa.
— Jeżeli uważasz, że małżeństwo jest szczęściem, dlaczego sama tak się przed nim bronisz?
— zapytałam rozbawiona i wzruszona zarazem.
169
— Ty, maa, jesteś inna. Możesz tylko w małżeństwie być naprawdę szczęśliwa —
odpowiedziała bez namysłu, kładąc nacisk na „tylko". Natychmiast zmieniła temat, jakby w
obawie, że zechcę, aby wytłumaczyła, dlaczego tak sądzi.
Chwaliła teraz głośno rozplanowanie pomieszczeń, pastelowy koloryt ścian, duże okna „z
widokiem na niebo". Chodziłam za nią, przytakiwałam, cieszyłam się jej okrzykami
zachwytu. W uszach jednak dźwięczały mi jej słowa. Było prawdą, że mimo oporów i lęków
przed małżeństwem, ta forma współżycia z mężczyzną najbardziej mi odpowiadała, chociaż
starałam się wmówić w siebie i uwierzyć w to, że tak nie jest. Nie chciałam przyznać się do
porażki, bo tak naprawdę, to nie było chętnych do związania się ze mną w Urzędzie Stanu
Cywilnego. Jeśli byli, to nie ci, z którymi ja bym tego pragnęła.
W słowach Ewy odnalazłam także coś z odczuwań mojej matki. Dla niej małżeństwo było
tym wszystkim, od czego zaczynało się dla kobiety szczęście. Według niej prawdziwa miłość
była nierozerwalnie związana z ołtarzem. Nie gorszyła się wolnymi związkami, ale był to
jedynie „szał", który nie miał nic wspólnego z tym, co nazywała „miłościąna złe i dobre aż do
wieczności". „Szał" muąiał prędzej czy później minąć. Prawdziwe uczucie usankcjonowane
ślubem stanowiło opokę.
I nagle zobaczyłam mojąmatkę i siebie jako kilkuletnie dziecko. Lekko pochylona trzymała
mnie za obie ręce i śpiewając głośno, dźwięcznie: „Titina, ach, Titina!" uczyła tańczyć
charlestona. W luźnej trykotowej sukience koloru, który nazywał się „foxtrott", przebierała
szybko zgrabnymi nogami na cementowej podłodze, bo taka była w naszej ruderze na ulicy
Dobrej. Wiosenny wiatr unosił za oknem tumany kurzu z piaszczystego podwórka. Wartko
płynął wezbrany nieczystościami rynsztok, śmierdziały smołowane klozety. Na żółtej kapie
małżeńskiego łoża spała zwinięta w kłębuszek jedna z pierwszych, jakie pamiętam, czarna
kocica zwana wtedy Murzynką.
Utrwalony z przeszłości obrazek, nie wiadomo na jakiej zasadzie ten właśnie, a nie inny,
odmienił przez ułamek sekundy wnętrze pustego pokoju. Zapachniało gotowaną kapustą na
świńskich ogonach, powiało beznadziejnością.
Ewa podeszła kocim ruchem na palcach do okna. Oparta dłońmi o parapet patrzyła w
milczeniu na szarzejące zmierzchem niebo, a może na koślawą brzózkę i obmyte porannym
deszczem chwasty. Może w okiennych białych ramach zamykała nową wizję następnego
obrazu obsesyjnie smutnego w wyrazie. Bez słowa stanęłam za jej plecami. Poprzez
dziecinnie wąskie ramiona patrzyłam w świat za szybami, odrealniony kolo-
170
rytem wieczoru. Dom był prawie wykończony i czekał na swego właściciela. Miałam jeszcze
przywieźć firanki, zasłony i kilka drobiazgów. Nadeszły w ostatniej przesyłce z Anglii. Meble
—jak pisał Piotruś — nada drogą morską, gdy tylko ustalimy dokładny termin jego przyjazdu.
Rozpamiętywałam treść ostatnich listów z Londynu, prowadząc wzrokiem przebiegającego
przez placyk kundla. Wynikało z nich, że powinnam czekać na jego powrót z otwartymi
ramionami i z przyzwoleniem na wszystko. Nie dopuszczał nawet myśli, że mogę go nie

kochać. Pomyślałam wtedy mściwie: „Długo będziesz wyciągał rękę po to, co chciałbyś mieć
natychmiast".
Dziś chodząc z Ewą po jego domu, w którym tak dużo było mojej pracy i ukradzionego
rodzinie czasu, słuchając jej zachwytów, zapragnęłam, aby ten dom stał się także i moim
domem. Żeby uczucie, o którym tak często wspominał, stało się i w codziennej
rzeczywistości naszym udziałem. Stałym i nie przelotnym. Znów zatęskniłam do wielkiej
miłości i tak bardzo mi potrzebnej, aby odczuwać radość i wartość życia.
„Może właśnie tu, w tym miejscu, jest moja Itaka?" — pomyślałam nieśmiało z zabobonnym
lękiem, aby nie zapeszyć szczęścia. Mogło, a nawet powinno, przyjść wreszcie do mnie. Była
ku temu najwyższa pora. Uświadomiłam sobie to szczególnie mocno teraz, stojąc za plecami
mojej dorastającej córki. Nie byłam jeszcze stara. Bo starość to negacja, brak zainteresowań,
lenistwo i obojętność na przejawy życia. Mnie interesowało wszystko. Pociągało, ciekawiło.
Pragnęłam raz jeszcze znaleźć wielką miłość i to wszystko, co mógł mi dać jedynie
mężczyzna. Moje ciało dopominało się boleśnie o swoje prawa.
Ten dom objawił mi się nagle jako bezpieczna i jedyna przystań. Szłam do niej wytrwale
przez lata niepowodzeń i zawodów. Był jak skarbonka pełna nie spełnionych nadziei,
dziewczęcych marzeń, snów o miłości. Takich, jakich nie udało się przeżyć w odpowiednim
dla nich czasie. Było w moim życiu wiele etapów, które po prostu przeskoczyłam, zamiast
przez nie przejść.
Przeglądałam wydawnictwa lekarskie. Piętrzyły się na podłodze obok tapczanu. Lekturę
odkładałam z dnia na dzień. Zawsze było coś ważniejszego do zrobienia. Nadszedł wreszcie
moment, że mogłam do nich sięgnąć. Cieszyłam się na tę lekturę. Miałam nawet kilka prac
zakreślonych wcześniej czerwonym ołówkiem, z którymi chciałam się zapoznać.
Było wczesne popołudnie niedzielne. Ewa od trzech dni z grupą studentów siedziała „na
plenerze" w Kazimierzu. Upiekłam jej na drogę piernik, a teraz niepokoiłam się, czy ma tam
dobrą pogodę. W Warszawie siąpił znów deszcz i znacznie się ochłodziło.
171
Skończyłam czytać artykuł traktujący o przeszczepach nerek i zapatrzyłam się w okno
spływające kropelkami deszczu. Na zasadzie skojarzeń pomyślałam o Busiu. Twierdził, że
jest „specjalnym okazem", ponieważ odkryto u niego podwójne nerki. Był z nich ogromnie
zadowolony. Przy lada okazji powtarzał: „Nie ma obawy, szczyny mnie nie zaleją. Nie umrę
na uremię, bo jak jedne przestaną pracować, to druga para zacznie działać". Uśmiechnęłam
się. Busio co jakiś czas wynajdywał u siebie coś nadzwyczajnego. Mając siedemnaście lat
bezkrytycznie we wszystko wierzyłam. Przestraszyłam się. Ilekroć ktoś mi niespodziewanie
przychodził na myśl, nieuchronnie zjawiał się w domu. Nie życzyłam sobie żadnych
odwiedzin. Szczególnie Busia. Stał się tak odległą przeszłością, iż wydawał się bardziej
upiorem niż żywym człowiekiem.
Kartkowałam miesięcznik szukając artykułu napisanego przez kolegę chirurga z pierwszych
lat mojej pracy we wrocławskim szpitalu. Dziś był znanym profesorem. Według spisu,
znajdował się na trzydziestej pierwszej stronie.
Pomyślałam ze wzruszeniem, że chociaż był to trudny czas, to jednak bardzo piękny.
Pierwsze sukcesy przy stole operacyjnym. Własne, urocze mieszkanie i miłość do Pawła. W
tej chwili Wrocław skojarzył mi się nie tyle z Pawłem z czasu przeszłego, co z ojcem z
teraźniejszości. Przypominała o nim również Kacunia zwinięta w kłębuszek przy moich
nogach. Od czasu do czasu podnosiła pyszczek, strzygła uszkami, spoglądając na mnie z
niemym pytaniem w ślepiach. Wyliczyłam, że ojciec powinien wrócić już wczoraj.
Powiedział przecież: „kilka dni", a mijał tydzień. Truchlałam na samą myśl, że mógł się zapić
z Wykolejeńcem i trzymają go w „żłobku" albo w szpitalu z atakiem serca. Ostatnio
dokuczało mu, chociaż się do tego nie przyznawał.

Energiczny dzwonek do drzwi przerwał moje domysły. Biegnąc je otworzyć pomyślałam, że
z pewnością zgubił klucze w pijanym widzie. Kacunia przeciągnęła się leniwie, ale nie
zeskoczyła z tapczanu. Było to zastanawiające. Kot bowiem bezbłędnie wyczuwał ojcowe
powroty. Pierwszy biegł do przedpokoju z podniesionym sztywno ogonem.
Spojrzałam w wizjerek. Nikogo nie dostrzegłam. Stałam przez chwilę skonsternowana. Ten
ktoś musiał specjalnie tak stanąć, aby nie być widzianym. „Może bandyta?" — przebiegło mi
przez myśl. W tej samej chwili dzwonek się powtórzył. Tyle tylko, że dłuższy i bardziej
niecierpliwy.
Uchyliłam drzwi przez łańcuch. W wąskiej szparze ukazała się twarz Busia. Szczerzył w
uśmiechu zęby.
— Co ty, smarkata, rodzonego męża się boisz? — zarechotał.
Ciarki grozy przebiegły mi po plecach. Busio był odziany w biały, zakonny habit. W obu
rękach trzymał pokaźnych rozmiarów walizy.
172
— Ty do mnie — wymamrotałam głupio, wpatrując się jak urzeczona vv jego bagaż.
Przemknęło mi przez myśl, że gdy Busio wejdzie do mieszkania, to się w nim natychmiast
zagnieździ. Uzna za swoje i żadna siła nie będzie go w stanie usunąć. Zwłaszcza że w domu
nie było ojca, przed którym czuł respekt.
— Nie zadawaj dureńskich pytań i nie trzymaj męża za drzwiami — wciąż się do mnie
uśmiechał. W głosie dźwięczała jednak nutka irytacji. — Sprawę do ciebie mam, można
powiedzieć, misję dziejową...
Odruchowo poprawiłam zsuwającą się z ramion sukienkę. Wzrok Busia osiadł ciężarem na
moich piersiach. Były bez stanika. Jego wąsy poruszyły się lubieżnie.
— A te walizy? — wychrypiałam nie swoim głosem. Ze zdenerwowania zaschło w gardle.
— Walizy, jak walizy. Ciężkie i nieporęczne. Że też ludzie czegoś innego nie wymyślą—
westchnął przenosząc wzrok z biustu na moje nogi.
Otworzyłam z ociąganiem drzwi.
— Jesteś, dziecko, sama? — zaciekawił się, wodząc rozbieganym wzrokiem po kątach.
Walizy trzymał wciąż w nabrzmiałych z wysiłku, kształtnych dłoniach. Przeraziłam się, że
równie dobrze może mieć w nich poćwiartowanego trupa, jak i swoje całe mienie.
— Wkrótce wróci ojciec — napomknęłam, modląc się w duchu, aby tak się stało.
— Nu, ja długo nie zabawię — zmarkotniał. Z bezradnym wyrazem twarzy i opuszczonym
wzrokiem przypominał skarcone dziecko.
— Postaw walizy obok wieszaka i chodź do kuchni. Zrobię herbatę. A może zjesz coś z
obiadu? — zaproponowałam bez większego przekonania. Busio z lęku, aby go nie otruto,
niechętnie korzystał z tego rodzaju zaproszeń.
— Wiesz przecież, dziecko, że nieustannie miewam sraczki — odezwał się z pretensją w
głosie. —A ty mi tu z dureńskim jedzeniem wyjeżdżasz.
— Ale herbatę wypijesz? — upewniłam się.
— Wypiję — zgodził się z westchnieniem. Nie wypuszczając waliz z rąk sunął dostojnie w
kierunku kuchni. Habit był wilgotny od deszczu.
— Zostaw walizy w przedpokoju! — upomniałam.
— Nie mogę — warknął. — Duch boży w nich siedzi.
Nogi się pode mną ugięły. Mógł równie dobrze wyciągnąć spod habitu brzytwę i poderżnąć
mi gardło. Miał do niej szczególne upodobanie.
Siedzieliśmy za stołem naprzeciw siebie. Pośrodku niebieskiego obrusa stał elektryczny
czajnik. Busio sam z niego dolewał wodę do esencji, również przez siebie zaparzonej. Robił
to pod pretekstem, że jestem kobietą pra-
173

cuj ącą i raz w niedzielę należy mi się odpoczynek. Zwłaszcza że żyj emy w kra-ju
socjalistycznym, a on osobiście nic przeciw socjalizmowi nie ma, bo jak mówi Pismo Święte:
„Po latach chudych nadejdą lata tłuste".
— Co masz do mnie za sprawę? — spytałam, gdy Busio przełkną} z lubością pierwszy łyk
herbaty. Wzrok bezwiednie wędrował w kierunku waliz stojących obok jego nóg.
— A ty, siusiumajtku, jaką byś chciała, żebym miał? — poruszył kokieteryjnie wąsami.
— Po prostu pytam — gryzłam nerwowo kawałek obeschniętego piernika.
— Nu, pytać można... — zasępił się i zamilkł na długą chwilę. Milczałam i ja, nie kwapiąc się
do rozmowy. Liczyłam na cudowny powrót Ewy lub ojca. Busio w białym habicie wyglądał
na zupełnego wariata. Zastanawiałam się, w jaki sposób go zdobył, i już miałam o to zapytać,
gdy do kuchni zajrzała niepewnie Kacunia. Stanęła w drzwiach w nikłej smudze słońca.
Wyjrzało na króciutko zza deszczowej chmury. Zjeżyła sierść, a ogon stał się puchaty i
ogromny. Podskoczyła przy tym na czterech łapach, fukając głośno. Zdarzało się jej to
rzadko, ale zdarzało. Zwłaszcza gdy zaskoczył ją widok obcej osoby.
Busio skulił się w sobie. Błyskawicznie pochylił się, złapał w obie ręce najbliżej stojącą
walizę i zasłonił się niąjak tarczą.
— Leć po święconą wodę! —wrzasnął piskliwym głosem. —Asmo-deusz czuwa! Tym razem
przybrał postać kota. — Wargi mu zbielały. Nie ogolona dokładnie twarz zapadła się jak
mogiłka i Busio przestał być podobny do siebie.
— Uspokój się, to tylko nasza Kacunia — przemawiałam łagodnie, walcząc z przerażeniem.
Życie Kacuni, a także moje, wisiało na włosku. Reakcji Busia nie można było nigdy
przewidzieć.
— Czyżby to był wasz kotek? — dopytywał się przymilnie. Głos mu drżał. Patrzył na mnie i
na Kacunię nieufnym, rozbieganym wzrokiem.
— Oczywiście! — przytaknęłam skwapliwie. — Zaraz się przekonasz, jaka ona łagodna, i jak
lubi, gdy się ją głaszcze — tłumaczyłam jak wystraszonemu dziecku, podchodząc do zjeżonej
Kacuni. Wyciągnęłam do niej rękę. Kot, nastawiony widocznie krotochwilnie, wygiął puchaty
ogon w łuk, fuknął i nie pozwolił się złapać. Biegał jak szalony po kuchni. Najwidoczniej
chciał się ze mną bawić.
— Dawaj siekierę albo brzytwę! — postanowił Busio z okrucieństwem w głosie. — Jak
wypłynie z niego krew, to znaczy się, zwykły kot. Jak smoła — to siła nieczysta... —
tłumaczył z przejęciem, wciąż trzymając walizę przed sobą.
174
— Nie wygłupiaj się! — krzyknęłam. — Widzisz przecież, że kocina chce się bawić. Ojciec
ją do tego przyzwyczaił.
— Znaczy się, twój ojciec z czartem trzyma, ot co! Zawsze mu z oczu źle patrzyło i cuchnął
wódką! — dorzucił z nienawiścią. — To właśnie on z Asmodeuszem zepsuli nasze
małżeństwo.
Kacunia jednym wspaniałym susem wskoczyła na szafę i obserwowała nas z wysokości.
Busio wraz z walizą osunął się na kolana. Przez chwilę szamotał się z opornym zamkiem.
Wreszcie całą jej zawartość wysypał na podłogę. Piętrzył się przed nim czarny stos
książeczek do nabożeństwa. Raczkując rozsuwał je gwałtownymi ruchami na boki, tworząc
zamknięte koło.
— Żadne ścierwo nie będzie miało teraz do mnie dostępu! — mamrotał pod nosem z mściwą
satysfakcją.
Rozbawiona Kacunia, zaintrygowana szelestem przesuwanych po podłodze książeczek,
skoczyła Busiowi nieoczekiwanie na plecy. Wrzasnął nieludzko. Wyrzucił w górę ramiona i
runął krzyżem na podłogę. Zesztywniał. Twarz mu zbielała, błysnęły wywrócone białka.

Rzuciłam się na ratunek, potrącając nogą taboret. Zwalił się z rumorem. Hałas wypłoszył kota
z kuchni. Umknął przez uchylone drzwi do przedpokoju i tam zaszył się w kąt za szafką z
butami. Była to ulubiona kryjówka.
Przypadłam do leżącego bez ruchu Busia. Usiłowałam ściągnąć z niego dziwacznie skrojony
habit. W tym momencie jego dłonie błyskawicznym ruchem zacisnęły się wokół mojej szyi.
Oczy powoli wracały do normalnej pozycji. Wpatrywał się nimi w moją twarz, jakby nie
bardzo wiedział, kto się nad nim pochyla.
— Czy to ty, dziecko, czy się kot za sprawą Asmodeusza w ciebie przemienił? — toczył
powoli przerażonym wzrokiem.
— To ja, Busiu, twoja żona — szeptałam przymilnie, łapiąc z trudem powietrze. Palce Busia
zaciskały się coraz mocniej na mojej szyi. Starałam się nie poruszać, nie czynić żadnych
gwałtownych ruchów. Byłam w rękach szaleńca. Czułam pulsującą w skroniach krew. Z
trudem wciągałam powietrze. Pomyślałam z rozpaczą, że za chwilę zginę i to w tak głupi
sposób.
Kot jakby wyczuł grożące niebezpieczeństwo. Pojawił się w drzwiach kuchni i cicho
pomiaukując stał w nich niezdecydowanie. Ogon bił rytmicznie, nerwowo o podłogę.
Busio puścił moją szyję i poderwał się gwałtownie z podłogi ze zręcznością małpy.
— Już ja cię dosięgnę, ty szatańskie nasienie! — wrzasnął rzucając się w stronę drzwi.
Kacunia błyskawicznie wpełzła pod kuchenną szafę. Busio stał ogłupiały wodząc dookoła
wzrokiem.
175
— Szatan się zdezintegrował! — zapiszczał nienaturalnym głosem. -— Duch boży nas
obronił. Módlmy się! — runął z łoskotem na kolana. Na wszelki wypadek poszłam w jego
ślady. Zgodnym chórem odmawialiśmy „Pod Twoją obronę". Nie było mi nawet do śmiechu,
chociaż widziałam całągroteskowość sytuacji. Nastrój Busia mógł w każdej chwili ulec
zmianie. Mógł także dostrzec we mnie jakieś szatańskie znamię. Wymawiając słowa
modlitwy zezował w stronę moich gołych pod sukienką piersi.
— Składaj śluby! — szepnął natchnionym głosem przerywając modlitwę. — Duch boży cię
ocalił, trzeba dług spłacić!
— Jakie śluby? — zapytałam nieśmiało.
Dał znak dłonią abym się nie ruszała, a sam podniósł się powoli z klęczek. Położył dłonie na
mojej głowie i bardzo rzeczowym tonem objaśnił:
— Ja do ciebie przyszedłem tu z interesem. Z religijnym interesem — poprawił się. —
Przydźwigałem dwie walizy poświęconych książeczek do nabożeństwa — zrobił wymowną
pauzę, unosząc oczy ku górze. — Duch boży mi podszepnął, że tylko ty, jako moja już dziś
nie cielesna, ale wciąż duchowa żona, możesz je rozprowadzić wśród lekarzy i chorych w
szpitalu — znów zawiesił głos. — Dwadzieścia złotych od sztuki! — zakończył szybko
zdyszanym falsetem. — Płatne z góry! — zastrzegł się. — To znaczy, ja ci zostawię
książeczki, a ty mi zaraz wypłacisz pieniążki.
— Bardzo drogie — westchnęłam.
— Nie może być taniej! — zniżył głos do szeptu i objaśnił: — Na końcu pieśni „Boże, coś
Polskę" wydrukowano: „Ojczyznę wolną racz nam zwrócić, Panie". To podraża koszta.
Każda pikanteria kosztuje! — uzupełnił z tryumfem. Wspinając się na palce usiłował zajrzeć
mi za dekolt.
— Ile jest tych książeczek? — spytałam z rezygnacją przygryzając wargi, żeby nie parsknąć
śmiechem.
— Zaraz obliczymy! — przykucnął. Napluł w dłonie i wprawnym ruchem zaczął wrzucać
książeczki do otwartej walizy. Liczył głośno, uważnie. Doliczył się do sześciuset sztuk i
zamknąłjąz trzaskiem.W drugiej jest więcej! — oznajmił z zadowoleniem i już zaczął

manipulować przy opornych, zardzewiałych zamkach, gdy nagle spod szafy wypełzła
zakurzona Kacunia i z podniesionym ogonem wybiegła do przedpokoju.
— Ojciec wraca! — krzyknęłam radoś„nie. Nigdy jeszcze tak mnie jego powrót nie uradował.
Busio błyskawicznym ruchem ściągnął przez głowę habit. Znalazł się w beżowym ubraniu
trochę pogniecionym i niemodnego kroju. Habit upchnął w walizie. Obie postawił pod ścianą
i przyjął godnąpostawę. Oparł się lewą dłonią o krawędź stołu. Prawą wsunął w rozcięcie
przyciasnej marynarki w drobną krateczkę. Naprężył muskuły na rękach, wypiął tors.
176
— Chętnie drogiego ojczulka przywitam — wyszczerzył w radosnym uśmiechu resztki
zębów. W zmrużonych oczkach czaiła się chy-trość. — Może obiadem potraktuje. Ty
niełaskawa dla byłego męża, a w tej chwili głodnego człowieka.
Stałam pośrodku kuchni niema i osłupiała do momentu, gdy wszedł do niej ojciec z Kacunią
w ramionach. Oczy miał zaczerwienione, twarz wym i zerowaną.
—Aten idiota co tu u nas robi?—Wyraz obrzydzenia pojawił się na zmiętej twarzy. Głos miał
zmieniony katarem. Czuło się, że z trudem oddycha.
— Co tato taki przeziębiony? — zaniepokoiłam się. Pragnęłam również zażegnać wiszącą w
powietrzu burzę.
— Ty się o mnie nie martw! — machnął lekceważąco ręką. — Jakoś to będzie! To ta cholerna
wilgoć w powietrzu — uzupełnił i jeszcze raz obrzucił Busia niechętnym wzrokiem, chcąc
wycofać się z kuchni.
Busio przyskoczył do niego.
— Ojcze, jestem głodny! — zaskamlał. — Cały dzień nie jadłem, bagaż dźwigałem... —
wyliczał. — Życie mnie nie pieści, chociaż ja dusza człowiek i nikogo nie wbiłem na pal.
Ajeśli, to tylko w marzeniach i jedynie w stosunku do gwałcicieli dziewic — zastrzegł się.
— Każda aż się trzęsie, żeby nianie być! — mruknął pod nosem ojciec. Uniósł oczy ku górze,
dając do zrozumienia, że jego cierpliwość za chwilę się wyczerpie.
— Szlag trafił dziewice! — zmienił błyskawicznie front Busio. —A co będzie z
poczęstunkiem dla mnie? — patrzył ojcu przymilnie w oczy, jak wierny, głodny pies.
— Nakarm tego swego męża! — rozkazał pełnym pogardy głosem. —Nikt w naszej rodzinie
głodnego z domu nie wypuścił. Żeby nawet był półgłówkiem — uzupełnił siadając z
westchnieniem na krześle. — Dla mnie herbata z sokiem malinowym. Byle nie kupnym! —
zachrypiał.
Podejrzewałam, że ma temperaturę.
— Nie jestem półgłówkiem! — obruszył się Busio i także usiadł na krześle. — Ja jestem
ponad normę, a to zupełnie coś innego — tłumaczył z godnością. — Tak, jak nie jestem
nienormalny, a tylko anormalny...
— Jak zwał, tak zwał! — przerwał mu niecierpliwie ojciec i zapatrzył się w stojące pod
ścianą walizy. — Tam, gdzie ci wygodnie, to jesteś głupek, a tam gdzie nie, to wiesz, jak
rozmawiać.
— Nu, widzi więc papa, że nie jestem wariat, a człowiek myślący! — ucieszył się plaskając w
dłonie.
— Dawaj prędzej coś do zjedzenia! — przynaglał ojciec. — Jeszcze chwila i spuszczę go ze
schodów razem z walizami.
777
Coś widocznie dotarło do jego świadomości, zaniepokoiło, gdy wy. mówił głośno słowo:
„walizy". Spojrzał jeszcze raz pod ścianę i zapytał-
— Co tam w nich masz? — lewe oko mrugało nerwowo.
— Ot, trochę dobytku biedaka. Przeprowadzam się. Po drodze wstąpiłem rodzinę odwiedzić
— krygował się Busio. — Gościniec też przyniosłem, a jakże! — uśmiechał się przymilnie,
sięgając do kieszeni.

— Byle nie medalik! — warknął ojciec i zaczął głośno czyścić nos. Katar miał potężny.
Busio podał mu książeczkę do nabożeństwa, ucałowawszy przedtem głośno i z szacunkiem
znak krzyża wyrysowany złotą kreską.
— A mnie to na cholerę? — ojciec utkwił w niego czarne, nieprzychylnie patrzące oko. —
Grzeszyć, to znaczy żyć, a ty mnie na siłę chcesz tego pozbawić.
— Nie bluźnij, ojcze. Nie wiadomo, komu zbrzega, a poświęconą książeczkę zawsze jest
dobrze mieć w godzinę śmierci — upierał się, zerkając niechętnym okiem na Kacunię,
panoszącą się na kolanach ojca.
— Co ty z tą śmiercią!
— Źle papa wygląda —jęknął Busio, kuląc się i spuszczając oczy.
— Niech ci będzie! Inaczej nie uwolnię się od wariata — westchnął ojciec wsuwając
książeczkę do kieszeni marynarki. Popatrzył niepewnie w moją stronę i zaczął kichać.
— Należy się dwadzieścia pięć złotych! — szepnął Busio. — To cena detaliczna. W hurcie
mogę odstąpić taniej.
— Won z domu, bo zadepczę! — krzyknął bez większego przekonania ojciec, nie ruszając się
z miejsca.
— Taż ja, ojcze, z głodu się na handel świętościami rzuciłem... — głos mu się załamał i Busio
wybuchnął spazmatycznym płaczem.
— Do roboty się weź, wałkoniu! — huknął ojciec, zanosząc się kaszlem, aż mu oczy zaszły
łzami.
— Taż ja upośledzony umysłowo — łkał, lustrując czujnym wzrokiem stół. Wystawiłam na
nim wszystko, co tylko było do jedzenia.
— Daj mi wreszcie tej herbaty z sokiem! — złościł się ojciec dysząc ciężko. — Gapisz się,
jakby to było przedstawienie. I przynieś coś na kaszel.
Busio łkałjeszcze przez chwilę, mając suche oczy. Ojciec siorbał głośno w zamyśleniu
herbatę, a ja w duchu przeklinałam, że nie wzięłam dyżuru za Lizę, chociaż mnie o to prosiła.
— Zaraz pójdę w swoją drogę. Nie trzeba mnie wyrzucać — przerwał Busio ciszę, jaka od
dłuższej chwili zaległa kuchnię. — Pragnę tylko zwierzyć przed śmiercią mój sekret... —
zaczął z powagą. Podniósł na mnie skośne, szeroko teraz rozwarte oczy o intensywnej barwie
błękitu.
178
W ich nieuchwytnym smutku odkryłam znów piękno tamtych oczu, w których się kiedyś
nieprzytomnie zakochałam. Coś we mnie drgnęło, zabolało. Odwróciłam powoli wzrok ku
oknu zaskoczona, że to „coś" jeszcze boli, a więc żyje. Bezwiednie westchnęłam wściekła na
niego, na siebie, na głupi los, który wszystko pokręcił, wykoślawił.
__Jest to moje ostatnie wcielenie na ziemi — zwierzał się z wahaniem i powagą. —
Podejrzewam, że w poprzednim byłem eunuchem — dodał z ociąganiem. Wyraźnie wstydził
się tego wyznania.
— Zawsze nim byłeś! — zachrypiał z lekceważeniem ojciec.
— Zostało to widocznie w mojej podświadomości. Stąd niechęć do uciech cielesnych, a także
moja za krótka szyja—tłumaczył z wiarą w głosie, ignorując uwagę.
— Szyja? — zdumiał się ojciec patrząc na niego z obrzydzeniem i ciekawością. — A co ma
szyja wspólnego z życiem pozagrobowym?
—A ma! — wykrzyknął tryumfalnie Busio. — Podejrzewam, proszę papy, że musiałem
zagustować w którejś żonie sułtana — ożywił się nagle i zmienił ton — i skrócili mnie o
głowę, bo już wszystko inne zostało wcześniej obcięte — snuł przypuszczenia, zagryzając je
siekanym kotletem z cebulką. — I stąd ona teraz taka krótka. Nic mi to jednak nie szkodzi, bo
kark mam silny jak u byka — pocieszał sam siebie, godząc się z wyrokami niebios.
— W poprzednim życiu byłem, widocznie, łabędziem — chrząknął qjciec — TJ mnie długa i
biała, chociaż za młodu opalałem się na czekoladowo.

Busio popadł w zamyślenie, wpatrując się z namysłem w ojca.
— Ludzie nie inkarnują się ani w ptaki, ani w zwierzęta — oznajmił autorytatywnie. —
Podejrzewam, że papa musiał być w którymś ze swoich wcieleń hyclem i to ze skłonnościami
do sodomii. Ot, co! — zerknął nieprzyjaznym wzrokiem na Kacunię.
— Ja hyclem? — obruszył się ojciec.
— Wiem, co mówię, proszę papy... — zaczął z powagą. —Najpierw jednak muszę ojca
wtajemniczyć w to, co dzieje się z duszą człowieka po śmierci...
Nie było mi jednak dane dowiedzieć się jakiejś nowej Busiowej rewelacji. W przedpokoju
bowiem rozległ się dzwonek telefonu. Poderwałam się z miejsca.
— Przefarbowałam się na blond! — darła się bez żadnego wstępu Kostyrówna, krzyknąwszy
zaledwie: „Witaj, stara!"
— No i co, jesteś zadowolona? — usiłowałam ją sobie wyobrazić w kopiatym, złotego koloru
uczesaniu.
179
— Nie wiem! —jęknęła z nie udawaną rozpaczą. — Ale zauważyłam, że Piotrek ogląda się za
blondynkami — uzupełniła.
— Nie sądzę, żeby mu chodziło o głowę — bąknęłam, nasłuchując jednocześnie, co dzieje się
w kuchni. Dobiegł z niej chrypiący głos: „Jak się zmienię w padlinę, to już mi będzie
wszystko jedno, czym będę".
— Co mówisz? — dopytywała się Kostyrówna, tak zajęta nowym kolorem włosów, że nie
bardzo uważała, o czym mówię.
—Nie tędy droga! — odkrzyknęłam.—To właśnie chciałam powiedzieć.
— O jakiej drodze mówisz? Nigdzie się z Piotrkiem nie wybieramy. Znów ta ropucha miała
atak. Nie mógł się urwać nawet w niedzielę. Skaranie boskie z żonami. Nigdy nie umierają w
porę! — żaliła się, zapominając o swoich włosach.
— Jest u mnie ktoś z wizytą — przerwałam potok pełen goryczy. — Zadzwonię do ciebie
później.
— Może byś raczej wpadła? Mam placek z owocami — kusiła. — Przy okazji obejrzysz moje
włosy.
— Przecież mówię, że mam gościa — kręciłam się niecierpliwie, wysłuchując następnych
porcji biadolenia pod adresem „głupich żon", i wreszcie Kostyrówna odłożyła z
niezadowoleniem słuchawkę. Z kuchni dochodził rechot Busia. Wyglądało na to, że się z
ojcem na jakiś temat dogadali.
Busio zjadł bez większych oporów wszystko to, co mu nałożyłam wcześniej na talerz.
Wędliny i kawałki pokrojonego ciasta pakował w pergamin, który mu ojciec podsunął.
— Będzie na później! — uśmiechał się do mnie w normalny sposób. Także i jego zachowanie
nie przypominało tego Busia, którym był jeszcze przed godziną.
Przy pożegnaniu pocałował mnie z namaszczeniem w rękę i poprosił, że jeżeli umrze, to
żebym go zachowała w dobrej pamięci. On w zamian będzie mnie nawiedzał nocami,
ostrzegając przed nieszczęściem, jeżeli takowe będzie mi groziło.
— Jak zobaczysz okrągłe, posuwające się po ścianie światełko, to będę ja. Pamiętaj! —
upominał.
— Dobrze — zgodziłam się, nie chcąc już przedłużać rozmowy.
Busio podszedł ze śmiertelną powagą do ojca i przy słowach: „wkrótce się, ojcze, spotkamy
na lepszym świecie", nieoczekiwanie cmoknął go w rękę. Ojciec zatoczył się. Zamrugał
nerwowo lewym okiem i dyskretnie wcisnął mu w rękę jakieś pieniądze.
W przedpokoju, ukradkiem przed ojcem, zrobiłam to samo. Za chwilę słyszeliśmy już tylko
na schodach szuranie jego butów i łoskot ciągniętych waliz.
180
Spoglądając niepewnie po sobie odetchnęliśmy z ulgą.

W parę dni później stan ojca znacznie się pogorszył. Leżał z wysoką temperaturą, nie godząc
się na zastrzyki ani naprzewiezienie do szpitala, pił jedynie mleko z masłem i z czosnkiem.
Śmierdziało nim w całym mieszkaniu.
— Na rany Chrystusa, dajcie mi męskiego lekarza! Baby są dobre do łóżka, i to nie wszystkie,
a co dopiero do leczenia mężczyzny! — chry-piał z wybałuszonymi na nas oczami,
przenosząc je nieustannie w kierunku drzwi. Oczekiwał niecierpliwie wizyty Wykolejeńca.
Musiałam się na nią zgodzić. Zaczął odmawiać przyjmowania leków. Wierzył, że tylko
Zygmuś postawi go na nogi. Ustąpiłam. W zamian pozwolił zaprosić do siebie mego kolegę z
interny.
Ewa siedziała na stołeczku przy tapczanie trzymając go za rękę. Błagała, aby nie wypluwał
podawanych mu pastylek.
— Nie dam zapaskudzić chemią organizmu —jęczał. —Nieboszczka zgodziła się na szpital,
na zastrzyki, pigułki i dlatego dziś ziemię gryzie — patrzył na mnie z wyrzutem w
błyszczących gorączką oczach. — Ja wierzę w czosnek, wódkę i kota. On jeden wyciągnie ze
mnie chorobę — mówił urywanym głosem, zerkając na przytuloną do jego stóp Kacu-nię. —
No i w Zygmusia... — uzupełnił, zanosząc się suchym kaszlem.
Spojrzałyśmy bezradnie na siebie. Ewa miała zmęczoną pobladłą twarz i oczy w cieniach.
Spędziła przy ojcu całą noc. Położyła się nad ranem, żeby po kilku godzinach znów przy nim
czuwać i siekać do każdej szklanki mleka niezliczoną ilość czosnkowych pazurków. Na sam
widok robiło mi się słabo. Ewie zapach nie przeszkadzał. Mieli z dziadkiem podobne
upodobania.
Ojciec co jakiś czas otwierał oczy, patrzył na mnie z pretensją i jęczał.
— Zamiast tego idiotę, Busia, przepędzić, to ja jemu ostatnie grosze oddałem. Przyjdzie taka
plugawa zaraza i nieszczęście na człowieka sprowadzi. Słowo „śmierć" z ust mu nie
schodziło...
Wykolejeniec zjawił się dopiero wczesnym popołudniem, gdy tylko zdążyłam wrócić z
parogodzinnego pobytu w szpitalu. Wszedł do pokoju w czarnym garniturze, chociaż
przygrzewało czerwcowe słońce i nie była to odpowiednia pora na tego rodzaju ubranie.
Przypominał w nim przedsiębiorcę pogrzebowego. Krawat był również czarny, a w
butonierce tkwił biały goździk.
Ewa na jego widok zamrugała niepewnie oczami. Ojciec uchylił w zdumieniu usta i szczęka
mu opadła. Dopiero po dłuższej chwili, mrugając nerwowo okiem, z którego wyzierał strach,
zachrypiał:
— Czy już z trumną przyszedłeś, Zyga? — uśmiech był tylko żałosnym skrzywieniem ust.
Blizny na twarzy nabiegły krwią.
181
— Samo zdrowie ci niosę — rozpromienił się Wykolejeniec, stawiając na stoliku dwie
litrówki owinięte w „Trybunę Ludu". — Przepalanka na prawdziwym miodzie z korzonkami i
z pieprzem. Od samego po niej baczenia dziura się w gaciach robi — oznajmił radośnie,
zacierając ręce.
— Nie masz skuteczniejszego leku na wszystkie dolegliwości. Zwłaszcza na twoje, Stasieńku,
bo prawdziwych mężczyzn leczy się męskim sposobem.
— Ale ten twój garnitur z kwiatkiem? — dopytywał się z lękiem ojciec. Nawet prezent
Zygmunta nie potrafił go uradować. Wyraźnie zmar-kotniał, chociaż tak bardzo czekał na tę
wizytę. Spodziewał się po niej widocznie jakiegoś cudu.
Byłam wściekła na Wykolejeńca. Jednocześnie ogarniał mnie głupi, nerwowy śmiech, ilekroć
patrzyłam, jak się kręci zaaferowany wokół tapczanu, na ogromnych, płaskich stopach w
czarnych lakierkach. Miały wydłużone w nieskończoność szpice. Takich jeszcze w życiu nie
widziałam. Wykolejeniec miał fantazję i z upodobaniem kradł rekwizyty teatralne. Twierdził,
że siedzi w nim dusza aktora i kolekcjonera staroci. Ojciec nazywał to „kleptomanią".

— Sądziłem, Stasieńku, że sprawię ci w chorobie trochę radości przywdziewając strój, który
rozbudzi w tobie lube wspomnienia. Nosiłem go wszak na otwarciu znanej ci instytucji we
Wrocławiu. Chyba pamiętasz?
— uśmiechnął się lubieżnie, zwilżając wargi koniuszkiemjęzyka. — Tyle tylko, że w związku
z okolicznością tkwił w klapie czerwony kwiat... — zawiesił głos i powędrował do stolika. Z
namaszczeniem rozwijał z gazety butelki.
— Trafiłeś, Zyga, kulą w płot! — wystękał ojciec chrząkając. — Wszystko przez ten
przeklęty drób — skarżył się płaczliwie. — Gęsi, psiamać! — wycharczał dławiąc się
kaszlem. — Od dziś nie będę tolerował w domu gęsiny pod żadną postacią. Chociażby to były
tylko podroby w rosole...
— Dziaduś bredzi w gorączce — przeraziła się Ewa, spoglądając na spoconą zaczerwienioną
wysiłkiem, twarz ojca.
— Nie tak znów bredzi — uśmiechnął się krzywo Wykolejeniec. — Wie, co mówi —
dorzucił tajemniczo i roześmiał się głośno, jakby zobaczył coś zabawnego.
— O co chodzi, Zygmunt? — zainteresowałam się tknięta niejasnym przeczuciem.
— Nie udawaj, że nie wiesz! — popatrzył na mnie kpiąco z wyrazem lekceważenia. — Chyba
nadmienił ci, że wyjeżdżamy do Wrocławia na otwarcie pewnej instytucji?
182
— Zamilcz, Zyga! —jęczał płaczliwie ojciec, ale Wykolejeniec nie zwracał na jego prośby
uwagi.
— Nic bliższego nie mówił na ten temat — westchnęłam. — Powiedz przynajmniej teraz, co
to za instytucja — prosiłam, wstrzykując jednocześnie ojcu krople do nosa. Bronił się słabo,
raczej dla zasady. Miał myśli zaprzątnięte zupełnie czymś innym niż własną chorobą. W
rozbieganych oczach czaiła się trwoga, że Wykolejeniec zdradzi jakąś tajemnicę.
— Co tu się bawić w szczegófy! — oznajmił Zygmunt z wyrazem wyższości na kościstej
twarzy z krótkim nosem. Wspinał się na palce i opadał rytmicznie na pięty, trzymając ręce za
sobą. Tkwił wciąż w pobliżu stolika z litrówkami połyskującymi w słońcu barwą bursztynu.
— Dom był niekoniecznie prywatny. Można powiedzieć, że instytucja znana od wieków.
Zakonspirowana, ma się rozumieć, i całkowicie w rękach trzech główkujących facetów.
Długo się jednak nie utrzymała... — westchnął ciężko. — Przez głupie oczko w pończosze
całe towarzystwo traci długie godziny w prokuraturze. Tylko adwokaci zacierają rączki i hopy
im od klientów lecą — uzupełnił z wyraźną pretensją do losu, że nie uczynił go adwokatem.
— Ani słowa więcej, Zyga! — krztusił się ojciec, mrugając nerwowo czarnym okiem. —
Dziecko słucha, a to nie dla panieńskich uszu.
Spojrzałam na spoconą twarz ojca, na rozognione policzki.
— Tato — zignorowałam wywody Zygmusia — z chorobą nie ma żartów. Trzeba cię zawieźć
do szpitala. Może się wywiązać zapalenie płuc.
— Tylko nie to! — prosił dusząc się kaszlem. — Chyba że na marach wyniesiecie. — Łzy
zabłysły w rozgorączkowanych oczach. Szukał nimi zrozumienia w twarzy Ewy i mojej.
Przenosił błagalne spojrzenia na spowitego w czerń Wykolejeńca, który wodził po ojcu takim
wzrokiem, jakby brał miarę na trumnę.
— Tato, kto cię tu będzie pielęgnował? Prawie cały dzień jestem poza domem —
tłumaczyłam łagodnie, głaszcząc spocone czoło. — W szpitalu będziesz miał wszystkie leki i
odpowiednią opiekę.
— Ja będę przy dziadku! — zdecydowała nieoczekiwanie Ewa. — Może to nic poważnego —
dodała mniej pewnym głosem. — Lekarze będą codziennie przychodzić do domu. Masz
przecież, maa, kolegów... — patrzyła błagalnie.
— Widzisz! — ojciec wybałuszył na mnie rozgorączkowane oczy. — Ona ma serce z ciała, a
ty z futra. I dlatego ciepło z niego nie wychodzi. Żeby rodzonego ojca jeszcze za życia do
trupiarni odsyłać! I miej tu dziecko. .. —jęczał płaczliwie. Oddech miał krótki, świszczący.

— Nie mów tyle, tato — prosiłam. — To ci przecież szkodzi.
183
— Trzymaj się, Stasieńku, i nie dawaj babie! —podjudzał Wykolejeniec. — Albo jest się
mężczyzną, albo nie! Przypomnij sobie, z jaką fantazją prowadziłeś korowód gąsek w
mazurze. Tylko pierze wirowało, jak waliłeś hołubce gołymi piętami! — zaśmiał się
szatańsko.
— Wynoś się wreszcie! — krzyknęłam szukając jednocześnie termometru w torebce. Dwa
domowe ojciec już złośliwie potłukł.
— Trzeba ci wiedzieć — zwrócił się do mnie, jakby nie słyszał, co powiedziałam — że
wszystkich nas jakimś mazidłem posmarowano, wytarzano w pierzu i dopiero całe stadko
przy dźwiękach orkiestry i kolorowych światełek wpuszczano na salę...
— Przestań! — wrzasnęłam nie panując już nad sobą. — Zabieraj wódę i jazda z tego domu!
— owijałam energicznie butelki w płachty gazet. — Zawsze byłeś złym duchem w naszej
rodzinie.
Ewa uciekła do kuchni. Ojciec leżał z przymkniętymi oczami, spocony i bezradny, z
termometrem pod pachą.
— Daj spokój Zygmusiowi... — rozszlochał się nagle. — Wszystko chcecie staremu
człowiekowi odebrać, a walczyk był taki piękny...
Wykolejeniec chwycił przytomnie teczkę z butelkami i pochylił się nad ojcem.
— Byłeś w nim, Stasieńku, wspaniały! — ujął jego dłoń. — Niepotrzebnie jednak wybiegłeś
spocony na taras za tą gąską z tyłkiem jak ka-nonierka... — upomniał z naganą w głosie.
— Oj, co to był za tyłek! — zachrypiał ojciec przez łzy i zemdlał.

ROZDZIAŁ 8
Rekonwalescencja trwała długo. Po obustronnym zapaleniu płuc ojciec powoli wracał do
świata, którego o mało co nie opuścił w swój zwykły, lekkomyślny sposób.
Po wyjściu ze szpitala raz jeszcze oznajmił, że nie będzie tolerował w domu gęsiny pod żadną
postacią, gdyż nabrał obrzydzenia do ptactwa. I nigdy nie wracało się do tego tematu.
Pierwszą oznaką, że powraca do zdrowia, było zainteresowanie zagranicznym rozkładem
lotów, a także kursem walut. Przesiadywał godzinami na fotelu przy otwartym oknie i kreślił
na skrawkach papieru nie kończące się kolumienki cyfr. Coś obliczał, mamrotał pod nosem,
skreślał i dalej rachował, wzdychając ciężko. Ilekroć zajrzałam do pokoju, odkładał zapisane
kartki. Natychmiast przybierał zbolały wyraz twarzy. Głaskał Kacunię leżącąna kolanach
przykrytych włóczkową chustką matki i starał się nawiązać ze mną dłuższą rozmowę.
— Słaby jestem jak gówno w galarecie — zaczynał zazwyczaj. — Jedynie słońce południa
może mnie uratować — spoglądał z ukosa i dodawał: — Obiecałaś zafundować ojcu wyjazd
do Turcji.
— Porozmawiamy o tym, tato, jak się trochę wzmocnisz — dawałam mu nadzieję, wycofując
się szybko z pokoju albo zmieniając temat. Najczęściej dotyczył on Ewy. Ojciec wtedy
zapominał nawet o zamierzonej „podróży swego życia" —jak ją określał.
Ewa była w górach z koleżankami i Brysiem. Znów zaczął u nas bywać. Rozpoczął od
szpitala. Zjawił się u ojca z pudełkiem wiśni w czekoladzie i folderem zachwalającym piękno
krajobrazów i zabytków Grecji. Od tej chwili ojciec zwracał się do niego „Bryś". Chłopaka to
niezmiernie bawiło. Twierdził, że imię kojarzy mu się z łaciatym kundelkiem. Ojcu zapewne
także. Ewę natomiast w chwilach rozczulenia nazywał „Wa". Powstało z tego słowo
„Brysiowa".
185
Tym razem, gdy zasiedliśmy we dwoje do niedzielnego śniadania zaczął inaczej.
— Brysiowa pojutrze wraca — spojrzał na mnie spod oka, smarując kromkę razowca masłem
i nakładając dzwonko śledzia w śmietanie.

— Kupiłam dla niej okazyjnie spódnicę z grubej wełny. Będzie miała jak znalazł na jesień.
— Dobrze przynajmniej, że o dziecku myślisz. Ja się już zupełnie nie liczę — westchnął
boleśnie i wgryzł się w przygotowaną kanapkę, mrużąc jedno, a wytrzeszczając drugie oko.
— Co też tato! — obruszyłam się.
— Jeszcze przed szpitalem człowiek łudził się nadzieją. Obiecywałaś Turcję. Teraz ani nawet
nie wspomnisz. Amory ci w głowie. O chałupę obcego faceta dbasz więcej niż o rodzinę.
Ojciec już niepotrzebny. Szukasz teraz ściany. Może masz i rację... — westchnął ugodowo
nakładając na talerzyk następną porcję śledzia i rzodkiewki. Wracał mu dawny, dobry apetyt.
— Czego szukam? — przestałam na moment ogryzać kostkę ze schabu.
— Po prostu ściany! — utwierdził mnie, że dobrze słyszę. — Ściany, o którą mogłabyś się w
trudnych chwilach oprzeć. Inaczej mówiąc, potrzebny ci mąż. I ja to rozumiem i pochwalam
— zastrzegł się szybko. — Jedno, co boli, że obietnicy nie dotrzymałaś. Aja kombinowałem,
żeby ci z Turcji posag przywieźć. Parę kilo złota i błam futrzany na nową drogę życia. Niech
ten gumożujec nie myśli, że na jego chałupę lecisz. W stosunku do nieboszczki też mam
pewne obowiązki, nie mówiąc już o wnuczce — spojrzał na mnie czujnie i zamilkł.
Zdawałam sobie sprawę, że ta cała przemowa jest przez ojca znakomicie wyreżyserowana, a
złoto w kilogramach — mrzonką. Coś mnie jednak w niej wzruszyło. Może wierność
marzeniom snutym od niepamiętnych lat, a może wspomnienie zażartej walki ze śmiercią,
jaką wygrał dzięki nieprawdopodobnie mocnej woli życia.
— Niech tato składa wniosek paszportowy! — zdecydowałam nagle, stawiając przed nim
następną szklankę mocnej herbaty. — Po sezonie bilety na samolot są tańsze.
— Półdarmo! — przytaknął żarliwie, mrugając czarnym okiem. Zaszkliło się podejrzanie.
To „półdarmo" było dla mnie wciąż wielką sumą. Postanowiłam, że się nawet zapożyczę, aby
wreszcie spełniło się chociaż jedno z ojcowych pragnień. Opowiadał kiedyś o swoim
pierwszym marzeniu. Chciał chodzić do szkoły we własnych butach, a nie w pantoflach
najstarszej siostry. Były na wysokich, powykręcanych obcasach i trochę przyciasne. Stał
186
się w nich pośmiewiskiem całej klasy. Zacisnął jednak zęby i z nauki nie zrezygnował.
Popatrzyłam na mizerną, ale starannie wygoloną twarz ojca i prędko przeniosłam wzrok na
ocierającą się o nogi Kacunię. Okazywanie wzruszenia było czymś wstydliwym w naszej
rodzinie.
Od tego niedzielnego ranka, rozjaśnionego sierpniowym słońcem, zaczęły się w domu dziać
rzeczy dziwne. Wciąż się coś zapodziewało, ginęło z szaf i schowków. Natomiast ojciec, z
nieprzeniknionym wyrazem twarzy, upychał czymś walizy, zamykając je na kluczyk. Znikał
na całe dnie. Wracał obładowany paczkami i chomikował je w swoim pokoju, przemykając
się do niego na palcach. Wyłudzał ode mnie drobne sumki, mniej palił. Dopytywał się o ceny
ręczników, interesował go papier do wywoływania zdjęć, chociaż nie mieliśmy aparatu
fotograficznego. Będąc w domu sięgał po słownik polsko-angielski. Uczył się mozolnie wciąż
tych samych słówek. Następnego dnia zapominał albo mylił ich znaczenie. Urągał wtedy na
Anglików jako na kapitalistycznych krwiopijców z kluskami w gębie. Używał także często
pod ich adresem nieprzyzwoitego słowa, jakie doskonale zapamiętał z czasów, gdy
przygotowywał się do podróży na zaproszenie Agnisi.
Niewiele go teraz obchodziły sprawy domu. Stracił nawet zainteresowanie dla moich listów i
paczek z Anglii. Chętnie natomiast robił zakupy i pitrasił, wyliczając po trzy ziemniaki na
głowę. Podejrzewałam, że ma z tego „koszyczkowe".
Słowo „Turcja" powtarzało się teraz we wszystkich odmianach, jak kiedyś „translokacyjne". I
tak jak ono, miało stać się źródłem wszelkich dostatków i szczęśliwości do końca życia.
Pozwoliłam ojcu żyć w świecie gigantycznych projektów i fantazji. Odmłodniał. Promieniał
szczęściem, powtarzając z powagą, że „Polska Ludowa to nadzwyczaj dobry pomysł".
Chodziłam codziennie do szpitala, operowałam. Przyjmowałam w przychodni, brałam

dodatkowe dyżury w pogotowiu. Łatałam, jak tylko potrafiłam, nadwerężony budżet. Przy
tym wszystkim czyniłam ostatnie przygotowania do przyjazdu Piotrusia. Dwa razy
przekładany termin został wreszcie ustalony na pierwsze dni października. Dom był
całkowicie gotowy. Lada dzień spodziewałam się nadejścia mebli. Ojciec ofiarował się zająć
przetransportowaniem ich z Gdyni. Gdy napomknął o pomocy Wyko-lejeńca, jako „fachowca
do tych spraw", przeraziłam się. Pod pretekstem, że muszę być służbowo na Wybrzeżu,
odsunęłam ojca od tej imprezy.
— Jak ty się, maa, mieścisz w czasie? — dziwiła się Ewa. — Energii i siły mogłaby ci
osiemnastka pozazdrościć. Przy tym nie wyglądasz na zmęczoną!
187
Nawet ojciec, zaabsorbowany przygotowaniami do podróży, zauważył mój wyścig z czasem.
Interpretował go na swój własny sposób:
„Jak baba chłopa poczuje, to samą siebie przeskoczy!"
Pozornie więc wszystko szło po dawnemu. Jednak coś się zmieniło w moim sposobie
myślenia, w spojrzeniu na otaczający świat. Wydał się niezwykle atrakcyjny i cudowny.
Powróciły dawne nadzieje i odżyły nieśmiałe rojenia o zwykłym, codziennym szczęściu z
bliskim sobie mężczyzną. Zaczynałam wierzyć, że tym razem wszystko się w moim życiu
osobistym całkowicie odmieni. Przeczucie nadchodzących zmian wyzwalało we mnie
energię, uskrzydlało wszelkie poczynania, dodawało sił. Stałam się nawet jakby lepsza.
Bardziej wyrozumiała, skora do śmiechu i pobłażliwości. Nawet gdy myślałam o
Wykolejeńcu.
Któregoś dnia w moim pokoju na sekretarzyku znalazłam bukiet nad-więdłych, „raz tylko
używanych" —jak to określiła Ewa — kwiatów.
— To od Zygmusia. Dla ciebie — oznajmił z zadowoleniem ojciec chrząkając, jakby go coś
uwierało w krtani.
— Ukradł z grobu! — krzyknęłam oglądając nadgniłe łodyżki.
— Nie sądzę — znów chrząknął. — Wyprowadził się już dawno od cmentarnej wdowy —
uzupełnił. —Ale jak już mówimy o cmentarzu, to nie kwapisz się z odwiedzinami u matki.
Byłem tam wczoraj, zaniosłem trochę fioletowych astrów. Jesteś mi winna parę złotych...
— W sobotę pojadę — odpowiedziałam ze skruchą. Rozgrzeszałam się tym, że z pewnością
cieszyłaby się moim brakiem czasu związanym z przyjazdem Piotrusia. Nigdy nie wymagała
dla siebie niczego.
— Przy okazji powiedz jej, że szykuję piękną niespodziankę — uśmiechnął się z
zażenowaniem. — Tylko nie wygadaj się, że chodzi o pomnik z białego marmuru.
Spojrzałam z przestrachem na ojca, myśląc o sklerozie, której dotychczas u niego nie
zaobserwowałam.
— Nie gap się jak na wariata. Ja nie Busio! — zdenerwował się. — Nieboszczka zawsze
wierzyła w życie pozagrobowe. Kto wie, czy teraz nie wierzy w to, że żyje — uzupełnił z
powagą. — A w ogóle, to co my możemy wiedzieć o śmierci? — zamyślił się filozofcznie. —
Im później się człowiek o tym dowie, tym lepiej. Nie spieszno mi do nieboszczki, chociaż
brak jej na każdym kroku. W domu bałagan. Nawet zmywanie garów na mojej głowie! —
spojrzał na mnie z wyrzutem.
— Nie rozdwoję się — burknęłam. — I tak czuję się jak wół roboczy.
— Niedługo odpoczniesz — pocieszał z wiarą. — Byle do ślubu doprowadzić. Żadne tam
„kocie łapy", żadne próby. Jestem zdania, że „co się odwlecze, to od nas uciecze". Nie te już
lata, żeby przebierać —
188
tłumaczył z żarliwością, jakby chciał słowami przyśpieszyć bieg wypadków.
— Tato — uśmiechnęłam się pobłażliwie. Nie czułam nawet gniewu, jaki mnie zazwyczaj
ogarniał, gdy próbował układać moje życie. —To nie zależy tylko ode mnie. Może wcale nie

pragnie wiązać się ze mną? Dzielą nas długie lata, inne obyczaje, przyzwyczajenia. Dwa
różne światy...
— Gadanie! — obruszył się. — Mniej słów, gówniarzu, a więcej czynów. Jak kobieta czegoś
chce, to sam diabeł nie przeszkodzi. Zamiast filozofować, to bierz chłopa za łeb, nim zdąży
ochłonąć, i do ołtarza! Jak ciebie znam, zaczniesz od łóżka. Wtedy przepadło! Nie wierzę w
twoje talenty. Nic ze mnie nie wzięłaś, a wszystko po nieboszczce!
— I chwała Bogu! —jęknęłam. — Inaczej musiałby tato wieżowiec wybudować dla
wszystkich moich kochanków, a także żłobek dla bachorów.
— Nie przesadzaj, nie przesadzaj... — bronił się słabo, z wyraźnym zadowoleniem. — Ja ci
dobrze radzę. Znam życie. Nie chodzi tylko o ciebie, ale o twoje dziecko i ojca. Kacuni też
byłoby przyjemnie po ogródku brykać i walić kupy w prawdziwą ziemię, a nie w piasek na
tacy.
Jesień — pora umierania — stała się dla mnie czasem życia i wiosennych porywów. W naszej
rodzinie wszystko odbywało się na opak. Była w tym jakaś prawidłowość, nad którą się bliżej
nie zastanawiałam.
Ojciec odleciał do Turcji mglistym, chłodnym rankiem, który w kilka godzin później
przemienił się w słoneczny wrześniowy dzień. Pożegnanie było krótkie. Uściskał Ewę, kota i
mnie. Przykazał surowo, abym miała nad nim pieczę, drapała wieczorem za uszami i na
czubku łebka. Nie chciał także, aby go odprowadzać. Zamówił na godzinę szóstą rano
taksówkę i Wykolej eńca, aby pomógł mu nieść bagaż.
— Byle go tylko nie ukradł — bąknęłam pod nosem. Ojciec udał, że nie słyszy.
Śniadania także nie chciał zjeść. Twierdził, że „gdy brzuch jest pełny, to głowa źle pracuje", a
on musi mieć „rozum przytomny", aby „wygrać batalię z celnikami" —jak się górnolotnie
wyraził. Widząc mój przerażony wzrok natychmiast się zastrzegł, że nie ma nic „trefnego",
ale że „gdy się chce psa uderzyć, to się kij znajdzie". Dlatego trzeba być na wszystko
przygotowanym.
— Na lotnisku, jak na wojnie! — dokończył tragicznym głosem. Wieczór przed odlotem
poprosiłam, aby pozwolił zajrzeć do walizki,
a przynajmniej powiedział, jakie przedmioty z sobą zabiera.
— Nie jestem w pierdlu ani na służbie, żeby mnie rewidowano! — krzyknął i nie wpuścił ani
mnie, ani Ewy za próg swego pokoju.
189

Rano, gdy opuszczał mieszkanie w towarzystwie Wykolejeńca odzianego w pasiaste żółte
wdzianko przypominające tyłek trzmiela, okazało się, że była to niejedna, ale dwie walizy, nie
licząc torby podróżnej. Chciałam coś na ten temat powiedzieć, ale obaj nie dopuścili mnie do
głosu.
— Celnicy kochają pasażerów, którzy zjawiają się pierwsi — oznajmił Wykolejeniec,
przynaglając do pośpiechu. — Znaczy to, że nie obawiają się dokładnej kontroli.
Na poparcie słów przytoczył historię faceta z inicjatywy prywatnej, który „w obie strony
majątek przewoził". Zjawiał się przed celnikami jako pierwszy. Stawiał u ich nóg walizy i
prosił: „Mam duży bagaż i dlatego przyszedłem wcześniej, aby panowie mogli swój
obowiązek spełnić i sztuka po sztuce przerzucić". Usiłował przy tym otwierać walizy,
dopominając się jak o łaskę, żeby zechcieli do nich zajrzeć.
— No i co? — zainteresował się ojciec, pochylając się po raz trzeci, aby pogłaskać
niespokojną Kacunię.
— Nie kontrolowali! — klął się na wszystkie świętości Wykolejeniec, widząc mój sceptyczny
uśmiech. Ojciec stał obok drzwi, przebierając niespokojnie nogami, jakby chciał tym ruchem
przyśpieszyć wyjście.
— Nigdy go nie przychwycono? — spytałam z niedowierzaniem.

— Nigdy, jak nigdy — mruknął z ociąganiem Wykolejeniec. Musiało go deprymować moje
pełne politowania kiwanie głową. — Wpadł dopiero za trzynastym razem. Wiadomo przecież,
że trzynastka jest feralna.
— Nie da się ukryć! — przytaknął ojciec z westchnieniem, wychodząc pośpiesznie za
Wykolejeńcem dźwigającym obie walizy.
Tego dnia zaczynałam dyżur w szpitalu późnym popołudniem. Miałam cały dzień dla siebie.
— Porządkujemy dziś mieszkanie! — oznajmiłam, korzystając z nieobecności ojca i
obecności Ewy. Nakrywała do śniadania cichutko pogwizdując.
— Fajno, maa! — zgodziła się nader chętnie. — Przedtem jednak umyję głowę.
— To ja w tym czasie przeprasuję twoje i moje bluzki — postanowiłam, żeby mieć tę nie
lubianą przeze mnie czynność poza sobą.
Na razie rozsiadłam się za kuchennym stołem, wzięłam ojcowym zwyczajem Kacunię na
kolana i z przyjemnością obserwowałam szybkie i wdzięczne ruchy mojej córki. Czułam się
zupełnie szczęśliwa, pełna wewnętrznej radości i projektów na przyszłość.
U Ewy nastąpił nawrót dzieciństwa. Dziewczęta zazwyczaj dokonują wielu prób, nim się
rozwiną, nim całkowicie przeobrażą się w to, czym stać się mają w przyszłości. Od paru
tygodni była znów na etapie podlot-
190
ka. Bawiła się z Kacunią, ciągnąc po całym mieszkaniu papierek na sznurku, stroiła miny
przed lustrem, malowała pędzelkiem piegi na nosie. Biegała w workowatych sukienkach, a
włosy wiązała w dwa zabawne, odstające nad uszami pędzelki. Śmiała się i cieszyła z byle
czego. Nie dostrzegałam w jej oczach zadumy ani dojrzałej powagi z wcześniejsze-cto
okresu. W tym jej obecnym świecie nie było miejsca dla Płodziaka. Odetchnęłam z ulgą.
Królował znów Brysio. Nie przebywałam wiele we własnym domu. Po całodziennych
obowiązkach biegłam do Piotrusiowe-go mieszkania, aby coś tam jeszcze przestawić,
przesunąć, upiększyć. Był to jedynie pretekst. Najchętniej bowiem przesiadywałam na
dywanie, z podbródkiem opartym o podciągnięte kolana. Dywan przypłynął z Anglii wraz z
antycznymi meblami. Swojąpuchatościąo pastelowych barwach cudownie harmonizował z
zasłonami w oknach i kolorytem ścian. Gapiłam się w zmierzchający dzień za oknem.
Odpoczywałam. W kątach układały się błękitne cienie. Pokój wypełniał różowy poblask
nieba. Wydawał się wnętrzem ogromnej muszli. Rozmyślałam wtedy o spotkaniu z
Piotrusiem, o naszym pierwszym sam na sam w domu, gdzie pachniało nie tylko farbą, ale i
szczęściem.
— Maa, chceszjeszcze jedną filiżankę herbaty? — spytała Ewa podsuwając nakrojoną przed
chwilą sałatkę z pomidorów.
— Chcę — skinęłam z uśmiechem głową. — Dziadek też je pewnie teraz śniadanie w
samolocie.
— Chyba tak—zerknęła na tykaj ący zegar. — Dochodzi ósma, a więc już leci.
W przedpokoju zadźwięczał telefon. Spojrzałyśmy na siebie pytająco. Zerwałam się od stołu
tknięta złym przeczuciem.
— Przeszedł! — zabrzmiał głos Wykolejeńca i nastąpiła cisza.
— Nie rozumiem! — krzyknęłam. — Mów wyraźniej, o co chodzi.
— Przecież mówię. Stasieniek przeszedł przez komorę celną. Nie otwierano bagażu —
uzupełnił. — Kazał ci przekazać tę radosną wiadomość.
— Nie przesadzaj — ucięłam krótko. — Nic nie miał do oclenia. Tak przynajmniej
twierdził... — dorzuciłam mniej pewnie. Miałam niejakie obiekcje co do ojcowej
prawdomówności.
—Naiwniaczka! — parsknął w słuchawkę. — Gdyby zajrzeli do waliz, tobyś ładne tysiące
płaciła za cło. Stasieniek grosza przy sobie nie miał! — zaśmiał się i coś tam jeszcze

napomknąwszy o znakomicie odegranym przez ojca omdleniu odłożył słuchawkę,
pozostawiając mnie z niedosytem szczegółów.
— Czy coś się stało? — dopytywała się z niepokojem Ewa.
— Telefonował Wykolejeniec, że dziadek szczęśliwie odleciał.
191
Dopiłam szybko herbatę, rozglądając się za najdogodniejszym miejscem do prasowania
bluzek. Upatrzyłam sobie szeroki parapet okienny.
Ewa, przemawiając czule do zmarkotniałej Kacuni, poszła do łazienki myć głowę. Kot
pobiegł za nią.
Rozłożyłam pledzik, wyciągnęłam z szafy bluzki i zajrzałam do schowka, gdzie zazwyczaj
stały żelazka. Jedno stare, drugie nowiutkie z termostatem. Nie było żadnego.
— Ewa, gdzie schowałaś żelazko? — spytałam zaglądając do łazienki.
— Tam, gdzie zawsze! — wymamrotała z głową w miednicy. Przeszukałam wszystkie
możliwe i niemożliwe miejsca. Żelazka nie
znalazłam. Od dalszych penetracji oderwał mnie sygnał telefonu. Tym razem była to Liza.
Kończyła dyżur, chciała przekazać informacje o stanie moich chorych, tak jak ją o to
prosiłam. Pacjent z uwięźniętą przepukliną potrzebował w nocy jej interwencji. Dziewczynie
z usuniętym wyrostkiem spadła wreszcie temperatura, natomiast pogorszył się stan chorego z
kamicą nerkową. Relacjonowała składnie, co i jak, a na zakończenie spytała, jakie są ostatnie
wiadomości z Londynu i że przechodząc wczoraj obok „dewizowego domku" —jak go
nazywała — zachwyciła się widokiem ukwieconego ogródka, a także wprawiło ją w
zdumienie, że w tak rekordowym czasie udało mi się tylu rzeczy dokonać.
— Nie posądzałam cię o takie talenty! — komplementowała z powagą i przejęciem.
— Zasługa wyłącznie ogrodnika i ojca — powiedziałam skromnie.
— Sądzę, że i Piotrusiowi się spodoba! —Nie mogłam się jakoś powstrzymać od tej uwagi.
— Bardzo jestem go ciekawa!
— Ja także! — odpowiedziałam i obie się roześmiałyśmy kończąc na tym rozmowę.
Z łazienki darła się Ewa dopytując, gdzie wsadziłam suszarkę do włosów, bo tam, gdzie
zwykle leżała, to jej nie ma.
— Zajrzyj do koszyka pod umywalką! — odkrzyknęłam.
— Już patrzyłam! Przeszukałam wszystkie kąty — niecierpliwiła się.
— Maa, zerknij jeszcze do mojej komódki w pokoju — prosiła. Zajrzałam. Nie było. Za
chwilę obie przewracałyśmy wszystko
w szufladach i schowkach. Przy okazji odkryłyśmy brak radia na tranzystorach. Zapodziała
się także większa ilość frotowych ręczników, pościelowej bielizny w kwiatki i zniknęła
kryształowa salaterka oraz dwa pokaźnych rozmiarów wazony pochodzące z draniewskich
czasów. Dotychczas tkwiły w szafie, „żeby nie straszyły" — jak mówiła Ewa. Zniknął
również magnetofon — prezent gwiazdkowy od Agnisi — i dwie
192
grzałki turystyczne, termos, a także wszystko, co nadawało się do zjedzenia, z witaminami
włącznie.
Patrzyłyśmy na siebie w osłupieniu, odkrywając co chwilajakieś bra-Ici. Rzuciłam się do
pokoju ojca. Był całkowicie ogołocony z drobiazgów nadających się na handel w Turcji.
Zniknęła ozdoba ojcowego pokoju i pamiątka po jedynym szaleństwie mojej matki —
elektryczny samowar. Wydała na niego wszystkie swoje zaoszczędzone grosze, a także
pieniądze przeznaczone na kupno pantofli i ciepłych majtek.
— Dziaduś? — Ewa popatrzyła na mnie rozbawionym wzrokiem.
— Dziaduś! — potwierdziłam ponuro, siadając ciężko na krześle. — Nieomal cały dom
wyniósł w tych przeklętych walizach! —jęknęłam obliczając w myśli straty.

Ewa śmiała się nieprzytomnie susząc głowę ręcznikiem. Mnie nie było tak wesoło. Czekały
nowe wydatki. Przedmioty codziennego użytku trzeba było jednak dokupić. Żałowałam także
tuzina kolorowych ręczników. Kupiłam je rezygnując z zagranicznych kosmetyków,
pozostając przy polskich szminkach, które „zjadałam" z ust po paru minutach. Niepokoiła
także świadomość, że ojciec w Turcji będzie zajmował się handlem. Znając jego antytalent do
robienia interesów przeczuwałam, że więcej na tej imprezie straci, niż zyska, a w drodze
powrotnej może narazić siebie, a tym samym i mnie, na kłopoty z Urzędem Celnym.
— Kiedy ten twój dziaduś wreszcie zmądrzeje?! — westchnęłam, drapiąc machinalnie
Kacunię po łebku. —Trzeba go pilnować jak małe dziecko.
— Jest fajny! — oczy błyszczały jej rozbawieniem. — Pozazdrościć fantazji i odwagi. W tym
wieku, z takimi walizami do obcego kraju i to bez znajomości języka. Imponujące! —
spoglądała na mnie spod ręcznikowego turbanu na głowie. — Taki dziadek trafia się raz na
tysiąc lat, a ty, maa, narzekasz! — dokończyła z wyrzutem nie pozbawionym figlar-ności.
Uśmiechnęłam się blado, z przymusem. Nie zdążyłam jednak nic odpowiedzieć. Przy
drzwiach odezwał się przeciągły dzwonek.
— O Boże! —jęknęłam. — Jeśli Busio albo Wykolejeniec, wyskoczę oknem!
Za drzwiami stał listonosz z depeszą. Serce podskoczyło mi do gardła. Tak jak cała nasza
rodzina bałam się depesz. Nie przynosiły zazwyczaj dobrych wieści. Zawiadamiały jedynie o
śmierci lub pogrzebie. Ręka mi drżała, gdy podpisywałam blankiet. Myśl pracowała
gorączkowo, od kogo i w jakiej sprawie.
„Zmiana planów. Przylatuję dwudziestego pierwszego rano. Piotr".
193
Lakoniczny tekst czytałam kilka razy. Wreszcie dotarło do mojej świadomości, że za cztery
dni życie zmieni swój dotychczasowy rytm, a spotkanie na lotnisku rozpocznie nową erę.
Dobrą czy złą, ale inną.
Ewa zaglądała mi przez ramię. Doczytawszy się treści, jęknęła z udaną grozą w głosie:
— No i w ten prosty sposób doczekam się ojczyma!
Wszystko leciało mi z rąk, począwszy od grzebienia. Dziesiątki razy przeczesywałam włosy.
Nie mogłam zdecydować się na żaden rodzaj fryzury. Upinałam na czubku pokaźny koczek.
Zaczesywałam na bok. Układałam gładko wokół twarzy z lekkim tapirowaniem przy uszach,
upodabniając się do „damy z łasiczką", to znów opuszczałam luźno do ramion, tak jak wtedy,
gdy byłam podlotkiem. Próbowałam grzywki, przedziałku przez środek głowy, odkrytego
czoła. Żadna z tych fryzur nie była do przyjęcia. W jednej wyglądałam jak podstarzała
nauczycielka, winnej jak przechodzony kurwiszon. Po godzinie zabiegów ogarnęło mnie
zniechęcenie. Siedziałam przed lustrem z opuszczonymi rękami, patrząc z niesmakiem na
swoje odbicie ze zbyt wyzywającym makijażem. Chociaż nie wyglądałam na swoje lata, żal
mi było tamtych najlepszych, w których nie widział mnie Piotruś. Przewiały porami roku
niewiarygodnie szybko, ledwie zauważone w codziennym kieracie powojennego życia.
W rezultacie uczesałam się bezpretensjonalnie, tak jak każdego innego dnia. Starłam nadmiar
szminki. Nałożyłam granatowy kostium z białą bluzką i powiedziawszy sobie: , jaka jestem,
taka jestem", wsiadłam do autobusu idącego w kierunku lotniska.
Ranek był ciepły i mglisty. Pachniał umykającym latem. Przez zakurzone szyby śledziłam
bezmyślnie uciekający krajobraz. W rozproszone mgłą światło wdzierał się słoneczny
poblask. Mrużyłam oczy. Napięcie ostatnich dni wytworzyło pustkę. Przyszło odrętwienie i
rezygnacja. Moja matka określiłaby ten stan w dwóch słowach: „przecieszyłaś się". I było we
mnie coś z tego „przecieszenia". Jechałam na lotnisko apatyczna i znużona jak po
dwudziestoczterogodzinnym ostrym dyżurze.
Czas miałam do wieczora. Liza ofiarowała się wziąć za mnie nocny dyżur. Nie skorzystałam.
Postanowiłam zachować dotychczasowy tryb życia i rozkład zajęć. Z niczego nie
rezygnować, nie ułatwiać, niczego nie przyśpieszać. Powrót Piotrusia postanowiłam

traktować jako najzwyklejszy przyjazd bez żadnych podtekstów i planów na przyszłość.
Godzina spędzona przed lustrem stała się dodatkową lekcją życia. Spojrzałam na wiele spraw
oczami dojrzałej kobiety, stanowiącej o własnym losie. Nie należało nigdy więcej
powodować się mrzonkami wyobraźni i nie-
194
wyżytych tęsknot. Poczułam się wolna i silna. Odetchnęłam z ulgą. Do niedawna jeszcze
bałam się mojej spontaniczności, lekkomyślnego rzucania się w każdą przygodę na oślep, gdy
zauważyłam w niej chociażby tylko nikły cień uczucia.
„Teraz będzie zupełnie inaczej" — pomyślałam z ulgą i nagle spostrzegłam zachwycający
koloryt wrześniowego ranka, perłowy szmat błękitniejącego nieba. Poczułam przez szyby
ciepłe muśnięcie słońca.
Przysadziste lipy w złotordzawych liściach biegły wraz z autobusem długim szpalerem.
Kwitła ogniście na trawnikach szałwia.
„Jakaż ta Warszawa piękna" — pomyślałam z dumą i wzruszeniem. Wkrótce takąmiał
zobaczyć Piotruś po kilkunastu latach nieobecności w kraju.
Niepokojąca atmosfera oczekiwania wyzierała z twarzy i spojrzeń ludzi siedzących nad kawą
stygnącą w grubych filiżankach. Pół godziny dzieliło od spotkania z Piotrusiem. Tylko pół
godziny, a wydawało się, że każda minuta rozciąga się w długągodzinę. Siedziałam przy
stoliku sztywno, na brzeżku krzesła, wpatrując się w niebo odgrodzone wielkimi taflami
szkła. Stłumiony warkot kołujących na pasach startowych samolotów wdzierał się do wnętrza
pachnącego kawą i papierosowym dymem.
Liczyłam w myśli od jednego do stu. I od stu do jednego, aby zająć czymś myśl powracającą
uparcie do nieuchronnie zbliżającego się spotkania. W miarę upływu czasu serce biło głośniej
i nieomal boleśnie. Uchylałam usta, aby chwycić oddech, wyrównać jego rytm. Moje ciało
jakby traciło na ważkości.
„Czego ja się tak denerwuję?" — zapytywałam w myśli samą siebie, pełna irytacji, że jednak
nie potrafię, tak jak sobie obiecywałam, traktować przylotu Piotrusia jako sprawy zwykłej, z
której nic nie musiało wyniknąć.
„Samolot Brytyjskich Linii Lotniczych — odezwał się w głośniku spokojny kobiecy głos —
rejs numer dwieście cztery z Londynu, kołuje na stanowisko szesnaście".
„A więc to już" — pomyślałam trwając w odrętwieniu. Przełknęłam ślinę i zwolnionym
ruchem sięgnęłam do torebki. W lusterku puderniczki napotkałam pociemniałe, obce w
wyrazie, a jednak moje oczy. Przeciągnęłam nos puszkiem i znów zastygłam w bezruchu.
Postanowiłam, że dopiero wtedy zejdę na dół, gdy zobaczę autokar z pasażerami
podjeżdżający pod budynek. Jeszcze raz zaczęłam liczyć do stu, oddychając rytmicznie i
głęboko.
Piotruś wyszedł jako jeden z ostatnich. Oczekujący tłum przerzedził się, sala powoli
pustoszała, czekanie wydało się wiecznością. W rzeczywistości trwało zaledwie dwadzieścia
minut. Samolot nie miał kompletu.
195
— Hello! — krzyknął naprzydechu, obejmując mnie ramieniem i cmokając w policzek, żeby
w tym samym prawie ułamku sekundy dać znak dłonią numerowemu. Pchał na wózku
gigantyczny bagaż w postaci kilkunastu waliz różnej wielkości.
— Przywołać taxi! — krzyknął władczo, rozglądając się dookoła trochę nie widzącym
wzrokiem. Numerowy skinął głową.
„Akurat będzie na ciebie czekała!" — pomyślałam mściwie, z przekorną satysfakcją. Jego ton
i postawa zmroziły mnie. Nie tak wyobrażałam sobie pierwsze gesty, pierwsze słowa. Powoli
odchodziło napięcie. Mózg zaczynał pracować normalnie. Stawałam się krytyczna i czujna.
Piotruś trzymał w ręce białą plastykową torbę. Wystawały z niej butelki koniaku z bezcłowej
strefy i karton papierosów. Przez ramię przerzucony tradycyjny płaszcz berbery na kraciastej

podpince. W tweedo-wym, zielonkawym garniturze, w szkockim berecie z pomponem,
założonym na bakier, wyglądał bardzo zagranicznie i obco.
Z roztargnieniem dotknął przelotnie mojej ręki, jak przesuwa się dłonią po sierści psa, i dalej
rozglądał się ze zdumieniem, jak człowiek, który nie bardzo wie, gdzie się znajduje.
— Dobrąmiałeś podróż? — zapytałam w angielskim stylu, zamieniając jedynie słowo
„pogoda" na „podróż".
— O yes! — uśmiechnął się, dostrzegając wreszcie moją osobę. Nachylił się i zajrzał mi w
oczy. — Te same i zawsze śliczne — dorzucił, powracając wzrokiem do wózka z bagażem.
Uśmiechnęłam się nijako. Niewiele się zmienił od tamtych londyńskich czasów, gdy
przeżywałam nieudaną miłość do Reginalda. Trochę zeszczuplał i jakby się przez to
wydłużył. Obserwowałam go kątem oka.
Obcy, chociaż znany mężczyzna, gigantyczny bagaż, dom, do którego za chwilę pojedziemy
— wszystko to nagle mnie onieśmieliło.
— Co się dzieje z taksówkami! — niecierpliwił się, lustrując długi sznur ludzi czekających na
postoju. — Czy tu tak zawsze? — spytał ze zgrozą i niedowierzaniem.
— Przypominam sobie, że na dworcu Victoria długo czekałam w gigantycznym ogonku do
taksówek. Na dodatek padał deszcz — zauważyłam cierpko.
— Londyn to metropolia! — żachnął się.
—A Warszawa to niby Kłaj, co? — obruszyłam się. Resztka sympatii uleciała. Poczułam
wrogość, chociaż sama denerwowałam się często kaprysami kierowców. Tylko że ja tu byłam
od samego początku, a on przyleciał na gotowe i zaczął od krytyki.
W taksówce ujął nieoczekiwanie moją dłoń, wtulił w nią twarz.
196
— Więc znów jesteś ze mną. Znów masz piętnaście lat — wymamrotał.
— Lekka przesada — mruknęłam wzruszona, gładząc smukły, opalony policzek. Powoli
tajałam, znikała obcość. Spotkaliśmy się oczami. Były to te same — zielone, szczere w
wyrazie i piękne w rysunku — oczy Piotrusia z Winiar. Patrzył teraz przez szybki pędzącego
samochodu, śledząc umykające bloki i wieżowce ciągnące się wzdłuż trasy.
— To się jednak u was sporo buduje! — wykrzyknął z uznaniem. — Kto by pomyślał, że z
tego rumowiska pod tytułem Warszawa tak prędko wyrośnie nowe miasto.
— Nie poznasz jej — odpowiedziałam z dumą. — Tyle się tu zmieniło i zmienia z każdym
nieomal miesiącem...
Piotruś nie podjął tematu. Przygarnął mnie do siebie, jakby w obawie, że się znów zgubimy.
— Jaki ja szczęśliwy, jaki szczęśliwy — szeptał mi we włosy, przesuwając po nich ustami.
Zacisnęłam mocniej palce na jego dłoni. Milczałam.
— Aż się boję, że to sen, że się zbudzę, jak dawniej, gdy śniłaś mi się przed każdym
bojowym lotem... — przytulił policzek do mojej twarzy. Pachniał dobrą wodą kolońską i
tytoniem. Zamilkł. Słowa były zbędne.
Zobaczyłam nas, jak idziemy akacjową drogą. Gorący piach pod bosymi stopami, dłoń w
dłoni, senne bzykanie owadów. Potem poziomki na skraju zagajnika. Jego zachłanne usta w
zagłębieniu mojej dłoni i pierwszy dreszcz...
— Pamiętasz lato w Winiarach? — musnął ustami moje ucho. Czułam ciepło oddechu.
Drgnęłam, jak obudzona ze snu.
— Pamiętam. Wszystko pamiętam — zwierzyłam się również szeptem. Oczy mi
zwilgotniały. Chciało mi się śmiać i płakać.
„A więc wrócił do nas tamten czas. Do mnie i do niego. W tej samej minucie". Przyjęłam to
za cud, za szczęśliwą wróżbę na przyszłość. Bariera została przełamana. Byliśmy już znów
razem po tamtej stronie. Składane sobie samej, zaledwie przed godziną, zapewnienia i
obietnice wydały mi się śmieszne i niepotrzebne.

Nie wiedziałam jeszcze, czy chcę z Piotrusiem przejść przez życie, ale wiedziałam na pewno,
że pragnę znaleźć się z nim w sypialni i to możliwie jak najprędzej. Zawstydziło mnie to
nagłe i przejmujące uczucie.
„Ojciec miał rację — pomyślałam z rozpaczą. — Zamiast od ślubu, zacznę od łóżka".
Z westchnieniem i ufnie oparłam głowę o jego ramię.
Piotrusiowi dom się podobał, mimo że, jak twierdził, miał w Anglii obszerniejszy i bardziej
przeszklony. I chociaż wynajdywał usterki, na
197
które bym nie zwróciła uwagi, robił to na wesoło. Coś tam było niezbyt dokładnie
pomalowane, nie tak jak trzeba domykały się szafy w ścianach. Miał również zastrzeżenia do
armatury w łazience. Krytykował, ale też i wykrzykiwał co chwila z niekłamanym
entuzjazmem: „Ja bym bez ciebie tu zginął! Jak cudownie to wszystko przygotowałaś!"
Chwytał mnie przy okazji wpół, chwalił wiotką talię i dalej biegał po całym domu, zaglądając
we wszystkie kąty. Dotrzymywałam mu kroku, wyjaśniałam, sugerowałam inne rozstawienie
mebli.
— Nic nie zmienię, wszystko jest „excellent"! —zapewniał.
— Kosztowało to sporo zabiegów i czasu — nie mogłam powstrzymać się od uwagi,
pamiętając, jak zaniedbywałam dla niego własny dom i rodzinę.
— Zrekompensuję ci wszystkie trudy i wydatki! — uspokajającym gestem dotknął moich
palców.
— Ach! — żachnęłam się. Pomyślałam z przykrością że przejął nie tylko anglosaskie
maniery, ale także sposób myślenia i wartościowania. — Nie rozmawiaj ze mną w tych
kategoriach. Nie jesteśmy w Anglii — uzupełniłam bez uśmiechu.
— Sorry, nie chciałem cię obrazić! — popatrzył na mnie z przestrachem. — Nie rozumiem,
co ja takiego powiedziałem?
— Już dobrze! — roześmiałam się. — Zajrzyjmy lepiej do kuchni.
Pierwsze wspólne śniadanie składało się z przygotowanych dzień wcześniej zapasów
schowanych w lodówce. Oczarowało ono Piotrusia do reszty. Zachwalał wszystko.
Smakowała mu szynka z tłuszczykiem, przewracał oczami na widok razowca, ciesząc się
głośno, że nie musi jeść grzanek, lecz może jeść najprawdziwszy polski chleb. Z lubością
smakował brunatny, gęsty miód, pachnący kwitnącą gryką. Twierdził, że zapachem
przypomina mu nasze spacery miedzami wśród kwitnącego żyta. Śniadanie wyzwoliło w nim
coś z tamtego sztubaka, który gonił mnie po schodach, wrzeszcząc nieprzytomnie: „Jak
złapię, to ci przyleję!" A wszystko dlatego, że naplułam mu z pierwszego piętra na głowę,
żeby mnie wreszcie zauważył. Pokasływanie i chrząkania nie odnosiły skutku. Stał z
Salamonem na podeście schodów i wymieniali znaczki pocztowe. Roześmiałam się głośno do
tego wspomnienia.
Piotruś nie wiedział, o co chodzi, ale przechylił się przez stół i cmoknął mnie w koniuszek
nosa. Wybuchnęliśmy niepohamowanym śmiechem, żeby znów powrócić do przerwanego
jedzenia. Pochwały na cześć smakowicie przygotowanego śniadania mieszał Piotruś z
okrzykami podziwu na mój temat. Odkrył nagle, że mam „niesłychanie zgrabne nogi". Za
chwilę rozpływał się nad smakiem marynowanych grzybków, aby prawie natychmiast
powiedzieć coś czułego o moich oczach albo stwierdzić, któ-
198
ryś już raz tego ranka, że nie wyglądam na matkę dorosłej córki i że wciąż nie pasuje do mnie
słowo „kobieta", tylko „dziewczyna".
— Podobna do ciebie? — dopytywał się, gdy po śniadaniu rozsiedli-śmy się wygodnie w
fotelach wyzłoconego słońcem „sittingroomu", jak nazwał salon. Zapalając powoli, z
namaszczeniem papierosa, spoglądał na mnie czule oczami koloru wodorostów. Topniałam w
ich blasku.

— Sam osądzisz — westchnęłam. — Czasem wydaje się podobna.
— Trudno uwierzyć, że w ogóle masz córkę — uśmiechnął się. — Dla mnie jesteś wciąż tą
samą dziewczynką w białych skarpetkach, z porozbijanymi kolanami.
— Ja też widzę ciebie w szarej kurtce z barankowym kołnierzem i z czerwoną tarczą na
rękawie — uśmiechnęłam się także, wytrzymując jego spojrzenie. — Pamiętasz, jak w drodze
do szkoły zamienialiśmy się śniadaniami?
— Ty lubiłaś bułki z powidłami, a ja wolałem chleb ze smalcem — patrzył na mnie uważnie,
z czułością nie pozbawioną zmysłowości.
Miękłam pod tym spojrzeniem. Ogarniało mnie podniecenie i niepokój podobny do tego w
taksówce. Nie potrafiłam sobie z tym poradzić. Wszystkie moje wcześniejsze postanowienia i
zarzekania się bladły, zacierały ostrość, jak postacie na starej fotografii.
— Wiesz co... — poruszył łakomie ustami — zrób kiedyś taki smalec ze skwarkami i
majerankiem. Nie jadłem czegoś takiego od tamtych czasów.
— Dobrze, zrobię! — zgodziłam się nieomal z entuzjazmem. — Na razie masz lodówkę
wypełnionąpo brzegi. Nawet schab upiekłam — dodałam z dumą, przypominając sobie, ile to
kosztowało mnie czasu.
— Na razie będziemy jadali w domu tylko śniadania i kolacje — patrzył na mnie zza błękitnej
mgiełki dymu, mrużąc lekko oczy przed słońcem. — Obiady dojdą później, gdy już ułożysz
inaczej swoje sprawy.
— Nie sądzę, aby to było kiedykolwiek możliwe — roześmiałam się nerwowo. — Przecież
pracuję. Czy wiesz, ile czasu pochłania szpital, ośrodek zdrowia, domowe wizyty, dyżury w
pogotowiu?... — wymieniałam jednym tchem, dziwiąc się sama, że jestem w stanie temu
wszystkiemu podołać, mając jeszcze inne obowiązki. — Obiady na ogół jadam w stołówce.
— Nie musisz już pracować — zrobił nieznaczny ruch ramionami. — Jestem na tyle
zamożny, że będę mógł utrzymać żonę obarczoną nawet rodziną. To chyba jasne?
Poczułam z rozpaczą, że na moją twarz wypełza gorący rumieniec. Opuściłam oczy jak głupi
podlotek, któremu ktoś po raz pierwszy się oświadcza. Wszystko działo się zbyt nagle i po
prostu.
199
—Nic nie wiem o żadnym ślubie — bąknęłam głupio, rozglądając się dookoła, jakbym już
brała w posiadanie każdy szczegół gustownie urządzonego pokoju — i nigdy nie zrezygnuję z
mojej pracy. Tyle lat studiów... — dokończyłam ciszej bezradnym głosem. Uświadomiłam
sobie nagle, że aby wytłumaczyć Piotrusiowi, dlaczego nie chcę i nie mogę z niej
zrezygnować, musiałabym opowiedzieć o całym swoim życiu. A tego wcale nie pragnęłam.
Na samą myśl o tym włos mi się jeżył. Gdy byłam podlotkiem, ciotka Połcia uczyła, że
„chłopcu nie należy nigdy pokazywać całego tyłka". Milczałam więc udając, że poprawiam
ustawiony na środku stolika wazon z nadwiędłymi różami.
— Porozmawiamy o tym później! — zdecydował nagle Piotruś zrywając się z fotela. —
Teraz wyciągniemy kasety ze wspaniałymi nagraniami i różne śliczności dla ciebie! —
chwycił mnie za rękę i pociągnął do pokoju obok. — Co najpierw? Sukienki czy kasety? —
spojrzał na mnie z rozbawieniem i przykucnął obok ustawionych pedantycznie walizek.
— Kasety! — wykrzyknęłam wiedziona intuicją, chociaż najmniej mnie one interesowały.
Muzyka nigdy nie była tym, za czym szalałam. Pomyślałam z przerażeniem, że jeśli będzie
poważna, to ból głowy murowany, a zapowiadający się pięknie dzień zostanie zmącony
męczącym dla mnie hałasem.
— To był test! — plasnął w dłonie. — Jesteś wspaniała i nietypowa! — zachwycał się,
wyciągając ostrożnie z kraciastej walizy całą aparaturę. — Taką sobie ciebie właśnie
wytęskniłem!
„Stworzył sobie obraz i teraz będzie mnie do niego dopasowywał jak klocki w układance" —
pomyślałam z przestrachem. Takie rzeczy nie prowadzą do niczego dobrego. Człowieka

należy przyjmować takim, jakim on jest, a nie takim, jakiego by się chciało widzieć.
Rozbieżność między obrazami może być tak duża, że nie wystarczy uczucia, aby ją
zmniejszyć.
— Co tak się nagle zamyśliłaś? — Piotruś pogłaskał mnie po ręce i chwilka zadumy uleciała.
— Patrzę i zastanawiam się, gdzie najlepiej będzie ustawić to wspaniałe urządzenie z dwoma
kolumnami — odpowiedziałam bez namysłu, uśmiechając się do niego promiennie.
Wiedziałam, że jest mi do twarzy z uśmiechem.
— Zobaczysz, co to za cudo! — entuzjazmował się jak mały chłopak. Wszystko inne
przestało dla niego istnieć. — Kosztowało majątek, ale też słucha się przez to muzyki w
samym środeczku sali koncertowej!
— Nadzwyczajne! —wykrzyknęłam bez entuzjazmu, chociaż starałam się, aby zabrzmiała
nutka autentycznego zachwytu.
200
Piotruś nakładał pierwszą kasetę. Przyoblekłam twarz w łagodny, rozmarzony uśmiech.
Obawiałam się bowiem, że gdy usłyszę pierwsze tony, to już nie potrafię się do niego zmusić.
— Uważaj! — podniósł wskazujący palec ku górze i zamarł w bezruchu. Objawił mi się tym
gestem jako nie znany mi człowiek. Pamiętałam, że
tolerował jedynie muzykę taneczną i to dopiero od momentu, gdy zaproszony przeze mnie na
szkolną zabawę zaczął się uczyć tańczyć przy pomocy krzesła. Nie był jednak
nadzwyczajnym tancerzem. Deptał po palcach, a Kostyrównie urwał nawet biały kołnierzyk
przy mundurku. Szarpnęła się do tyłu przy jakiejś skomplikowanej figurze w fokstrocie, a on
się poślizgnął na parkiecie gimnastycznej sali zamienionej na balową.
Nagle ze wszystkich stron pokoju zaczęły wydobywać się rozlewne tony skrzypiec i
fortepianu. Łagodne, głębokie frazy przepływały wokół mnie jak ciepłe fale. Budziły coś
niepojętego, przypominały o czymś, niepokoiły.
Nie była to w żadnym razie muzyka poważna. Piotruś nazwał ją„swe-et" i rzeczywiście była
słodka. Zaskoczyła mnie, jak wszystkie odczucia tego ranka. Łaskotała, osaczyła siąpiącym
deszczykiem dźwięków, brała w niewolę. Słuchaliśmy jej siedząc na dywanie.
Piotruś poszukał mojej dłoni. Po chwili ust. Pocałunek wypadł nijako. Wysunęłam się
delikatnie z jego objęć.
„Uwodziciel z przedwojennego filmu" — pomyślałam z niesmakiem. Nie tak wyobrażałam
sobie Piotrusiowe zaloty. Rozczarował mnie.
— Co się stało? — usiłował przyciągnąć mnie i zajrzeć w oczy.
— Właściwie nic — uśmiechnęłam się z przymusem, podnosząc się z dywanu — albo
słuchamy muzyki, albo się całujemy!
— Przy muzyce przyjemniej... — Piotruś był skonsternowany i wyglądał na obrażonego.
— Jak dla kogo — brnęłam dalej, chociaż lękałam się, że to „coś", co się dopiero między
nami zawiązuje, rozpryśnie się jak rozdeptane butem szkło. — We wszystkim musi być
spontaniczność. Reżyseria potrzebna jest ludziom przeżytym albo o nijakim ładunku
uczuciowym. Tak sądzę... — dodałam szybko z przepraszającym uśmiechem.
— Niezupełnie jest tak, jak mówisz... — bąknął i także poderwał się z dywanu, aby wyłączyć
kasetę.
— Nie trzeba! — chwyciłam go za rękaw. — Przecież to cudowna melodia. Wypijemy przy
muzyce kawę. Zaraz zaparzę! — Przyciągnęłam jego twarz do swojej, potarłam nosem o nos i
cmoknęłam w opalony policzek. Roześmieliśmy się. Piotruś orzekł, że z kawą to nadzwyczaj
udany pomysł i że jestem pełna niespodzianek, jak w szkolnych czasach,
201
gdy plułam mu z piętra na głowę albo udawałam skomlenie psiaka na szkolnym koncercie u
„Głuchoniemych" na placu Trzech Krzyży.

— Powoli się odnajdujemy! — zmarszczyłam nos, jak to czyniłam dawniej, w chwilach
specjalnie uroczystych.
Przy kawie ze śmietanką zaproponował, żeby wreszcie obejrzeć przywiezione dla mnie
prezenty.
— Wolałabym, żebyś teraz coś o sobie opowiedział. Skaczemy wciąż z tematu na temat bez
ładu i składu — uśmiechnęłam się przymilnie, dotykając palcami jego dłoni.
Postanowiłam odłożyć tę przyjemność „na później, gdy inne rozkosze zawiodą". Tak sobie
właśnie pomyślałam.
— Okay! — rozpromienił się i ożywił. Sięgnął po butelkę koniaku. Oczy mu połyskiwały
szelmowsko i zielono. Szczupła, nerwowa twarz zmieniała wciąż wyraz. Rozgadał się. Dłoń
sięgała do lekko przerzedzonych włosów. Przeciągał po nich palcami jak wtedy, gdy spadała
mu na czoło gęsta, jasna czupryna.
Opowieść zaczął od pierwszego listu do mnie przesłanego przez Za-zulkiewicza, który
określił mnie jako „kobietę zasadniczą", czego Piotruś nie potrafił sobie w żaden sposób
wyobrazić. Kółeczko zamknął na czasach, gdy spacerowaliśmy po majowym nabożeństwie
pod kwitnącymi kasztanami, wokół kościoła Świętej Barbary. O swoim bytowaniu w Anglii
mówił niewiele, zdawkowo, jak o krótkim i tymczasowym okresie, chociaż był to szmat
życia. Nie padło ani razu słowo „żona", „dzieci", „dom". Tak, jakby to w ogóle nie istniało.
Natomiast wojna, związane z nią sytuacje i okropności zajmowały w tych wspominkach
poczesne miejsce. Nocne loty, dramatyczna śmierć kolegów, bombardowania niemieckich
miast, popijawy w kasynie z angielskimi pilotami — wszystko to było dla niego wciąż czymś
najistotniejszym i tak bliskim jak nieomal dzień dzisiejszy.
— Nie miało się żadnych zmartwień, a za to morze piwa, skrzynie papierosów, stada
dziewczyn — mówił z taką miną, jakby miał te dwadzieścia parę lat i tkwił w nich jeszcze
teraz. — W kantynie, w oczekiwaniu na alarm lub nocny lot, śpiewało się z angielskimi
kolegami nieprzyzwoite RAF-owskie piosenki „o kotkach na dachu" — ciągnął z chłopięcym
błyskiem w oczach, z rozpromienionątwarzą, jakby codzienne wymykanie się śmierci było
niesłychanie pasjonującą zabawą.
Patrzyłam na niego z mieszanym uczuciem, wahającym się między zgrozą a rozbawieniem.
Wszystko to wciąż żywe trwało w nim jak fotografia zamknięta w medalionie. Jakby jego
życie składało się wyłącznie z dwu długich i zupełnie różnych etapów nie spiętych żadną
klamrą, żad-
202
nym logicznym ciągiem. Owa wojna i czas, gdy chodziliśmy do szkoły. Do tego okresu
najchętniej wracał w swoich wspomnieniach. Mieszał je świadomie z wojennymi, jakby tylko
one się liczyły, stanowiły prawdziwe życie. Wszystko inne było jedynie wegetacją
niewartąjednego słowa. Pomyślałam, że na tamten przemilczany rozdział przyjdzie jeszcze
czas i nie należy o nic wypytywać.
Piotruś pamiętał zadziwiająco wiele szczegółów i sytuacji, o których ja już dawno
zapomniałam. Słuchałam więc trochę jak bajki, wybuchając razem z nim śmiechem. Pamiętał,
że Kostyrówna pokazała mu na schodach język za mymi plecami, a ja, gdy mi się ukłonił,
przeszłam z tak dumną miną, jakbym trzymała jajko na głowie, chociaż opadały mi jedynie
skarpetki. Także i ja wtrącałam między jednym łykiem kawy a drugim koniaku swoje
opowieści z tamtego czasu. Trochę je ubarwiałam, chociaż i bez tego były wystarczająco
zabawne. Wybuchaliśmy więc coraz częściej beztroskim śmiechem, prześcigając się w
odgrzebywaniu nas samych z przeszłości. Chwytaliśmy się przy tym za ręce jak dzieci,
padaliśmy sobie w objęcia. Trochę w tej zabawie przeszkadzała mi muzyka. Od pewnej
chwili z cichej i nastrojowej przeszła w namiętny rytm tanga. Piotruś też jakby stracił na
zapale w tych swych opowieściach. Stał się roztargniony, chaotyczny. Wyglądało na to, że

myśli już zupełnie o czymś innym, ale wciąż jeszcze nie sprecyzowanym. Zamilkłam,
obciągając na opalonych kolanach spódnicę.
— Chodź, zatańczymy! — poderwał się gwałtownie z fotela. Zadźwięczały na stoliku puste
filiżanki. — Przysięgam, że nie depczę po palcach. Chwycił mnie w ramiona, przytulił,
okręcił wokół siebie. Kocimi ruchami poprowadził w zmysłowym rytmie nieśmiertelnej
„Żaluzi". Policzek przy policzku, udo przy udzie. Pachniał świeżo i przyjemnie. Dłoń błądziła
miękko po moich plecach, jakby czegoś szukała. Przywierała do nich coraz mocniej,
pieszczotliwiej.
„Dobrze, że nie mam stanika" — pomyślałam głupio, bez sensu, ale byłam wciąż dumna z
tego, że moje piersi w niczym nie przypominają jamniczychuszu.
W gwałtownym, staroświeckim przechyle zajrzał mi przeciągle w oczy. Przesunął ustami po
moich ustach chwytając dolną wargę zębami. Umknęłam wzrokiem na boki, trzepocząc w
zakłopotaniu rzęsami, sama rozbawiona swoją reakcją. Wtulił mnie w siebie i prowadził dalej.
Przemykał się zwinnie między meblami w ramionach ze mnąniby na miękkich łapach
gigantyczny kot z myszą w zębach.
Róże więdły w słońcu. Przytulność seledynowych ścian, zwiewność firanek w oknach,
otaczająca zewsząd melodia — wszystko to odgradza-
203
ło nas od świata zewnętrznego. Zatracaliśmy powoli poczucie czasu i rzeczywistości.
„To już koniec! — pomyślałam z rezygnacją. — Nie wytrzymam nie tylko do ślubu, ale
nawet do zmierzchu".
Ciało wypełniało się ołowiem, zasychało w gardle, nogi myliły rytm. Czułam, że blednę, że
serce mi dygocze. Traciłam oddech. Tańczyliśmy jak w transie, obracając się coraz wolniej,
jak płyta na nie dokręconym patefonie z naszych szczenięcych lat.
— Nie szkoda czasu? — zajrzał z bliska w oczy.
— Pewnie, że szkoda! — przytaknęłam skwapliwie, myśląc nie tylko o tej chwili, ale o
wszystkich zmarnowanych latach. Jego z jakąś tam Szkotką, a moich z Busiem. I nie tylko z
nim. Piotruś też nie był święty.
— Więc na co czekamy? — roześmiał się cicho, radośnie. Oczy mu pociemniały jak morze
przed burzą.
— Nie wiem! —wymamrotałam pełna zdumienia, żejeszcze się kręcimy po pokoju, zamiast
już od godziny leżeć w łóżku.
Pchani impulsem rzuciliśmy się jak na komendę w kierunku schodów prowadzących na
pięterko do sypialni. Piotruś biegł pierwszy, przeskakując po dwa stopnie. Ciągnął mnie za
sobą, ściskając dłoń aż do bólu. W mgnieniu oka byliśmy nadzy. Części naszej garderoby
zaścielały błękitny dywan, układając na nim nowy abstrakcyjny wzór.
ROZDZIAŁ 9
Miodowy miesiąc zaczęliśmy więc przed ślubem. Podróż poślubną odbywaliśmy natomiast
autobusami po Warszawie. I to tylko wtedy, gdy trzeba było uzupełnić zapasy w lodówce i
spiżarni. Postanowiliśmy nie opuszczać łóżka, aby w miarę możliwości nadrobić zaległości w
tym względzie, nagromadzone od dziesiątków lat. Co do tego zgadzaliśmy się oboje bez
zastrzeżeń. Musiałam z tego powodu przesunąć termin urlopu na wcześniejszy. Nie było to
sprawą prostą. Dopomogła mi w tym Liza, z całym zrozumieniem dla spraw erotycznych.
Byłam więc do piętnastego października wolna od zajęć w szpitalu i w ośrodku zdrowia.
Powrotu ojca spodziewałam się pod koniec mego urlopu. Ewa zaproponowała, że zajmie się
domem i Kacunią. Obiady postanowiła jadać w uczelnianej stołówce.
Od paru miesięcy układałam tak swoje sprawy, aby urlop spędzić samotnie w Zakopanem i
dopasować go do powrotu Piotrusia. Liczyłam, że gdy przyleci z Anglii, zechce mnie tam
odwiedzić. Zamierzałam rozejrzeć się dla niego za jakąś luksusową, prywatną kwaterą.
Spotkanie po latach na gruncie neutralnym, w jesiennej scenerii górskiej, wydawało mi się

znakomitym pomysłem i dyplomatycznym posunięciem. Przysięgałam sobie, że nieprędko
mu ulegnę. Cieszyłam się na długie „tokowanie". W tym bowiem okresie mężczyzna jest
takim, jakiego by się chciało widzieć na co dzień. Niezmordowany, pełen fantazji i
opiekuńczy. Nie jest mu straszna ani zła pogoda na spacerach, ani kosmiczny rachunek w
lokalu. Zapragnęłam więc tych „toków", aby znów poczuć się kobietą pożądaną i otrzymującą
kwiaty bez specjalnej okazji.
Jak zwykle w moim życiu wszystko ułożyło się inaczej. Po dyżurze, poprzedzonym
„poślubnym rankiem", jadłam z Ewą kolację. Składała się z owoców i mleka. Ewa
zdecydowanie nie lubiła gotować. Twierdziła, że jest to niepotrzebna strata czasu.
205
—Wyjeżdżam do Zakopanego — oznajmiłam siadając za stołem. Chciałam mieć już to
kłamstwo za sobą. Krępowało mnie ujawnienie Ewie prawdy o planowanym pobycie w domu
Piotrusia. Była jednak moim dzieckiem.
— Sama? — zapytała rzeczowo.
— Na razie sama. Piotruś wpadnie trochę później — podtrzymywałam poprzednią wersję
udając, że jestem wyłącznie pochłonięta obieraniem jabłka. Czułam się nieswojo.
— A jak się nazywa ten dom, maa?
— Nie wiem... Chyba „Krokus". Tak na pewno „Krokus" — plątałam się nie przygotowana
na takie pytanie. Uczepiłam się pierwszej lepszej nazwy, jaka mi wpadła do głowy.
Spojrzałam na Ewę.
—A przypadkiem nie „dewizowa chatka"? — Przechyliła głowę i zamrugała do mnie lewym
okiem, do złudzenia naśladując dziadka.
Roześmiałam się, czując z przerażeniem, jak rumieniec wypływa mi na policzki. Moja córka
była w tej rozmowie bardziej dorosła niż ja. Krajałam nerwowo jabłko na cząstki.
Odstawiła szklankę i objęła mnie za szyję, przytulając twarz do mego policzka.
— Maa, nie traktuj mnie jak głupiego dzieciaka — szepnęła z wyrzutem. — Jestem już
dorosła, a ty nie potrafisz kłamać.
— Nie wiedziałam, jak to przyjmiesz — westchnęłam. —Nie jest mi przecież obojętne, co
sobie pomyślisz — głaskałam jej ramię. Co za ulga, że wszystko rozumie, że nie muszę jej
dalej okłamywać.
— Nie jestem staroświecką córką z twego pokolenia — potarła policzkiem o moją twarz. —
Mnie może zaboleć tylko kłamstwo, maa... Dziaduś mnie w życiu nie okłamał. Czasem tylko
kluczy i kręci, ale nie kłamie. Uwielbiam go za to...
— Kochanie... — zdołałam wyszeptać. Głos mi się załamał. Jeszcze raz uświadomiłam sobie,
jak mało znam skomplikowaną osobowość własnego dziecka.
— Więc co jest, maa, z tym twoim Piotrusiem? — dopytywała się konspiracyjnym szeptem
podobnym do dziadkowego, żeby mnie rozbawić.
— Chyba coś z tego będzie — odpowiedziałam w tej samej tonacji. — Na razie
postanowiliśmy nie opuszczać przez miesiąc domu.
— Daję ci moje błogosławieństwo! — złapała Kacunię w objęcia i kręciła się z nią po kuchni
w takt nuconej melodii: „Zakwitnę różana twojej drodze".
Następnego dnia z niewielką podróżną torbą przeniosłam się do Piotrusia. Zawierała jedynie
osobiste drobiazgi — wszystko inne było mi wcześniej przez niego podarowane.
206
W ściennych szafach, obok jego garniturów, wisiały moje od niego sukienki i bluzki. Obok
jego butów kilka par moich od niego pantofli. Obok jego swetrów moje swetry. Nie tylko
więc my byliśmy razem, ale także i nasze ubrania nie mogły wisieć oddzielnie. Była w
nichjakaś cząstka nas samych, która nie mogła istnieć bez tej drugiej. Tak właśnie
zdecydował Piotruś, któremu pomagałam układać i zawieszać w szafach naszą garderobę.
Cudownie było kręcić się razem po jasnym, nowym domu, pełnym jesiennego słońca i

kolorowych kwiatów. Przestawialiśmy raz jeszcze meble. Wyciągało się z waliz przeróżne
drobiazgi, aby je rozwieszać, układać, przyozdabiać nimi wnętrze tego, co Piotruś nazwał
naszym „lotniskowcem". Nie byłam zachwycona tym określeniem. Kojarzyło się z
niepokojącym oczekiwaniem, ciągłym ruchem. Czymś niestałym i tymczasowym. Słowo
„lotnisko", a tym bardziej „lotniskowiec", nie gwarantowało bezpieczeństwa. Nie zawierało w
sobie niczego stałego, jak na przykład „nasz dom" albo „nasza twierdza". Brzmiały te nazwy
może i banalnie, ale za to jednoznacznie.
— Jesteś dziecinnie przesądna. Skąd to u ciebie? — śmiał się ze mnie Piotruś, gdy mu
nieśmiało zwierzyłam swoje odczucia. — Dla mnie przez wiele lat lotnisko było domem.
Czas ten, mimo wszystko, uważam za najlepszy, najwartościowszy w moim życiu.
—Niech ci będzie — zgodziłam się bez entuzjazmu. Nagle doznałam olśnienia. Coś
wypłynęło z mojej podświadomości. Zdałam sobie sprawę, że od momentu naszej
korespondencji, a później jego przyjazdu, nurtowała mnie pewna nie wyjaśniona, nie
dopowiedziana sprawa. Postanowiłam wyrzucić to „coś" z siebie.
Jak zwykle po późnym śniadaniu leżeliśmy na puchatym dywanie obstawieni filiżankami z
kawą i „drinkami". Piotruś był do nich przyzwyczajony jak niemowlę do mleka.
„Znaleźliśmy swoje miejsce na ziemi" —jak to żartobliwie określiłam, gdy z łóżka
przenieśliśmy się definitywnie na dywan, zarzucony poduszkami. Dyskretna muzyczka
„sweet" — ustępstwo na rzecz Piotrusia, snuła się wraz z pasemkami papierosowego dymu.
Piotruś palił dużo.
— Nasze rozmowy ciągną się od paru tygodni — zaczęłam ostrożnie, z głową wtuloną w
ciepłe zagłębienie jego ramienia — a ja wciąż jeszcze nie wiem, co będziesz robił, w jaki
sposób pracował. Przecież mój urlop wkrótce się skończy, a tobie zacznie dokuczać
bezczynność. — Mówiąc to uprzytomniłam sobie, że mimo pełni szczęścia nawiedzają mnie
momenty czegoś w rodzaju tęsknoty do moich pacjentów, do skalpela w palcach. Szpital stał
się cząstką mego życia, mego domu, chociaż dotychczas nie zdawałam sobie z tego tak jasno
sprawy, jak właśnie teraz.
207
— Zlituj się, czyja w ogóle muszę pracować? — Przeczesywał pieszczotliwie palcami moje
włosy. — Na szczęście nie muszę! — podniósł głos o nutkę. — Sądzę, że i ciebie uda mi się
wkrótce namówić do nieróbstwa — uniósł głowę i przesunął wargami po moim policzku. —
Będziemy się kochali, podróżowali, zwiedzali świat. Po prostu korzystali z tego, co
nagromadziłem, co sobie ciężko wypracowałem przez te wszystkie lata — uzupełnił. — Jeżeli
nie mogę być pilotem, to nie będę nikim innym! — zirytował się sięgając po nowego
papierosa.
— Dlaczego? — westchnęłam mimo woli. Taki nie zajęty żadną pracą mężczyzna, a przy tym
odżywiony i z pieniędzmi, stanie się wkrótce czymś w rodzaju wypasionego kocura w okresie
marcowym, obleganego niepokojąco przez stado kociaków różnej maści i wieku. Nie
widziałam i nie chciałam widzieć Piotrusia w charakterze czterdziestopięcioletniego rencisty.
— Musisz mieć przecież jakieś zajęcie! — poruszyłam się niespokojnie, odpędzając dłonią
dym, który mnie drażnił.
— Na przykład? — w głosie brzmiało rozbawienie. Nie traktował poważnie moich słów.
— Wydaje mi się, że wiem, co byś doskonale potrafił robić i co dałoby ci ogromną
satysfakcję... — uniosłam się na łokciu i zajrzałam mu w oczy, zawsze miały dla mnie w
sobie coś urzekającego. Przesunęłam palcem po ciemnych łukach brwi. Przygarnął mnie do
siebie i odsuwając rękę z papierosem pocałował w usta.
— Jestem wreszcie szczęśliwym człowiekiem, a ty chcesz mnie unieszczęśliwić. Narzucasz
coś, czego wcale nie pragnę, za czym nie tęsknię i chyba nigdy tęsknić nie będę — tłumaczył
powoli, z cierpliwością, jak nierozumnemu dziecku.

—Ależ ja mam znakomity pomysł! — upierałam się. — Posłuchaj... Nie pozwolił dokończyć
zaczętej myśli. Zgniótł w popielniczce papierosa i rozpoczął ustami wędrówkę po moich
ramionach.
— Co ty ze mną, dziewczyno, wyprawiasz? — mamrotał przyciągając mnie do siebie. —
Któregoś dnia wykituję ci na zawał — ciągnął urywanym głosem, bez wiary we własne
słowa. Czuło się w nich dumę, nie lęk. —To już dzisiaj piąty raz, a dopiero południe.
— Czwarty — sprostowałam chwytając go za uszy, co zawsze wprawiało Piotrusia w stan
rozbawienia, a mnie dodawało poczucia stabilności, czego ani on nie mógł zrozumieć, ani ja
wytłumaczyć.
—Ajeszcze całe popołudnie przed nami — śmiał się walcząc z ostatnią kokardką przy nocnej
koszuli, noszącej angielską metkę.
— I noc! — uzupełniłam z westchnieniem. Wszystko wydało się w tej chwili nieistotne,
błahe. Po prostu głupie i nie na miejscu. Jak chociażby
208
ta moja przemowa na temat jego pracy. Niech żyje, jak chce, jak mu się podoba. Byle tylko
nic się między nami nie zmieniło, nie popsuło. Przymykając oczy zdołałam jeszcze pomyśleć,
że „nie należy stwarzać konfliktowych sytuacji" i oboje znaleźliśmy się poza czasem.
W naszych nie kończących się rozmowach doszliśmy do wniosku, że „jesteśmy uszyci tylko
dla siebie" i z tym przeznaczeniem się urodziliśmy. Tyle tylko, że kiedyś byliśmy zbyt
młodzi, aby to zrozumieć i ocenić. Gdy zaczęliśmy pojmować, rozdzieliła nas wojna i
poprowadziła manowcami. Teraz więc powinniśmy uczynić wszystko, aby razem i
szczęśliwie przejść ostatni odcinek naszego życia.
W chwilach wolnych od pieszczot i posiłków Piotruś uparcie powracał do tematu naszego
małżeństwa. Uważał, że powinniśmy zalegalizować nasz związek. Nie było powodu z tym
zwlekać. Zalegalizować nie tylko ze względu na moją rodzinę, ale na wypadek jego śmierci.
Chciał, abym po nim dziedziczyła.
— Człowiek dziś jest na ziemi, a za chwilę na chmurce — dodawał z przejęciem. — Wiem
dobrze, jak to jest. Straciłem wszystkich prawie kolegów, z którymi latałem na bombowcach
— tłumaczył w odpowiedzi na moje dąsy i niechęć do „spadkowych rozmów".
— O czym ty mówisz!? — denerwowałam się. — Nie ma przecież wojny, a ty jesteś okazem
zdrowia!
— Wiosną przypłynie statkiem mój nowy samochód — odpowiadał z powagą. —A ja, trzeba
ci wiedzieć, kocham szybkość. Po prostu zapominam, że nie jestem w powietrzu, lecz na
szosie — uzupełnił chełpliwie. Jak większość mężczyzn był wciąż dużym chłopcem.
— Na szczęście są u nas ograniczenia szybkości. Jak zaczniesz płacić mandaty, to się
przyzwyczaisz do normalnej jazdy — śmiałam się. Wszystko, o czym mówił, wprawiało mnie
w dobry, wesoły nastrój. Czułam, jak moja miłość do niego przechodzi w różne fazy w
zależności od sytuacji i nastroju. Od zmysłowej do platonicznej. Od platonicz-nej do
macierzyńskiej i znów do namiętnej o nie przeczuwanym nasileniu. Pragnęłam go nieomal
każdej chwili, tak jak i on mnie pragnął. Określał te nasze spontaniczne szaleństwa
„sprzężeniem zwrotnym", a ja „doborem naturalnym". Bywało, że postanowiliśmy powłóczyć
się po Starym Mieście, wpaść do Fukiera na wino. Wsiadaliśmy w autobus albo taksówkę,
jeżeli się taka nawinęła, i już po kilku minutach tą samą taksówką zawracaliśmy do domu,
aby w pośpiechu dopaść drzwi, znaleźć się w sypialni.
— Dobrze, weźmiemy ślub — godziłam się szczęśliwa. — Zastanów się jednak, czy będzie ci
równie dobrze ze mną, gdy miną szaleństwa. Nie
209
mam najłatwiejszego charakteru... —tłumaczyłam z czułym uśmiechem gładząc po twarzy,
obrysowując palcem kształt jego ust, jego oczu.

„Trzeba było całe życie szukać, błądzić, przechodzić przez różne łóżka aby wreszcie wrócić
do pierwszej miłości ze szkolnych czasów" — myślałam ze zdumieniem i smutkiem.
Musiałam przeżyć aż tyle dramatów aby dojść do początku, zamknąć jakieś kółko.
— Moje głupiątko — mówił z najczulszym wyrazem w połyskliwych źrenicach — zawsze
kochałem tylko ciebie. Wszystko, co było wtedy, gdy nie byłaś przy mnie, jest czasem
straconym, niebyłym. Rozumiesz?
— Rozumiem — przytakiwałam wzruszona i szczęśliwa. Tuliłam się do niego, aby słyszeć
uderzenia serca, poczuć zapach skóry. I szaleństwo zaczynało się od początku. Byliśmy wciąż
głodni siebie i nienasyceni. Nie wiedziałam, nie przeczuwałam nawet, że może być właśnie
tak.
— Weźmiemy ślub w Boże Narodzenie — postanowiłam. — Będzie to czas najpiękniejszy.
Śnieg, płonąca choinka.
I zaraz zobaczyłam siebie jako prawowitą panią tego domu, a Ewę i ojca obok Piotrusia przy
świątecznym stole z dwunastoma tradycyjnymi potrawami.
— Cudownie! — przystał z zachwytem. — Pierwsza wigilia w Polsce z pierwszą panią mego
serca! Trzeba natychmiast pisać do Londynu, do Zazulkiewicza, żeby przysłał katalogi ze
ślubnymi sukniami — zapalił się. Chciał już działać, zrywając się z naszego „miejsca na
ziemi".
— Suknię zaprojektuje Ewa. Obiecała! — roześmiałam się radośnie i głośno. Życie było
czymś prostym i pięknym. Dziw brał, że nie dostrzegałam tego wcześniej. Widocznie było we
mnie coś z chęci posiadania tego, o czym ojciec mówił i rozumiał pod słowem „ściana".
Termin ślubu był więc uzgodniony. Omówiony dokładnie i więcej już nie wracaliśmy do tego
tematu, gdyż, jak twierdził Piotruś: „nie mówimy, lecz czynimy, bo inaczej w słowach się
wszystko jak w wodzie rozpłynie".
Deszcz padał od rana. Wiatr zagnieździł się w starych klonach. Strącał rudziejące liście,
przeganiał je po trawnikach naszej posesji.
— A my w „lotniskowcu", a my szczęśliwi! — dogadywał Piotruś. Kręcił się po kuchni,
wybierał odpowiednie wino do kolacji. Przepasana koronkowym fartuszkiem piekłam
kurczaka, obsmażałam do niego cząstki jabłek w maśle. Pachniało smakowicie.
— I ty twierdzisz, „darling", że ja nie pracuję! — śmiał się, rozstawiając na stole angielską
porcelanę w różowy wzorek. —A kto po śniadaniu zmywał naczynia? Kto nakrywa do stołu i
kto za chwilę przyniesie z szafy kieliszki?
210
— Nie zapomnij przetrzeć ściereczką! — upominałam ze śmiechem, patrząc, z j akim przej
ęciem układa przy talerzach serwetki w różowe kwiatki.
— Powiedz, że jestem genialny!
— Jesteś genialny! — stwierdziłam z przekonaniem i powagą.
Był przede wszystkim domatorem. Lubił dobrze zjeść i liczył w tym względzie na moje
talenty kulinarne. Twierdził, że zbyt długo odżywiał się źle przygotowanymi potrawami z
puszek i nie dogotowanymi jarzynami z wody, aby teraz jadać byle jak i byle co. Myślałam ze
strachem, że przy mojej pracy w szpitalu i rozlicznych zajęciach nie znajdę zbyt wiele czasu
na pichcenie zwykłych, codziennych posiłków, nie mówiąc już o bardziej wyszukanych.
— Na szczęście jestem w Polsce, a nie w Anglii. Mogę wreszcie jeść, a nie jedynie zabijać
głód, jak to się przeważnie u nas w domu robiło. Moja żona wciąż się odchudzała. Była przy
tym osobą nieprawdopodobnie oszczędną — stwierdził przy polewaniu sałatki owocowej
słodką śmietanką z cukrem. Przełknął przy tym łakomie ślinę.
„Oszczędzała, chomikowała i poszła do piachu. Teraz ktoś inny będzie z tego wszystkiego
korzystał" — pomyślałam bez większego żalu.

Pierwszy raz padło słowo „żona" i coś na temat jego domowych stosunków. Zastanawiałam
się, czy temat podtrzymać, czy nie. Doszłam jednak do wniosku, że nie należy grzebać ani w
jego, ani w mojej przeszłości. Z takich rozmów nigdy jeszcze nic dobrego nie wynikło.
— Jeżeli już mówisz o pracy — zmieniłam dyplomatycznie temat, posyłając ustami całusa
znad patelni — to chciałabym ci wreszcie powiedzieć, jaki mam w związku z tym genialny
pomysł.
— Mów! — westchnął wywracając zabawnie oczy ku górze, jakby wzywał niebiosa na
świadka mego uporu. — Dowiem się wreszcie, jaką szykujesz na mnie zasadzkę.
— Otóż wydaje mi się... — zaczęłam z namysłem, przewracając widelcem na drugą stronę
rumianą połówkę kurczaka — że stanowczo powinieneś...
Nie dokończyłem jednak zdania. Odezwał się bowiem krótki, nieśmiały dzwonek przy
frontowych drzwiach. Spojrzeliśmy w zdumieniu na siebie. Nie spodziewaliśmy się
odwiedzin. Nikt oficjalnie nie wiedział o naszej obecności w domu. Podtrzymywałam wersję
o Zakopanem. Nie mógł to być również listonosz. Godzina nie była ku temu odpowiednia.
Piotruś odruchowo podciągnął zsunięty krawat i ruszył w kierunku przedpokoju, aja za nim.
Wyobraziłam sobie nagle, że za drzwiami stoi Busio z pełnymi walizami książeczek do
nabożeństwa. I chociaż była to rzecz zupełnie nieprawdopodobna, poczułam, jak się pode
mną nogi uginają.
211
W złotawym świetle palącej się nad drzwiami latarenki stała Liza. Onieśmielona. Z miną
zatroskanej dziewczynki, w zielonym płaszczu pod czerwoną parasolką. Objawiła się nam jak
modelka z jesiennego żurnalu mód.
— Och, przepraszam, przepraszam... — przytulała smukłe nogi jedna do drugiej w
czółenkach na wysokim obcasie, przybierając pozę zawstydzonego podlotka. — Zobaczyłam
światło i pomyślałam, że może jesteś sama... — zwróciła się do mnie z rozbrajającym
uśmiechem. Policzki zaróżowił wiatr, zwichrzył ciemne włosy w puszysty nieład. — Mam dla
ciebie wiadomość — urwała przenosząc zakłopotany wzrok na Piotrusia.
— Wejdź, proszę — zaproszenie wypadło chłodno, chociaż starałam się być uprzejma. — To
jest Piotr, a to Liza, moja koleżanka ze szpitala — przedstawiłam ich sobie.
Piotruś wyjął z jej ręki parasolkę. Trzymała ją z bezradnością dziecka. Pomógł ściągnąć
luźny, wełniany płaszcz. Zapachniało perfumami Guerlaina. Miała sukienkę w kolorze zgniłej
zieleni, jaśniejszą parę tonów od płaszcza.
— Ja tylko na chwileczkę — tłumaczyła się. — I jeszcze raz przepraszam za najście... —
trzepotała rzęsami ze skruchą i zakłopotaniem.
„Urodzona aktorka" — pomyślałam cierpko, z niechęcią za to nagłe wtargnięcie.
— Telefonował do szpitala jakiś pan Zygmunt — spojrzała niepewnie w stronę Piotrusia. —
Prosił, aby zawiadomiono cię, że w sobotę wraca twój ojciec z Turcji.
— Dziękuję — skinęłam głową. Piotrowi zrzedła mina. Sprawiło mi to przyjemność.
— Zygmunt to przyjaciel mego ojca — zwróciłam się do niego wyjaśniającym tonem.
Rozsiedliśmy się w salonie w głębokich fotelach. Piotruś z galanterią podsunął Lizie pudełko
z papierosami, podał ogień. Nie patrzyła na niego. Przykryła powiekami do połowy pięknie
wykrojone oczy. Mógł stwierdzić, jak długie ma rzęsy i jaki rzucają miękki cień na
zaróżowione policzki.
— Boże, kurczak! — poderwałam się z miejsca. Był to ostatni moment, żeby uratować
chrupiącą złotawą skórkę.
Dodałam jedno więcej nakrycie, zapaliłam świece w lichtarzu i wysunęłam się na palcach do
łazienki poprawić makijaż. Z pokoju dochodził stłumiony śmiech Lizy i ożywiony głos
Piotrusia. Coś powiedział, co musiało ją rozbawić. Opowiadał świetnie, obrazowo.
— Chodźcie na kolację! — stanęłam w progu z uśmiechem i przeczesaną starannie fryzurą.
212

— Będę miał wreszcie kumpla do drinka! — cieszył się Piotruś, obejmując mnie ramieniem.
— Okazało się, że pani uwielbia Campari! — tryumf wyzierał z oczu, jakby odnalazł wodę na
pustyni. — Ciebie trudno namówić na szklaneczkę czegoś mocniejszego — przesłał mi
ukośne spojrzenie. Wiedział, że jest urokliwe. Odpowiedziałam uśmiechem. Byłam pewna, że
Liza nie tylko nie próbowała w swoim życiu Campari, ale także o nim nie słyszała. Kłamała z
niewiadomego powodu. Nigdy naprawdę nie była sobą.
„Żeby być sobą, trzeba być kimś" — pomyślałam. Liza nie reprezentowała widocznie żadnej
indywidualności.
Piotruś krzątał się wokół barku z minąkonesera. Przygotowywał drinki, otwierał puszkę
solonych orzeszków, wyciągał także chowaną na specjalne okazje butelkę „Royal Pearl".
— Może kostkę lodu? — zaproponował unosząc w dłoni szklaneczkę napełnioną do połowy
rubinowym płynem rozcieńczonym odrobiną wody sodowej. —Niestety, będzie bez plasterka
pomarańczy. Są nieosiągalne — westchnął.
Liza skinęła wdzięcznie zgrabną główką, wpatrując się w niego szeroko rozwartymi oczami
pełnymi naiwnego podziwu, jak dziecko w oblicze świętego Mikołaja, w którego jeszcze nie
przestało wierzyć.
Parsknęłam śmiechem. Gra jej twarzy i oczu nie pasowała do Lizy, jaką znałam ze szpitala.
W żadnym wypadku nie była uległym, naiwnym kobieciątkiem.
— Gdzie jest lód? — popatrzył na mnie w zaaferowaniu, szukając srebrnych szczypczyków.
Sądził, że go, jak zwykle, przyniosę z uśmiechem.
— W zamrażalniku — odpowiedziałam czule i przestałam zwracać na niego uwagę.
— Miałaś świetny pomysł, żeby nas odwiedzić — rozsiadłam się naprzeciw Lizy, zakładając
nogę na nogę. Nie były gorsze od jej nóg. — Po drinku zjemy kolację, a później, gdy będziesz
miała ochotę, Piotruś przegra ci taśmy ze świetnymi nagraniami.
— Och, cudownie! — wykrzyknęła z roztargnieniem, rozglądając się taksująco po salonie,
chociaż usiłowała robić to dyskretnie. W jej oczach było tyleż zachłanności, co zachwytu.
— Pięknie! — westchnęła z niekłamanym podziwem. — Dobrze ci się tu mieszka, prawda?
— Bardzo dobrze — potwierdziłam wodząc wzrokiem za krzątającym się Piotrusiem. Była to
moja maleńka chwilka tryumfu nad jej młodością.
Kolację zjedliśmy w doskonałym nastroju. Piotruś chwalił moją kuchnię, Liza zachwycała się
zastawą i antycznymi lichtarzami. Płonęły w nich
213
po trzy różowe, ozdobne świece. Czułam się znakomicie w roli gospodyni. Widziałam
aprobatę w oczach mego przyszłego męża. To mi wystarczyło.
— Dobrze, że przyszłaś — potwierdziłam raz jeszcze w trakcie rozmowy, nakładając jej
następną porcję owocowej sałatki. I było to prawdą. Liza bowiem okazała się miłą
towarzyszką przy stole. Wypytywałam ją o moich pacjentów, dowiedziałam się kilku płotek
na temat nowego romansu kolegi z chirurgii, a także o możliwości wprowadzenia nowych
stawek za dodatkowe dyżury. Również sprawa mojej specjalizacji drugiego stopnia została
wreszcie załatwiona. Liza schowała „na deser" tę radosną dla mnie nowinę.
— Sądziłam, że cię ona w tej sytuacji nie ucieszy... —zdumiała się moją spontaniczną
radością przenosząc wzrok ze mnie na Piotrusia. — Czeka cię przecież dodatkowa, ogromna
praca i trudne komisyjne egzaminy.
— Jakoś to będzie! — wykrzyknęłam ojcowym porzekadłem. — Cztery lata czekałam na tę
decyzję.
— Zlituj się! — jęknął Piotruś. — Zamiast się powoli wycofywać z obowiązków, bierzesz na
siebie nowe...
— Dam radę! Zobaczysz, że wszystkiemu dam radę! — odpowiedziałam z wiarą w głosie i
zmieniłam szybko temat.

Przy winie i serach Piotruś bawił nas angielskimi dowcipami o koniu, który przychodził
codziennie do baru na drinka, o kanapkach z pomidorem wyrzuconych w pociągu za okno.
Wreszcie o bójkach i awanturach między naszymi a szkockimi lotnikami o dziewczyny.
Wspominał kawały, jakie sobie wzajemnie czyniono w ośrodku szkoleniowym w Newton, o
dramatycznych nocnych lotach, o psach pod kantyną wyczekujących na swoich panów, którzy
nigdy nie mieli powrócić do bazy. Potem znów przeszło się do spraw codziennych. Do
kłopotów mieszkaniowych Lizy, do trudności z założeniem telefonu. Nie śmiałam zapytać
przy Piotrusiu, jak układają się obecnie jej sprawy z Mirkiem. Mogła sobie tego nie życzyć.
— Nie majak posiłki w domu — stwierdziła Liza, solidaryzując się z Piotrusiem. Wychwalała
mnie jako „kucharza doskonałego". — Gdy wyjdę za mąż, sama zajmę się gospodarstwem —
dodała z rozbrajającym uśmiechem i szczerością w szeroko rozwartych oczach. — Ogromnie
lubię gotować.
— Nie będziesz miała na to czasu — westchnęłam sceptycznie. — Wiesz przecież, jak to jest
w naszym zawodzie.
— To zrezygnuję z pracy — odpowiedziała lekkim tonem, jakby to było czymś zupełnie
oczywistym, że zawód lekarza można zmienić na kucharzenie w domu.
214
— Nie opowiadaj! — obruszyłam się. — Po paru miesiącach miałabyś całkowicie dość. Ja
także lubię gospodarować, ale nie potrafiłabym zrezygnować z mego zawodu.
—A ja zrobię to bez wahania — powiedziała z naciskiem. W głosie była stanowczość. — Dla
mnie dom i mąż będzie zawsze na pierwszym miejscu, a gdy przyjdądzieci, to już w ogóle nie
ma o czym mówić!—opuściła skromnie oczy na talerz, wydziobując spokojnie widelczykiem
kawałeczki sera.
Piotruś patrzył na Lizę z zastanowieniem i podziwem. Po chwili przeniósł wzrok na mnie.
Nie podjęłam tematu. Uniosłam w górę brwi i bez pośpiechu gryzłam kawałek sera, dając do
zrozumienia, że to, co powiedziała Liza, jest niepoważne i niewarte dyskusji. Piotruś bąknął,
że przy dobrych chęciach i dobrej organizacji pracy można wszystko jakoś połączyć razem, i
zaczął opowieść o znajomym Angliku, który lubił dobrze zjeść, a ożenił się z ko-bietąnie
mającąpojęcia o gotowaniu. W rezultacie sam zajął się kuchnią. Po roku małżeństwo się
rozleciało.
— „Żołądek zwycięzcą!" — oto tytuł do opowiadania — roześmiałam się, gdyż skojarzyło mi
się to z planami, jakie chciałam przedstawić bezskutecznie Piotrusiowi. Zawsze coś wtedy
stawało na przeszkodzie.
Przed północą odprowadzaliśmy Lizę do postoju taksówek. Deszcz przestał siąpić, wiatr
zacichł. Zrobiliśmy w drodze powrotnej długi spacer, trzymając się pod ręce. Cieszyliśmy się,
że wreszcie jesteśmy sami, chociaż wieczór z Lizą zaliczyliśmy do udanych.
— Ładna dziewczyna — stwierdził mimochodem Piotruś.
— Nawet bardzo ładna — przytaknęłam. — Przy tym dobra lekarka. Ma intuicję i pewną
rękę. Nie wierzę tylko w ten jej zapał do gotowania
— dodałam po chwili.
— Wyglądało, że mówi szczerze. Ale co nas to wszystko obchodzi?
— zbagatelizował całując mnie w policzek. — Wróćmy lepiej szybciej do domu...
Roześmieliśmy się oboje, przyśpieszając kroku.
Ojciec siedział za kuchennym stołem z miną starego puchacza, któremu nagle zaświecono
latarką w oczy. Wytrzeszczał je, przekrzywiał głowę, mrugał powiekami.
— Ja wywiozłem półdarmo? Ja? — uderzał się pięścią w chudą pierś z tak zdumionym
wyrazem twarzy i z takim obrzydzeniem, jakby go posądzono o morderstwo.
— Tato... — tłumaczyłam cierpliwie od dłuższej już chwili. Dawno minął mój gniew i cała
sprawa wydawała się raczej zabawna. Nie chcia-
215

łam jednak, aby sądził, że wszystko mu będzie uchodziło bezkarnie, tak jak za życia matki.
Cierpiała, płakała ukradkiem, ale nie potrafiła się mu przeciwstawić. — Na dobrą sprawę, nie
było w co rąk wytrzeć, a o prasowaniu czy suszeniu włosów nie mogło być przez kilka dni
mowy. Radio też poszło...
— I magnetofon — uzupełniła dla porządku Ewa, uśmiechając się czule do ojca.
— No, może coś z tego barachła wywiozłem — spuścił z tonu — ale w zamian przywiozłem
majątek. — Zrobił wymowną pauzę i z trzymanej przed sobą na stole kraciastej ścierki
wysypał pokaźną ilość biżuterii.
Kot siedzący na jego kolanach wyciągnął błyskawicznie łapę, chcąc nią uchwycić toczący się
po białym obrusie pierścionek z topazem.
— Won z łapą! — krzyknął ojciec. — Ani koty, ani dzieci nie bawią się złotem! —tłumaczył
zdumionej Kacuni. Nie była przyzwyczajona do takiego tonu. Parsknęłyśmy z Ewą
śmiechem. Spojrzał na nas surowo. Po chwili pieszczotliwym ruchem zgarnął biżuterię na
jedną błyszczącą kupkę i tę szerokim gestem przesunął w moją stronę.
— Masz i dziel! Wszystko to dla was i nieboszczki matki! — zamrugał nerwowo lewym
okiem. Twarz mu promieniała.
— Prawdziwe złoto? — zapytała Ewa z powątpiewaniem.
—Najszczersze, dwudziestodwukaratowe! —oznajmił głosem znawcy. — Trzeba tylko odbić
próbę, bo Turcy tego nie robią. Wszystko tam u nich po turecku! — machnął lekceważąco
dłonią. —Nawet baby mają gęby zakryte po same oczy. Oko ładne, a co dalej to loteria
fantowa. Oblicze może mieć taka francowate albo w dzioby po ospie — robił przypuszczenia,
śledząc mój każdy ruch.
Oglądałam ciężkie bransoletki, łańcuszki z wisiorkami i różnej wielkości pierścionki. Nie
znałam się na złocie, na biżuterii. Wszystko to jednak wydało mi się podejrzanie ciężkie i
dziwne w kolorze.
— Dużo ryzykowałem dla was — westchnął zawiedziony moim brakiem entuzjazmu i
podejrzliwym oglądaniem każdej sztuki. — Mogłem przez te drobiazgi ładnych kilka lat gnić
w tureckim więzieniu. Kto wie, czyby mnie także nie wykastrowali. U nich to ulubione i
narodowe zajęcie. Bardzo nie kochają, gdy ktoś handluje... — uzupełnił z przejęciem i wiarą.
Musiano mu naopowiadać w podróży głupot, a ojciec uwierzył. Przyjmował bezkrytycznie
wszystko od obcych. Jedynie rodzina nie była dla niego w żadnej sprawie autorytetem.
— Jak opowiem, w jaki sprytny sposób przewiozłem ten nasz skarb — głos mu zadrżał
wzruszeniem przy słowie „skarb" — to włosy na głowie wam ze zdumienia staną! Przejechać
tyle granic i odpraw celnych
216
doświadczyć, a z każdej wyjść obronną ręką i czystym jak łza, to trzeba być mną! Posiadać
moją inteligencję i zimną krew! —zaczął od wychwalania swoich talentów wciąż oczekując
na słowa pochwały. Milczałyśmy obie, wpatrując się w błyszczącą kupkę złota. Przyciągała
wzrok, ale i budziła wątpliwości.
— Początkowo kryłem klejnoty w różnych zakamarkach gaci — o-bjaśniał konspiracyjnym
szeptem, jakby w obawie, że ktoś nas podsłucha — wreszcie wziąłem się na inny sposób, bo z
tymi gaciami to kłopotliwe i nieprzyjemne. Za każdym razem przypominał się ten idiota, twój
mąż, co to pieniądze w rozporku nosił.
— Pieniądze w rozporku, jak to możliwe? — Ewa spoglądała okrągłymi ze zdumienia
oczami. Kąciki lekko drżały z hamowanego śmiechu.
— U niego wszystko było możliwe! — westchnęłam słuchając ojcowej opowieści.
— Pomyślałem sobie: „ryzyk-fizyk" i zastosowałem metodę „wariackich papierów"! —
popatrzył na nas z wyższością. Był zadowolony z siebie i genialnych, w jego pojęciu,
pomysłów. — Jak celnik pytał, czy mam złoto, to odpowiadałem: „A jakże! Przeszło pół
kilograma" i wysypywałem węzełek na ladę.

— No i co? — spytałam nie swoim głosem, spodziewając się potwierdzenia tego, czego się
domyślałam.
— No i nic! Zajrzeli, pogrzebali. Czasem nawet któryś poklepał po ramieniu i wszyscy się do
mnie uśmiechali. O żadnym cleniu mowy nie było. U nas rzadko kto zna się na złocie —
stwierdził z przekonaniem ojciec. —A może też i trafiałem na prawdziwie ludzkich celników.
Też się tacy zdarzają...
— Może to jednak nie złoto? — wtrąciła podejrzliwie Ewa, obracając w palcach szeroką
bransoletkę z błyszczącymi kamyczkami. Trąciłam ją wymownie pod stołem nogą. Nie
chciałam, nie miałam serca powiedzieć ojcu, dlaczego celnicy tak dobrodusznie się z nim
obchodzili, i że jego ostatni „złoty interes" był, jak wszystkie dotychczasowe, wielkim
nieporozumieniem. Jeszcze raz dał się oszukać.
— Tato — zdecydowałam nagle — daj mi tę biżuterię na przechowanie. Na razie nie musimy
sprzedawać. Poczeka się, jak cena złota podskoczy— przekonywałam ojca, nie mając pojęcia,
ile kosztuje obecnie i czy jego cena w ogóle podskoczy. — Zrobi się pod klepką w podłodze
schowek i niech tam sobie leży na „czarną godzinę".
— Złoto jest twoje i możesz robić z nim, co chcesz — zgodził się z ciężkim westchnieniem.
— Ale pieniądz robi pieniądz. Ja tam bym wszystko sprzedał i zaczął mądrze obracać
kapitałem — zmarkotniał, spoglądając na mne niepewnym wzrokiem.
217
Zrobiło mi się go żal. Czułam, że gdybym rozwiała jego złudzenia, mógłby się załamać. Był
taki szczęśliwy i dumny, że zdobył wreszcie dla nas majątek, o którym słyszałam ciągłe,
będąc jeszcze dzieckiem. Raz mu się coś udało w życiu osiągnąć. Czuł się teraz potrzebny,
ważny. Ogarnął mnie lęk, aby ktoś, kto zobaczy tę sztuczną dobrze podrobioną biżuterię, nie
uświadomił go w najlepszej wierze. Bałam się zwłaszcza Wykolejeńca i tej nie znanej, ale
chyba istniejącej Helutki.
— Tato — zaryzykowałam pytanie — czy nic z tych złotych drobiazgów nie zatrzymałeś dla
siebie?
— W imię Ojca i Syna! — przeżegnał się z oczami w słup. — Dla kogo miałbym okradać
własną rodzinę? — zdumiał się.
— A Helutka? — zapytałam półżartem, mrużąc do ojca konspiracyjnie oko.
— Żadne takie! —krzyknął. —Nieboszczce całe życie obiecywałem pierścionek z ametystem.
Nigdy nie było mnie stać, żeby spełnić to jej marzenie. Teraz żadna baba nie dostanie ode
mnie nic z biżuterii! — Blizny na twarzy nabiegły mu krwią. — Na szczęście nie muszę
jeszcze dopłacać! — dorzucił chełpliwie i zażądał herbaty.
— Dziadusiu, opowiedz coś o Turcji — prosiła Ewa, zmieniając dyplomatycznie temat.
— Turcja, jak Turcja! — skwitował krótko. — Przy okazji opowiem. Jak przyjdzie do nas ten
z Anglii... — popatrzył na mnie wyczekująco.
— W najbliższą niedzielę będzie miał tato do tego okazję. Tylko nic o sprawach handlowych!
— zastrzegłam się.
— Poprosi o twoją rękę? — zaciekawił się, ignorując moją uwagę. Przybrał godny wyraz
twarzy i chrząknął.
—Nie sądzę — roześmiałam się z jego miny. — Uzgodniliśmy z Piotrusiem, że weźmiemy
ślub w Boże Narodzenie.
— Im prędzej, tym lepiej! — spojrzał znacząco. — Jak minie oszołomienie, to może się
rozmyślić. Z samcami nigdy nic nie wiadomo, a ty łatwego charakteru nie masz.
— Musiałam go po kimś odziedziczyć — mruknęłam.
— Szkoda tylko, że rozumu po mnie nie wzięłaś — westchnął ojciec. — Nie byłoby wtedy
kłopotu z doprowadzeniem do ołtarza.

— Nikt go do niczego nie przymusza. Sam tego chce — rozzłościłam się. Ojciec ukazał mi
się nagle w charakterze złowieszczego kruka, a ja pragnęłam tego małżeństwa. Znalazłam
wreszcie mężczyznę swego życia.
Przy herbacie z agrestowymi konfiturami ojciec raz jeszcze opowiedział o bohaterskich,
według niego, wyczynach na granicy i o tym, jak nie mógł się opędzić od Turków kupujących
wszystko od wszystkich pod
218
nosem ospałych i wypasionych policjantów. Napomknął także z głębokim żalem o tym, że nie
jest kobietą. Tłustą i blond. Zrobiłby wtedy zawrotną karierę, a w najgorszym razie przywiózł
z sobą tylko wór złota. Zaobserwował bowiem, że kobiety w takim właśnie typie zazwyczaj
nie wiozły nic na handel. A to, co miały, nie podlegało ocleniu. Mrużył przy tym stwierdzeniu
wieloznacznie oko i wzdychał z zazdrością.
— Rzecz na ogół malutką a taka cenna! Można śmiało powiedzieć: kopalnia złota! Tyle tylko,
że... — umilkł nagle. Zorientował się widocznie, że i tak zbyt dużo powiedział przy Ewie. Dla
niego była wciąż małą dziewczynką. Chrząknął i odwrócił role. Teraz on zadawał pytania,
ciekaw wszystkiego, co działo się w domu od dniajego wyjazdu. Szczególnie interesowało go
zdrowie Kacuni i jej samopoczucie, bo o Piotrusia zapytał, gdy tylko zdołał się z nami
przywitać. Gdy dowiedział się, że już jest w kraju, odetchnął z ulgą i wymamrotał: „Byle
tylko miał wszystko na swoim miejscu".
— Tęskniła za dziadusiem — oznajmiła Ewa.
— Samo się przez się rozumie — chrząknął z zadowoleniem. — Jedyna istota, która mnie
naprawdę kocha. — Patrzył na nas prowokująco, z niepokojem w oczach.
— Dziadusiu! — wykrzyknęła z niekłamanym rozżaleniem. —A ja? A mama? Tak nie można
mówić... — opuściła głowę udając nadąsaną. Ojciec promieniał szczęściem. Nie uczynił
nawet żadnej uwagi, gdy zawiązywałam na supeł „skarb" w kraciastej ściereczce.
— Niedługo tylko dwoje zostaniemy w domu, nie licząc Kacuni — zerknął wymownie w
moją stronę. — Niedługo i ty pójdziesz na swoje — dorzucił z ciężkim westchnieniem. Oczy
mu zwilgotniały. — I tak się powoli dom rozpada...
— Ja za mąż nie wyjdę! — oznajmiła kategorycznym tonem Ewa. — Zawsze będę z
dziadusiem, a maa będzie nas odwiedzała albo myją.
— Wyjdziesz, gówniarzu! — huknął ojciec. — Muszę doczekać się prawnuka. Wcześniej nie
zejdę z tego świata. Ani mi się śni! Zapamiętaj to sobie — zamrugał nerwowo lewym okiem.
— A jak będzie dziewczynka? — przekomarzała się Ewa.
— Może być i dziewczynka — zgodził się bez większego entuzjazmu. — Byle zrodzona w
małżeństwie...
Spojrzałam na zegarek. Piotruś czekał w naszym domu i pewnie niecierpliwił się jak zwykle.
Nie lubił, gdy go opuszczałam. Nawet na krótko. Wszystko dla niego było wrogiem, co
zabierało mi czas, który powinnam poświęcić jego i naszej miłości. Byłam więc wciąż
rozdarta między rodziną szpitalem a „lotniskowcem". Czułam się tym zmęczona, napięta, ale
wciąż szczęśliwa.
219
— Jakby ci przez ten czas dziesięć lat z gęby zdmuchnęło! — przywołał do rzeczywistości
głos ojca. Przyglądał mi się od paru chwil z uwagą. Ewa patrzyła również. Poczułam
skrępowanie, zaczerwieniłam się.
— Nie ma co się wstydzić — chrząknął ojciec. — Raz ci się coś dobrego w życiu trafiło, to
trzymaj mocno w garści i pilnuj.
— No właśnie... — bąknęłam głupio, zrywając się od stołu. — Muszę lecieć na dyżur —
tłumaczyłam się, zabierając zawiniątko ze „skarbem".
— Dyżur, nie dyżur — mruknął ojciec, głaszcząc Kacunię — byle się tylko małżeństwem
skończył.

Wszystko ułożyło się inaczej. W niedzielę nieoczekiwanie wypadł w szpitalu ostry dyżur.
Zaraz po nim rozchorowała się na grypę Ewa i przeleżała tydzień w łóżku. Gdy zdawało się,
że już w najbliższy dzień świąteczny nic nie stanie na przeszkodzie rodzinnej uroczystości,
jaką miał być obiad z Piotrusiem u nas, ojciec w piątek wieczorem, podczas mojej
nieobecności, oblewał z Wykolejeńcem szczęśliwy powrót z Turcji. W niedzielę rano
stwierdził, że ma jeszcze w głowie zamiast mózgu „piekielne kacowisko" i musi
„odparować". Wcześniej niż za tydzień nie chce nikogo w domu widzieć. Zwłaszcza
„przyszłego zięcia", gdyż mógłby sobie on fałszywy sąd o teściu wyrobić.
Cały ten długi okres był dla mnie i dla Piotrusia stracony. W „lotniskowcu" byłam teraz
rzadkim gościem. Obowiązki domowe, dyżury w szpitalu, ośrodek zdrowia i sprawa mojej
specjalizacji — wszystko to pozwalało zaledwie na krótkie rozmowy telefoniczne, które
niczego właściwie nie załatwiały. Dopiero po trzech prawie tygodniach mógł dojść do skutku
zaplanowany dawno niedzielny obiad z Piotrusiem. Miałam za chwilę przekazać mu tę
wiadomość. Od przystanku autobusowego prawie biegłam. Nie mogłam doczekać się chwili,
gdy go wreszcie zobaczę. Wpadłam zdyszana do przedpokoju i od razu znalazłam się w jego
ramionach. Odgrodziły od wszelkich przeciwności losu, dały poczucie bezpieczeństwa.
Tuliłam twarz do jego twarzy, mamrotałam jakieś śmieszne, czułe słowa. Język ludzi
zakochanych jest zawsze banalny.
— Od jutra się z tobą rozchodzę! Od jutra wyprowadzam się z domu, podpalam chałupę! —
odgrażał się ze śmiechem.
— Najpierw jednak musisz być u nas na obiedzie. W najbliższą niedzielę o drugiej. Pamiętaj!
— Oczywiście! Czekam na to od dawna. Imam wielką tremę. Twego ojca pamiętam z Winiar,
ale Ewa to już nowy nabytek i pewnie krytycznie nastawiona do wszystkiego i wszystkich,
jak to dzisiejsza młodzież...
220
—Nie przesadzaj. Myśmy też byli tacy — westchnęłam wciąż tkwiąc w jego ramionach. —A
w ogóle, to zamiast liczyć minuty do mego przyjścia, to... — zaczęłam, ale nie pozwolił mi
skończyć myśli.
— Wiem, wiem! — śmiał się, wichrząc mi włosy. — Zaraz usłyszę, że powinienem się czymś
zająć. No i zaraz się zajmę, tylko ściągnę z ciebie płaszcz...
Zamknęłam mu usta pocałunkiem. I tak w przedpokoju pod samymi prawie drzwiami, na
zrzuconym z moich ramion płaszczu, kochaliśmy się niecierpliwie, w gorączkowym
pośpiechu, jakby za chwilę świat miał przestać istnieć, a my razem z nim. Nasza namiętność
nie przygasła z upływem czasu. Odnajdowaliśmy siebie wciąż na nowo, wciąż było to tak
spontaniczne i cudowne, jak za pierwszym razem.
— Czy myśmy powariowali? — ocknęłam się pierwsza.
— To źle? — wymamrotał leniwie z dłonią w mojej dłoni.
— To bardzo dobrze — westchnęłam pełna tkliwości.
— Oto skutki zaniedbywania partnera — robił czułe wymówki. — Nie widziałem cię
przecież przez kilka dni. Nie wstyd ci?
Po kolacji, przy tradycyjnym „drinku" i kawie, wypytywałam Piotrusia o wszystko, co działo
się i co robił, gdy mnie nie było w „lotniskowcu".
Urządzał sobie, jak twierdził, wędrówki po Warszawie, chociaż nie lubił samotnych
spacerów. Miał do mnie nawet o to żal, że mu w nich nie towarzyszę, a natomiast proponuję
kupienie psa. Odwiedzał stare kąty. Niewiele z nich odnalazł. Rozczarował go brak ogrodu
pomologicznego naprzeciw kościoła Świętej Barbary. Nie odnalazł gmachu, w którym
mieściła się moja szkoła. Nie potrafił również umiejscowić swojej dawnej „budy". Zmieniły
się nazwy ulic, zmieniła topografia. Zniknęły stare budynki, przybyły nowe.
— Nie da się ukryć, że Warszawa odbudowana pięknie, ale to nie moje miasto — popadł w
krótkie zamyślenie. — Prawie nic nie pozostało z tamtego czasu. Mam w pamięci inny obraz.

Mniejszy, ciaśniejszy, ale bardziej swojski. Nie uważasz, że jest w tym coś przeraźliwie
smutnego? — patrzył na mnie uważnie, z zastanowieniem, j ak na fasadę zabytkowej
kamieniczki uratowanej z wojennych zniszczeń.
Wystraszyłam się, że i tu dostrzeże ząb czasu, który jąnaruszył i zmienił.
— No cóż, przemijanie... — bąknęłam unosząc lekko ku górze podbródek, aby nie zauważył,
że mój owal twarzy nie jest już tak idealny jak dawniej. Poczułam się nieswojo w tym jego
refleksyjnym nastroju. — Trochę przesadzasz — postanowiłam bronić czegoś, co umknęło
mojej myślowej kontroli, co być może przeoczyłam z narastających nieuchronnie zmian
221
w krajobrazie i klimacie miasta. — Gdy byliśmy w Łazienkach, stwierdziłeś, że są prawie
takie same jak w czasie naszych wagarów.
— Prawie... — powtórzył z naciskiem, uśmiechając się gorzko. — Na każdym kroku znajduję
coś „prawie", a w rzeczywistości jest to zupełnie inne. Może tylko podobne. Czyja wiem?
— Nie ma na to rady — wtrąciłam pośpiesznie. — Czas idzie naprzód, a my wcale nie
musimy tkwić w przeszłości. — Nie można żyć wspomnieniami. Jesteśmy jeszcze na to za
młodzi — usiłowałam zmienić temat. Zbyt częste powroty Piotrusia do tego, co było, zaczęły
mi coraz wyraźniej uświadamiać fakt, że wszystko, co dzieje się między nami, odbywa się na
zasadzie przedłużenia tamtego czasu, a tym samym jego młodości. Zaczęłam się lękać, że być
może kocha we mnie jedynie tamtą dziewczynę, a w niej samego siebie. I będzie tak długo
kochał, jak długo nie uświadomi sobie, że czas przeszły to jest czas przeszły, a rzeczywistość
dnia codziennego niewiele ma wspólnego zjego wyobrażeniem o mnie i o sobie z tamtych,
przedwojennych lat. Przeraziłam się.
— Kochanie... — zaczęłam z wymuszonym uśmiechem — wydaje się, że dojrzałeś do tego,
abym ci wreszcie powiedziała o tym, co kilkanaście razy zaczynałam, a ty nie pozwoliłeś mi
nigdy dokończyć...
Ogarnęło mnie nagle psychiczne znużenie, nieuchwytny smutek. Podejmowałam próbę
ocalenia Piotrusia od czegoś niedobrego, co zaczynało wypełzać z zakamarków jego
podświadomości. Także i próbę ocalenia naszych uczuć, zagrożonych czymś nieuchwytnym,
niematerialnym. Zaledwie przeczutym.
— Więc słucham—w głosie nie wyczułam zainteresowania dla tego, co może usłyszeć.
Wymykał się niczym ryba z niezbyt szczelnej sieci.
— Od dawna chciałam ci coś zaproponować — poszukałam jego oczu. Nie wyrażały ciepłych
uczuć. Po prostu patrzyły na mnie. — Opowiadasz wspaniale. Malujesz słowami obrazy.
Wszystko, o czym mówisz, nabiera życia i kolorytu. Spróbuj więc tak pisać, jak mówisz! —
odetchnęłam głęboko, jak po zrzuceniu ciężaru. — Po prostu pisać! To wszystko.
— Pisać? — popatrzył na mnie dopiero teraz z zainteresowaniem. — Nigdy by mi coś takiego
nie przyszło do głowy. Tak po prostu usiąść i pisać? — niedowierzanie wyzierało z
pociemniałych oczu.
— Tak — skinęłam głową, dolewając mu do filiżanki gorącej kawy i wrzucając dwie kostki
cukru. — Jestem przekonana, że drzemie w tobie prawdziwy pisarz, że potrafisz napisać zbiór
świetnych opowiadań.
— Ale o czym? — przyglądał mi się z zastanowieniem.
— Chociażby z okresu wojny, z pobytu w Anglii, z RAF-u. Masz kopalnię tematów! —
podpowiadałam, żeby go zachęcić, przekonać.
222
— Wiesz, to wcale nie jest takie głupie — odezwał się po chwili dłuższego milczenia. —
Może masz i rację, żeby spróbować. W Anglii jeden facet zrobił na tym wielkie pieniądze.
Zaczął od niewielkiego opowiadania w „Readers Digest". Czytałem, bo był przez jakiś czas
naszym sąsiadem i nawet pożyczał ode mnie kosiarkę do trawników. Nic w tym opowiadaniu
nie było nadzwyczajnego. Chyba i ja bym tak potrafił...

— Więc koniecznie pisz! — wykrzyknęłam pełna wiary w jego możliwości. — Może
zdobędziesz nowy zawód i to nie byle jaki! —kusiłam.
Bardzo pragnęłam, aby znalazł zajęcie, które go porwie, odciągnie od niepotrzebnych
refleksji, da satysfakcję. Po prostu chciałam, żeby pracował, mniej odczuwał moją
nieobecność w „lotniskowcu". Nie mogłam spędzać z nim wszystkich wolnych godzin.
Musiałam zająć się także i własnym domem. Teraz i później, gdy z niego odejdę. Ojciec pod
moją nieobecność urządzał pijackie libacje z Wykolejeńcem. Ewa powróciła znów do
dawnego okresu zamyśleń i smutków. Brysio rzadziej bywał w naszym domu. Nawet
Kacunia, zaawansowana w latach, zapadała na różne dolegliwości. Wtedy ja musiałam wozić
ją do weterynarza. Ojciec w takich razach tracił głowę i upijał się z rozpaczy. Każdy pretekst
był dobry, aby sięgnąć po butelkę. Ukryty przeze mnie „skarb" także nie dawał mu spokoju.
Coraz częściej przebąkiwał, że należałoby coś z biżuterii sprzedać. Chciał wiosną budować
pomnik na grobie matki. Marzył mu się anioł z białego marmuru „z twarzą nieboszczki".
Pragnął także, aby mój ślub z Piotrusiem wypadł okazale.
— Sroce spod ogona nie wypadłaś! — mawiał przejętym po matce porzekadłem i bredził coś
o uczcie weselnej w restauracji „Europejskiej".
Coraz trudniej było łączyć pracę zawodową z wymaganiami Piotrusia, walczyć zjego męskim
egoizmem. Nie rozumiał mego wiecznego pośpiechu, piętrzących się spraw i zawodowych
problemów. Uważał, że rzucenie pracy w szpitalu rozwiąże je wszystkie. Będziemy mogli żyć
wreszcie tylko dla siebie i własnych przyjemności. Chciał wyssać życie jak kość szpikową, a
ja mu to, w jego pojęciu, utrudniałam. W jego rozkładzie dnia musiał znaleźć się czas na
drinka, na kawę, na popołudniową herbatę, na słuchanie muzyki, regularnie podawane posiłki.
Nic z improwizacji, tymczasowości, pośpiechu.
„Improwizacja może być dobra w łóżku, ale nie w życiu" — mawiał często, odpierając tym
wysuwane przeze mnie argumenty, że życie z zegarkiem w ręku i dzielenie czasu na różne
czynności i przyjemności jest nie tylko nudne, pozbawione fantazji, ale i niemożliwe w naszej
trochę zwariowanej rzeczywistości. Starałam się jednak dostosować do jego zachcianek,
przyzwyczajeń, obcego mi trybu życia. Niezbyt mi się ta moja ule-
223
głość udawała. Zrozumiałam szybko, że Piotruś jest ode mnie różny nie tylko z racji swojej
płci, ale po prostu dlatego, że zbyt długo żył w innym świecie. Ulegał innym presjom i
ciążeniu. Ratunek dla nas obojga widziałam jedynie w jego pracy. I to właśnie w takiej, jaką
mu podsuwałam.
Byłam rozdarta między obowiązkiem a miłością. Między domem starym a nowym. Nic, jak
dotychczas, nie wskazywało na to, że będzie inaczej. Piotruś jedynie wierzył, że po ślubie
wszystko się zmieni. Uda mu się doprowadzić do tego, że porzucę pracę lekarki i poświęcę
się całkowicie domowi i jego sprawom. Oczekiwał tego ode mnie.
W jego ramionach miewałam momenty słabości i wahań. Gotowa byłam wyrzec się wielu
rzeczy, które dotychczas stanowiły treść mego bytowania. Wydawało mi się wtedy, że prosi o
tak niewiele, a daje w zamian wszystko, co powinno gwarantować szczęście. Miłość,
dobrobyt, cudowne nieróbstwo. Kiedyś do takiego życia wzdychałam. Gdy teraz stało się ono
nagle osiągalne, nie mogłam, nie chciałam się na nie zdecydować. Nie była to jedynie
przekora tak bliska mojej naturze. Zrozumiałam, że już nie potrafię żyć inaczej, niż żyłam
dotychczas. Nie byłam już w wieku, w którym w imię miłości i seksu można zaczynać
wszystko od zera. Stawały przede mną nowe, nie przeczuwane dotychczas problemy.
— Naprawdę sądzisz, że mógłbym dobrze pisać? — wrócił do tematu, nalewając wermut do
szklaneczki z kostką lodu. — To nie jest głupi pomysł. Mam przecież rzeczywiście coś do
powiedzenia — zastanawiał się głośno.
— Głęboko w to wierzę — ujęłam jego twarz w obie dłonie. — Ty wszystko potrafisz!
Było to prawdą. Wierzyłam w niego, chociaż widziałam i wady.

Piotruś zapalał się coraz bardziej. Postanowił już jutro kupić maszynę do pisania, rozejrzeć się
za encyklopedią i atlasami. Zaczął natychmiast wygrzebywać z pamięci to wszystko, co
wydało mu się nagle godne pióra. Promieniał. Historie kręciły się w tym samym kwadracie
lotniska, bombardowań, przyjaźni i śmierci. Było w tym coś obsesyjnego. Uważałam, że
będzie dobrze, gdy wyrzuci z siebie, wypisze te wszystkie obciążenia psychiczne.
— Jesteś cudowna! — z niekłamanym entuzjazmem i czułością objął mnie niby cenny,
kruchy przedmiot. — Jesteś inna, jakaż inna! — mamrotał z przejęciem, jakby odkrył coś
nadzwyczajnego, co do tej pory umknęło jego uwadze.
— Pewnie, że jestem! — zażartowałam, ale nieoczekiwanie włączył się mój radar. Coś mnie
zaniepokoiło w tym sformułowaniu.
— Inna? Od kogo inna? — zaryzykowałam półżartem.
224
— Chociażby od twojej koleżanki Lizy — uzupełnił po króciutkim wahaniu.
— Skąd możesz wiedzieć! — roześmiałam się nieszczerze. — Nie znasz jej. Zaledwie raz
czy dwa jąwidziałeś.
— Trochę więcej — przyznał z ociąganiem. — Kiedyś wpadła na drinka, raz spotkaliśmy się
przypadkiem na Starówce. Zaprosiłem ją do „Rycerskiej". Nie mówiła o tym? — zdumiał się.
— Ty też nie mówiłeś — odpowiedziałam sucho, chociaż rzecz była błaha. Nie warto było o
niej w ogóle mówić.
— Miałaś akurat dyżur. Zaskoczyło jato nawet, że ciebie nie zastała w domu — tłumaczył
dokładnie i niepotrzebnie.
— Nie mogło zaskoczyć — serce zaczęło mi walić jak głupie i głos przez to drżał lekko. —
Zawsze wie, kto i kiedy ma dyżur — nie mogłam powstrzymać się od uwagi.
— Wpadła na króciutko. Dlatego pewnie zapomniała o tym wspomnieć.
— Możliwe — zbagatelizowałam sprawę, chociaż korciło, aby dowiedzieć się, jak było
naprawdę ze spotkaniem na Starówce.
— Ta Liza to takie trochę bezradne kobieciątko! Sprawa bez znaczenia — uzupełnił, gładząc
moją głowę przytuloną do jego ramienia.
— Jestem szczęśliwa, że będziesz pisał... — wymamrotałam w miękką klapę jego angielskiej
marynarki w najlepszym gatunku.
— Maa! — zawołała ze swego kąta Ewa. — Którą spódnicę nałożyć? Tweedową czy z
beżowego sztruksu.
— I w jednej, i w drugiej ci ładnie — odpowiedziałam ze śmiechem. Wiedziałam, że jest to
retoryczne pytanie.
— No to nałożę obie naraz! — przekomarzała się, wyjątkowo dziś rozmowna.
— Mnie się bardziej podoba sztruksowa — napomknęłam podstępnie. Wiedziałam z
doświadczenia, że z przekory nałoży tweedową. O to mi tylko chodziło. Był to prezent od
Piotrusia.
— Tweedową szykowniej sza, a i szary pulower będzie do niej pasował — myślała głośno.
— Pośpiesz się! — krzyczał do mnie ojciec z przedpokoju. — Woda w wannie za chwilę się
przeleje!
Siedziałam w ciepłej kąpieli. Z kuchni dobiegały urywki dialogu między ojcem a Ewą na
temat wizyty Piotrusia. Same usta składały się do uśmiechu. Nie tylko dlatego, że rozmowa
wydała mi się zabawna. Po prostu czułam się szczęśliwa. Ewa znów pogodziła się z Brysiem.
Ojciec
225
od kilku dni nie wspomniał nawet o alkoholu, a także jakby i o „skarbie" zapomniał. Czynił
jedynie wielkie przygotowania do obiadu na cześć gościa. Wszyscy na niego czekaliśmy z
niecierpliwością. Każde z innego powodu. Ojciec cieszył się na wspominki „angielskich
czasów" —jak się wyraził. Ewa była go najzwyczajniej ciekawa jako ewentualnego ojczyma,

a ja pragnęłam tylko być w jego pobliżu. Dodatkową radość stanowiła świadomość, że przez
kilka godzin będę miała całą rodzinę w komplecie, powiększonąo przyszłego męża.
Obawiałam się jedynie, aby ojciec nie wyskoczył z czymś niepotrzebnym. Przygotowywał się
do spotkania i obiadu starannie. Nawet stół z kuchni przesunął do swego pokoju, twierdząc,
że tak będzie „eleganciej". Ewę zapędził do ułożenia bukietu z fioletowych dalii, a sam zajął
się przyprawianiem nalewek, a przy tym się nie upił, co już było poświęceniem z jego strony.
Zapatrzyłam się w ogromny kalendarz z podobiznami kotów. Ojciec zawiesił go na drzwiach
w łazience. Uśmiechnęłam się do puchatego łba rudego kocura z wysuniętym kokieteryjnie
języczkiem. Maścią pasował do naszej rodziny. Czarne i czerwone cyferki skojarzyły mi się z
czymś, co było związane z datą. Odruchowo dotknęłam nabrzmiałych piersi. Zaczęłam liczyć.
„Dziesięć dni opóźnienia" — pomyślałam zaskoczona wyskakując z wanny. Nie zdarzały się
u mnie nieregularności. Wycierałam się chropawym ręcznikiem. W głowie miałam zamęt.
Zaczęłam liczyć jeszcze raz. Zgadzało się. Mogłam być w ciąży, ale mogłam się również
mylić. Wydało mi się to mało prawdopodobne. Uprzytomnienie sobie faktu, że mogę być
matką, sparaliżowało na moment moje ruchy. Stałam pośrodku łazienki z ręcznikiem w ręce,
wsłuchując się w siebie. Czekałam na sprzeciw mojej zbuntowanej natury niechętnej
potomstwu. Ciąża oznaczała dla mnie zawsze klęskę. Nie dopuszczałam do niej nigdy, bo
nigdy nie pragnęłam dziecka.
„Jestem w ciąży z Piotrusiem" — powtarzałam w myśli, otulając się powoli szlafrokiem.
Powtórzyłam te słowa raz jeszcze głośno. Chciałam się upewnić, jakie zrobią na mnie
wrażenie, gdy zostaną wypowiedziane. Nic. Żadnego lęku, żadnych oporów i niechęci.
Jedynie ogromne zdziwienie, a po chwili radość. Uświadomiłam sobie ze zgrozą, że nagle
zapragnęłam tego dziecka. Nie chcę nawet dopuścić myśli o jakiejkolwiek omyłce. Już je
kocham i z niego nie zrezygnuję. Jednocześnie zdawałam sobie sprawę, że urodzenie dziecka
w moim wieku jest oczywistym nonsensem.
„Nonsensem? — powtórzyłam w myśli. — Dlaczego nonsensem?" Miałam zaledwie
czterdzieści dwa lata. Czułam się i wyglądałam na znacznie mniej, a warunki materialne były
ku temu jak najbardziej sprzyjające.
226
„Jeżeli i Piotruś będzie pragnął tego dziecka, to ono go ze mną jeszcze bardziej zwiąże" —
przebiegło mi niespodziewanie przez myśl. Do tej pory twierdziłam z uporem, że nic nie jest
w stanie przywiązać mężczyzny do kobiety, jeżeli w małżeństwie się coś nie układa. Nawet
dziecko. Przede wszystkim dziecko. Mężczyźni nie znoszą obowiązków, pieluch, płaczu po
nocach. Tak myślałam do dzisiaj.
„Zachowuję się już jak typowa samica" — uświadomiłam sobie z niesmakiem. Denerwowały
mnie zawsze kobiety o wybujałym instynkcie macierzyńskim. Chciały zazwyczaj wszystko i
wszystkich podporządkować swojemu „błogosławionemu stanowi".
Położyłam ostrożnie dłoń na płaskim brzuchu, jakbym chciała tym ruchem uchronić we mnie
to „coś" od zagłady. Zapewnić o mojej opiece, wyrazić wdzięczność, że istnieje, że żyje we
mnie. Budził się we mnie nie znany dotąd instynkt macierzyński, jakiego nawet nie
przeczuwałam, chociaż już raz byłam matką.
Oparłam się bezwolnie o framugę drzwi i po prostu zaczęłam płakać. Były to łzy szczęścia,
nie znanej ulgi. Czułości do świata, do ludzi, do Piotrusia i do siebie samej. Łzy płynęły po
twarzy gorące i duże. Nie potrafiłam ich zatrzymać. Nie starałam się o to. Nawet wtedy, gdy
uświadomiłam sobie, że ktoś może usłyszeć mój szloch. Wszystko stało się obojętne,
nieważne. Liczyło się tylko to, co objawiło się we mnie.
— Co tam się dzieje? — usłyszałam pod drzwiami zaniepokojony głos ojca i stukot jego
palców o drzwi łazienki. Nim zdołałam wydobyć głos, był już przy mnie.
— Co się stało, ojczaki? — zapytał pieszczotliwie, jak czasem robił to w dzieciństwie.
Czarne, wytrzeszczone oko patrzyło na mnie uważnie.

Stałam naprzeciw niego z mokrymi policzkami, pociągając nosem. Uśmiechałam się.
— Nic, tato. Wszystko w porządku. Rozkleiłam się trochę... — ocierałam wierzchem dłoni
ostatnie spływające po twarzy łzy. Podał mi z powagą chusteczkę.
— Życie składa się wyłącznie z niespodzianek — westchnął jakoś nie na temat. Przeciągnął
dłonią po moich plecach i szybko wycofał się z łazienki nadeptując Kacuni na ogon.
Wrzasnęła dziko i uciekła spłoszona.
Wpatrywałam się długo, uważnie we własne odbicie w lustrze, myśląc z niepokojem, jak
przyjmie nowinę Piotruś. Postanowiłam, że powiem mu o tym dopiero wtedy, gdy zdobędę
całkowitą pewność.
Zaczęłam powoli, starannie rozczesywać włosy. Były gęste i błyszczące.
— Maa... — w szparze ukazała się głowa Ewy — śniadanie na stole, pośpiesz się. Dziaduś
golnął ukradkiem kielicha — dodała szeptem.
227
„Jak przyjmie tę wiadomość Ewa?" — zastanawiałam się, patrząc na nią z uśmiechem. Ale
tak naprawdę nie było to dla mnie sprawą naj istotniejszą.
Piotruś zjawił się punktualnie. Dla mnie z bukietem wspaniałych róż, z pudłem czekoladek
dla Ewy i z butelką francuskiego koniaku dla ojca. Z miejsca pozyskał jego sympatię.
Ewę ucałował w oba policzki. Przez moment przyglądał się jej z odległości wyciągniętej ręki
trzymanej na jej ramieniu.
— Więc to twoja córka — powtarzał. — Twoja córka. Podobna z oczu do ciebie. W ogóle
podobna — w głosie czuło się wzruszenie.
— Podobna jestem tylko do siebie — uśmiechnęła się zdawkowo, obserwując Piotrusia spod
opuszczonych rzęs.
Z ojcem wymienili mocny uścisk dłoni.
— Nic już w panu nie ma z ratlerka! — odezwał się z ulgą w głosie. Pode mną ugięły się
nogi. Na samym wstępie zaczął popełniać nietakty. Kieliszek nalewki zrobił swoje.
— Z ratlerka? — zastanowił się Piotruś rozbawiony porównaniem.
— Nieboszczka, moja żona, tak pana określiła jeszcze tam, w Winia-rach — chrząknął ojciec.
— Był pan drobny, chudy, z wyłupiastymi oczami — tłumaczył z powagą. —Atu nic z tych
rzeczy! Powiedziałbym: uroda dobermana, jeśli już mówimy o psach.
— Piotruś nigdy nie miał wyłupiastych oczu! — wykrzyknęłam. Przypomniała się
Kostyrówna, która też upierała się przy tym, że są wyłupiaste. Pokazywałam jej w takich
razach język.
Piotruś śmiał się rozbawiony. Odetchnęłam z ulgą. Miał poczucie humoru. Ojciec lustrował
go z powagąjak konia na wyścigach.
— Niezły reproduktor — wymamrotał pod nosem. Piotruś tego, na szczęście, nie mógł
dosłyszeć. Ewa ujęła go w tym momencie pod rękę i z dziecinnym przekrzywieniem głowy
zapytała, czy ja rzeczywiście jeździłam figurowo na łyżwach.
— Trochę się przy tym odpychała lewą nogą! — zażartował. Zaraz też schylił się, aby wziąć
na ręce Kacunię. Kot się nawet specjalnie nie szarpał w jego objęciach. Ojciec stwierdził z
zadowoleniem, że z pewnością on i Piotruś będą żyli w zgodzie, bo zwierzęta nieomylnie
rozpoznają „porządnego człowieka". Rozczulił się i klepnął Piotrusia w plecy dodając, że „z
kobietami i kotem trzeba delikatnie, gdyż oba te stworzenia potrafią pokazać pazury".
Obiad jedliśmy w nastroju więcej niż pogodnym. Piotruś wychwalał rosół z domowym
makaronem. Krajanie zajęło mi nieomal cały ranek, ale były to rzeczywiście „włosy
anielskie" —jak określił z zachwytem
228
ojciec. Komplementował bitki w grzybowym sosie z czarną kaszą a także przygotowany
przez Ewę deser. Były to „gruszki po kardynalsku", gotowane w syropie z wanilią i
doprawione śmietanką. Ojciec nazywał je żartobliwie „religijnym daniem". Otworzył do

kawy butelkę koniaku przyniesioną przez Piotrusia. Niby wytrawny znawca zachwycał się
głośno „bukietem", chociaż podejrzewałam, że nie bardzo odróżnia go od smaku bimbru.
Napełniając do połowy pękate kieliszki, rozpytywał Piotrusia o Londyn i Polaków. Według
ojca, powinni dawno powrócić do kraju, aby do reszty „nie zangliczeć".
Piotruś cierpliwie tłumaczył, że ludzie mają własne domy, samochody, dzieci na studiach,
pracę i groby bliskich. Trudno im rzucać wszystko i wracać na niewiadome.
Ojciec skrzywił się z niesmakiem.
— Niewiadome, niewiadome! — przedrzeźniał podniesionym głosem. —Niewiadome, proszę
pana, jest tylko po śmierci! — chrząknął. — Dla każdego Polaka rodzinny kraj jest
rodzinnym krajem, a tym samym sprawą wiadomą! Na cholerę za sługusów na obcej ziemi
kiblować, jak można na własnej siedzieć w charakterze pana całą gębą? — zakończył,
pociągając z lubością łyk koniaku.
— Może i racja — westchnął ugodowo Piotruś i poszukał nogą pod stołem mojej nogi.
— Weźmy, na ten przykład, pana — perorował ojciec, szczęśliwy, że znalazł słuchacza. —
Wprawdzie trochę późno, jak na mój gust, ale wrócił pan z nabitąkabzą co się chwali. Kraj
jeszcze nie całkiem mocno stoi na nogach po tej cholerycznej wojnie i każdy funciak się
liczy. No i co? — wybałuszył na Piotrusia czarne, latające oko. — Pracować pan nie musi, a
jedynie wydawać mamonę i dogadzać sobie na różne sposoby! Tu, w Polsce, pan dopiero wie,
że żyje. Anglię to ja znam! Pogoń za forsą jak psa za kotem. Jedzenie takie, że jak wsadzić
kozie w tyłek, to też ucieknie. Obca żoną zangliczone dzieci... —wyliczał nie zwracając
uwagi na moje błagalne spojrzenie i ostrzegawcze kopanie w kostkę.
Piotruś uśmiechał się z przymusem. Mieszał bezmyślnie łyżeczką w dawno już osłodzonej
kawie. Szukałam gorączkowo jakiegoś tematu, aby przerwać nim nietaktowne wywody ojca.
Przychodziło mi na myśl jedynie to, czego nie mogłam powiedzieć głośno, a dotyczyło
porannego odkrycia. Ukradkiem dotknęłam brzucha.
— Założy pan rodzinę, dzieci się posypią... — bredził podochocony alkoholem. — Samo
szczęście! Dla pana i dla mnie. Będę miał wreszcie zięcia jak się patrzy, a nie półgłówka, jak
ten jej pierwszy.
— Tato! — krzyknęłam ostrzegawczo.
229
— Nie kop mnie tak ciągle pod stołem i nie strofuj! — obruszył się — Nie powiem więcej niż
trzeba!
Ewa wybuchnęła niepohamowanym śmiechem. Piotruś poszedł w jej ślady. Przyłączyłam się
i ja do nich, bo płakać nie wypadało. Jedynie ojciec siedział poważny, z nieprzeniknionym
wyrazem twarzy, wpatrując się w nas mrugającym nerwowo okiem.
— Z czego wy się, u Boga Ojca, tak śmiejecie? — odezwał się p0 chwili ze zdumieniem.
Żadne z nas nie zdołało dać odpowiedzi. W chóralny śmiech wdarł się bowiem przeciągły,
alarmujący dzwonek u drzwi. Śmiech ugrzązł mi w krtani. Rzuciłam się gorączkowo w stronę
przedpokoju ścigana współczującym wzrokiem Ewy. Pomyślałam, że jeżeli Wykolejeniec,
trzasnę mu drzwiami przed nosem, a za próg nie wpuszczę.
Na schodach stał Busio z kudłatą czapką w ręce.
— Głodny jestem — zachrypiał zakatarzonym głosem. Wpatrywał się we mnie bez uśmiechu
zaczerwienionymi od wiatru oczami. Ostatnie dni października były chłodne i wietrzne.
— Mam gości —jęknęłam bezradnie, walcząc z litością przeradzającą się powoli w gniew.
Zjawił się jak widmo, aby znów coś zniszczyć w moim życiu. Miał do tego wrodzony talent.
— Czniam twoich gości, mogę zjeść w kuchni! — nie ustępował pchając się do przedpokoju.
— Jest mój narzeczony — wyciągnęłam najmocniejszy argument. Znając chorobliwą
zazdrość Busia, liczyłam, że splunie mi pod nogi, obróci się na pięcie i pójdzie w swoją
stronę.

— Chętnie poznam twego gacha — uśmiechnął się po raz pierwszy, pociągając z
zadowoleniem poczerwieniałym od kataru nosem.
— To niemożliwe! — mówiłam ściszonym do szeptu głosem, usiłując wypchnąć Busia za
drzwi. Zaparł się w progu nogami w dziwacznych buciorach na gumie i szczerzył do mnie
resztki zębów.
Z pokoju dobiegał głęboki w tonacji głos Piotrusia. Tłumaczył coś na temat dowcipu
sytuacyjnego czy też go właśnie opowiadał. Ani ojciec, ani Ewa nie zwracali z pewnością na
to, co mówi, uwagi. Znałam ich dobrze. Nasłuchiwali, co dzieje się w przedpokoju.

— Nie ma rzeczy niemożliwych! — usiłował przekonać mnie Busio ściągając przykrótki
paltocik dziwacznego kroju. — Jedyną niemożliwą rzeczą jest uniknięcie Sądu Ostatecznego.
Ot, co! Nie nakarmisz głodnego — masz o funt grzechów więcej! — podniósł głos.
W pokoju zapanowała nagła cisza. Czułam, że za chwilę rozpłaczę się z bezsilności. Serce
waliło nierównym rytmem. Znalazłam się w potrzasku. Liczyłam jedynie na cud, który
uwolni mnie od Busia w sraczkowa-
230
tym garniturku, z krzywo zapiętymi guzikami. Przerażała myśl, że będę musiała przedstawić
byłego męża Piotrusiowi. Za chwilę zobaczy, dla kogo odtrąciłam jego chłopięcą miłość.
Desperackim ruchem rozkrzyżowałam ramiona, broniąc wejścia do pokoju. Busio chwycił
mnie za ręce, odepchnął i wtargnął do środka.
Trzy pary oczu o różnym wyrazie wpatrywało się w niego znad stołu ozdobionego pięknym
bukietem jesiennych kwiatów starannie ułożonych przez Ewę. Utkwiłam wzrok w
fioletowych daliach, jakbym w ich barwie i rysunku mogła znaleźć pomoc. Za nimi majaczyła
pobladła twarz Ewy. Przez napływające do oczu łzy nie potrafiłam z niej nic odczytać. Także
twarz ojca i Piotrusia stała się dla mnie jedynie ruchomą plamą. Bałam się, że zemdleję albo
zacznę histerycznie krzyczeć. Chwyciłam się brzegu stołu wciągając głęboko powietrze.
— Ot i nasz znajomek z Kresów! — wdarł się w ciszę przytomny głos ojca. — Skąd bogi
prowadzą? — pytał hałaśliwie, nieszczerym tonem.
Busio zarechotał. Skłonił się wszystkim nisko, ze staroświecką galanterią. Sztywnym krokiem
pomaszerował w stronę ojca. Uścisnął mu z powagą prawicę, Ewę klepnął w czubek głowy i
wreszcie podszedł z wyciągniętą ręką do Piotrusia.
— Pieczętuję się herbem z różami i toporem w mitrze! — oznajmił nieoczekiwanie,
przekrzywiając głowę i mrużąc oczy. Chciał się widocznie lepiej przyjrzeć jego zdumionej
twarzy, w tej chwili mniej inteligentnej w wyrazie od szeroko i dobrotliwie uśmiechniętej
twarzy Busia. — A pan kto zacz? Z jakiego gniazda, jeśli można wiedzieć?
Nim ogłupiały Piotruś zdołał coś więcej powiedzieć poza swoim nazwiskiem, ojciec poderwał
się od stołu. Klepiąc Busia po plecach krzyknął gromkim głosem:
— Trochę nie w porę wizyta hrabiego wypadła, ale zaciągnięty dług zaraz oddamy. Proszę za
mną do kuchni! — chwycił Busia za ramiona i zaskoczonego wyprowadził z pokoju,
zamykając za sobą dokładnie drzwi.
Osunęłam się na krzesło. Zwilgotniała mi bluzka na plecach. Sięgnęłam odruchowo po
kieliszek koniaku.
— Co za dziwna postać... — wymamrotał Piotruś rozglądając się niepewnie dookoła, jakby
w obawie, że z któregoś kąta wypełznie znów jakiś stwór.
— Nieszkodliwy dziwak — uśmiechnęłam się z przymusem. Głos mi chrypiał, musiałam
odchrząknąć. — Różne rzeczy mu się wydają. Raz jest komiwojażerem, raz Panem Bogiem.
Czasem nawet moim mężem — wzruszyłam ramionami, bagatelizując całą sprawę. Krew
powoli napływała do twarzy.
231

— Szczęście, że nie uznał pana za Asmodeusza i nie poderżnął brzytwą gardła! — uzupełniła
Ewa z niewinnym uśmiechem, wlepiając w Piotrusia wielkie, przestraszone oczy.
— Mów mi po imieniu! — uśmiechnął się do niej. W wyrazie oczu podchwyciłam ten sam
chłopięcy błysk z dawnych lat, gdy miał ochotę pocałować mnie i brakowało mu odwagi.
Mimo woli westchnęłam z tłumioną zazdrością na te siedzące przede mną dziewiętnaście lat.
— Co to za Asmodeusz? — zainteresował się Piotruś pochylając się lekko w jej stronę z
szelmowskim uśmieszkiem.
— Maa wszystko ci wytłumaczy! — wykrzyknęła zbyt głośno. Chciała widocznie zagłuszyć
dochodzące z kuchni odgłosy szamotania i urywki rozmowy.
Przełknęłam ślinę. Lęk zagnieździł się teraz w moich spoconych dłoniach. Splatałam je i
rozplatałam pod stołem, nie mogąc zapanować nad tym ruchem. Każdej chwili Busio mógł
jeszcze wtargnąć do pokoju.
— Maa zna tego pana dłużej i jego różne dziwactwa. Raz nawet wziął mnie za swoją córkę,
dziadusia za teścia, a Kacunię za złego ducha — paplała zerkając w moją stronę. Poprzez jej
słowa dobiegł trzask zamykanych drzwi.
Ojciec wszedł do pokoju. Blizny poczerwieniały na jego twarzy, oko mrugało złowieszczo.
— Zwróciłem mu te pięćset złotych, co mi pożyczył przed wyjazdem do Turcji — objaśnił
rzeczowym tonem, sięgając drżącą dłonią po nalany kieliszek koniaku.—Wszystko się w tej
hrabiowskiej głowie pomikiciło!—Przełknął głośno alkohol. — Usiłował przekonać mnie, że
jesteś jego żoną i spodziewasz się dziecka. Przyjechał zabrać ciebie do majątku na Kresach.
Wspomniał coś nawet o jakiejś mamce do karmienia pierworodnego...
— Nieszczęśliwiec — wtrącił z niekłamanym współczuciem Piotruś. — Czy od czasu wojny
ma te zaburzenia? — Popatrzył po nas z ciekawością. — W Newark był jeden taki pilot.
Dziesięć razy latał z bombami nad Niemcy. Jedenasty raz oberwał i zaczął się palić.
Wylądował. Amputowali mu obie nogi i rękę. Twarz też trzeba było odtwarzać z kawałków
skóry. Od tej kraksy wierzył, że jest archaniołem, którego przegnano z nieba ognistym
mieczem.
— Okropne! —jęknęła Ewa zasłaniając dłonią uszy. —Nie mówmy o rzeczach strasznych —
prosiła z przejęciem.
— Nie mówmy! — zgodził się ulegle Piotruś. Było to z jego strony wielkim wyrzeczeniem.
Uwielbiał opowiadać o swojej eskadrze straceńców i okropnościach wojny. Pomyślałam raz
jeszcze, że jeżeli równie dobrze będzie o nich pisał, sukces murowany. Często zastawałam go
po-
232
chylonego nad maszyną do pisania, obstawionego filiżankami po kawie, popielniczką pełną
niedopałków i z butelką dżinu w pogotowiu. O tę butelkę szła między nami cicha,
podjazdowa wojna. O papierosy również. Na razie byłam stroną wygraną. Pracował nad
pierwszym opowiadaniem. Nadał mu tytuł „Czarny anioł". Obiecał przeczytać dopiero wtedy,
gdy będzie całkiem ukończone.
— Doszły mnie słuchy — odezwał się niespodziewanie ojciec — że stara się pan o rękę mojej
jedynej córki...
Opuściłam z zakłopotaniem oczy. Ewa wpatrywała się uporczywie w stojącą przed nią
filiżankę parującej kawy. Zagryzała usta, żeby nie parsknąć śmiechem z napuszonego,
staroświeckiego stylu, którym ojciec usiłował zmienić dyplomatycznie temat rozmowy.
— To już przesądzone! — Piotruś sięgnął po papierosy. Poczęstował go i podał ogień. —
Ślub w Boże Narodzenie — uzupełnił.
— Po cóż ten pośpiech? — zapytał obłudnie ojciec. — Przed takim krokiem trzeba się dobrze
zastanowić. Mojej córce też się nie śpieszy. Ma stanowisko, pieniądze — chrząknął
zawieszając głos.

— Straciliśmy na to zastanawianie się zbyt wiele lat. — Coś jak skrucha zabrzmiało w głosie
Piotrusia. — Gdyby nie wojna, byłbym z pewnością ojcem Ewy — dorzucił spoglądając w
moją stronę.
— Na dzieci jeszcze nie za późno — perorował z powagą ojciec. — Moja matka urodziła
ostatnie mając pięćdziesiąt trzy lata, gdyby nie wypadło z kołyski, byłby to całkiem udany
chłopak. — Przebierał nerwowo palcami po obrusie, kierując je niby przypadkiem w stronę
kieliszka z resztką koniaku. — Jeszcze wam pomogę w wychowaniu wnuków. Jak rzadko kto
znam się na dzieciach. Wnuczkę też wychowałem! — nie mógł się powstrzymać od tej uwagi.
— Nie, żeby matka była specjalnie wyrodna — poprawił się — ale nic jej innego nie było w
głowie, tylko praca w szpitalu i książki naukowe — ciągnął z miną oprowadzacza po muzeum
osobliwości. —Nawet radziłem jej czasem, żeby obejrzała się za mężem, ale ona nie i nie!
Starających miała bez liku. Sam ich musiałem od drzwi odprawiać. Aż serce się krajało.
Ludzie majętni i przystojni. Jeden miał blisko metr dziewięćdziesiąt pięć wzrostu... Ubrania
nie mógł gotowego na siebie kupić — zmyślał na poczekaniu ojciec i nawet się nie zająknął.
Ewa wpatrywała się w niego z zachwytem. Piotruś wyprostował się odruchowo w krześle.
Był średniego wzrostu i robił wszystko, aby wydać się wyższym, niż był w istocie. Nigdy się
nie garbił, chodził lekko na palcach.
— Moja córka ani spojrzała w tamtą stronę! Dla niej mężczyźni nie istnieli, takie z niej było
dziwadło. Czasem tylko, jak leciał samolot, to
233
goniła go po niebie wzrokiem i wzdychała — częstował Piotrusia nową porcją naiwnych
kłamstw.
Walczyłam ze śmiechem, wzruszeniem i złością na ojca, że wtrąca się w moje osobiste życie,
a do tego w tak prymitywny sposób. Zerknęłam na Piotrusia. Miał taką minę, jakby
przyjmował słowa ojca za dobrą monetę.
— Tato... —jęknęłam z dezaprobatą w głosie. Piotruś poszukał mojej dłoni. Uśmiechnęliśmy
się czule do siebie.
— No, to zdrowie wnuka! — wykrzyknął nieoczekiwanie ojciec. Chwycił za kieliszek i
wpatrywał się we mnie z tryumfem, jakby odgadł moją tajemnicę.
Piotruś poderwał się z miejsca. Sunął w jego kierunku, proponując, aby mówili sobie po
imieniu, gdyż nie chce go postarzać słowem „ojciec". Ucałowali się głośno zupełnie nie w
angielskim stylu. Ojciec otarł ukradkiem łzę. Piotruś wykorzystał ten moment słabości.
Poprosił, aby namówił mnie do porzucenia pracy w szpitalu. Jeżeli nie zaraz, to przynajmniej
po ślubie.
— Uparta jak muł! — westchnął ojciec. —Aleja dam ci na to radę... — zawiesił głos i
popatrzył z ukosa w moją stronę. — Obsypać dziećmi! Niech rodzi jedno po drugim do
oporu. Wtedy pracę rzuci i domu się będzie trzymała jak kotka z młodymi albo jak samiec z
obciętym ogonem! — zakończył wieszczym głosem, napełniając ponownie kieliszki. Tym
razem nalewką na czarnych porzeczkach własnej roboty.
— Maa — wykrzyknęła ze śmiechem Ewa — dziaduś chce naszą Kacunię rodzaju męskiego
wymienić na ciebie! Już widzi kłębiące się na dywanie maluchy.
— Przestańcie wreszcie — rozzłościłam się. — Jak nie o wariatach, to o dzieciach! Nie macie
lepszych tematów?
Piotruś przygarnął mnie do siebie.
— Dąjże spokój! To przecież urocze żarty — pocałował mnie w rękę. Ojciec chrząknął.
Twarz mu zmarkotniała.
— Z potomstwem nie ma żartów. Macierzyństwo ludzkie czy kocie jest zawsze
macierzyństwem — zakończył chcąc mieć ostatnie słowo.
Nalewając Piotrusiowi następną filiżankę kawy marzyłam już tylko o tym, aby ten rodzinny
obiad z niespodziankami w postaci Busia i wystąpień ojca mieć poza sobą.

— Jak się udała podróż do Turcji? — zagadnął Piotruś. Przysunął krzesło bliżej ojca, zapalili
obaj papierosy.
Wymieniłyśmy z Ewą szybkie spojrzenia. Usiadłam zrezygnowana, dojadając resztę
napoczętej gruszki. Nie było nadziei na szybsze zakończenie obiadu. Ewa pomyślała
widocznie o tym samym. Zerknęła dys-
234
kretnie na zegarek. Była umówiona z Brysiem do kina. Wyglądało na to, że wymazała
Płodziaka ze swego życia jak nieudaną linię w rysunku. Odpadła największa moja zgryzota.
Ojciec rozpoczął opowieść o celnikach z psim węchem, sprytnych handlarzach i naiwnych
Turkach. Drżałam, aby nie pochwalił się zakupionym złotem, ale wspomniał jedynie o
drobnych upominkach w postaci skrom-niutkich błyskotek z kieszonkowego, jakie udało mu
się zaoszczędzić.
— Córka ma starą biżuterię po matce — poinformował od niechcenia.
— Trudno jej więc dogodzić turecką tandetą, chociażby nawet złota! — odchrząknął, jakby
kłamstwo osiadło mu nalotem w gardle.
Piotruś siedział z nijakim wyrazem twarzy, która mu się trochę zaokrągliła na polskiej kuchni.
Ojciec był rozczarowany. Chciał go czymś zadziwić. Rozpoczął więc opowieść o blondynie z
wycieczki, którą wybronił przed Turkiem. Chciał ją podobno zakontraktować na miesiąc do
swego podręcznego haremu, w składzie z dywanami, za dwa kilogramy złota.
— Nie mogłem jej w żaden sposób wyciągnąć ze sklepu. Chciała koniecznie iść na zaplecze,
aby obejrzeć to złoto — relacjonował z powagą.
— Zapierała się nogami, krzyczała, że jej cnota to nie mój interes. Udało się jednak
doprowadzić rozsierdzoną babę do naszego pilota w autokarze.
— Była małoletnia? — zainteresował się Piotruś.
—Ależ skąd! —obruszył się ojciec. — W wieku pudła na kapelusze!
— To znaczy? — uniósł brwi w górę. W oczach zamigotały iskierki rozbawienia.
— Pudła na kapelusze wyszły z mody po pierwszej wojnie światowej — wyjaśnił rzeczowo
ojciec. —A ja nie broniłem cnoty, tylko honoru Polek. Taka jedna wywłoka z fałszowaną
metryką może zapaskudzić opinię wszystkich polskich kobiet — szukał aprobaty w naszych
twarzach. — W kraju to niech ona sypia z całym garnizonem. Za granicą musi jednak trzymać
różne rzeczy zamknięte na kłódkę, jeśli rozumiesz, drogi zięciu, co mam na myśli. .. —
zakończył nieco bełkotliwie. O jeden kieliszek wypił za dużo.
— Na nas już pora! — wtrąciłam spoglądając na Piotrusiowy zegarek. — Chcemy jeszcze
wpaść do znajomych — kłamałam, byle tylko wyrwać się z domu.
— Co ci tak spieszno? Człowiek zaczął się przyzwyczajać do prawdziwego zięcia, a ty już go
zabierasz! — ojciec patrzył na mnie wrogo przekrwionym od alkoholu wzrokiem.
—W przyszłą niedzielę obiad u nas! —zapraszał Piotruś, nie licząc się z tym, że może
właśnie w tym czasie wypadnie mi dyżur albo jakaś inna sprawa. Ignorował całkowicie moją
pracę. Podejrzewałam czasem, że jest zazdrosny o moje sukcesy. Chwaliłam się nimi wierząc,
że może sprawię
235
mu tym przyjemność i satysfakcję. Był przecież tym, który zachęcał mnie do studiów, zmusił
niejako do nich. Wciąż jednak zapominałam, że od tamtych czasów minęły wieki, gdyż lata
wojny mierzy się inną miarą.
— Kacunię, ma się rozumieć, przyniosę w koszyku! — zastrzegł się ojciec. — Niech kocina
pozna swój nowy dom — sięgnął po kieliszek i mrugając do mnie konspiracyjnie okiem
wychylił go do dna.
Na złotym sznureczku kołysał się diabełek z odrażającą gębą przyczepiony do lampy na
biurku. Projektujący go plastyk musiał być pijany. Takie coś może przywidzieć się tylko w
momencie delirium.

— Skąd wzięło się to obrzydlistwo?
Piotruś siedział pochylony nad maszynopisem. Przesunęłam dłonią po jego włosach.
Przytrzymał rękę, mamrocząc w niąjakieś słowa na przywitanie. Nie widzieliśmy się od kilku
dni. Przed chwilą wróciłam z ostrego dyżuru. Byłam zmęczona, rozdygotana od środka. Na
moim oddziale trzy śmiertelne przypadki jednego dnia. Bezsilność wobec śmierci i rozpacz
ludzka wciąż jeszcze robiły na mnie wrażenie.
— To? — wskazał palcem maskotkę. Przyglądał się jej z rozbawieniem. Skinęłam głową,
siadając ciężko na fotelu. Czułam się zawiedziona,
że nie przywitał mnie bardziej spontanicznie. „Jest całkowicie pochłonięty pracą" —
usprawiedliwiłam go natychmiast. Wiedziałam, że skończył pierwsze opowiadanie. Teraz
pracował nad nowym. Dotychczas jednak nie było okazji, aby mi je przeczytał. Jakoś się z
tym nie kwapił, chociaż wciąż na ten moment czekałam. Podziwiałam, z jaką łatwością
zaczynał od tytułu. „Krew na skrzydłach" — miało być następnym. Ciepłe światło lampy
rzucało jasny krąg na rozłożony maszynopis, na jego dłonie. W palcach obracał bezmyślnie
złotego parkera.
— To twoja Liza podarowała mi tę maskotkę. Nie uważasz, że jest zabawna? — Przeniósł
wzrok na mnie. Wiedziałam, że nie wyglądam korzystnie po nie przespanej nocy i kilku
ciężkich operacjach. Odruchowo poprawiłam włosy, jakby to mogło coś zmienić w moim
wyglądzie.
— Jest odrażająca — starałam się uśmiechnąć, a jednocześnie zastanawiałam się, kiedy mógł
ją otrzymać. W czasie ostatnich dwu dni nie było jej w szpitalu. Rzadko teraz miałyśmy
dyżury jednocześnie. Kiedyś wspomniała, że musi odnieść pożyczone od Piotrusia kasety z
angielskimi nagraniami. „Widocznie zrobiła to podczas mojej nieobecności" — pomyślałam z
rozdrażnieniem. Nie chciałam jednak o nic pytać. Rzecz była błaha i bez znaczenia.
Kolację jedliśmy, jak zwykle, uroczyście, przy zapalonych świecach. Kąpiel mnie
odświeżyła, delikatny makijaż i długa domowa suknia z zie-
236
lonego weluru podniosła moje samopoczucie. W oczach Piotrusia zauważyłam dobrze znany
błysk zainteresowania.
— Pusto i głucho bez ciebie w „lotniskowcu" — powtórzył kilkakrotnie, cmokając mnie
przez stół w koniuszek nosa. Tajałam. Dom znów stawał się przyjazny, wracał do właściwych
wymiarów. Pachniał herbatą, kwiatem dzikiej gardenii — ulubionymi perfumami Piotrusia.
Pomyślałam, że jest to właściwy moment, aby dowiedział się o mojej ciąży. Nie było już
żadnych wątpliwości.
— Piotrusiu... — zaczęłam ostrożnie.
Rozlewał czerwone wino do wysmukłych kieliszków. Uniósł głowę i trzymając wciąż jeszcze
w ręce butelkę z hiszpańską etykietką, patrzył na mnie pytająco.
— Bardzo bym chciała, żebyś mi wreszcie przeczytał „Czarnego anioła" — powiedziałam nie
to, co zamierzałam. Zabrakło mi odwagi, a także przypomniały się złote myśli ciotki Połci,
mającej w tej materii olbrzymie doświadczenie, że „na zwierzenia najlepsza jest noc".
— Naprawdę jesteś go ciekawa? — przekomarzał się, podsuwając półmisek z plastrami
faszerowanej cielęciny.
— Też pytanie! — spróbowałam nadzienia. Smakowało nadzwyczajnie. — Sam piekłeś? —
spytałam z niedowierzaniem, sięgając po następny kawałek.
—Niezupełnie — roześmiał się nieszczerze. — Liza pomogła mi przy wyborze mięsa i przy
pieczeniu. Wybraliśmy się razem na zakupy — recytował jak wyuczoną lekcję. — Właśnie
wtedy, gdy przyniosła mi tego diabełka na szczęście. No i ofiarowała się przygotować
nadzienie. Ty nigdy na takie rzeczy nie masz czasu.
W głosie nie czuło się wyrzutu, jedynie obiektywne stwierdzenie faktu.

„Może jednak powinnam zrezygnować z pracy?" — przebiegło mi błyskawicą przez mózg,
ale w tej samej chwili odrzuciłam tę koncepcję jako nonsens. Oznaczałoby to moją klęskę,
rezygnację i zupełne podporządkowanie się Piotrusiowi. Nie leżało to w mojej przekornej i
samodzielnej naturze. Uważałam, że moja praca nie powinna stanowić przeszkody w naszym
przyszłym małżeńskim życiu. Należało jedynie dokonać pewnych poprawek, pójść na
kompromis.
— Od Nowego Roku zrezygnuję z pracy w ośrodku zdrowia — powiedziałam
nieoczekiwanie dla samej siebie.
Piotruś bez słowa pocałował mnie w policzek. Cielęcina jednak przestała smakować. Byłam
zła na Lizę. Powinna mi była o tym powiedzieć. Uprzytomniłam sobie jednak, że nie było ku
temu okazji, a sama rzecz nie była znów tak bardzo ważna, żeby o niej specjalnie
zawiadamiać. Byłam
237
po prostu zmęczona. Byle drobiazg wytrącał mnie z równowagi. Postanowiłam inaczej
ustawić godziny zajęć w szpitalu i domowych wizyt.
Między nas wkradło się kłopotliwe milczenie. Zazwyczaj mieliśmy sobie, nawet po
kilkugodzinnej rozłące, wiele do opowiadania. Unikaliśmy swego wzroku. Kończyliśmy
kolację bez słowa. Usiłowałam jedynie utrzymać na twarzy uśmiech. Powracało znużenie
sprzed godziny.
— Jesteś zadowolony z tego, co napisałeś? — podjęłam po chwili neutralny temat. Bałam się
narastającej między nami ciszy i czegoś nie dopowiedzianego do końca.
— Chyba tak... — odpowiedział wstając z krzesła. — Nim zaśniesz ze zmęczenia za stołem,
to ci je przeczytam — dodał ze źle ukrywanym przekąsem. Czułam, że ma do mnie o coś
pretensje. Bałam się przyznać do znużenia i własnych kłopotów.
„Może powinnam wcześniej zainteresować się tym opowiadaniem?" — pomyślałam ze
skruchą, chociaż uważałam, że to on powinien przyjść z nim do mnie.
— Wcale nie jestem senna! — uśmiechnęłam się z przymusem, podnosząc kieliszek z winem.
Tego już chyba nie dosłyszał, wybiegając do gabinetu.
Omiotłam znużonym wzrokiem znajome ściany, ulubiony obraz z ptaszkami, piękną zastawę
na stole. Wszystko to wydało się trochę inne niż zazwyczaj. Martwe, pozbawione kolorytu,
obce. Patrzyłam jak zza czerwonej barierki z pluszu odgradzającej jakieś eksponaty, które nie
były wcale tak piękne, jak to sobie wyobrażałam przychodząc, aby je tu obejrzeć.
Przestraszyłam się własnych odczuć. Byłam widocznie bardziej dzisiaj zmęczona, niż
przypuszczałam. Piotruś miał rację. Za często przebywam poza „lotniskowcem", za wiele
podjęłam się obowiązków.
Zasiadł naprzeciw mnie z maszynopisem na kolanach. Zapalił papierosa, zaciągnął się
dymem, odchylając głowę do tyłu tym swoim charakterystycznym ruchem, który tak bardzo u
niego lubiłam. Gdy zaczął czytać, patrzyłam na niego znad parującej filiżanki z herbatą, pełna
oczekiwania i dumy, że to właśnie ja obudziłam w nim zainteresowanie do pióra, wskazałam
cel. Stawaliśmy się powoli równorzędnymi partnerami w pracy, chociaż w zupełnie innych
dziedzinach.
Zamknęłam oczy koncentrując uwagę na tekście. Usiłowałam odrzucić wszystkie uboczne
myśli. Nasuwały się jednak natychmiast, gdy tylko spojrzałam na pociągłą twarz Piotrusia ze
śladami letniej opalenizny. Odcinała się ciemniejszą plamą od szarobłękitnej koszuli.
Wsłuchiwałam się uważnie w głęboki tembr głosu. Modulował słowa trochę po aktor-sku, z
nieporadnością dyletanta. Przeszkadzało to w odbiorze nastroju i tre-
238
ści. Denerwowało niepotrzebną sztucznością i czymś, czego w pierwszym momencie nie
potrafiłam określić, ująć w konkret. Po dłuższej chwili zrozumiałam. Piotruś delektował się
tym, co czyta. Usiłował swój zachwyt narzucić słuchaczowi, zwrócić uwagę na to, co się

autorowi w tekście najbardziej podoba. Wreszcie wmówić w niego, że „Czarny anioł" jest
utworem genialnym. Nie był nawet poprawnie napisany. Stwierdziłam z przykrością i
zakłopotaniem, że Piotruś jest zarozumiałym egocentrykiem, a odczytywana w afektowany
sposób proza jest złą prozą. Nic w niej nie odnalazłam z jego gawędziarskiego stylu, z
obrazowego charakteryzowania postaci. Było to napuszone nudziarstwo pełne górnolotnych,
banalnych zwrotów. Był jedynym bohaterem rozwlekłego opowiadania, będącego czymś
pośrednim między informacją a ckliwym wybebeszeniem samego siebie. Wszystko i wszyscy
w „Czarnym aniele" byli niewiele znaczącymi statystami potrzebnymi o tyle, o ile
podkreślały bohaterstwo centralnej postaci.
„Opowiadać, a pisać, to dwie różne rzeczy" — zrozumiałam z nagłym żalem. Usiłowałam
jednak tłumaczyć sobie, że tak jak jedna jaskółka nie czyni wiosny, tak pierwsze opowiadanie
nie świadczy o tym, że Piotruś jest całkowicie pozbawiony talentu. Nawet w myśli, przed
samą sobą, nie chciałam wyrazić poglądu, że dzieło sztuki jest tyle warte, ile jest wart jego
twórca.
Opowiadanie kończyło się banalnym stwierdzeniem, że „umierać nie jest łatwo". Miało ono
zapewne stanowić puentę, ale nianie było.
Zadowolony z siebie Piotruś patrzył na mnie oczekując pochwały. Przypominał szkolnego
prymusa, który wie, że jest najlepszy w klasie. Opuściłam z zakłopotaniem oczy. Milczałam
wpatrując się w swoje dłonie o krótko przyciętych paznokciach. Były trochę szorstkie i
pomarszczone od ciągłego mycia i środków dezynfekcyjnych.
— No i co? — zapytał z tryumfem, przynaglając niejako tym zaczepnym tonem do wyrażania
zachwytu.
— Jest niedobre — stwierdziłam beznamiętnie. — Musisz nad nim popracować, przemyśleć...
— dodałam łagodniej, pozostawiając mu cień nadziei, chociaż nie wierzyłam, że potrafi coś
jeszcze z tego opowiadania zrobić. Było infantylne, jakby pisał je czternastolatek, a nie
dojrzały mężczyzna. Żeby je zmienić, trzeba by również zmienić człowieka.
„Nie mogę go za to winić, że nie ma talentu, a chociażby tylko zdolności. To ja
sprowokowałam go do pisania, to wyłącznie moja wina" — myślałam z goryczą.
— Nie podoba ci się? — niedowierzanie wyzierało z jego oczu niesłusznie skarconego
chłopca.
239
— To nie jest literatura. To nawet nie jest dobre szkolne wypracowanie — brnęłam odważnie,
z rozpaczą. Wiedziałam, że sprawiam mu przykrość, ranie miłość własną. Oczami błagałam o
przebaczenie, ale kłamać nie chciałam.
— Nie znasz się! — stwierdził obojętnie.
Nic do niego nie dotarło. Uwierzył w swoje możliwości pisarskie. Nie miał żadnych oporów,
wahań i samokrytyki. Z przerażeniem uświadomiłam sobie własną lekkomyślność. Było
niewybaczalną głupotą namawiać Piotrusia, żeby sięgnął po pióro, gdy nawet jego listy nie
wzbudzały we mnie zachwytu. Czułam się winna i odpowiedzialna za to, co się stało.
— Może się i nie znam... — bąknęłam zerkając znów na swoje splecione palce. — „Pierwsze
koty za płoty" —jak mawia ojciec. Następne może być już inne, lepsze. Próbujesz dopiero...
— brnęłam, idąc na kompromis, na ugodę. Jeśli Piotrusiowi sprawiało przyjemność pisanie,
wypełniało czas, z którym nie bardzo wiedział, co począć, to dlaczego miałam pozbawiać go
złudzeń.
— Myślę, że byłoby dobrze, aby ktoś to jeszcze przeczytał — zaproponowałam nieśmiało,
szukając w pamięci odpowiedniej do tego osoby. Oczytanej i znającej się na literaturze
bardziej niż Piotruś i ja.
— Już ktoś czytał! — odpowiedział z satysfakcją. — I wyobraź sobie, miał odmienne zdanie
od twego. Usłyszałem wiele słów uznania. Przykro, że nie były od ciebie — dorzucił z żalem.

— Liza? — przygryzłam wargi. Fala wściekłości podeszła do gardła i ogromny żal do
Piotrusia. Nie mnie wybrał jako swoją pierwszą czytelniczkę.
— Liza! — potwierdził. — Ta dziewczyna zna się na wszystkim. Literatura, muzyka,
gotowanie... — wyliczał z niekłamanym podziwem.
— I na wszystko znajduje czas i uśmiech. — Czy wiesz, co ona powiedziała o „Czarnym
aniele"? — zadał retoryczne pytanie. — Że w pozornie prostej fabułce tkwi głęboki podtekst
filozoficzny i coś, co daje do myślenia, zmusza czytelnika do refleksji, a sam język jest
adekwatny...
— powtórzył, jakby się tego zdania nauczył na pamięć. — Jej stryjek jest „bossem" w
którymś z wydawnictw. Obiecała, że gdy tomik będzie gotów, to sama się zajmie jego
wydaniem — perorował z przechwałką w głosie, jakby to on sam był wydawcą, a nie jakiś nie
znany stryjek Lizy.
— Więc pisz! — wzruszyłam ramionami. Nie miałam już nic więcej do powiedzenia.
Wiedziałam, że żadne argumenty do niego nie trafią. Wszystko, co bym mogła powiedzieć na
temat zakłamania Lizy i jej obłudy, mogłoby się jedynie obrócić przeciwko mnie. Był nią
zafascynowany i wierzył w możliwości jej stryjka.
240
— Oczywiście, że będę! — zgodził się. —Nie masz pojęcia, jak mnie ta zabawa wciągnęła!
— Oczy mu pociemniały, uśmiech złagodził rysy.
Pomyślałam z ulgą, że jeżeli pisanie jest dla niego tylko zabawą, to niech się dalej bawi.
Jednak nie potrafiłam pozbyć się uczucia zawodu. Przyszła nowa fala znużenia. Myślałam już
tylko o tym, aby położyć się spać. I tylko spać. Nic więcej.
— Wypijmy pod moje pierwsze opowiadanie! — zaproponował podchodząc do barku. —
Następne powinno się spodobać. W „Krwi na skrzydłach" opowiem, jak zestrzeliłem swego
pierwszego Niemca.
— Dobrze — zgodziłam się bez entuzjazmu, przyoblekając twarz w uśmiech. Zdawałam
sobie sprawę, że bez niego mojatwarz, przez narastające zmęczenie, będzie wyglądała
niekorzystnie i starzej. Wiedziałam także, że dziś już nie zwierzę Piotrusiowi mojej cudownej
tajemnicy. Trzeba będzie odłożyć tę uroczystą chwilę na inny dzień. Położyłam
pieszczotliwie dłoń na brzuchu. Chciałam tym gestem przeprosić mego syna że musi okazać
jeszcze trochę cierpliwości, nim uświadomię ojca o jego istnieniu.
Piotruś kompletował swoje i moje dokumenty konieczne do zawarcia małżeństwa. Było z tym
wiele kłopotów. Biegał po różnych urzędach, denerwował się. Nie mógł zrozumieć
biurokratycznych nonsensów, na które, według niego, nie natknąłby się nigdy w Anglii, w co
z kolei ja nie wierzyłam. Pisał listy do kolegów do Londynu o różne zaświadczenia.
Zamawiał także u nich różne drobiazgi potrzebne mu, jak orzekł, „na uroczystą chwilę".
Stwierdził bowiem nagle, że brakuje mu jakiejś specjalnej pary skarpet, których w Warszawie
nie można dostać. Ulubionej wody po goleniu, bez której „nie mógł istnieć", gdyż smarował
się nią przez kilkanaście lat, i specjalnych żyletek, a także pisał o piękną bieliznę dla mnie.
Mawiał, że , jak się bawić, to się bawić", i ja jako „panna młoda" muszę wystąpić w noc
poślubną w białej koszuli z koronek i haftów.
Zajęty dziesiątkami spraw odłożył nawet pisanie „na później, jak się ożeni i ustatkuje" —
mawiał ze śmiechem.
Jadał teraz obiady na mieście. Oswoił się także z kawiarniami i nie miał już większych do
mnie pretensji o to, że rzadko przebywam w naszym „lotniskowcu". Zdawało mi się, że po
prostu tego nie zauważa. Byłam zadowolona. Mogłam więcej czasu poświęcić własnemu
domowi. Znów nie działo się w nim najlepiej. Piotruś spotkał także dawnego kumpla z RAF-
u. Wrócił przed paroma laty do kraju. Ożenił się z badyla-rzówną. Mieli dom pod Warszawą.
Młodej żonie po szkole podstawowej marzyła się wpuszczana w podłogę wanna z różowego

marmuru. Musiał więc na nią zarobić. Piotruś spędzał z nim ranne godziny u Fukiera przy
lampce wina i solonych migdałkach. Ten jego znajomy namawiał go do
241
założenia wspólnej hodowli norek. Piotruś się do tego pomysłu zapalił, jak trochę wcześniej
do pisania opowiadań. Siedzieli więc przy winie prowadząc nie kończące się obliczenia i
kalkulacje. I na tym się wszystko kończyło, bo jak relacjonował mi Piotruś, każda ich
rozmowa o interesach zmierzała do wojennych wspominków z bohaterskiego czasu pod
angielskim niebem. Obaj mieli wystarczającą ilość pieniędzy, aby nie śpieszyć się z realizacją
własnych, księżycowych planów. Dwaj chłopcy, którzy platonicznie bawili się swymi
możliwościami finansowymi. Nie wyprowadzałam go z błędu, że marnuje czas na utopijne
pomysły. Ostatecznie miał go pod dostatkiem. Także i funty wpływały regularnie na bankowe
konto. Miałam większe zmartwienia.
Spotkałam któregoś dnia na ulicy Ewę w towarzystwie Płodziaka. Szła obok niego nikogo nie
zauważając. Nie sprawiała wrażenia zadowolonej ani nawet smutnej. Po prostu szła z
nieprzeniknionym wyrazem twarzy, z oczami zapatrzonymi gdzieś przed siebie. Gdy
spytałam w domu, jak spędziła wieczór, powiedziała: „znakomicie" i zaraz umknęła do
łazienki.
— Widziałam cię z Płodziakiem — stwierdziłam surowym tonem, gdy znalazła się w łóżku i
miała zamiar włączyć magnetofon.
— Przypadkowo — burknęła niechętnie.
— Wciąż go jeszcze kochasz? — spytałam z lękiem.
— Zawsze go kochałam.
—A Brysio? Przecież wyglądało na to, że tamto skończone, że przebolałaś — myślałam
głośno, bezradna w swoich możliwościach.
— Brysio to Brysio. Krzysztof to Krzysztof. — ucięła krótko, burkliwie, rezygnując z
uruchomienia magnetofonu. Zgasiła ostentacyjnie nocną lampkę, jakby chciała dać do
zrozumienia, że nie ma nic na ten temat do dodania.
— Nie możesz, nie powinnaś... — zaczęłam niepewnie, sama nie wiedząc, co jej właściwie
chcę powiedzieć. Nie potrafiłam obronić własnej córki przed najgorszym. Zamilkłam w
połowie zdania.
W pokoju panowała cisza. Z kącika Ewy nie dobiegał nawet jej oddech. Zachowywała się jak
wystraszone zwierzątko, któremu udało się umknąć przed nagonką.
— Robisz sobie świadomie krzywdę — próbowałam jakoś trafić do niej. Okazać, że biorę
udział w jej rozterkach. — Płodziak nie jest człowiekiem wolnym, a przy tym są dzieci.
Celowo nie użyłam jego imienia. Nazwisko miało w sobie coś odrażającego.
—No to co? — usłyszałam pogardliwe prychnięcie. — Mnie ani ślub, ani on nie jest do
niczego potrzebny — dokończyła z zawziętością w ściszonym do szeptu głosie.
242
Jej cierpienie zabolało jak własne. Wyskoczyłam z pościeli i usiadłam na jej tapczanie.
Odszukałam po ciemku twarz wtuloną w poduszkę, wilgotną i gorącą od łez. Broniła się
przed moją dłonią gładzącą jej włosy, zbuntowana i osamotniona w swoich pierwszych
doświadczeniach życiowych. Poczułam ogromną skruchę, jakbym była winna temu, że moje,
a nie jej życie układa się szczęśliwie. Że to ja wkrótce wezmę ślub i będę miała dziecko z
ukochanym mężczyzną. Poczułam się tak, jakbym zdradziła Ewę. Od chwili, gdy poczułam
budzące się we mnie życie, cała miłość i uwaga skoncentrowała się na tej odrobince,
rozrastającej się we mnie, wypełniającej nie tylko moje ciało. Z tym momentem Ewa stała się
gałązką odciętą od latorośli. Kruchym szczepem skazanym na samodzielne, dorosłe życie.
Kochałam Ewę, ale kochałam już inaczej. Czułam się winna wobec własnej córki. Gładziłam
bez słowa jej puszyste, gęste włosy. Przesuwałam delikatnie palcami po wilgotnych
policzkach i nie potrafiłam nic powiedzieć, niczemu zaradzić. Wszystko, co bym teraz

powiedziała, wypadłoby sztucznie i nieprzekonywająco. Obie byłyśmy kobietami i obie o tym
wiedziałyśmy, że ja byłabym tą która mówi z pozycji kobiety szczęśliwej.
— Porozmawiamy, gdy sama będziesz tego chciała — obiecywałam szeptem, chociaż
wiedziałam na pewno, że do tej rozmowy nigdy nie dojdzie. Odcięta gałązka przestawała
stanowić ze mną całość. Łzy ścisnęły gardło, zapiekły pod powiekami.
— Maa... — Ewa chwyciła moją dłoń w swoje gorące, suche palce.
— Zapomnij, że widziałaś mnie z Krzysztofem. Ja naprawdę się z nim nie spotykam. I nie
mów nic dziadkowi — dodała błagalnym szeptem. Przeraził mnie bardziej od płynących po
twarzy łez. Przynosiły w rezultacie ulgę. Szept był krzykiem rozpaczy.
— Dobrze, kochanie — zgodziłam się po chwili wewnętrznej walki.
— Zapomnę. Obiecaj jednak, że nie będziesz miała przede mną żadnych tajemnic —
dotknęłam wargami jej wilgotnych skroni. — Wiele potrafię zrozumieć, a ty tak mało wiesz
jeszcze o życiu.
Ścisnęła kurczowo palcami moją dłoń, jak tonący człowiek chwyta się czegokolwiek, co
może dosięgnąć ręką. Milczała. Milczałam i ja.
Wiatr uderzał o szyby, ktoś na górze chodził po mieszkaniu, trzaskały jakieś drzwi.
—Nasze spotkanie nie miało i nie ma znaczenia. Zawiódł mnie, okłamał, a tego nie potrafię
przebaczyć, zapomnieć — wyrzuciła z siebie wraz z tłumionym szlochem. Pozwoliłam jej
płakać. Łzy przynosiły uspokojenie.
Ewa nie rozumiała jeszcze, że każda rzecz w życiu ma swoje następstwa, a czas ciągłość. Że
najdrobniejszy nawet kaprys czy postępek może
243
і,
wpłynąć na całą przyszłość. Nie miała jeszcze w sobie rozwiniętego poczucia związków
przyczynowych.
Uchyliły się cicho drzwi. Smuga światła w przedpokoju położyła się szeroką krechą na
podłodze.
— Co wy tak wcześnie poszłyście spać? — głowa ojca zajrzała do nas. —Amerykański film z
kowbojami leci w telewizji, a wy w łóżkach — dziwił się wyrażając dezaprobatę. Miał
ostatnio trudności z zaśnięciem. Wynajdywał więc różne preteksty, aby dotrzymywać mi
towarzystwa.
— Rozmawiamy — westchnęłam. — Ewa opowiadała, w jaki sposób zdejmuje się gipsowy
odlew z twarzy — uczepiłam się pierwszego lepszego kłamstwa.
— Na trupach? — zainteresował się.
— Nie, z żywych twarzy —jęknęłam z rezygnacją. Wyglądało na to, że się prędko nie
pozbędziemy ojca z pokoju, chociaż ani jednym gestem, ani słowem nie zaprosiłam go do
środka. Stał więc niezdecydowanie w progu, przestępując nerwowo z nogi na nogę. Czułam,
że gnębi go jakaś sprawa, że chce coś niecodziennego oznajmić. Zaniepokoiłam się.
— Może zrobię dla wszystkich herbaty? — zaproponował markotnym tonem.
— Dobrze, niech tato zaparzy — zgodziłam się, aby zyskać na czasie. Gdy tylko raźnym
krokiem pomaszerował do kuchni, podałam Ewie chusteczkę.
— Wytrzyj oczy i nos — poklepałam ją po łopatce. — A herbata dobrze ci zrobi! —
uśmiechnęłam się zapalając lampkę.
Naciągałam powoli szlafrok. Ewa sięgnęła po lusterko.
— Dziaduś natychmiast zauważy, że płakałam — wyszeptała z przestrachem jak małe
dziecko.
— Nie zauważy — potrząsnęłam głową. — Oprzyj się tak o poduszkę, żeby buzia była w
cieniu — powiedziałam jak do małej dziewczynki.

W różowym blasku lampy straciły na dramatyczności poprzednie odczucia. Przybladły jak
prześwietlona klisza. Łzy obeschły, wszystko stało się bardziej proste i powszednie.
Odetchnęłam z ulgą.
— Maa, czy dziaduś przyszedł do nas tylko po to, żeby zaproponować herbatę? — zapytała
podejrzliwie.
— Wygląda na to, że nie tylko — zastanawiałam się głośno, sadowiąc się wygodniej na
tapczanie Ewy. Podsunęła mi jasiek pod plecy.
— Może dowiemy się za chwilę o ślubie z Helutką? — usiłowała żartować. Od łez do
uśmiechu była u niej krótka droga, więc pokazała w nim równe, białe zęby z furteczką
pośrodku. Odziedziczyła japo Andrzeju.
244
— Jeszcze tego brakowało! — uniosłam oczy w górę i obie parsknęłyśmy śmiechem, tak
jakby przed chwilą nie było łez i dramatycznej rozmowy. Brakowało rzeczywiście tylko
herbaty do „zajedzenia" całej tej sprawy. W naszej rodzinie mieliśmy widocznie zakodowaną
w genach lekkomyślność i ,jakoś to będzie".
— Do herbaty przyniosłem gnieciucha — oznajmił z zadowoleniem ojciec, wnosząc przed
sobą tacę.
— O Jezu! —jęknęła Ewa. — Myślałam, że go dziaduś dawno pokruszył ptakom.
— Co za gnieciuch? — zainteresowałam się.
— Piekliśmy z Ewą babkę drożdżową—westchnął ojciec. — Ciebie wciąż w domu nie ma, a
człowiek tęskni do prawdziwego ciasta według przepisu nieboszczki — popatrzył z
rozżaleniem w moją stronę. — Przedobrzyliśmy i wyszedł zakalec. Ale da się zjeść! — dodał
szybko, ustawiając tacę na stoliku przy tapczanie Ewy. Oczy miała jeszcze lekko pod-
puchnięte i zaróżowione policzki, ale już się czule uśmiechnęła do dziadka i pierwsza
sięgnęła po kawałek ciasta.
— A gdzie Kacunia? — zainteresowałam się, nie widząc jej kręcącej się wokół ojcowych
nóg.
Przez dłuższą chwilę udawał, że nie słyszy pytania. Mieszał nerwowo herbatę w szklance i
łypał wzrokiem na boki. Przeraziłam się, że za chwilę dowiem się o czymś tragicznym.
—No właśnie, gdzie Kacunia? — Ewa rozglądała się po kątach i zerkała na mnie. Widocznie
i dla niej było w tym coś podejrzanego.
—Na razie w areszcie—odpowiedział z ociąganiem, z czarnym okiem utkwionym w drzwi.
Siorbał powoli herbatę. Dolatywał zapach rumu.
— W areszcie? — powtórzyłam sądząc, że się przesłyszałam.
— Zamknięta za karę w łazience — wyjaśnił z niechęcią lekko po-sapując.
Patrząc na ojca z niedowierzaniem czekałam dalszych wyjaśnień. Było to coś zupełnie
nowego. Kacuni bowiem było wolno wszystko i gdyby nawet nasiusiała na stół, ojciec
stanąłby w jej obronie i nie pozwolił ukarać.
— Posiedzi w sraczu tak długo, aż się pogodzi z nową rzeczywistością— objaśnił z powagą, a
mnie obleciał strach, że postradał zmysły.
— O czym tato mówi? — spojrzałam na niego z zastanowieniem.
—Zaraz zobaczysz—westchnął. Z niepewnąminąpodniósł się z krzesła i wyszedł do swego
pokoju. Spoglądałyśmy z Ewą skonsternowane milcząc, jakby w obawie przed konfrontacją
naszych domysłów.
Wszedł po chwili trzymając coś owiniętego w stary matczyny szalik. Usiadł przy nas i
starannie rozwijał żółtą, sfilcowaną częstym praniem
245
wełnę. W środku leżał koci szkielecik pokryty skudloną, czarną sierścią. Z trudem uniósł
łebek o wielkich uszach i bezgłośnie otworzył pyszczek. Miał nie więcej niż parę tygodni.
— Jaki śliczny! — krzyknęła Ewa wyskakując z pościeli, aby przykucnąć obok tapczanu.

— Taki śliczny to on jeszcze nie jest, ale jak się odpasie i podrośnie, to ho, ho! — cieszył się
ojciec mrugając lewym okiem.
— Jeszcze jeden kot w domu! —jęknęłam bardziej dla zasady niż z niezadowolenia. Było i
tak sprawą przesądzoną, że znaleziony przez ojca kociak pozostanie u nas.
— Podchowam i dostaniesz w prezencie ślubnym. Czarny kot, a do tego cudem uratowany,
przynosi szczęście — oznajmił z zadowolonąminą.
—Aja wyhaftuję dla niego koralikami aksamitną obróżkę! — zapaliła się Ewa. Była
ożywiona, w oczach pojawiły się figlarne błyski. Pło-dziak w tej chwili nie istniał. Był za
siedmioma górami. Popatrzyłam na nią z podziwem i zazdrością.
—A co na ten nowy nabytek Kacunia? — spytałam zaintrygowana jej aresztem w łazience.
— Zachowała się niegodnie! — chrząknął z powagą ojciec. — Znalazłem to biedactwo w
błocie. Ktoś je musiał wyrzucić i zdychało z głodu. Nie mogła kocina ustać na łapkach ani
miauczeć. Otwierała tylko pyszczek pełen błota. Zabrałem do domu, wytarłem ręcznikiem,
napoiłem ciepłym mlekiem z butelki i podsuwam Kacuni, żeby malca przygarnęła, ogrzała. A
ta cholera jak nie fuknie, jak nie zdzieli malucha łapą przez łeb! To ja bydlaka za ogon i do
aresztu! — zaperzył się.
— Przecież Kacunia jest samcem — zauważyła trzeźwo Ewa. — Skąd więc u niej instynkt
macierzyński?
— Dziecko ma rację! — zasępił się ojciec. — Ukarałem kocinę niewinnie. Człowiek na stare
lata głupieje — westchnął obłudnie. Chciał wzbudzić we mnie litość dla siebie i znajdy.
Obawiał się widocznie, że mogę się nie zgodzić na nowego lokatora.
Pogłaskałam palcem kulący się, bezradny szkielecik z wydłużonym pyszczkiem. Patrzył na
mnie głupiutkimi ślepkami. Były niebieskie i okrągłe.
— Kotka? — zapytałam ojca.
— Autentyczna! — wykrzyknął uszczęśliwiony. Zrozumiał, że znajda została przeze mnie
zaaprobowana.
— Trzebająjakoś nazwać — uśmiechnęłam się.
— Może Hortensja? — zaproponowała Ewa.
— Kwiatowe imię dla kota nie pasuje — sprzeciwił się ojciec.
246
— Nazwijmy ją Penelopa — podsunęłam.
— Żadne takie! — zaprotestował.
— Gwędolina! — wykrzyknęła Ewa.
— Sama jesteś Gwędolina! — obruszył się ojciec. — Byłoby ci przyjemnie tak się nazywać?
— Konstancja! — patrzyłam wciąż na ten kłębuszek nieszczęścia owinięty w matczyny
szalik. Nosiła go kiedyś do swojej nieśmiertelnej, kilka razy przerabianej jesionki. Cieszyła
się, że taki cieplutki i puchaty jak kurczątko. Przygryzłam wargi.
— Ty jak co wymyślisz! — obruszył się ojciec. — Ta nędza wyrośnie na urodziwą kotkę, a ty
jej chcesz dać takie wredne imię, śmierdzące z daleka caratem.
— Nazwijmy japo prostu Ofelia! — Ewa spojrzała na nas tryumfująco, wskakując z
powrotem w pościel, i sięgnęła po następny kawał gnieciucha.
—To była chyba jakaś wariatka, jeśli dobrze pamiętam... — zastanawiał się ojciec marszcząc
czoło. — Coś takiego było w telewizji — popatrzył na Ewę z namysłem. — Nie możemy
kociny skazywać na pośmiewisko.
Wybuchnęłyśmy z Ewą śmiechem. Ojciec największe bzdury potrafił mówić ze śmiertelną
powagą i tak, jakby sam w nie wierzył. Nigdy nie wiedziałyśmy na pewno, czy mówi
poważnie, czy kpi.
— Już mam! — krzyknął z przejęciem, jakby odkrył skarb. — Niech się nazywa Kacunia! —
powiódł po nas wzrokiem.

— Oczywiście, że Kacunia! — wykrzyknęłyśmy obie z Ewą. Sprawa imienia została
przesądzona już w tym momencie, gdy ojciec wkroczył do pokoju z zawiniątkiem, ale pozory
wolnego wyboru zostały zachowane.
Zabraliśmy się do herbaty, która zdążyła już trochę przestygnąć. Ewa tuliła czule do
flanelowej koszuli nowąKacunię, a ojciec poszedł do łazienki zwolnić starą z chwilowego
aresztu.
Ranek był szary, zamazany deszczem. Głowa Piotrusia spoczywała w zagłębieniu mego
ramienia. Czułam ciepły oddech na twarzy. Ciężar rozgrzanego snem ciała napierał
nieświadomie na moje. Ręka opasywała biodra. Było mi niewygodnie w tej pozycji.
Jednocześnie doznawałam rozkosznego uczucia jego bliskości i bezpieczeństwa.
Świadomość, że mam wolny dzień dla nas, że nigdzie nie muszę się śpieszyć, a także
wspomnienie wczorajszych pieszczot, potęgowało uczucie radości. Przepływało przeze mnie
jak ciepłe fale południowego morza. Zgrzyty ostatnich dni zatarły się. Z pozycji łóżkowej
wydawały się nieistotne, a nawet trochę śmieszne. Nieważne było to, co działo się poza
naszym naj intymniej-szym światem doznań. Liczyła się jedynie bliskość naszych ciał,
nieustanna chęć posiadania siebie, radość, jaką dawały chwile zespolenia. Liczyło
247
się także szperanie wśród wspomnień z przeszłego czasu najwcześniejszej młodości. Wciąż
jeszcze odnajdowaliśmy w nich źródło naszej tkliwości dla siebie, niteczek, które wiązały.
Nie należało więc tak długo wychodzić z kręgu spraw i rzeczy dających nam radość, jak to
tylko było możliwe. Nasze niewinne sprzeczki, różnice zdań i poglądów należało traktować z
przymrużeniem oka. Nie były znów takie wielkie i groźne, gdy z obu stron istniało uczucie. Z
mojej strony potrzebne było trochę lekkomyślności. Stawałam się bowiem niebezpiecznie
zasadnicza i to mogło stanowić błąd w naszym przyszłym, małżeńskim życiu.
Wsłuchana w równy oddech Piotrusia rozmyślałam o niedoskonałości swojej, a także i
leżącego obok mężczyzny. Należało przyjmować go takim, jakim jest, albo odrzucić. To
drugie nie było już do pomyślenia.
Ramię mi zdrętwiało. Poruszyłam się. Piotruś otworzył oczy. Uśmiechnął się sennie i
wzdychając jak człowiek szczęśliwy przygarnął mnie mocniej do siebie, drzemiąc dalej.
Czułam, że chce się wymotać ze snu, że tęskni do mnie, ale obezwładnia go ciepło, szmer
zacinającego o szyby deszczu, świadomość, że jestem w zasięgu ręki, że mu nie umknę.
Roześmiałam się cicho, radośnie, do wewnątrz. Pomyślałam, że gdybym teraz spojrzała w
lustro, w moich oczach świeciłyby dwie zapalone lampy. Czułam pod powiekami ich gorący
blask. Promieniowałam od środka szczęściem. Wypełniało mnie i cały pokój, cały nasz pusty
jeszcze dom.
„Kiedyś wypełni go śmiech dziecka, tupot drobnych nóżek na schodach" — pomyślałam
wzruszona moją do tego dziecka miłością i oczekiwaniem jego przybycia, chociaż tkwiło we
mnie zaledwie jako ziarenko.
Przesunęłam dłonią po plecach garnącego się do mnie mężczyzny. Ustami dotknęłam kącika
jego ust. Uśmiechnął się. Nie spał. Przeciągnął się z głębokim westchnieniem odpędzając nim
resztki majaków sennych. Wymamrotał pieszczotliwym zdrobnieniem moje imię. Wymawiał
je tak, jak nikt dotąd.
— Powiem ci coś na dzień dobry — zniżyłam głos do szeptu, jakim zwierza się tajemnice.
— Wiem, co powiesz — uśmiechnął się, otwierając oczy. Poszukał dłonią piersi.
— Co?
— Że kochasz.
— To także... — poddawałam się leniwie pieszczocie gorącej, drobnej dłoni.
— Jestem w ciąży — powiedziałam po prostu. Zabrzmiało to zbyt zwyczajnie.
Przestraszyłam się własnych słów. Wypowiedziane stały się ciałem. Z niepokojem
poszukałam jego oczu.

248
— Najwspanialsza rzecz, jaka mogła mnie spotkać! — twarz rozjaśniała się powoli szerokim,
radosnym uśmiechem. — Będziemy mieli syna. Naszego wspólnego syna... — powtarzał
ekstatycznie. — Ta dziewczynka w opadających skarpetkach, z kokardą we włosach będzie
miała ze mną syna...
— W każdym razie dziecko — poprawiłam, żeby nie było w przyszłości rozczarowania, gdy
urodzi się dziewczynka.
— Co będzie, to będzie! — wykrzyknął ściskając mnie w ramionach aż do utraty tchu.
—Anie uważasz, że... że jesteśmy już może zbyt dojrzali, żeby decydować się na dziecko? —
prowokowałam, nie chcąc mu niczego narzucać. Celowo zostawiłam uchyloną furteczkę.
— Nie opowiadaj! — żachnął się. — Jesteś młodą kobietą, a ja także czuję się na siłach
wychować jeszcze potomka.
— Nie będzie cię męczyło maleńkie dziecko w domu? — podsuwałam z leciutkim
niepokojem, pragnąc zaprzeczenia. Chciałam, aby wszystko zostało dopowiedziane do końca.
— Do pracy pisarskiej potrzebny jest spokój — dorzuciłam wbrew sobie, żeby dać mu do
zrozumienia, że liczę się z jego twórczością, że ją aprobuję mimo surowej oceny. Tak
naprawdę nie wierzyłam w to jego pisarstwo. Pisarstwem nie można się bawić. Trzeba je
pokochać. Przeczytałam kiedyś w książce, że „z pisaniem jest tak jak z małżeństwem. Nie
należy się angażować, dopóki nie zadziwi nas własne szczęście". Piotrusia ono nie zadziwiło.
Rozpierało go natomiast zarozumialstwo i pewność siebie. Starałam się o tym teraz nie
myśleć. Każdy człowiek ma jakieś słabostki. Ja też nie byłam od nich wolna.
— Chcesz klapsa? — zapytał nieoczekiwanie na wysuwane przeze mnie argumenty. —
Szaleję z radości, a ty chlustasz wiadrem zimnej wody. Robisz przy tym niewinną minę
spłoszonej dziewczynki!
— Więc naprawdę chcesz tego dziecka? — usiadłam na łóżku patrząc mu z uwagą w oczy. —
Nie mówisz pod wpływem chwili?
Pokój wypełniał się blaskiem dnia. Odrealnione mrokiem sprzęty powróciły do właściwych
kształtów i proporcji. Żółte chryzantemy w niebieskim szkle pachniały gorzko.
— Naprawdę — skinął głową, oczy spoważniały.
Objęłam go obiema rękami za szyję, przytuliłam twarz do szorstkiej, nie ogolonej twarzy.
Połykając łzy dziękowałam w myśli opatrzności także i za to, że się urodziłam.
ROZDZIAŁ 10
Dni uciekały tak szybko, jakby czas urządził sobie ze mną wyścig. Spiętrzał obowiązki,
problemy, nie dał złapać oddechu.
Znów obejmowałam któryś z kolei dyżur, wciągałam w pośpiechu biały kitel, zawieszałam na
szyi słuchawki. Liza przywitała mnie wiadomością że pacjent spod „dziesiątki" odzyskał
wreszcie przytomność i temperatura spadła. Odetchnęłam z ulgą i ruszyłyśmy obie na mój
własny obchód. Zaglądałam zazwyczaj do chorych częściej, niż to wynikało z moich
obowiązków.
— Świetnie wyglądasz — zdążyła mi szepnąć pod drzwiami separatki. — Miłość ci służy.
— Jak każdej kobiecie — wzruszyłam nieznacznie ramionami. Pomyślałam, że i ona wygląda
kwitnąco i że jest o wiele lat ode mnie młodsza.
Obeszłyśmy bez pośpiechu następne sale z chorymi. Pacjenci uśmiechali się do Lizy. Była
przez nich lubiana, wzbudzała wśród mężczyzn zachwyt. Znała dokładnie ich dolegliwości,
miała znakomitą pamięć do twarzy i nazwisk.
Wzięłam kilka kart do wypisu. W gabinecie lekarskim Liza zapaliła angielskiego papierosa.
Takiego właśnie, jakie kupował za dewizy Piotruś, co mnie zawsze oburzało, chociaż nic nie
mówiłam. Szły funty z dymem. Ale nie były to moje funty.
— Jak twój Mirek? — spytałam mimo woli rozkładając na biurku formularze z historią
choroby. Miałam ich sporo do wypełnienia.

— Różnie — padła wymijająca odpowiedź. — Jego matka jest wyjątkowo antypatyczna.
— Nie z nią będziesz przecież żyła — burknęłam.
Rozmowa nie kleiła się. Czułam, że Liza jest czymś zaaferowana i jakby nieobecna myślami.
Możliwe, że miała jednak jakieś kłopoty z tym swoim chłopakiem oczekującym nominacji na
jakieś stanowisko za gra-
250
nicą. Wpisywałam do odpowiednich rubryk nazwiska i wiek pacjentów uważając, aby czegoś
nie przekręcić. Ostatnio mi się to przytrafiło.
— Masz kłopoty z córką? — zapytała nieoczekiwanie. Zdumiałam się. Nie zwierzałam się jej
z moich kłopotów domowych. Nie rozmawiałam też nigdy na temat Ewy.
— Dlaczego mam mieć kłopoty? — najeżyłam się.
— To przecież już kobieta.
— No to co z tego? — podniosłam na nią spojrzenie. Liza patrzyła na mnie fiołkowymi
oczami spod ciemnej grzywki włosów. Owal twarzy miała nieskazitelny w rysunku, delikatny
cień rumieńca na policzkach.
— Myślałam o twoim Piotrusiu — uśmiechnęła się poprzez błękitny obłoczek dymu. — Ewa
to śliczna, młoda dziewczyna. Panowie w jego wieku szczególnie to lubią.
Wzruszyłam ramionami. Chciałam dać tym do zrozumienia, że mówi głupstwa, na które nie
warto odpowiadać. Dopięłajednak swego. Zabolało. Niechęć do Lizy spotęgowała się.
— Przepraszam, jeśli cię uraziłam — odezwała się ze skruchą w głosie. — Tak mi się jakoś
głupio powiedziało. Tyle się małżeństw dookoła rozlatuje. Wciąż się o tym słyszy...
— Nie jest jeszcze moim mężem — ucięłam krótko. — Może się wycofać. Nikogo siłą nie
trzymam — starałam się opanować głos, ale serce niepokojąco zmieniło rytm.
Zapatrzyłam się na moment w okno. Szare niebo, ciemne, bezlistne konary drzew, czerwone
dachy pawilonów. Zatęskniłam za naszym „lotniskowcem", za filiżanką herbaty z Piotrusiem,
za dotykiem jego dłoni. Tylko on potrafił odegnać lęki. Dopadły mnie nagle i nie potrafiłam
się przed nimi obronić.
Liza skończyła dyżur wcześniej. Ja zostawałam na noc. Nie chciała nawet zjeść przyniesionej
dla nas kolacji. Spieszyła się. Przeciągnęła usta różową kredką flakonikiem wyjętym z torebki
manipulowała przy uszach. Rozszedł się delikatny zapach francuskich perfum i już jej nie
było. Miałam przed sobą długą noc i czas na rozmyślanie.
Żułam powoli chleb z masłem i kawałkiem pasztetówki. Herbata była mdła, pachniała
sianem. Nie chciało mi się zaparzyć własnej. Zazwyczaj robiła to Liza. Pod każdym
względem była smakoszką Zerknęłam machinalnie na czarny aparat telefonu. Był od kilku dni
uszkodzony. Aby połączyć się z miastem, trzeba było przejść do dyżurki sióstr. Piotruś
zarzekał się, że nie wychyli nosa z domu. Postanowił odpisać wreszcie na wszystkie zaległe
listy. Przykazał, że gdy wrócę rano z dyżuru, mam go zbudzić pocałunkiem i filiżankągorącej
kawy. Obiecałam. Dzieliło mnie jeszcze od tego momentu
251
wiele godzin. Na oddziale był na razie spokój, nic się nie działo alarmującego. Sięgnęłam po
książkę, wsuniętą pod czasopisma lekarskie. Była to „Szkoła oficerów" Kirsta, pozostawiona
przez Lizę. Czytała ją w wolnych chwilach podczas dyżurów na zmianę z kolegąPrzeorskim.
Kartkując znane stronice pomyślałam o Piotrusiowych opowiadaniach. Wydało się
nieprawdopodobieństwem, aby Liza mogła się nimi zachwycać. Po prostu wykpiła się
komplementem, aby nie urazić niepotrzebnie autora. „A może to ja zbyt surowo je oceniłam,
wymagając od kochanego człowieka doskonałości w każdej dziedzinie?" — zastanawiałam
się samokrytycznie, chociaż wiedziałam, że pod wieloma względami daleko było Piotrusiowi
do doskonałości. Kochałam go jednak takim, jakim był, wiedząc, że nie można zmienić
charakteru ukształtowanego już i dorosłego człowieka.

Byłam nastawiona refleksyjnie. Sprzyjała temu szpitalna atmosfera i emanujący spokój z
białych, surowych ścian. Rozpamiętywałam niektóre wypowiedzi Piotrusia, zaskakujące
niedojrzałością jego chwiejność charakteru, jednokierunkowość zainteresowań. Lata spędzone
poza krajem spłyciły go, wykoślawiły to wszystko, co zapowiadało w nim kiedyś
indywidualność. Starałam się nie dostrzegać tego, co mogło w nim razić, wywoływać
sprzeciw. Przymykałam oczy na słabostki i potknięcia. Potrzeba miłości i własnego
mężczyzny była silniejsza od rozsądku. Ojciec twierdził, że ponieważ nie mam „tego towaru
na składzie", dlatego wpadam najczęściej z deszczu pod rynnę. Tym razem dał mi jednak do
zrozumienia, że godząc się na małżeństwo, pierwszy raz w życiu robię coś rozsądnego.
Piotruś przypadł mu do gustu. Jego wizytę u nas skwitował krótko: „Chłopak niczego. Należy
tylko przy pysku trzymać, wędzidła nie popuszczać, bo pójdzie światami".
Nie zgadzałam się z opinią ojca. Domator i sybaryta — a za takiego uważałam Piotrusia —
nie chodzi „światami". Za wygodny, za leniwy na jakąkolwiek inicjatywę. Ale pilnować by
nie zaszkodziło. Tylko że ja na to nie miałam ani ochoty, ani czasu. Opierałam nasz związek
na zaufaniu.
Dopiłam lurowatą herbatę z postanowieniem, że zajrzę pod „siódemkę", aby raz jeszcze
sprawdzić ciśnienie u pacjentki przygotowywanej do operacyjnego usunięcia kamienia
nerkowego. Miała zaledwie dwadzieścia sześć lat, troje dzieci i bardzo się denerwowała.
Należało z nią porozmawiać, uspokoić.
W momencie gdy wsuwałam do kieszeni fartucha słuchawki, poproszono mnie do telefonu.
— Maa... — usłyszałam głos Ewy. Z tonu wyczułam, że zdarzyło się coś złego. Milczałam i
tylko serce waliło jak oszalałe. — Maa, przyjedź natychmiast. I weź karetkę pogotowia. Źle z
dziadusiem... — dokończyła drżącym od łez głosem.
252
— Co się stało?! — krzyknęłam.
— Nie wiem. Wróciłam dopiero przed chwilą. Dziaduś leży zupełnie biały na tapczanie.
Pijany Wykolejeniec usiłuje robić sztuczne oddychanie! — wyrzuciła jednym tchem.
— Już jadę! — rzuciłam słuchawkę na widełki, wybiegając z pokoju sióstr. Korytarz wydał
się nieprawdopodobnie długi. W uszach dźwięczał przerażony głos Ewy. Wydawał się
dzwonem bijącym na alarm.
Pędziliśmy karetką pogotowia na sygnale mokrymi od deszczu ulicami. Kolega Bożecki coś
do mnie mówił, uspokajał. Niewiele z jego słów docierało do mojej świadomości. Obawiałam
się najgorszego. Ewa nie była skłonna do histeryzowania, a obecność Wykolej eńca w domu
mogła wróżyć wszystko, co najgorsze. Ten zły duch naszego domu od niepamiętnych czasów
zjawiał się z prezentem w postaci butelki wódki i nad-więdłej prymulki w doniczce. Matka
bała się i nienawidziła tego kwiatu. Kojarzył się jedynie z pijaństwem.

Ojciec z na wpół uchylonymi oczami leżał na tapczanie. Na białej, jak wyciągniętej z wapna,
twarzy kładły się zielonkawe cienie. Ewa, mamrocząc coś przez łzy, klęczała na podłodze,
trzymając ojcową bezwładną rękę.
Rozejrzałam się po pokoju. Nie był zdemolowany. Tylko na stole, między pustymi butelkami,
wśród talerzy z resztkami jedzenia i poprzewracanych kieliszków, błyszczały rozrzucone
niedbale, a chowane przeze mnie pod klepką, tureckie pierścionki i bransolety.

Wykolejeniec stał pod ścianą wyprostowany jak struna. Wpatrywał się zza okularów
szklistym, nieruchomym wzrokiem przed siebie i czkał głośno w równych odstępach.
Bożecki odsunął delikatnie Ewę. Dał mi znak oczami, abym także odeszła.
— Coś ty ojcu zrobił? — tarmosiłam Zygmunta za rękaw, ściszając głos do szeptu. Jaskrawe,
zimne światło płonącego pod sufitem wszystkimi żarówkami „pająka" raziło w oczy,
eksponowało stół jak głównego bohatera dramatu na scenie.

—Nic, Teciuchna, nic, Teciuchna... — mamrotał w kółko, myląc moją osobę z matką. —
Położył się samodzielnie i zaczął umierać — bełkotał z trudem. Język mu się plątał, chudym
ciałem wstrząsała czkawka.
— Coś mu powiedział? — chwyciłam za wyplamione klapy marynarki. Potrząsałam nim z
rozpaczą i wściekłością.
— Tombak, Stasiu. Żadne złoto. Sam tombak... — mamrotał wpatrując się ponad moją głową
w leżącego na tapczanie ojca. Podejrzewałam, że w ogóle mnie nie widzi. Jego
podświadomość obracała się między nieżyjącą matką a żyjącym jeszcze ojcem. Rozmawiał z
nim, nie ze mną.
253
Wszystko stało się jasne. Mój lęk, aby nie pokazywać nikomu ojcowego „złota", był
uzasadniony. Stało się to, czego się tak bardzo obawiałam. Serce nadwerężone przebytym
zapaleniem płuc nie wytrzymało strasznej, skrzętnie przez nas ukrywanej prawdy.
Ewa dotknęła mego ramienia. Dłoń miała chłodną. Palce lekko drżały.
— Czy dziaduś... Czy z dziadusiem jest bardzo źle? — patrzyła mi błagalnie w oczy, jakbym
mogła coś w tej chwili wiedzieć, czemuś zaradzić.
— Wieziemy na reanimację — dotarł do mojej świadomości głos Bożeckiego.
Ewa zbiegała na dół po sanitariuszy. Chwyciłam płaszcz Wykolejeń-ca, narzuciłam mu na
ramiona i wypchnęłam go za drzwi.
— Stasieńku! —ryczał, trzymając się kurczowo poręczy schodów. — Stasieńku, nie
opuszczaj mnie.
Lokatorzy uchylali drzwi, sanitariusze wspinali się szybko po stopniach. Nosze połyskujące
bielą prześcieradeł przemieniły się w piaszczyste łachy nad Bugiem. Chuda postać ojca z
wędkami na ramieniu kroczyła przede mną. Gorący piach chrzęścił pod bosymi stopami.
Sztywne liście łopianów uderzały głucho, obijając się o moje szybko przebierające nogi.
Biegłam za ojcem przerażona, że się zagubię w srebrzystych łopianach i bezkresnej pustyni
piachu, za którym gdzieś tam w dali płynęła rzeka, a nad jej brzegiem kopiata, dzika grusza
gubiła cierpkie owoce. Obraz przywołany z przeszłości zapachniał tamtym latem dzieciństwa,
zajaśniał słońcem, wyciskając łzy z oczu.
— Tato! — zawołałam mimo woli głośno.
Sanitariusze schodzili teraz ostrożnie z ciężarem w dół. Bożecki dotknął mojej ręki, pomógł
narzucić na ramiona płaszcz, a później razem zbiegliśmy do czekającej przed domem karetki.
Wykolejeniec tkwił wciąż na klatce schodowej. Czkał w doskonale wyrównanych odstępach,
głośno i przejmująco, jakby nosił w sobie nakręcony mechanizm. Sąsiadka w szparze
uchylonych drzwi wzdychała głośno ze współczuciem nie pozbawionym satysfakcji. Nie
lubili się z ojcem. Jej spasiony piesek na krzywych łapach, przypominający wałek od kanapy,
warczał zazwyczaj na Kacunię. Ojciec nazywał psa obelżywie i głośno „tłustym fajfusem".
W czasie tego króciutkiego biegu po schodach sprawy i rzeczy dalekie stały się nagle bliskie,
a te bieżące nieważne i odległe. Nastąpiło błyskawiczne irracjonalne przewartościowanie.
Tamten obrazek znad wydm i łach nadbużańskich stał się ważniejszy, bardziej realny i żywy
nawet od spraw Ewy, mojego ślubu z Piotrusiem i naszej przyszłości. Nic się nie liczyło, nie
było warte ani jednej myśli, gdy ojciec na noszach opuszczał
254
dom. Chociaż wiedziałam, że kiedyś musi umrzeć, nie wierzyłam w jego śmiertelność. Był
żywym symbolem naszej długowiecznej, pazernej na życie rodziny, jej najlepszym
biologicznym okazem. Zrozumiałam nagle i myśl ta mnie przeraziła, że wraz z jego
odejściem skończy się jakaś epoka, pozostanie po niej pustka nie do wypełnienia. Ten
dokuczliwy, nieodpowiedzialny, lekkomyślny i pełen fantazji ojciec, który nosił w sobie
wszystkie wady świata, miał największe, niespokojne, nienasycone serce. Kochał życie,
zwierzęta i dzieci. Kochał świat. Tracąc jego, traciłam wszystko, co dotychczas przez

dziesiątki lat stanowiło treść życia. Bez ojca nie będzie ono więcej pikantną, zawiesistą
potrawą pełną ostrych i nieoczekiwanych przypraw. Stanie się letnim, stołówkowym
kompotem z jabłek.
— Tato, nie możesz umrzeć. Pamiętaj o tym — dotknęłam jego zimnej, wilgotnej dłoni,
spoczywającej na noszach. Chwiała się w rytmie kroków zwalistych sanitariuszy w
przybrudzonych kitlach. Nie liczyłam na to, że mnie słyszy, że w ogóle wie, co się z nim
dzieje. Nie mogłam jednak powstrzymać się od tych słów, jakbym pragnęła nimi zwrócić mu
uwagę na to, jak bardzo jest nam potrzebny. Jak liczymy i wierzymy w to, że będzie żył.
Ojca umieszczono w sali intensywnej terapii. Ewa skamlała jak psiak na korytarzu pod
drzwiami z czerwono świecącą żarówką.
Zatelefonowałam do Piotrusia. Długo i chaotycznie tłumaczyłam, co się stało, dlaczego nie
przyjdę po dyżurze i że przypuszczalnie przez najbliższe dni nie będzie mnie w
„lotniskowcu".
— Mogę w czymś pomóc? — zapytał po tym wszystkim grzecznie, zdawkowo. W głosie
wyczułam zaaferowanie. Tak to odebrałam. Podświadomie czekałam widocznie na coś więcej
od niego. Możliwe, że przerwałam mu telefonem prowadzoną z kimś rozmowę przy drinku, a
może oderwałam od pracy nad opowiadaniem.
— Na razie nie, dziękuję — odpowiedziałam w tej samej tonacji, czekając jeszcze chwilę na
coś, co wydawało mi się, że powinien powiedzieć lub zrobić.
— Okay, darling! — skwitował. Odłożyłam słuchawkę i znalazłam się w pustce.
Parasole były czarne albo w drobny, nijaki wzorek. Nie doliczyłam się ich zbyt wielu. Lśniły
od deszczu niby skrzydła zbitych w gromadkę gigantycznych chrząszczy. W podmuchach
wiatru chwiały się niepewnie nad głowami skulonych postaci, tkwiących w żółtej rozmokłej
glinie pod konarami ogołoconych z liści starych kasztanów. Czasem dało się uchwycić pod
parasolem znajomą twarz przyobleczoną w okolicznościowy wyraz powagi i żalu. Pogrzeb
starego człowieka, prawie że obcego dla większości uczestni-
255
ków, stanowił jedynie kłopotliwy ceremoniał w deszczu zacinającym śniegiem. Może tylko
Brysio był autentycznie zmartwiony. Trzymał Ewę za rękę i spoglądał na niąz chmurną
troską. Stała w szarej, przeciwdeszczowej pelerynie z krzywo nasuniętym na oczy kapturem.
Z pobladłej, ściągniętej bólem i chłodem twarzy spływały łzy, mieszając się z kroplami
deszczu.
Z rodziny ojca nie było nikogo. Bracia, siostry i siostrzeńcy od dawna spoczywali pod darnią,
chociaż byli młodsi od ojca. Żyła jedynie ciotka Emilka — żona wujka Mundka. Od paru
miesięcy przebywała w szpitalu, zapisana już na straty. Ona jedna przybyłaby z pewnością na
pogrzeb taka sama, spowita w czerń, na cienkich, krzywych nogach, z ciemnym kosmykiem
włosów spadającym na oczy. Pełna troski o wszystkich i skora do łez. Jej dwie córki,
mieszkające na przeciwnych krańcach Polski, nie mogły przyjechać. Tłumaczyły się przez
telefon rozlicznymi obowiązkami. Wiedziałam skądinąd, że młodsza wymienia akurat dość
sfatygowanego męża na mało używany samochód, do którego przypisany był także i
mężczyzna. Starsza miała na głowie parę bliźniąt i pokaźną ilość gołębi — hobby męża.
Musiała je doglądać, żywić i leczyć podczas jego licznych podróży służbowych, aby nie
narazić się na obraźliwe stwierdzenie, że Jest niczym więcej jak rurą wydechową". Kiedyś
skarżyła się wśród śmiechu i łez: „Gdyby powiedział przynajmniej ty kurwo, tobym
wiedziała, że traktuje mnie jak człowieka, a nie martwy przedmiot".
Piotruś z lekko zakłopotanym wyrazem twarzy, w nieskazitelnie skrojonym angielskim
płaszczu z popielatego lodenu, trzymał mnie pod ramię. Zdawał sobie sprawę, że jest
dyskretnie przez moich znajomych obserwowany, i zależało mu na tym, aby wypaść jak
najlepiej. Znałam jego drobne słabostki, a dziś widziałam je w ostrzejszych barwach, tak jak i
wszystko to, co działo się dookoła. Zupełnie, jakbym stojąc z boku uczestniczyła jedynie w

smutnej ceremonii, a nie brała w niej udział. Przychodziły do głowy różne głupie i nie na
miejscu myśli. Zjawiały się obrazy z odległego dzieciństwa. Prześladowały nie
wypowiedziane nigdy słowa, zamierzone, ale nie spełnione uczynki. Dreptałam uczepiona
ojcowej ręki przez nagrzany słońcem zagajnik, zaciskając w palcach źdźbła zeschniętych traw
z nanizanymi nań poziomkami. Był to jego pomysł, gdy przyznałam się z płaczem do
zapomnianego w domu garnuszka. Rozwiązując w okamgnieniu ten dramat," objawił mi się
jako „wszystkowiedzący". Wypłynął z zakamarków pamięci pokój w ruderze przy ulicy
Dobrej, z żelazną „kozą" pośrodku. W dzień wigilii nie było w nim czym napalić. Matka
popłakiwała po kątach, a ja stałam w oknie, chuchając to w czerwone od chłodu palce, to na
zamarzniętą szybę, aby w przezroczystym kółeczku, nie większym od moich ust, nie
przegapić świętego Mi-
256
kołaja. Ojciec zapewniał, że powinien się lada chwila zjawić z choinką. Matka krzyknęła:
„nie oszukuj dziecka", a ojciec westchnąwszy swoje: „jakoś to będzie" wyniósł się z domu.
Nim zasiedliśmy do wigilii złożonej ze śledzi i ziemniaków w mundurach, w pokoju było
rozkosznie ciepło i pachniała choinka. Była rozłożysta i do samego sufitu. Zdążyliśmy ją
także z ojcem przyozdobić zabawkami przechowywanymi z roku na rok w pudle pod
łóżkiem. Ojciec błyskawicznie rozpalił do czerwoności „kozę" przy pomocy książek, jakie
były w domu. Własnych i pożyczonych. Spłonął wtedy tom encyklopedii po krótkiej
szarpaninie rodziców przy rozwartych drzwiczkach z buzującym wesoło ogniem. Była to
jedyna pamiątka matki po dziadku, a także cząstka skromniutkiej wyprawy, jaką otrzymała
wraz z moździerzem, którego nikt nigdy nie chciał kupić. Nie mogąc w nocy zasnąć z
pragnienia po nie lubianych śledziach, a także ze szczęścia, że jednak święty Mikołaj o mnie
nie zapomniał, usłyszałam, jak matka robi ojcu szeptem wymówki, że popełnił
świętokradztwo wynosząc z kościoła choinkę. Ojciec odpowiedział sennym głosem, że
„choinka Panu Bogu jest z pewnością mniej potrzebna niż dziecku, które cały rok na nią
czekało". Zapewniał także, iż wyniósł ją z kościoła w innej parafii i że było ich tam jeszcze
kilka wokół żłobka. Od tej chwili skończyła się moja wiara w świętego Mikołaja, a zaczęła
we „wszystkomogącego" ojca.
Oczy miałam suche. Myśl pracowała jasno, krytycznie. Bliższa satyrze niż łzom.
Wpatrywałam się w kopiec żółtej gliny. Stał na niej, trochę pochyło, wydłużony kształt
ciemnej trumny, podtrzymywanej na parcianych pasach przez grabarzy w drelichowych
kombinezonach.
Przygarbiony ksiądz w białej komży narzuconej na czarny płaszcz z barankowym kołnierzem,
osłaniany parasolem przez ministranta ze znudzoną miną, czytał nosowym głosem łaciński
tekst z brewiarza. Wiatr trzepotał w kolorowych wstążeczkach zwisających spomiędzy
szeleszczących stronic. Deszcz zacichał, to znów się wzmagał.
Niebo brzemienne śniegowymi chmurami ciągnęło się nisko nad kamiennym miastem krzyży.
Dłoń Piotrusia w łosiowej rękawiczce spoczywała wprawdzie na rękawie mojej ciemnej
kurtki, ale oczy wybiegały w puste alejki, jakby czegoś lub kogoś wypatrywały. Może chwila
ta kojarzyła się z pogrzebem żony i syna, a może był inny jakiś powód. Rozejrzałam się z
niepokojem. Wciąż jeszcze lękałam się nieoczekiwanego pojawienia się Busia, w
dziwacznym stroju, z nie przewidzianym, lecz przeznaczonym przez niego repertuarem na
okazję pogrzebu. Mógł, na przykład, zjawić się z tacąw ręce i obchodząc zebranych zbierać
jałmużnę „na wieniec dla kochanego papy" albo „na walkę z Asmodeuszem i alkoholizmem".
Obawiałam się także Wykolejeńca w towarzystwie którejś
257
z kolejnych żon, pasujących wyglądem raczej do podrzędnego burdelu niż do uczestniczenia
w skromnym pogrzebie.

W przypadku Busia zła pogoda stała się moim sprzymierzeńcem, ale nie była ona straszna dla
Zygmusia. Byłam nawet zdziwiona, że go jeszcze do tej pory nie zauważyłam wśród
zebranych. Raz tylko, w momencie, gdy kondukt ruszył cmentarną aleją, wydało mi się, że
mignęła między kamiennymi nagrobkami jego długa postać. Ale mogło to być tylko
przywidzenie albo ktoś z innego pogrzebu. Ukradkowym spojrzeniem przesunęłam po
wytwornie odzianym Piotrusiu. I doznałam ponownie przykrego uczucia, że obok mnie
znajduje się ktoś obcy. Ktoś, kogo zobaczyłam po raz pierwszy, a ja sama nie uczestniczę w
pogrzebie mego ojca, bo ojciec nie mógł umrzeć. Wrócę do domu, a on tam będzie czekał na
mnie z Kacuniąna ręce i usłyszę, że znów się spóźniłam na obiad i że dla mnie wszystko inne
jest ważniejsze od rodzinnego domu.
„Nie jest ważne, tato" — wymamrotałam pod nosem, jakby był tuż przy mnie i mógł
usłyszeć. Piotruś z trochę nieprzytomnym wyrazem twarzy, jakby przebywał myślami w
innym miejscu, pochylił się lekko w moją stronę.
— Nic, nic... — potrząsnęłam głową ścierając palcem wilgoć z policzka. Piotruś wciąż był
trochę kimś innym od tego z naszych codziennych spotkań i z moich wyobrażeń, chociaż nie
bardzo rozumiałam, na czym ta obcość czy inność polega. Nagle i bez większego żalu
uświadomiłam sobie, że nasz ślub trzeba będzie przełożyć na inny termin.
„Ślub trzeba przełożyć" — powtórzyłam w myśli zaskoczona obojętnością, z jaką o tym
myślę. Które z nas pierwsze o tym zdecydowało, kto wypowiedział te słowa? Jakie to mogło
mieć w tej chwili znaczenie? Coś jednak w podświadomości drążyło, kojarzyło się ze słowem
„ślub". Jakieś mgliste wspomnienie z ostatnich dni niepokojąco dręczyło niemożnością
odtworzenia go w pamięci.
Przesunęłam wzrokiem po moknącej w deszczu trumnie. Koronkowa falbanka zszarzała od
deszczu. Z metalowych ozdób odpryskiwały krople wody. Ksiądz w przyśpieszonym tempie
odmawiał modlitwy. Z kadzielnicy z trudem wydobywała się nikła smużka dymu.
Przypominała ojcowe porzekadło o tym, że coś tam „pomoże, jak umarłemu kadzidło". I
nagle błysk pamięci i olśnienie. To właśnie ojciec, to jego ostatnie słowa wymamrotane z
ogromnym wysiłkiem, zabrzmiały mi wtedy o świcie jakoś tak dziwacznie i złowróżbnie, że
nie chciałam ich zachować w pamięci jako jego ostatnią wolę.
„Nie śpiesz się ze ślubem" — tak właśnie powiedział, a przecież wiedziałam, jak bardzo
pragnie dla mnie tego małżeństwa. Do ostatniej prawie chwili roztaczał przede mną wizję
szczęścia „u boku prawowitego męża".
258
Głaskałam wtedy ojca po ręce, pochylałam się nad nim nisko, dotykałam nieomal uchem jego
ust, aby usłyszeć odpowiedź na pytanie: „dlaczego?". Ale on nie mógł już nic powiedzieć.
Tylko jego czarne, wytrzeszczone oko, w którym odbijała się wieczność, coś mi
przekazywało, ostrzegało przed czymś, o coś błagało w ostatniej sekundzie świadomości. To
lewe, zawsze mrugające nerwowo oko, nawet po śmierci nie chciało się pod moimi palcami
domknąć, jakby buntując się jeszcze, że nie pozwalająmu patrzeć na ukochany, chociaż
dziesiątki razy przez niego przeklinany świat.
„O Boże!"—jęknęłam półgłosem, opierając się mocniej o ramię Piotrusia. Oczy pozostały
jednak nadal suche i czujne. Kilka ostatnich dni spędzonych przy konającym ojcu, rozpacz
Ewy i zupełne oderwanie się od Piotrusia i naszego wspólnego życia uczyniły we mnie
spustoszenie niczym huragan, który przeszedł przez górski las. Wszystko było we mnie
połamane, stężałe z bólu. Nie potrafiłam nawet płakać.
Piotruś podtrzymując beznamiętnie moje ramię poruszył się nagle niespokojnie. Postąpił
nieoczekiwanie pół kroku naprzód i natychmiast cofnął się na poprzednie miejsce jak
niecierpliwy koń na starcie. Kątem oka uchwyciłam obcy akcent w czarnoszarej scenerii.
Zaniepokoił, wydał się nietaktem. Odwróciłam w tamtym kierunku głowę. Nad lasem
kamiennych krzyży wykwitł, niby czerwony kwiat maku, wybrzuszony, krągły kształt

parasolki. Sunął szybciutko tuż nad głowąLizy, w rytmie jej drobniutkich, płynnych
kroczków, omijających kałuże wody. Spóźniła się jak zwykle. Lekko zdyszana z cieniem
współczucia w pięknych oczach, topiąc obcasy wysokich butów w rozmokłej glinie,
zatrzymała się tak, aby Piotruś nie musiał nawet odwracać głowy, by mieć ją w zasięgu
wzroku. Gdy zauważyłam, jak się prostuje, unosi lekko na palcach szukając piętami jakiegoś
wzgórka, żeby się nim podwyższyć, wydać bardziej smukłym, niż był w rzeczywistości,
ogarnęła mnie chęć głośnego śmiechu. Znałam tę jego słabostkę, ten niepotrzebny kompleks.
Był dostatecznie wysoki i szczupły, aby się podobać kobietom.
Do niedawna trochę mnie tym śmieszył i wzruszał. W tej chwili tym swoim infantylizmem i
próżnością wzbudzał jedynie uczucie zażenowania i niechęci. Łatwiej byłoby mi się
roześmiać, niż zapłakać. Odsunęłam się od niego delikatnie, uwalniając ramię z jego dłoni.
Nie zareagował. Możliwe, że nawet nie zauważył.
W rozmokłą czeluść grobu opuszczano powoli na pasach chwiejącą się niepewnie trumnę z
tym, co było jeszcze tak niedawno pełnym fantazji i wigoru ojcem, obmyślającym w
najdrobniejszych szczegółach moją weselnąucztę w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia.
Obliczał ją na siedemnaście osób, z Zygmusiem włącznie.
259
„Wykolejeniec, bo Wykolejeniec, ale inteligent całągębą. W każdej sytu-acj i potrafi się
znaleźć, błysnąć nie tylko złotym zębem, jak poniektórzy twoi znajomkowie, ale dowcipem
przedniej jakości" — przekonywał żarliwie, gdy sprzeciwiłam się kategorycznie obecności
Zygmusia na moim ślubie.
„Nie przyszedł nawet na twój pogrzeb, tato"—przekomarzałam się z nim w myśli, pochylając
się nad dołem, aby rzucić grudkę rozmiękłej ziemi na wieko trumny. Czułam wyraźnie, że jest
tuż przy mnie, a nie tam w dole.
W tej samej prawie chwili od najbliżej stojącego pomnika, przedstawiającego anioła z
opuszczonymi skrzydłami, oderwała się czarno odziana, chuda postać Wykolejeńca
przyskakującego z małpią zręcznością do otwartej mogiły. Grupka przestraszonych osób
rozbiegła się z krzykiem. Zygmuś na długich nogach, z połami rozwianego na wietrze
płaszcza, z melonikiem na głowie przypominał gigantycznego nietoperza. Zawsze miał
słabość do niecodziennych nakryć głowy. W uniesionych wysoko dłoniach coś błysnęło,
zabulgotało podejrzanie. Spłoszony ksiądz cofnął się raptownie do tyłu, jakby ujrzał demona,
i ugrzązł po kostki w żółtej mazi, nie mogąc wyciągnąć z niej kamaszków. Ktoś się poślizgnął
na glinie, wydając okrzyk grozy. Ktoś inny uchwycił się oburącz krzyża, aby nie upaść, a
Wykolejeniec, odbiwszy wprawnym ruchem korek z półli-trówki z czerwoną kartką, polewał
strumieniem alkoholu wieko trumny. Zabębnił głucho i przejmująco pijacki werbel. Nikt się
nie ruszył. Wszyscy stali jak wrośnięci w glinę. Tylko gdzieś w gołych konarach starych
drzew darły się spłoszone wrony.
Nie mogłam powstrzymać Wykolejeńca w jego dziwnych praktykach. Stałam po drugiej
stronie grobu. Piotruś wraz z innymi uczestnikami pogrzebu wpatrywał się osłupiałym
wzrokiem w nieoczekiwane widowisko.
— To jakiś wariat! — szepnął wystraszonym głosem. — Co robić?
— Nic — odpowiedziałam również szeptem. — To przyjaciel ojca. Groza i niedowierzanie
czaiło się w zielonych, rozbieganych oczach
Piotrusia. Wydały mi się w tym momencie rzeczywiście wyłupiaste, jak sugerował to ojciec, a
wcześniej jeszcze Kostyrówna.
— Stasieńku, piję z tobą strzemiennego! — wykrzyknął w zupełnej ciszy Wykolejeniec
zachrypłym głosem, lejąc raz sobie łyk do gardła, a raz chlustając z butelki na trumnę. —
Modliszkę ukochaną pozdrów, Teciuchnę uściskaj, a ja się tam do was zgłoszę po
najdłuższym życiu! — Odchylił raptownym ruchem do tyłu głowę. W otwarte szeroko i
łakomie usta wlał resztę alkoholu. Melonik zsunął się z czoła, nogi w lakierkach rozjechały

się na nierównościach rozmokłej gliny i Wykolejeniec zwalił się z łoskotem na wieko trumny.
Lecąc usiłował utrzymać równowagę. Wyrzucając w bok rozkrzyżowane ramiona, chwycił
dłoniąnajbliżej znaj-
260
dującej się rzeczy. Była nią parasolka Lizy. Mignęła czerwieniąnad mogiłą i skryła się w niej
wraz z Wykolej eńcem.
Liza dziko krzyknęła, chwytając się oburącz któregoś z ogłupiałych tym, co się dzieje,
kolegów. Piotruś odruchowo rzucił się w jej kierunku. Przegradzała ich jednak otwarta mogiła
z bełkocącym w niej i gramolącym się do góry Wykolejeńcem. Pomagali mu w tym grabarze
z takim wyrazem twarzy, jakby należało to do obrządku i nie było czymś niecodziennym.
Ksiądz z ministrantem, walczącym bezskutecznie z wyginającym się na wietrze parasolem,
umykali bocznąalejką. Zebrani rozchodzili się pośpiesznie, chowając wstydliwie twarze za
parasolami. Nie bardzo wiedzieli, jak się w takiej sytuacji zachować. Umazany gliną
Wykolejeniec łkał spazmatycznie nad zasypywanym pośpiesznie grobem, zacinający deszcz i
porywisty wiatr nie sprzyjały składaniu wyrazów współczucia ani powolnemu spacerkowi w
kierunku bramy.
Liza, wycierając chusteczką resztki gliny z parasolki, i Ewa z Bry-siem dołączyli do nas.
Patrzyliśmy na siebie bez słowa, jak ludzie obudzeni nagle z koszmarnego snu, nie wiedząc
jeszcze, czy sen już się skończył, czy jeszcze trwa.
— Co za wstyd! — przerwał pierwszy ciszę Piotruś. — W Anglii nic takiego nie mogłoby się
przydarzyć.
— Samo życie! — wzruszył nieznacznie ramionami Brysio. —A tam kraj nudziarzy! —
spojrzał niepewnie w moją stronę. Uśmiechnęłam się do niego nieznacznie.
— Każdy kocha, jak umie — mruknęła Ewa, strząsając wodę z kaptura.
— Żeby coś takiego... — Liza kręciła głową, wpatrując się we mnie ze współczuciem.
Grabarze wciąż jeszcze machali łopatami. Granatowe drelichy ociekały wodą. Zerkali w
naszą stronę, jakby w obawie, że także uciekniemy, nie dając im dodatkowego napiwku z
racji dodatkowych czynności. Wykolejeniec bowiem, tak jak się nieoczekiwanie zjawił, tak
się gdzieś nagle zapodział. Mogło się zdawać, że to, co się zdarzyło, nie miało miejsca w
rzeczywistości.
— Maa, zapłaćmy tym ludziom i chodźmy! — odezwała się znużonym głosem Ewa. Patrzyła
z nie ukrywaną niechęcią na Lizę i jej czerwoną parasolkę.
— Ja zapłacę, a wy idźcie szybko do postoju taxi — zdecydował nagle po męsku Piotruś. —
Zapraszam wszystkich do „Bristolu" na obiad.
—Z takimi butami?—Liza popatrzyła wymownie na swoje i nasze nogi.
— My z Brysiem dziękujemy — wtrąciła szybko Ewa. — Wracamy z mamą do naszego
domu — spojrzała na mnie w jakiś szczególny sposób. Nie potrafiłam go rozszyfrować.
261
Piotruś patrzył na mnie pytająco. W oczach było coś z gniewu i zniecierpliwienia.
— Myślę, że wszyscy pojedziemy do nas — spojrzałam na Lizę i Piotrusia — Ewa
przygotowała coś do zjedzenia.
— Równie dobrze możemy pojechać do nas — odpowiedział obrażonym tonem Piotruś,
kładąc nacisk na słowie: „do nas".
— My z Brysiem nie pojedziemy — sprzeciwiła się kategorycznie Ewa — a maa zrobi, jak
uważa — dorzuciła bezbarwnym tonem.
Zaległa cisza. Oczy wszystkich spoczęły na mnie. Musiałam natychmiast dokonać wyboru,
narazić się którejś ze stron. Spojrzałam błagalnie na stojącego obok mężczyznę.
Oczekiwałam, że powie lub zrobi coś, co ułatwi mi trudną sytuację, rozładuje narastające
napięcie.

— Idę płacić! — oznajmił zniecierpliwionym tonem. — Jestem dostatecznie przemoczony.
Chcę jak najszybciej wypić coś gorącego.
— A więc wszyscy jedziemy do mnie — postanowiłam.
Liza z Piotrusiem wymienili spojrzenia. Był to króciutki, ledwie uchwytny błysk
porozumienia, aleja wiedziałam już wszystko, nie wiedząc jeszcze nic. W ułamku sekundy
dziesiątki nic dawniej nie znaczących pozornie drobiazgów ułożyło się w logiczny ciąg
faktów. Opuściłam wzrok na rozmokłą cmentarną ścieżkę. Po raz pierwszy tego dnia dotarło
do mojej świadomości, że ojciec naprawdę nie żyje, że wraz z jego śmiercią zakończył się
najważniejszy z rozdziałów mego życia. Wszystkiego, co zdarzy się od tego momentu, już z
nim nie podzielę, wspólnie nie przeżyję, a nikogo innego nie będzie to obchodzić. W
skrzyżowaniu spojrzeń tych dwojga przeczułam zbliżającą się nieuchronnie samotność,
chociaż nic się jeszcze nie zdarzyło, co mogło o tym świadczyć. Umarł mój ojciec, więc
należało jedynie przesunąć datę ślubu. Piotruś był przecież w zasięgu mojej ręki. Kochaliśmy
się. W moim ciele żyło nasze dziecko. Powtarzałam sobie w myśli to wszystko, a jednak
rozpłakałam się głośno i nieoczekiwanie dla siebie i innych. Otoczyli mnie kołem, mówili
coś, pocieszali. Uczucie pustki i jakiejś nieuchwytnej porażki nie minęło jednak. Trwało
nadal, chociaż Piotruś objął mnie ramieniem i przytulił do swego nasiąkniętego deszczem
płaszcza, nie zwracając na nic i na nikogo uwagi.
Kostyrówna zjawiła się bez uprzedzenia, jak to było w jej zwyczaju. Przyszła „na wyczucie" i
szczęśliwie zastała mnie w domu.
— Mieszkasz jak hrabina albo artystka! — rozglądała się po „lotniskowcu" wzrokiem pełnym
podziwu i lekceważenia. Była to jej pierwsza tutaj wizyta. Siedziała rozparta w fotelu,
trzymając na jego miękkich krawędziach upierścienione dłonie. Przyglądała mi się z
namysłem, gdy kra-
262
jałam resztki tortu zakupionego przez Piotrusia. Nie było go w domu. Miał zjawić się na
późniejszy obiad. Załatwiał na mieście jakieś swoje sprawy. Od dłuższego już czasu nie
opowiadał się, co robi i dokąd idzie. Zaczęło się to jeszcze przed śmierciąojca. Teraz się ta
sytuacja pogłębiła. Przestał nawet czytać swoje opowiadania. Oceniałam je zbyt krytycznie.
Podobno spędzał nad nimi czas, gdy ja siedziałam w szpitalu. Byłam zbyt ambitna, żeby o coś
pytać, wyjaśniać. Czekałam.
— Mizernie wyglądasz — oznajmiła nieoczekiwanie Kostyrówna z ustami pełnymi
czekoladowego ciasta.
— Przed trzema tygodniami pochowałam ojca — westchnęłam napełniając filiżanki kawą.
Wciąż czułam jego obecność. Pozwalało mi to zachować względną równowagę psychiczną.
— Przecież byłam na pogrzebie! Tyle tylko, że się spóźniłam. W taką pieską pogodę nie
mogłam złapać taryfy! — prychnęła przez nos jak kotka. — Akurat jakiś wariat skakał do
grobu. Przelękłam się i dałam nogę. Nawet kwiaty gdzieś pogubiłam w tym deszczu i błocie
— dodała z żalem. — Z wariatami nic nigdy nie wiadomo. W naszej kamienicy jeden taki
udusił przed rokiem żonę i maleńkie dziecko, a rano nic nie pamiętał
— usprawiedliwiała się. — W pierwszej chwili pomyślałam nawet, że to może twój ślubny
wariat... Nigdy nie zapomnę, jak rozebrał się do naga w akademiku, gdzie mieszkał przed
wojną mój narzeczony, i kazał kolegom na korytarzu oglądać swoje muskuły! — parsknęła
śmiechem.
— To był przyjaciel mego ojca. Upił się z rozpaczy — wyjaśniłam krótko.
— Twój ojciec też był morus, jak się patrzy! — westchnęła z powagą, przypomniawszy sobie
widocznie, że mówi o zmarłym. — Mój stary opowiadał, że potrafili we dwóch pół wiadra
bimbru obciągnąć. A teraz obaj na Sądzie Ostatecznym — uzupełniła wznosząc oczy ku
górze. — Pamiętam, jak ojca hitlerowcy zamordowali, to trzy kilo schudłam. Nic nie jadłam,
tylko płakałam jak głupia.

— Ja nie mogłam płakać — zapatrzyłam się w okno nad jej głową. Prószył śnieg i niebo było
szare, zamglone.
— Zawsze taka sama dziwaczka! Nawet żałoby, jak widzę, nie nosisz
— popatrzyła krytycznie na moją brązową sukienkę z białym kołnierzykiem i mankietami z
angielskiego haftu.
—Aj akie to ma znaczenie? — westchnęłam. — Żałobę nosi się w sercu. To, co na zewnątrz,
jest dla ludzi.
— Pewnie! — zgodziła się bez większego przekonania, wpatrując się dla odmiany w dywan z
różanym ornamentem na błękitnym tle.
— Zagraniczny?
263
— Angielski.
— Od razu widać! — pokręciła głową z ciemnymi odrostami. Włosy na czubku były złociste
i utapirowane jak stóg siana. — A ten twój nie rozmyślił się jeszcze ze ślubem? — spytała
obcesowo.
— Dlaczego miałby się rozmyślić? — wzruszyłam nieznacznie ramionami.
—A bo to z chłopami kiedy coś wiadomo?! — westchnęła boleśnie, sięgając pulchną dłonią
po następny kawałek tortu. Manewrowała niezręcznie widelczykiem. Dolałam jej i sobie
gorącej kawy do cieniutkich filiżanek.
— Az twoim jak się układa? — zwekslowałam na jej sprawy.
— Różnie. Ostatnio jak pies z kotem — relacjonowała szczerze i rzeczowo. — Wykręca się
brakiem czasu. Zebrania, wyjazdy służbowe, konferencje, ale podejrzewam, że to lipa.
Mówiła mi jedna znajoma, że widziała go kilka razy z taką tlenioną na ulicy...
— To o niczym nie świadczy — zbagatelizowałam. Żal mi się zrobiło zatroskanej
Kostyrówny z oczami rozbieganymi jak u małpki.
— Kiedy ja czuję, że jest inaczej niż dawniej — powiedziała ciszej z opuszczoną głową.
Wyglądała teraz jak w szkole, gdy oberwała dwójkę z matematyki. Brakowało tylko łez. Ale
dzisiejsza Kostyrówna była twarda. Przełknęła głośno ślinę, przysunęła kieliszek z
bananowym likierem i oznajmiła prawie wesołym tonem:
— Latać za chłopem nie będę! Nie podoba się, to kopa w tyłek i won z łóżka. Mieszkanie
mam, pieniądze mam, temperament też nie najgorszy, to znajdzie się prędko inny!
— No, a uczucie? Przecież musiałaś się przez te kilka lat przywiązać, pokochać? —
patrzyłam na nią uważnie znad kieliszka z likierem.
— Coś ty? Miłość w naszym wieku? — wzruszyła z irytacją ramionami. — Tylko ty taka
romantyczka! Mnie wystarczy łóżko i żeby w domu umiał wszystko naprawić. O robotnika
teraz trudno. No i żeby do kina było z kim pójść, w kawiarni się pokazać.
— Ja tak nie potrafię — przyznałam ze skruchą, chociaż nie bardzo wierzyłam w jej słowa.
Chciała wmówić w siebie taką postawę jak wiele kobiet w jej sytuacji. Jednocześnie
pomyślałam, że w moim obecnym życiu z Piotrusiem także nie wszystko się tak układa, jak
układało się do niedawna. Nie potrafiłam wyzwolić się od przeczucia, jakie ogarnęło mnie na
cmentarzu. Irracjonalny niepokój i smutek starałam się tłumaczyć jedynie przeżyciami
ostatnich tygodni i moim stanem. Z zabobonnym lękiem przesunęłam ukradkiem dłonią po
moim brzuchu, spoglądając na zasępioną Kostyrównę.
— Może przyczyną nie jest żadna blondynka, a żona? — starałam się zainteresować jej
sprawami, pocieszyć. — Czas spędzał wciąż poza domem,
264
to chce, aby siedział teraz przy niej. Wymyśla więc różne konferencje, żeby tobie nie było
przykro. Żaden mężczyzna nie chce mieć piekła w domu.
— To niech ją rzuci! — wzruszyła ramionami. — Dzieci nie mają, a ja nie byłam jego
pierwszą kochanką! — dorzuciła mściwie, z zaciekłością.

— Nie doceniasz siły małżeństwa — uśmiechnęłam się blado. — Jeżeli mężczyzna przez
wiele łat sypia przy boku kobiety, to staje się ona jakby jego cząstką i rozstanie jest bardzo
trudne. Mężczyźni bojąsię zmian i komplikacji. To na ogół tchórze i sybaryci! — dorzuciłam
z irytacją, przypominając sobie własne doświadczenia.
— Sralis mazgalis! — wykrzyknęła jak za szkolnych czasów. — Mówisz niby stara
Kornacka!
Od szczenięcych łat używała tego zwrotu. Ani ja, ani zapewne i ona nie wiedziała, co to za
Kornacka.
— Powiedz lepiej, kiedy wasz ślub z Piotrusiem, żebym sobie zdążyła kieckę uszyć. —
Powróciła do interesującego jątematu. Zawsze pasjonowała się ślubami.
—W pierwszy dzień świąt Wielkiej Nocy — odpowiedziałam po chwili namysłu, gdyż
przyszło mi do głowy, że obrany termin może być za wczesny ze względu na moją żałobę.
— Ja bym na twoim miej scu nie czekała tak długo... — popatrzyła na mnie tak, jakby chciała
coś jeszcze powiedzieć, ale się powstrzymała.
— Nie ma pośpiechu — usiłowałam się uśmiechnąć. —Nic się przez kilka miesięcy nie
zmieni. Żyjemy od dawna jak małżeństwo. To tylko formalność.
— Mnie życie nauczyło, że nie należy niczego odkładać — wzruszyła ramionami, wpatrując
się we mnie. Poczułam się pod jej wzrokiem nieswojo. Znów pojawił się nieuzasadniony lęk i
uczucie zagrożenia.
„Na frasunek dobry trunek" — pomyślałam ojcowym porzekadłem i dolałam Kostyrównie i
sobie likieru. Pachniał egzotycznie.
— Ty tu stale mieszkasz? — zrobiła okrągły ruch głową.
— Od czasu śmierci ojca — wyjaśniłam. — Ewa urządziła sobie pracownię w jego pokoju.
Nie chce nawet słyszeć o tym, żeby się przeprowadzić. Dla niej dziadek zawsze więcej
znaczył niż ja — dokończyłam mimo woli z goryczą i umilkłam.
Po nieudanej stypie w naszym mieszkaniu Ewa zaproponowała, żebym nie oglądając się na
nic przeniosła się do „lotniskowca". Nie chciała krzyżować moich planów życiowych.
Zauważyła, że Piotruś nie chce się mną z nikim dzielić, że irytuje go, gdy mówię „mój dom",
nie mając na myśli naszej willi.
265
— Rzeczy też zabrałaś? — wypytywała nietaktownie Kostyrówna. Niewiele się pod tym
względem zmieniła od szkolnych czasów. Tylko że mnie wtedy mniej to raziło i
denerwowało. Mimo wszystko patrzyłam na nią z sympatią. Należała do świata, który już ode
mnie na zawsze odszedł. Stanowiła ostatnie ogniwo łączące mnie z dzieciństwem i czasem,
gdy żyli rodzice. I chociaż dawna przyjaźń wygasła, to jednak przyjemnie było na nią
popatrzeć i mieć złudzenie, że czas się cofnął i znów jest wszystko jak dawniej, tylko w innej
scenerii. Lepszej i bogatszej.
— Niewiele. Jedną walizkę. Wszystko zostawiłam Ewie. Ma wreszcie dla siebie cały pokój i
oddzielną pracownię — tłumaczyłam Kostyrównie, czując potrzebę porozmawiania o takich
właśnie nic nie znaczących, a jednak ważnych dla mnie sprawach. Z Piotrusiem nie
rozmawialiśmy o moim dawnym domu, o Ewie, i nawet nie mówiło się już o przyszłości.
Byliśmy po prostu ze sobą, żyjąc dniem dzisiejszym. Coraz rzadziej już wracaliśmy nawet do
tamtych czasów, w których zaczęła się nasza sztubacka miłość. Wyczerpaliśmy temat
całkowicie, nicując go na wszystkie strony i chyba także upiększając. W jego miejsce
powstała niepokojąca pustka. Obawiałam się tego od dawna. Od momentu, gdy zauważyłam,
że Piotruś wraca z uporem maniaka do tamtych czasów, jakby teraźniejszość mu nie
wystarczała, jakby musiała mieć ona pożywkę, aby istnieć. Osobiście w jednej sekundzie
skwitowałam w myśli lata rozłąki: „Trzeba było całe morze goryczy wypić do dna, przejść
przez wszystko to, co może zdarzyć się złego w życiu samotnej, szukającej uczucia kobiety,
aby wrócić do miłości z czasów dzieciństwa". Tym stwierdzeniem zaczęła się moja dojrzała,

obecna miłość do Piotrusia, podczas gdy jego uczucia wciąż jeszcze błądziły manowcami
tamtych czasów i wspomnień.
— Co nic nie odpowiadasz? — wdarł się w moje rozmyślania niecierpliwy głos Kostyrówny.
— Drugi raz pytam, gdzie jest ten twój Piotruś, a ty gapisz się w okno z głupią miną. Zupełnie
jak na „matmie", gdy wyrwała cię „Perkosica" do tablicy.
—Nie wiem — przyznałam szczerze.—Załatwia pewnie coś na mieście. Kostyrówna
przyglądała się mojej twarzy z widocznym zainteresowaniem, jakby chciała przeniknąć, czy
mówię prawdę.
— Słuchaj, czy on ma taki szary włochaty płaszcz z pagonami i nosi beret w kratkę?
— Zgadza się — popatrzyłam na nią ze zdziwieniem.
— No, to ja go często widuję — odchrząknęła i zamilkła. Milczałam i ja. Pytanie, na które z
pewnością czekała Kostyrówna,
nie mogło przejść mi przez gardło. Przestraszyłam się, że mogę wtedy usłyszeć coś, czego się
podświadomie obawiałam.
266
— Natychmiast go poznałam — podjęła na nowo temat. — I nie tylko po wyłupiastych
oczach i szkockim berecie — znów wymownie chrząknęła zawieszając głos.
— Wypijesz jeszcze likieru? — uśmiechnęłam się do niej z wysiłkiem, sięgając po butelkę
„Bolsa".
— Nie — spojrzała ostentacyjnie na zegarek — muszę lecieć do ministerstwa. Urwałam się
na godzinkę, a siedzę już ze dwie i mogą mnie szukać.
Nie zatrzymywałam jej. Żegnałyśmy się nie patrząc sobie w oczy. Obie czułyśmy
skrępowanie. Coś nie dopowiedzianego tkwiło między nami jak drzazga. Pożegnanie wypadło
sztucznie, chociaż starałam się być serdeczna.
— Zatelefonuję, gdy tylko będę miała wolny dzień — ratowałam sytuację. — Musisz
koniecznie zobaczyć się z Piotrusiem. Na pewno się ucieszy. Pamięta ciebie i kilkakrotnie
wspominał.
— Dobra! — skinęła głową. — Musiałam się cholernie zmienić, jeżeli nie poznał mnie te
kilka razy w kawiarni, chociaż siedzieliśmy niemal ryło w ryło. No, ale się dziwię... — urwała
w połowie zaczęte zdanie, żeby cmoknąć mnie w policzek.
W tej samej chwili Piotruś wsunął kluczyk w zamek i wszyscy troje spotkaliśmy się w hallu
przy drzwiach.
— Serwus, oberwus! —przywitała go hałaśliwie po sztubacku, jak za dawnych lat,
wyciągając ze śmiechem rękę. — Od razu ciebie poznałam w „Nowym Świecie"! —
pogroziła mu palcem, mrużąc konspiracyjnie oko. — A ty mnie nie!
— To pani? To ty?! — poprawił się natychmiast, rzucając w moją stronę spłoszone
spojrzenie, jak uczniak przychwycony na ściąganiu. — Tak sobie myślałem, że to może ty,
ale zmyliła mnie barwa włosów. Dawniej miałaś ciemne i przycięte krótko.
— A ty wolisz ciemne, prawda? — roześmiała się nieszczerze i zamilkła, przyglądając się
krytycznie skonsternowanemu Piotrusiowi. Ściągnął płaszcz i wieszał go starannie na
ramiączku, jakby to była najważniejsza w tej chwili czynność.
— Właśnie mówiłam, że musicie się koniecznie spotkać — zaczęłam, byle coś powiedzieć,
rozładować sytuację.
— Znów jesteście razem, jak wtedy, gdy nosiłyście kokardki we włosach — dosiadł swego
konika Piotruś. Przeszłość była w tej chwili najbezpieczniejszym tematem.
— Szkoda, że muszę już lecieć — westchnęła Kostyrówna, sięgając po futrzaną czapkę.
Piotruś pomógł jej się ubrać, zapraszając na drinka powiedział jakiś zdawkowy komplement,
ale w jego głosie czuło się źle ukrywane rozdrażnienie i niepokój.
267
—Jestem piekielnie głodny! — oznajmił, gdy tylko znaleźliśmy się sami.

— Zaraz coś przygotuję — powiedziałam spokojnie, myśląc jednocześnie o tym, że coraz
częściej zapomina pocałować mnie na przywitanie. Nawet wtedy, gdy nie widzieliśmy się
przez dwadzieścia cztery godziny. Zrobił się nerwowy i z błahego powodu wpadał w irytację.
Unosił się i zaraz przepraszał albo i nie.
—To jeszcze nie ma gotowego obiadu? — zdumiał się, ściągając gniewnie brwi. Oczy mu
pociemniały. Strzepnął palcami i obracając się na pięcie podszedł do okna. Stał tyłem do mnie
z dłońmi splecionymi na plecach.
— Trochę się zagadałam z Kostyrówną. Wpadła nieoczekiwanie — bagatelizowałam. — Za
pół godziny będziesz miał obiad na stole. Ja też nie tak znów dawno wróciłam ze szpitala —
starałam się mówić spokojnie, ale powoli ogarniał mnie gniew i rozżalenie.
— Pewnie naopowiadała ci na mój temat różnych bredni?! — wykrzyknął zaczepnie. —
Wystarczy się raz z kimś spotkać, a już jest powód do intryg.
— A spotkałeś się? — głos mi drżał. Starałam się nad nim panować.
— A nie mam prawa?
— Masz.
— No więc?
— To nie ja zaczęłam tę rozmowę — powiedziałam do jego pleców i wyszłam z pokoju.
W kuchni wszystko leciało mi z rąk. Krając ziemniaki do odsmażenia zacięłam się w palec.
Łzy dusiły w gardle. Walczyłam z nimi. Czułam się nieszczęśliwa i upokorzona całą tą
sytuacją jak z magla.
Cielęce sznycle skwierczały na patelni, a ja nakrywałam starannie stół, nie zapominając nawet
o róży. Kupiłam ją w drodze ze szpitala. Oboje lubiliśmy kwiaty na stole. Piotruś coraz
częściej o nich zapominał. Wkładałam różę do flakonu z niebieskiego szkła, gdy wszedł do
kuchni.
— Nie ma się czego dąsać. Wszystko jest okay! — uśmiechnął się pojednawczo. Wypadło to
jakoś sztucznie, tak jak i jego słowa.
— Możesz siadać do stołu — odpowiedziałam. — Talerze, tak jak lubisz, podgrzane i zaraz
podaję obiad.
Nie patrzyłam na niego, ale wiedziałam, że mnie obserwuje. Po raz pierwszy doznałam pod
jego wzrokiem uczucia skrępowania i przykrości. Wiedziałam, że wyglądam dziś mizerniej
niż zwykle, że nie zdążyłam się starannie uczesać i poprawić makijażu. I wiedziałam, że on to
wszystko dokładnie widzi.
— Nie wiem, co ci Kostyrówną powiedziała, ale nie jest chyba grzechem, że spotkałem się
parę razy z Lizą na kawie — starał się mówić
268
swobodnie, nieomal lekceważąco. — Ostatecznie jest naszą wspólną znajomą, a przy tym
obiecała poznać mnie ze swoim stryjkiem-wydawcą. — Ostatnie słowa zaakcentował z
szacunkiem. Musiał mu ten stryjek i jego możliwości wydawnicze bardzo imponować.
— Oczywiście — zgodziłam się zbyt może oschłym tonem. — Byłoby mi jednak przyjemnie,
gdybyś tych spotkań nie krył przede mną. Liza też nigdy o nich nie napomknęła.
— Nie bądź małostkowa! — zbagatelizował z pojednawczym uśmiechem. — Rzecz tak bez
znaczenia, że i mówić o niej nie było sensu.
— Z tego pewnie powodu Kostyrówną nie wspominała, że widziała cię w towarzystwie
kobiety — zdobyłam się również na uśmiech, podsuwając mu salaterkę z borówkami. —
Mówiła tylko o tobie i o tym, że jej nie poznałeś.
— Widzisz więc, że sam ci powiedziałem o Lizie, a nie musiałem! — wykrzyknął bez
większego przekonania, dokładając z roztargnieniem po raz drugi borówek, chociaż jeszcze
pierwsza porcja była nie tknięta.
Przyglądałam się Piotrusiowi znad talerza z mieszanymi uczuciami. Przeważał gniew i
zniechęcenie do wszystkiego, co do tej pory było dla mnie radością. Do codziennego

przygotowywania posiłków na określoną godzinę. Do stylu i trybu życia, jaki konsekwentnie i
z uporem starał się narzucić, nie licząc się z moją pracą zawodową i możliwościami
fizycznymi. Powoli stawałam się zagonioną i zaniedbaną kobietą, miotającą się między
szpitalem, sklepami i obowiązkami pani domu. Dawno skończyło się w tych sprawach miłe
partnerstwo. Piotruś niepostrzeżenie zrzucił cały ciężar obowiązków na mnie. Miał przy tym
coraz to większe wymagania. Uważał także, iż ma prawo do osobistego życia, z którego nie
musi się tłumaczyć i opowiadać. Tłumiłam w sobie bunt, odsuwałam podejrzenia, ale coś się
w moim do niego stosunku zmieniło. Kochałam go niezmiennie, nosiłam w sobie jego
dziecko, jednak coraz bardziej zdawałam sobie sprawę z tego, że nie jest to jednak mężczyzna
mego życia.
— I cóż mi się tak przyglądasz, jakbym zabił własną matkę? — odłożył z irytacją nóż i
widelec. Chciał sam uwierzyć w to, że dzieje mu się krzywda, że jest przeze mnie niewinnie
osądzony.
— Myślę o różnych sprawach — odpowiedziałam znużonym głosem, szukając jego wzroku.
Uciekał nim na boki. I znów te zielone, zawsze jednakowo urzekające oczy wydały się nagle
wyłupiaste i mniej piękne.
— Nie do twarzy ci z wyrazem zasępienia — westchnął. — Fałdki wokół ust bardziej się
pogłębiają— stwierdził rzeczowo, powracając do przerwanego posiłku.
269
Upokorzenie i bolesna przykrość nabiegły rumieńcem do twarzy. Serce waliło szybko i
nierówno. Poczułam suchość w gardle. Z trudem odchrząknęłam. Ogarniało mnie powoli
uczucie podobne do tego, jakiego doznałam zrywając spontanicznie, bez zastanowienia, z
Marcinem. Od dawna moja wieża z kości słoniowej zaczynała się chwiać, chociaż udawałam,
że tego nie dostrzegam. Nie chciałam już dłużej udawać przed samą sobą. Nie chciałam także
doczekać się momentu, kiedy runie i pogrzebie mnie pod swymi szczątkami.
— Chciałam ci coś powiedzieć... — odezwałam się po chwili, nie spuszczając wzroku z jego
twarzy. — Alarm był fałszywy. Nie jestem w ciąży — uzupełniłam beznamiętnie. Nie wiem
nawet, dlaczego uciekłam się do tego kłamstwa i co chciałam przez nie uzyskać. Chęć
wypowiedzenia głośno tych słów była silniejsza ode mnie. Tak jak wtedy, gdy kłamałam
Marcinowi, że odchodzę, bo mam kogoś i wychodzę za mąż.
Przestał jeść. Podniósł na mnie oczy i zaraz uciekł nimi w bok. Wyraz ulgi rozluźnił napięcie
w jego twarzy. Usta nabierały miękkości uśmiechu, nad którym dzielnie zapanował.
— Sorry... — mruknął bez związku. — Tak mi przykro — usiłował przemycić w głosie nutkę
żalu, ale mu się to nie udawało. Zamilkł opuszczając oczy na talerz. Milczałam i ja wsłuchana
w siebie i narastającą ciszę. Było tak jak po wybuchu bomby, gdy czeka się odpowiedniego
momentu, aby wyjść i sprawdzić, jakie wyrządziła spustoszenie.
— Może to lepiej dla ciebie... — odezwał się nie wytrzymując napięcia i utkwionego w siebie
wzroku. — Masz tyle obowiązków. Nie chcesz zrezygnować ze szpitala... Ja też przez tę moją
literacką pracę stałem się niecierpliwy i nerwowy — przyznał samokrytycznie, unikając
moich oczu. — Dziecko to cudowna przygoda, ale bardzo kłopotliwa w naszym wieku. —
Wyważał powoli z namysłem słowa. Twarz przyoblekł w wyraz powagi i ubolewania, jak
człowiek, który cierpi, że stało się coś nieodwracalnego, a jednocześnie stara się z tym
pogodzić.
Przymknęłam na moment oczy, aby nie widzieć jego twarzy. Spustoszenie po wybuchu
bomby było przerażające. Zdmuchnęła z powierzchni ziemi mój dom, zabiła moje dziecko,
pozostawiła pustynię, a ja musiałam w niej dalej istnieć.
W miarę upływających w ciszy sekund ogarniało mnie przerażenie. Uświadamiałam sobie
coraz realniej to, co się stało, i to, co mnie od tej chwili czeka. Nie wyobrażałam sobie
dalszego życia bez Piotrusia, a także obecnego z nim. Pełna przekory brnęłam jednak dalej z
uporem, chcąc dosięgnąć dna.

— Nie ma teraz pośpiechu ze ślubem — zachrypiałam, starając się, aby to, co mówię,
zabrzmiało naturalnie.
270
Uczynił nieokreślony gest dłonią skrzywił się w nieszczerym uśmiechu.
— Pozostawiam decyzję tobie — przesunął po mojej twarzy nic nie wyrażającym wzrokiem.
— Termin przecież ustaliliśmy.
Nie odpowiedziałam nic. Nie wiedziałam, co powiedzieć. Obawiałam się także, iż głos
odmówi mi posłuszeństwa. Pokój pogrążał się w mroku, śnieg za oknem gęstniał w białą
zasłonę. Należało zapalić światło. Podniosłam się z wahaniem od stołu.
— Napijmy się drinka! — zaproponował ugodowym tonem. — Dobrze nam to zrobi. Oboje
jesteśmy w nie najlepszym nastroju.
Zapaliłam światło, uprzątnęłam puste talerze, postawiłam w ich miejsce szklaneczki i butelkę
dżinu.
— Z tonikiem? — zapytałam.
— Z tonikiem — skinął głową. W jaskrawym świetle wiszącej lampy jego włosy, trochę
sztucznie nastroszone, wydały mi się bardziej przerzedzone niż zwykle. Sięgnęłam ponownie
do lodówki. W głowie miałam pustkę. Wszystkie czynności wykonywałam automatycznie.
Róża odcinała się jaskrawą plamą od białego obrusa. Nasunęła wspomnienie ojcowego
pogrzebu, przekształciła się w czerwoną parasolkę Lizy.
„Jeżeli wyjdę z tego domu, ona do niego wejdzie — uświadomiłam sobie z bolesną
wyrazistością. — Jeżeli pozostanę, będzie mnie z nią zdradzał. Tak czy owak, jest dla mnie
stracony".
Piotruś rozlewał dżin do szklaneczek ze szwedzkiego szkła.
— Kostkę lodu? — usłyszałam ze zdumieniem własny głos.
— Oczywiście! — uśmiechnął się z zadowoleniem, że pamiętam o jego upodobaniach.
Lód chrzęścił w kauczukowym naczyniu, gdy wsunęłam w nie srebrne szczypczyki, aby
wybrać odpowiednich rozmiarów kostkę. Piotruś lubił te największe, zabarwione na różowo.
— Naprawdę jest mi przykro — zaczął pogodnym tonem, gdy zasia-dłam naprzeciw niego ze
szklaneczką napełnioną do połowy rozcieńczonym alkoholem. — Człowiek powinien się
jednak powodować rozumem, a nie instynktem. W naszym wieku...
— Przestań! — krzyknęłam głośniej, niż zamierzałam. —Niedawno byłeś innego zdania. Nie
mówmy więcej na ten temat.
— Dobrze, nie mówmy — zgadzał się z ulgąw głosie. — Rozumiem, że jesteś wytrącona z
równowagi. Nie doszłaś jeszcze do siebie po śmierci ojca.
— O tym też nie mówmy! — przerwałam szorstko.
—Ależ ty się ostatnio zrobiłaś drażliwa! Zupełnie jak kobieta w okresie przejściowym —
roześmiał się.
271
„Dlaczego każdy mój romans, każda miłość kończy się fiaskiem, a nie ślubem? — zadałam
sobie w myśli pytanie. — Gdzie tkwi błąd? Musi przecież gdzieś tkwić" — zastanawiałam
się, patrząc na Piotrusia, jak smakuje dżin, jak stara się do mnie uśmiechnąć, kręcąc się
niespokojnie na krześle. Czuł się nieswojo. Wiedziałam, że myśli tylko o tym, jak umknąć do
swego gabinetu.
— Będziesz teraz pracował? — rzuciłam pytanie w przestrzeń, obracając w palcach
szklaneczkę. Obserwowałam w niej topniejący kawałek lodu. Myślałam o naszej kurczącej się
gwałtownie miłości.
— Zgadłaś, darling! — ucieszył się z widoczną ulgą. Uczynił ruch, jakby chciał się poderwać
z miejsca. — Byłbym zapomniał... — zaczął po chwili — będę musiał jeszcze dziś
wyskoczyć na chwilę. Przed wieczorem — uzupełnił spoglądając niepotrzebnie na zegarek.
Do wieczora było jeszcze daleko.

— Ja także.
— Do szpitala?
— Nie.
Czułam, że chciał zapytać, dokąd, ale w ostatniej chwili zrezygnował. Obawiał się widocznie,
że i ja mogę uczynić to samo. Nie lubił kłamać, wolał przemilczenia.
„Nic nie może być gorszego, jak samotność we dwoje — pomyślałam. —Nawet gdy zostanę
sama, łatwiej będzie mi jąznieść niż tę z Piotrusiem".
Przygotowywałam siebie do tej ewentualności, myślałam o niej, a jednocześnie nie mogłam
uwierzyć. Czekałam jeszcze na cud, ale on nie mógł się w tej sytuacji zdarzyć. Swoim
kłamstwem zatrzasnęłam furtkę. Nie było powrotu. Mogła być jedynie walka o miejsce w
„lotniskowcu". Podjazdowa wojna, rozejmy, kompromisy. Wszystko to, co było dla mnie nie
do przyjęcia. Byłam maksymalistką. Znałam Piotrusia na tyle, aby wiedzieć, że sam nie
wycofa się z małżeństwa. Nie był łajdakiem. Będzie jednak szczęśliwy, gdy uda mu się tego
uniknąć. Wiedział, że nie mam ambicji być gosposią, a tym bardziej zdradzaną żoną,
fascynacja tamtym podlotkiem i dojrzałą, całkowicie zdobytą kobietą już dawno minęła.
Zaczął się dzień powszedni, a wraz z nim odwieczna tęsknota za męską rozrywką—
polowaniem — od tysięcy pokoleń zakodowanym w każdym męskim mózgu.
— Masz jakieś plany na jutro? — zapytał.
Podniosłam na niego oczy znad opróżnionej do dna szklaneczki.
— Nie — potrząsnęłam przecząco głową. — Mam po prostu wolny dzień.
— Może więc wybierzemy się do teatru? — zaproponował, ale w tej chwili poprawił się: —
Sorry, przecież masz żałobę. Wybacz.
m
— Moja żałoba nie ma nic wspólnego z teatrem. Mogłabym iść.
— To świetnie! Rano załatwię bilety.
— Aleja nie chcę iść do teatru. —Uśmiechnęłam się z przymusem.
— Dlaczego? — patrzył na mnie z niedowierzaniem. Wiedział, jak lubię teatr.
— Po prostu nie chcę.
— Zaczynasz kaprysić i nie możesz teraz tłumaczyć tego swoim stanem — sięgnął po
papierosa.
—Nie mogę — przyznałam patrząc na niego zimno, krytycznie. Rzeczywiście miał
wyłupiaste oczy i nawet lekko przekrwione.
— Co się z tobą dzieje? — podniósł się od stołu zniecierpliwiony.
— Przeżyłam bombardowanie, a mimo to jestem martwa! — roześmiałam się, nie mogąc
zapanować nad łaskotaniem w gardle. W najbardziej dramatycznych momentach ogarniał
mnie nerwowy śmiech. Nie potrafiłam w takich razach płakać.
Wzruszył ramionami i wyszedł z pokoju. Odczułam to tak, jakby wyszedł z mego życia.
Mogłam go jeszcze zatrzymać. Wepchnąć w nie z powrotem, ale nie chciałam.
Pogrzeb ojca zaczął się dla mnie od początku.
„Dość ze złą tradycją— pomyślałam na moment przed podaniem mi narkozy, uśmiechając się
gorzko przez łzy. — Nigdy więcej bękartów w rodzinie" —jakby powiedział i życzył sobie
ojciec.
W ten sposób skończyło się moje marzenie o synku z różowymi piąstkami. Właśnie z
„różowymi". Tak kiedyś powiedział Piotruś. Było to przed wiekami, to znaczy jeszcze przed
śmiercią ojca.
Od wczoraj byłam wypruta. Pusta od środka i otoczona pustką. Ajed-nak trzeba było znaleźć
w niej miejsce dla siebie, przystosować się do nowej sytuacji, jakoś istnieć.
„Jak można żyć na pustyni i z pustynią w sobie?" — powtarzałam dziesiątki razy w ciągu
dnia, zdumiona, że jeszcze oddycham, odczuwam głód i zimno.

Patrzyłam przez szybki taksówki na zaśnieżone ulice, słuchałam niewybrednych uwag
kierowcy pod adresem niezdecydowanych przechodniów. Zaczął się już ruch
przedświąteczny. Pomyślałam także przez króciutki moment o Ewie. Nie widziałam jej od
kilku dni. Pomyślałam także o jutrzejszym, nieuchronnym spotkaniu z Lizą w szpitalu i o
zbliżającej się Wigilii. Nie myślałam tylko o tym, że nie będę miała nigdy syna i że jadę do
„lotniskowca" po raz ostatni w życiu.
— Cholerny objazd! — klął pod nosem kierowca. — Rozkopali jezdnię wiosną i do zimy
jeszcze nie skończyli.
273
— No właśnie — burknęłam bezmyślnie, żeby usłyszeć własny głos i przekonać się, że
jeszcze żyję. Pomyślałam ze skruchą, że powinnam zatelefonować do Ewy, dowiedzieć się,
dlaczego przez ostatni tydzień nie dała znać o sobie. Ale tak naprawdę mało mnie to w tej
chwili interesowało. Należało jednak do moich obowiązków, tak jak i to, żeby jutro o
dziesiątej rano znaleźć się w szpitalu.
Taksówka zatrzymała się przy krawężniku bocznej zaśnieżonej uliczki, tuż naprzeciw jasnej
willi z kamienną podmurówką i słomianymi chochołami w ogródku. Spały pod nimi różane
krzewy. Otuliłam je ciepło na zimę, ale kto je oswobodzi na wiosnę, wolałam nie myśleć.
Zapatrzyłam się bezmyślnie w okna przesłonięte koronką firanek, w kolorową latarenkę nad
wejściowymi drzwiami z umieszczoną na nich zieloną skrzynką na listy.
— To chyba tu? — zapytał zniecierpliwionym głosem kierowca, widząc, że nie ruszam się z
miejsca.
— Tak, to tu — odezwałam się z wysiłkiem, nie bardzo pewna, czy willa, której się przed
chwilą przyglądałam, była rzeczywiście mojąltaką, do której wędrowałam od dziesiątków lat.
Widocznie nie była niąjednak, jeśli stało się tak, jak się stało. Willa była piękną willą zwaną
„lotniskowcem", a do prawdziwej Itaki nigdy widocznie nie dojadę. Po prostu nie znam do
niej drogi.
— Czy pani wysiada? — denerwował się kierowca, patrząc podejrzliwie. — Może pani
słabo?
— Wysiadam — skinęłam głową, wyciągając banknot z torebki. Gramoliłam się z
cuchnącego zastarzałym tytoniem pudła. Stałam po kostki w śniegu, wdychając chłodne,
pachnące śniegiem i mgłą powietrze.
Alejkę prowadzącą przez ogródek do tarasu pokrywał puchaty śnieg.
„Nie ma go w domu" — pomyślałam z ulgą. Wciąż nie wiedziałam, co mogłabym mu
powiedzieć i jak się zachować, gdybyśmy się tu spotkali. Nie widzieliśmy się od owego
wieczora, gdy zaproponował pójście do teatru. Poszłam wtedy z wizytą do dawnego kolegi-
ginekologa, żeby omówić termin zabiegu. Zdecydował, że nie ma już ani chwili do stracenia.
Podjął się załatwić tę sprawę jeszcze tej samej nocy na swoim oddziale w klinice. Tak jak
przedtem pragnęłam, tak teraz nie chciałam tego dziecka. Nie miało szans na szczęśliwe
dzieciństwo. Nikt go poza mnąnie pragnął, nie oczekiwał jego urodzenia. Nawet mój ojciec,
dla którego wnuk był jednym z nie spełnionych marzeń, już nie żył, nie mógł wyprosić mu
życia.
Z kliniki zatelefonowałam do Piotrusia. Po długiej chwili odezwał się zdyszanym głosem.
Zawrócił podobno od drzwi, „bo właśnie —jak mówił — gdzieś na chwilę wychodził".
274
—Nie będzie mnie dwa dni w „lotniskowcu" — oznajmiłam obojętnym głosem. Nie użyłam
słowa „w domu". Nie był już dla mnie więcej domem.
— Jesteś u Ewy? — zapytał z przyzwyczajenia.
— Tak — skłamałam i odwiesiłam szybko słuchawkę. Pozostał na niej wilgotny ślad.
Otworzyłam kluczem furtkę. Dłoń mi lekko drżała. Byłam jeszcze bardzo osłabiona po
wczorajszym zabiegu. Nie chciano mnie wypuścić z kliniki. Musiałam obiecać, że kilka dni

polezę w domu. Miałam dziś w szpitalu wolny dzień. W ośrodku załatwiłam zastępstwo.
Postanowiłam wykorzystać czas na wyprowadzenie się z „lotniskowca". Bałam się, że gdy
zacznę sprawę odkładać i nad nią rozmyślać, nie będę miała siły odejść. Przez krótki czas był
moją szczęśliwą przystanią.
Na puszystym śniegu zostawał płytki ślad moich stóp.
„Gdy wyjdę z tego domu, a śnieg będzie dalej prószył—pomyślałam — zawieje moje ślady i
będzie tak, jakbym nigdy tędy nie szła".
W pokojach było ciemno. Pachniało zwietrzałymi perfumami „kwiatu dzikiej gardenii",
dobrym tytoniem, jabłkami i czymś jeszcze nieuchwytnym, a składającym się na zapach
przytulnego domu.
Zrzuciłam kurtkę. Przez chwilę stałam w drzwiach salonu wdychając tę jedyną,
niepowtarzalną dla mnie woń utraconego szczęścia. Obchodziłam powoli pokoje i
pomieszczenia. Witały mnie obrazami przeżytych tu zdarzeń i radości, zadawały ból
świadomością pożegnania. Do sypialni nie weszłam. Przez moment stałam przed uchylonymi
drzwiami i pośpiesznie zawróciłam z piętra do gabinetu Piotrusia.
Stylowe biurko było prawie puste. Poza drobiazgami z porcelany, gęsim piórem
zakończonym długopisem, wetkniętym w staroświecki porcelanowy kałamarz, i kilkoma
kartkami maszynowego papieru nie leżało nic więcej. Na jednej z nich było wypisanejego
okrągłym, starannym pismem: „rozdział 3" i dwa razy przekreślone zielonym ołówkiem.
Także rozpoczęte zdanie było potraktowane w ten sam sposób. Z trudem odcyfrowałam
zamazane słowa: „najmniejsza część eskadry to trzy samoloty.,."
Sięgnęłam do torebki po długopis, wyciągnęłam z otwartej szuflady plik papieru. Należało
napisać do Piotrusia list. Nie wiedziałam, co w nim przekażę, ale coś jednak wypadało
powiedzieć. Krótko, jasno i w beznamiętny sposób. Tak, aby nie poczuć zażenowania na
samą myśl, że ktoś poza nim mógłby to przeczytać. Próbowałam i nie udawało się.
Zaczynałam i przekreślałam. Pisałam stroniczkę za stroniczkąi darłam. Pod lampą, rzucającą
złotawy cień na moje wysuszone nadmiernym myciem dłonie, piętrzył się stos przedartych na
pół stroniczek zapisanych czarnymi linijkami odpowiednio dobranych liter. Można z nich
było, w zależności od
275
sytuacji, ułożyć słowo „kocham", jak i słowo „nienawidzę". Wybierałam pośrednie,
wyważone i oględne, a jednak wciąż krzyczące rozpaczą i zbyt naiwne, aby nie wydały się
śmieszne i żenujące dla kogoś, kto nie czuł podobnie jak ja. Ponieważ nie mógł tak czuć,
należało je zniszczyć. Sięgnęłam więc po nowe kartki. Zapisane odrzucałam i znów
próbowałam jakoś inaczej i zwięźlej, aż do momentu, gdy ręka odmówiła posłuszeństwa.
Spojrzałam na zegarek. Zrobiło się późno. Przestraszyłam się. Lada chwila mógł zjawić się tu
Piotruś. Przez następne dwadzieścia minut darłam na drobniutkie kawałeczki zapisane kartki,
aby nic z nich nie udało się już odtworzyć, i wrzucałam do pustego koszyka na śmieci.
Pośpiesznie zapakowałam walizkę z osobistymi drobiazgami i z tym, co sama, za własne
pieniądze, kupiłam. Nie chciałam wlec przeszłości za sobą. Tu się wszystko zaczęło i tu się
musiało zakończyć. Jeszcze raz rozejrzałam się po domu, po którym miały tupać drobne
stopki naszego synka, i sięgnęłam po moją kurtkę z kawałkiem czarnej krepy na rękawie.
„Powinna być potrójna" — nasunęła się bezsensowna uwaga.
Z walizkąw ręce jeszcze raz zawróciłam od drzwi. I znów znalazłam się w gabinecie
Piotrusia. Powoli odwiązywałam złoty sznureczek. Był nim przyczepiony do lampy
koszmarny diabełek od Lizy. Trzymałam go przez moment w dłoni zaciskając coraz mocniej i
mocniej, jakby to była nie maskotka, a smukła szyja kobiety. Nie Lizy, a kobiety. Równie
dobrze mogło być to każde imię kobiece, gdy moje przestało się liczyć.
Szybko wbiegłam na schody. Przez uchylone drzwi cisnęłam maskotkę do sypialni. Możliwe,
że upadła na rozesłane łóżko. Nie patrzyłam.

Na dworze było już ciemno. Zatrzasnęłam za sobą drzwi. Przekręciłam dokładnie płaski
kluczyk dwa razy. Wyjęłam z torebki pustą kopertę. Włożyłam do niej połączone
łańcuszkiem klucze, starannie zakleiłam i powierzyłam zielonej skrzynce na listy. Oparta
plecami o politurowane deski frontowych drzwi, popatrzyłam w różnobarwne szkiełka
oświetlonej od wewnątrz latarki i odetchnęłam głęboko, spazmatycznie. Nie było już
powrotu.
Kręciło mi się w głowie i nogi lekko drżały, gdy schodziłam z oblodzonych schodków.
Pomyślałam, że wczorajszej nocy nie było Piotrusia w „lotniskowcu". Każde z nas spędziło tę
noc osobno i całkowicie inaczej. Odchrząknęłam, żeby nie zawyć jak zranione zwierzę.
Walizka nieznośnie ciążyła. Wlokłam się powoli do furtki, aby ją zatrzasnąć na zawsze i
rzucić klucz za siebie na ścieżkę, gdzie jego i moje ślady zasypią gęsto wirujące płatki śniegu,
zamieniające się powoli w deszcz.
Szłam ulicą tak szybko, jak tylko potrafiłam. Bałam się spotkać na drodze Piotrusia. Bałam
się każdego ukazującego się za zakrętem człowieka. Na postoju nie było taksówek. Czekały
trzy osoby. Powlokłam się
276
do przystanku autobusowego. Kiedyś, wrześniowym wieczorem, całowaliśmy się tu z
Piotrusiem jak szaleni i nie mogąc doczekać się autobusu, zawróciliśmy pędem do naszego
domu, aby jak najszybciej znaleźć się w sypialni. Poczułam, że robi mi się niedobrze.
Oparłam się plecami o czerwono malowany słupek, myśląc tylko o tym, aby nie zemdleć.
W zatłoczonym autobusie przeciskałam się z walizą do przodu, byle być bliżej wyjścia i nie
przeoczyć mego przystanku. Przez zaśnieżone szyby niewiele można było zobaczyć. Dopiero
teraz uświadomiłam sobie tak naprawdę, że wracam do dawnego domu i nawet nie wiem, co
w nim zastanę, jak przyjmie mój powrót Ewa. Co jej powiem, czym wytłumaczę to, co się
stało? Dla kogoś, komu bym relacjonowała dziesiątki niekonkretnych, nieuchwytnych często
zarzutów, istotnych tylko dla mnie, błahych dla słuchacza, odejście od Piotrusia nie było
krokiem potrzebnym i zrozumiałym. Nie bronił się przed małżeństwem ze mną. Z pewnością
nie pozwoliłby na zabieg i może nawet kochał mnie jeszcze na swój wygodny, egoistyczny
sposób. Aleja byłam maksymalistką. Może tylko ojciec potrafiłby mnie zrozumieć albo
matka. Ich też już nie było. Pustka, groby i rozpaczliwa samotność.
Kropelki potu wystąpiły na czoło. Nie mogłam przełknąć śliny. W gardle tkwił supeł, w
oczach migotały czerwone punkciki, jak setki mikroskopijnych parasolek.
„Nie wolno myśleć, nie wolno się roztkliwiać" — powtarzałam w duchu, starając się
oddychać głęboko.
— Co za ludzie! — denerwowała się za mną kobieta histerycznym głosem. — Z taką walizą
się pchać!
Autobus zarzucił. Kilka osób przygniotło mnie jednocześnie ze wszystkich stron.
Krzyknęłam.
— Jak niewygodnie, to taksówkąjechać! — odezwał się ktoś z boku zachrypłym głosem.
Szukałam gorączkowo w pamięci, czy mam przy sobie klucze od mieszkania. Na samą myśl,
że będę musiała czekać nie wiadomo jak długo pod drzwiami, robiło mi się gorąco. Autobus
zahamował gwałtownie. Napierający na mnie tłum pomógł wydostać się na właściwym
przystanku. Śnieg zdążył się już zmienić w krople deszczu i zacinał z ukosa. Szła znów
odwilż, pogoda zmieniała się z dnia na dzień.
W kamienicy paliły się we wszystkich oknach światła. Tylko nasze mieszkanie było ciemne i
martwe. Wracam, wracam po długiej rozłące...
Przyplątały się nieoczekiwanie słowa dawno zapomnianego wiersza. Powtarzany nieustannie
w myśli wtedy, gdy była wojna, gdy nic nie wiedziałam o Piotrusiu, stał się nieomal
zaklęciem. Pozostał mi po nim ten
277

wiersz i wspomnienie sylwestrowego balu. Pierwszego z nim i ostatniego w małym,
prowincjonalnym miasteczku. Odnalazł mnie u ciotki Heleny i zaprosił. Był podchorążym
lotnictwa, a ja porzuconą przez Busia żoną. W ciotczynej, czarnej sukni z trenem i tak
obszernej w biuście, że musiałam go wypchać, przetańczyliśmy całą noc. Witaliśmy z
nadziejąrok 1939, żeby następnego dnia pożegnać się na dworcu. Odjeżdżał do swego pułku
w Lidzie. Jesienią obiecał przyjechać do Warszawy i gdy tylko załatwię formalności
rozwodowe, poprowadzić do ołtarza. Nie przyjechał. Wojna nas rozdzieliła. Wiersz, szeptany
przez niego w ośnieżonym Parku Zwierzynieckim, przetrwał. Wracam, wracam po długiej
rozłące. Dalej pamięć zawodziła. Wzruszyłam ramionami szukając nerwowo kluczy w
torebce. Rzecz była z innego czasu, z innej sztuki. Należała już do legendy.
W przedpokoju rozpłakałam się bezradnie. Przy moich nogach znalazł się nagle chudy koci
podlotek. Użalał się na coś miaucząc rozpaczliwie. Może był głodny, a może przerażała go,
tak jak i mnie, samotność w pustym domu? Głaskałam wydłużony pyszczek z ogromnymi
uszami. Był to najbrzydszy kot, jakiego kiedykolwiek widziałam, ale ojciec kochał go nie
mniej od urodziwej Kacuni, która nie przeżyła jego śmierci. Kot drżał, wtulał pyszczek w
mojądłoń. Nie przestawał skarżyć się żałośnie i coś opowiadać w swoim kocim języku.
Na kuchni znalazłam trochę mleka w garnku. Nalałam na miseczkę. Pobiegł do niej, ale zaraz
zawrócił do moich nóg. Podniósł mordkę wpatrując się w mojątwarz wielkimi ślepiami
zielonego koloru. Dźgnęło coś w środku, zabolało prawie fizycznie. Przykucnęłam przy
spodeczku z mlekiem. Kot zaczął je wtedy łakomie chłeptać czujny na każdy mój ruch.
— Pij, bydlaku, nie odejdę — powiedziałam głośno przez łzy, rozglądając się po pustej,
zaniedbanej kuchni, po brudnych garnkach i talerzach, porozstawianych byle jak i byle gdzie.
„Gdy tylko poczuję się lepiej, wezmę się do sprzątania"—pomyślałam z westchnieniem. Od
czegoś należało zacząć powrót do codziennego życia w starym domu. Przesunęłam dłonią po
grzbiecie kota i opuściłam kuchnię. Długo stałam przed zamkniętymi drzwiami do pokoju
ojca, nim zdecydowałam sieje uchylić i zajrzeć do środka. Światło ulicznych latarń
rozpraszało mrok. Wyłaniały się z niego kontury znanych, inaczej już ustawionych, mebli.
Jasne plamy różnej wielkości płócien, gliniak z pędzlami, ostry zapach terpentyny i farb
olejnych zmienił obraz do niedawna znany i bliski, nasunął myśli o przemijaniu. Zamknęłam
cicho drzwi i odeszłam na palcach, jakby w obawie, że spłoszę cień czegoś, co powinno w
nim pozostać.
Kot szedł bezszelestnie krok w krok za mną sterując podniesionym, zbyt długim i zbyt
cienkim ogonem. Ból w skroniach stawał się coraz dotkliw-
278
szy. Światło pomarańczowej lampy w przedpokoju raziło w oczy. Zgasiłam je i zrzuciwszy z
przemoczonych stóp pantofle, wsunęłam się do mego pokoju. Stałam przez chwilę na
wyleniałej tygrysiej skórze przyzwyczajając wzrok do rozproszonego mroku. Niewiele się w
nim zmieniło, chociaż wydał się jakiś inny, mniejszy i ubożuchny. Zniknęła jedynie ścianka z
półek oddzielająca mój tapczan od dawnego kącika Ewy. Stała teraz w pobliżu okna. Przez
ociekające deszczem szyby światło ulicznej lampy ukazywało rząd książek i bielejący kształt
ludzkiej czaszki — widomego znaku moich medycznych studiów. Wzbudzała kiedyś
zabobonny lęk w mojej matce, ciekawość w Ewie i przedziwne refleksje w ojcu. Mówił o
czaszce; „ten Kuba" i w momentach wielkiej samotności i braku Wykolejeńca pił w jej
towarzystwie podkradany z mojej szafki alkohol. Twierdził, że przyjemniej jest pić z
„bywszym" nawet człowiekiem niż samemu do lustra.
W pokoju było ciemno, pachniało kurzem i jabłkami. W gliniaku ustawionym na podłodze
zaszeleściły zasuszone trawy i liście w jesiennym bukiecie ułożonym przez Ewę. Kot
poruszył je łapką. Poczuł się bezpiecznie. Chciał się bawić. Podeszłam do okna. Ulica była
pusta i rozmokła. Kilka poczerniałych drzew tworzyło prosty, kreskowany rysunek
podświetlony zielonkawym światłem lamp. W przeciwległej kamienicy, przypominającej

plaster miodu, żółciły się prostokąty oświetlonych okien, gdzieś za ścianą szedł program
telewizyjny. Może jakiś muzyczny film. Dochodziły stłumione, nie do odtworzenia słowa z
podkładem muzycznym. Rozpaczliwa tęsknota szarpnęła bólem za tym, z czego dobrowolnie
zrezygnowałam, co mogło być moim udziałem „na zawsze", gdyby każde z nas było inne, niż
było w rzeczywistości. I chociaż stałam przy oknie w moim pokoju, powtarzając w myśli, że
tu, a nie gdzie indziej, jest moje miejsce, tkwiłam wciąż jeszcze w saloniku z błękitnym
dywanem w róże, siedziałam przy biurku w gabinecie Piotrusia, krzątałam się po kuchni,
przygotowując kolację, zapalając świece.
„Może już wrócił i znalazł kluczyki w skrzynce? — rozmyślałam wyobrażając go sobie, jak
krąży po pokojach, jak odnajduje maskotkę w sypialni, podarte listy w koszu. — Co zrobi, jak
się zachowa?"
Przybliżyłam rękę z zegarkiem do szyby. Dochodziła godzina dziesiąta. Od dawna powinien
być w „lotniskowcu". Wie również, że jestem u Ewy. Nie dzwoni do mnie. To może znaczyć,
że jeszcze nie wrócił, a jeśli wrócił i nie telefonuje, to znaczy, że zaakceptował to, co
postanowiłam, i nie ma nic do powiedzenia. Zabrałam swoje rzeczy, zwróciłam kluczyki.
Wszystko jest jasne, załatwione.
„A jeżeli zatelefonuje, co mu powiem?" — układałam gorączkowo jakieś sensowne zdania.
Wszystkie wydawały się banalne, sztuczne. Zdecy-
279
dowalam się na zwrot: „Jesteś wolny, me mam żalu, nie pasujemy do siebie, nie dzwoń do
mnie nigdy więcej." Uczyłam się tego zwrotu na pamięć.
Stałam z czołem opartym o chłodną szybę. Deszcz uderzał rytmicznie, kropla ścierała kroplę,
tworząc łzawe smugi na szkle. Mijały kwadranse. Cisza trwała, kot siedział na parapecie okna
kiwając się sennie. Telefon milczał. Pragnęłam, żeby zadzwonił, a jednocześnie pragnęłam,
żeby się nigdy więcej nie odezwał. Ewa nie nadchodziła,
„Może nie wróci na noc? — pomyślałam. — Z kim teraz sypia? Co ja właściwie wiem o
mojej córce, ojej obecnym życiu?" — zadałam sobie gorzkie pytanie. Nie byłam jej
potrzebna. Nie byłam potrzebna także Piotrusiowi. Nikomu nie byłam potrzebna. „Jak żyć
dalej ze świadomością otaczającej pustki?"
Przesunęłam wzrokiem po bielejącej czaszce. Od studenckich czasów była ze mną,
przywiązałam się do niej. Na wykładach określano jej płeć i wiek. Był to czerep mężczyzny
lat około trzydziestu, o równych zdrowych zębach. Głębokie cięcia w kości potylicy
sugerowały, że został zamordowany. I teraz patrząc na czaszkę wpatrzoną we mnie czarnymi
dziurami oczodołów, pomyślałam, że jest to jedyny mężczyzna, który wciąż dochowuje mi
towarzystwa, który nigdy nie zdradzi, nie zawiedzie. Po prostu kochanek doskonały.
Odwróciłam oczy bliskie płaczu i śmiechu. Na powrót przytknęłam rozpalone czoło do
chłodnej, ociekającej deszczem szyby. Telefon milczał. W drzwiach zachrobotał klucz.
Wróciła Ewa. Nie miałam siły ruszyć się z miejsca. Nie wiedziałam nawet, jak ją przywitać,
co powiedzieć. Ogarniało coraz większe znużenie i rezygnacja. Nic już boleśniejszego nie
mogło się zdarzyć jak to, co się wydarzyło. Drzwi cicho skrzypnęły. Nie odwróciłam nawet
głowy.
Szczupłe ramiona mojej córki objęły, zacisnęły się kurczowo, po dziecinnemu wokół mojej
szyi. Chłodny policzek przywarł do mego policzka.
— Maa, j ak dobrze, że wróciłaś, j ak dobrze... — powtarzała zmienionym ze wzruszenia
głosem. — Jesteś mi potrzebna. Bardzo potrzebna. Jestem w ciąży...
Zamilkła. Tylko jej serce waliło głośno, jak trzepoczący się w klatce ptak. Słyszałam jej
uderzenia jak kiedyś, gdy była jeszcze we mnie.
Bez słowa zanurzyłam palce w jej gęstych, wilgotnych od deszczu włosach. „Jakoś to będzie
— pomyślałam ojcowym porzekadłem. — Jeden jeszcze bękart w rodzinie, to nie dwa", i
przytuliłam swoje jedyne dziecko mocno i czule do siebie.