plik

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

hakin9

www.hakin9.org

hakin9 Nr 2/2006

W skrócie

Mateusz Stępień

Przedstawiamy garść najciekawszych wiadomości ze

świata bezpieczeństwa systemów informatycznych.

Zawartość CD

Prezentujemy zawartość i sposób działania najnowszej

wersji naszej sztandarowej dystrybucji hakin9.live

Atak

Malware – jak wojna to wojna!

Michał Bućko

Z artykułu dowiesz się jak wprowadzić do analizy pro-

gramy typu malware, jak radzić sobie z robakami, zło-

śliwymi aplikacjami i wirusami oraz jak wygląda od

środka laboratorium badania malware.

Obrona

Uwierzytelnianie i autoryzacja

w ASP.NET 2.0

Jacek Matulewski, Sławomir Orłowski

Jacek i Sławomir przedstawiają najpopularniejsze

sposoby uwierzytelniania i autoryzacji stosowane w

witrynach ASP.NET.

DNS inSecure

Bartosz Matusiak, Łukasz Poźniak, Mikołaj Stępień

Autorzy w swoim artykule omawiają protokół DNS

i tłumaczą dlaczego nie jest bezpieczny. Pokazują

jak działa rozszarzanie DNS SEC i jak skonfiguro-

wać lokalny serwer DNS wymuszający jego użycie.

Zaciemnianie kodu

Artur Żarski

Z artykułu dowiesz się jakie są podstawowe zagad-

nienia związane z zaciemnianiem kodu, jak można

zabezpieczyć szybko własne programy oraz jak uzy-

skać z plików wynikowych pliki źródłowe.

Niebezpieczeństwa sieci WiMAX

Paweł Baszkowski

Paweł w swoim artykule przedstawia garść informa-

cji dotyczących technologii WiMAX, standardu IEEE

802.16.e oraz niebezpieczeństw konfiguracji.

Mobilne (nie)bezpieczeństwo

Piotr Błaszczeć, Tadeusz Calanca

Praca mobilna to wielkie wyzwanie, jakim jest zapew-

nienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa fir-

mowych zasobów. Niskie i wciąż spadające ceny lap-

topów powodują, iż coraz częściej wykorzystywane

są one jako podstawowe narzędzie pracownika.

Witamy!

To już szósty numer magazynu hakin9 w tym roku. Pragnie-

my, aby nasze czasopismo przykuwało Państwa uwagę i

dlatego dokładamy wszelkich starań, aby było ono ciekawe

pod względem nie tylko wizualnym, ale i merytorycznym.

Czerwcowy numer Hakin9 będzie obfity w wiele przy-

datnych wiadomości. Szczególnie polecamy artykuł Konra-

da Malewskiego Obsługa sieci z poziomu jądra. Informacje

dotyczące protokołu DNS – jak działa i dlaczego warto go

używać znajdą Państwo w artykule Łukasza Poźniaka, Bar-

tosza Matusiaka i Mikołaja Stępnia pt.: DNS inSecure.

Na płycie CD dołączonej do pisma znaleźć będzie można

wiele interesujących programów. Będą mogli Państwo sko-

rzystać z pełnych wersji takich programów jak: Secre-

cy Keeper służący do ochrony firmy przed przypadkowym

wyciekiem poufnych informacji oraz AES Password Mana-

ger, który jest idealnym rozwiązaniem w sferze zarządzania

hasłami. Proponujemy także programy z ograniczeniem cza-

sowym: Parallels Workstation 2.2 (wersja 90 dniowa służą-

ca do emulacji sprzętu, umożliwiając przydzielenie zasobów

komputera do zasobów każdej maszyny wirtualnej), issKe-

eper (99 dniowy trial, który chroni wszelkie zasoby stron

internetowych poprzez hasło) i inne.

Więcej szczegółów nie będziemy zdradzać. Zapraszam

do lektury!

Redakcja hakin9

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

hakin9

www.hakin9.org

hakin9 Nr 2/2006

Bezpieczeństwo informacji

a nowoczesny biznes

Tomasz Polaczek

Tomek w swoim artykule pokazuje czym są normy

ISO i ISO 27001 oraz przedstawia nowe zagrożenia

w ochronie informacji.

Narzędzia

Obsługa sieci z poziomu jądra

Konrad Malewski

Konrad prezentuje jak wygląda trasa pakietu od ste-

rownika do warstwy transportowej oraz jak prze-

chwytywać pakiety w różnych warstwach stosu

Sieci. Autor pokazuje jak niskopoziomowo wstrzyki-
wać pakiety.

One Time Pad czyli

jednorazowa podkładka

Cezary Cerekwicki

Czarek przedstawia jak działa najniebezpieczniejszy

algorytm kryptograficzny oraz czym różnią się liczby

losowe od pseudolosowych.

Recenzja

Rafał Podsiadły

Recenzja programu TrustPort Workstation

Klub Techniczny

Netasq UTM

Księgozbiór

Recenzujemy książki: Cykl projektowania zabezpie-

czeń, Wprowadzenie do Microsoft Windows Vista,

Wojna na bity. Wpływ wydarzeń z 11 września na

technikę informacyjną.

Felieton

Po złej stronie lustra

Patryk Krawaczyński

Zapowiedzi

Zapowiedzi artykułów, które znajdą się w następnym

wydaniu naszego pisma.

jest wydawany przez Software–Wydawnictwo Sp. z o.o.
Dyrektor: Sylwia Pogroszewska

Redaktor naczelny: Martyna Żaczek

martyna.zaczek@software.com.pl

Asystent redaktora: Katarzyna Juszczyńska

katarzyna.juszczynska@software.com.pl

Tłumaczenie: Krzysztof Trynkiewicz

Wyróżnieni betatesterzy: Marcin Kulawianek, Przemysław Prytek,

Radosław Domański

Opracowanie CD: Rafał Kwaśny

Kierownik produkcji: Marta Kurpiewska marta@software.com.pl

Skład i łamanie: Artur Wieczorek arturw@software.com.pl

Okładka: Agnieszka Marchocka

Dział reklamy: adv@software.com.pl

Prenumerata: Marzena Dmowska pren@software.com.pl

Adres korespondencyjny: Software–Wydawnictwo Sp. z o.o.,

ul. Bokserska 1, 02-682 Warszawa, Polska

Tel. +48 22 887 13 45, Fax +48 22 887 10 11

www.hakin9.org

Osoby zainteresowane współpracą prosimy o kontakt:

cooperation@software.com.pl

Jeżeli jesteś zainteresowany zakupem licencji na wydawanie naszych

pism prosimy o kontakt:

Monika Nowicka

e-mail: monika.nowicka@software.com.pl

tel.: +48 (22) 887 12 66

fax: +48 (22) 887 10 11

Druk: 101 Studio, Firma Tęgi

Redakcja dokłada wszelkich starań, by publikowane w piśmie i na

towarzyszących mu nośnikach informacje i programy były poprawne,

jednakże nie bierze odpowiedzialności za efekty wykorzystania ich;

nie gwarantuje także poprawnego działania programów shareware,

freeware i public domain.

Uszkodzone podczas wysyłki płyty wymienia redakcja.

Wszystkie znaki firmowe zawarte w piśmie są własnością odpowiednich

firm i zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.

Do tworzenia wykresów i diagramów wykorzystano

program

firmy

Płytę CD dołączoną do magazynu przetestowano programem AntiVirenKit

firmy G DATA Software Sp. z o.o.

Redakcja używa systemu automatycznego składu

UWAGA!

Sprzedaż aktualnych lub archiwalnych numerów pisma w cenie innej

niż wydrukowana na okładce – bez zgody wydawcy – jest działaniem

na jego szkodę i skutkuje odpowiedzialnością sądową.

hakin9 ukazuje się w następujących krajach: Hiszpanii, Argentynie,

Portugalii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Kanadzie, Maroko, Niem-

czech, Austrii, Szwajcarii, Polsce, Czechach, Słowacji.

Prowadzimy również sprzedaż kioskową w innych krajach europej-

skich.

Magazyn hakin9 wydawany jest w 7 wersjach językowych:

CZ EN

IT FR DE

Nakład wersji polskiej 6 000 egz.

UWAGA!

Techniki prezentowane w artykułach mogą być używane jedynie
we własnych sieciach lokalnych.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za niewłaściwe użycie
prezentowanych technik ani spowodowaną tym utratę danych.

W skrócie

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

W skrócie

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Word znów podatny na atak

Gigant z Redmond bada zgłoszo-

ną ostatnio lukę w jednym z plików

DLL systemu Windows, która wyko-

rzystana przez cyberprzestępcę,

może doprowadzić do zawieszenia

systemu i konieczności jego ponow-

nego uruchomienia na twardo. Zgło-

szona przez pracowników należą-

cej do Symanteka firmy DeepSi-

ght luka dotyczy biblioteki ole32.dll,

która jest wykorzystywana pod-

czas łączenia obiektów bądź kopio-

wania treści między dokumentami.

Wystarczy spreparować odpowied-

ni plik .doc i skłonić użytkownika do

jego pobrania lub otwarcia.

Kolejna luka w Firefoksie

Znany specjalista od zabezpieczeń,

Michał lcamtuf Zalewski, nie próż-

nuje. Udało mu się wykryć kolejną

dziurę w Firefoksie, która pozwa-

la na ukrycie przed użytkownikiem

prawdziwej lokalizacji strony. Luka

ta może posłużyć do podsunięcia

ofiarom witryn, które wyglądają jak

prawdziwe strony banków, aukcji

internetowych i różnych podobnych

serwisów i wyłudzenia w ten sposób

nazw i haseł użytkownika. Problem

powoduje sposób, w jaki Firefox

radzi sobie z adresem about:blank,

który pokazuje czystą stronę. Prze-

glądarka nie informuje, że użytkow-

nik znajduje się na takiej właśnie

stronie. About:blank może zostać

otwarta również przez JavaScript i

to właśnie za pomocą funkcji tego

języka można załadować dodatko-

wą zawartość na stronę. Wykryta

luka dotyczy Firefox 1.5 oraz 2.0

Kaspersky

kompatybilny z Vistą

Kaspersky Lab opublikował nowe

polskojęzyczne wersje produk-

tów Kaspersky Internet Security

6.0 oraz Kaspersky Anti-Virus 6.0,

kompatybilne z najnowszym syste-

mem operacyjnym firmy Microsoft

- Windows Vista. Najnowsza wersja

powstała w celu zapewnienia ochro-

ny przed wszystkimi typami zagro-

żeń użytkownikom systemu opera-

cyjnego Windows Vista. Poprzednie

wersje programów Kaspersky Lab

nie będą działać w tym systemie, ze

względu na nową architekturę Visty.

Nowe wersje programów Kaspersky

Anti-Virus 6.0 oraz Kaspersky Inter-

net Security 6.0 są w pełni kompa-

tybilne z 32-bitową oraz 64-bitową

wersją najnowszego systemu opera-

cyjnego Microsoftu.

Dziurawy Snort

irma Sourcefire poinformowała
o wykryciu luki w zabezpiecze-

niach  Snorta  –  opensource’owego
systemu  wykrywania  włamań.  Luka
ta  umożliwia  zainstalowanie  dowol-
nego  kodu  w  systemie  monitorują-
cym i przejęcie całkowitej kontroli nad
zarażoną maszyną. Słaba strona sys-
temu,  decydująca  o  takim  zagroże-
niu związana jest z obsługą protoko-
łu  DCE/RPC.  Do  wykorzystania  tej
luki, napastnik musi spreparować ruch
RCP  tak,  aby  uzyskać  przepełnienie
bufora.  Agresor  nie  musi  znać  przy
tym adresu sensora – wystarczy jedy-

nie, że wyśle on odpowiedni pakiet do
Sieci, która jest chroniona przez sen-
sory Snort. Problem dotyczy Snorta w
wersji 2.6.1, 2.6.1.1, 2.6.1.2 oraz 2.7.0
beta 1, a także komercyjnych progra-
mów firmy Sourcefire, w których wyko-
rzystany został open-source'owy IDS.

Snort to bardzo silny sieciowy

system  wykrywania  ataków,  który
daje  szeroki  zakres  mechanizmów
detekcji.  Umożliwiają  one  dokony-
wanie  w  czasie  rzeczywistym  ana-
lizy  ruchu  i  rejestrowanie  pakietów
w  sieciach  opartych  na  protokołach
IP/TCP/UDP/ICMP.

Nowe zagrożenie drive-by pharming

irma Symantec, we współpracy
z Wydziałem Informatyki na Uni-

wersytecie  Indiana,  poinformowała  o
wykryciu nowego zagrożenia bezpie-
czeństwa.  Użytkownicy  indywidualni
mogą paść ofiarą ataku typu drive-by
pharming,  który  powoduje  zmianę
konfiguracji domowych routerów przez
spreparowaną witrynę internetową.

W przypadku tradycyjnego ataku

typu  pharming  przestępca  stara  się
przekierować  użytkownika  odwie-
dzającego  określoną  witrynę  inter-
netową na stronę sfałszowaną. Może
to osiągnąć modyfikując plik hosts w
komputerze  ofiary  lub  wprowadza-
jąc zmiany w systemie DNS (Domain
Name System).

Tymczasem atak drive-by phar-

ming  to  nowy  rodzaj  zagrożenia
polegający  na  tym,  że  po  odwiedze-
niu  przez  użytkownika  destrukcyjnej
witryny, atakujący może zmienić usta-

wienia DNS na routerze użytkownika
lub w punkcie dostępu bezprzewodo-
wego.  Nowe  badania  ujawniają  pro-
blem, który dotyczy milionów użytkow-
ników  połączeń  szerokopasmowych
na całym świecie. Biorąc pod uwagę
łatwość, z jaką można przeprowadzić
atak  typu  drive-by  pharming,  klienci
indywidualni  powinni  jak  najszybciej
odpowiednio  zabezpieczyć  używane
przez siebie routery i punkty dostępu
bezprzewodowego – powiedział Oliver
Friedrichs,  dyrektor  ośrodka  Syman-
tec Security Response.

Istniejące rozwiązania ochronne

nie zabezpieczają przed tego typu ata-
kiem, ponieważ metoda drive-by phar-
ming  uderza  bezpośrednio  w  router
użytkownika. Firma Symantec pracu-
je  nad  technologiami,  które  pomogą
w  wyeliminowaniu  przywołanego  tu
problemu  przy  użyciu  mechanizmów
działających po stronie klienta.

W skrócie

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

W skrócie

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Panda znów atakuje Chiny

W chińskiej cyberprzestrzeni po

raz kolejny wybuchła epidemia nie-

sławnego wirusa panda. Oryginalny

wirus panda został napisany przez

Li Juna, 25-letniego mieszkańca

Wuhan, i zainfekował miliony kom-

puterów w całych Chinach. Wirus

ten kasował pliki z dysków twardych

oraz kradł prywatne dane, takie

jak konta gier online oraz hasła.

Pierwsza epidemia miała miejsce

pod koniec 2006 roku. Od tamte-

go czasu wirus został zmodyfikowa-

ny co najmniej kilka razy, co prze-

dłużyło jego życie. W lutym chiń-

ska policja aresztowała Li Juna oraz

kilka innych osób. Byli oni pierwszy-

mi osobami, aresztowanymi przez

władze chińskie za stworzenie i roz-

powszechnianie szkodliwego opro-

gramowania. Policja oszacowała,

że na sprzedaży kodu 12 osobom

Jun zarobił 12 tys. dolarów. Teraz

Chinom zagraża nowa epidemia

- w Sieci pojawiła się kolejna wersja

wirusa panda, który próbuje konty-

nuować destrukcyjne działanie swo-

jego poprzednika. Według statystyk,

w 2005 roku zainfekowanych wiru-

sami było do 80 proc. wszystkich

maszyn.

Java bezpieczniejsza

niż C/C++

Projekty open-source'owe napisane

w Javie zawierają mniej błędów niż

aplikacje napisane w innych języ-

kach – wynika z badań przeprowa-

dzonych przez firmę Fortify Softwa-

re. Nie oznacza to jednak, że opro-

gramowanie pisane w Javie jest

wolne od usterek – specjaliści z

Fortify Software twierdzą, iż w zba-

danych przez nich próbkach kodu

napisanego w tym języku wciąż

było sporo błędów. Firma Forti-

fy Software opublikowała raport

na temat błędów w open-source-

'owych aplikacjach, wykrytych w

ramach prowadzonego przez firmę

oraz University of Maryland projektu

Java Open Review. Sposób, w jaki

napisane są niektóre projekty, nie-

jako zachęca programistów wyko-

rzystujących ten kod, do popełnia-

nia błędów. Dostarczyliśmy dowód,

że Java jest bezpieczna – teraz

chcemy upewnić się, że open-sour-

ce'owi developerzy potrafią napra-

wić błędy w swoich produktach,

zanim staną się one zagrożeniem

dla bezpieczeństwa użytkowników

– czytamy w oświadczeniu wyda-

nym przez Fortify Software.

Haker złapał sędziego

yły sędzia kalifornijskiego
sądu – Ronald C. Kline został

skazany  na  27  miesięcy  więzienia
za  posiadanie  dziecięcej  porno-
grafii.  Sędziego  udało  się  schwy-
tać  dzięki  kanadyjskiemu  hakero-
wi, który napisał konia trojańskiego
śledzącego to, co sędzia Ronald C.
Kline  porabia  w  Internecie.  Kana-
dyjczyk  spreparował  fotografię,  w
której ukryty był koń trojański, infe-
kujący  komputery  poprzez  błąd  w
systemie Windows.

Nielegalne materiały zosta-

ły odkryte na komputerze sędzie-
go w 2000 roku. Willman, wówczas
19-latek, prowadził swoje prywat-

ne śledztwo przeciwko Kline'owi.
Było ono częścią większych dzia-
łań, w ramach których Kanadyjczyk
śledził 3000 pedofili w USA, Rosji i
Kanadzie.

Nie spałem po nocach przeszu-

kując  ich  komputery.  I  znalazłem
tam  więcej  niż  się  spodziewałem.
Mogłem  przeczytać  wszystkie  ich
maile, a oni nawet nie wiedzieli, że
były  otwierane.  Mogłem  zobaczyć
z  kim  rozmawiają  na  czacie.  Naj-
bardziej  interesowali  mnie  pedofile
i  producenci  dziecięcej  pornogra-
fii. To był mój priorytet, a nie ludzie,
którzy po prostu ściągali zdjęcia.

Luka bezpieczeństwa w OpenBSD

ważany za niezwykle bezpiecz-
ny, system OpenBSD okazuje

się  zawierać  błąd  w  obsłudze  pro-
tokołu  IPv6.  Nieprawidłowość  zwią-
zana jest z obsługą protokołu IPv6 i
dotyczy błędu w zarządzaniu pamię-
cią  podczas  obsługi  pakietów  prze-
syłanych z użyciem IPv6. Błąd może
zostać  wykorzystany  do  zdalne-
go  uruchomienia  nieautoryzowane-
go  kodu,  czyli  może  w  konsekwen-
cji doprowadzić do przejęcia kontro-
li  nad  systemem.  Usterka  czyni  też
systemy  podatnymi  na  ataki  DdoS.
Błąd  w  OpenBSD  może  zostać
wykorzystany za pomocą specjalnie
spreparowanych  pakietów  danych.
OpenBSD to wolnodostępny system
operacyjny typu UNIX z rodziny BSD,

zgodny  z  normą  POSIX.  Projekt
powstał w 1995 roku jako efekt rozła-
mu w zespole NetBSD, jego inicjato-
rem był kanadyjski programista Theo
de  Raadt.  OpenBSD  jest  systemem
operacyjnym  powszechnie  uznawa-
nym  za  najbezpieczniejszy  wśród
systemów  dostępnych  na  zasa-
dach  jakiejkolwiek  licencji.  Zawie-
ra mniej luk w zabezpieczeniach niż
dowolna  wersja  Windows  lub  Linuk-
sa.  Jego  twórcy  postawili  na  nieza-
wodność,  stabilność  i  bezpieczeń-
stwo.  Powszechnie  wykorzystywany
jest jako system do tworzenia syste-
mów zapór sieciowych (firewall), ser-
werów  dostępowych  czy  bramko-
wych, podłączających w bezpieczny
sposób mniejsze sieci do Internetu.

W skrócie

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Mozilla – nowa

metoda testowania łat

Przedstawiciele Mozilla Corpora-

tion poinformowali o wdrożeniu

nowego modelu testowania uak-

tualnień dla przeglądarki Firefox.

Wszystkie nowe wersje produktów

Mozilli najpierw przekazywane są

grupie wybranych testerów, a dopie-

ro później trafiają do powszechne-

go użytkowania. To nowość - do tej

pory testy uaktualnień dla FF pro-

wadzone były tylko przez autorów

programu. Przedstawiciele Mozil-

li mają nadzieję, że wprowadzenie

nowego systemu testowania uaktu-

alnień pozwoli im zapewnić najwyż-

szą jakość przygotowywanych uak-

tualnień. Przygotowywane właśnie

uaktualnienie dla Firefoksa - wersja

2.0.0.3 - zawierać ma łatki usuwają-

ce kilka błędów w zabezpieczeniach

aplikacji.

Jedna trzecia ataków inter-

netowych pochodzi z USA

Według najnowszego rapor-

tu firmy Symantec, Stany Zjedno-

czone stanowią największe źródło

ataków komputerowych - kompu-

tery z tego kraju odpowiadają za

około 31 proc. wszystkich tego

typu incydentów w skali globalnej.

Co więcej, hakerzy są coraz bar-

dziej zorganizowani i, co nietrud-

ne do przewidzenia, stosują coraz

bardziej wyszukane metody dzia-

łania. Znaczny wzrost odnotowa-

no w liczbie komputerów przeję-

tych przez cyberprzestępców w

celu stworzenia botnetów. Według

najnowszych danych, do 2006 roku

szkodliwi użytkownicy kontrolowali

ponad 6 milionów maszyn, co sta-

nowi wzrost o 29 proc. w stosunku

do pierwszej połowy poprzednie-

go roku. Drugie miejsce w niesław-

nym rankingu państw, z których

przeprowadzane są ataki zajmu-

ją Chiny z wynikiem 10%. Niemcy

plasują się na trzecim miejscu i ich

udział wynosi 7%.

SSL kanałem dystrybucji wirusów?

hane Coursen, konsultant z
firmy Kaspersky Labs, ostrzega,

że połączenia chronione protokołem
Secure  Sockets  Layer  mogą  posłu-
żyć  autorom  wirusów  czy  koni  tro-
jańskich do wygodnej dystrybucji ich
produktów.  Shane  uważa,  że  prze-
stępcy  mogą  wkrótce  zacząć  wyko-
rzystywać  fakt,  iż  dla  większości
użytkowników  pojawienie  się  ikony
kłódki  w  przeglądarce  jest  jedno-
znacznym potwierdzeniem, że połą-
czyli się z bezpieczną stroną. Więk-
szość  ludzi,  kiedy  widzi  w  przeglą-
darce ikonę kłódki, zakłada, że połą-
czenie jest bezpieczne. Wtedy prze-
stają oni zwracać uwagę na to, jakie
dane są właściwie przesyłane z owej
strony  -  tłumaczy  Shane  Coursen.
Autorom wirusów może teraz sprzy-

jać  fakt,  iż  użytkownicy  oswoili  się
już z SSL-em - z technologią tą sty-
kają  się  choćby  w  e-bankach,  skle-
pach  internetowych  czy  serwisach
pocztowych.  Rzeczywiście,  dość
powszechne  jest  przeświadczenie,
że korzystanie z SSL jest gwarantem
bezpieczeństwa w Internecie. A prze-
cież protokół ten jedynie potwierdza,
że  połączyliśmy  się  z  daną  stroną
i  że  przesyłane  z  niej  dane  nie  są
dostępne dla osób trzecich - komen-
tuje  John  Weinschenk,  szef  firmy
Cenzic Inc. SSL jest protokołem sie-
ciowym używanym do bezpiecznych
połączeń internetowych. Został opra-
cowany przez firmę Netscape Com-
munications  Corporation  w  1994r.  i
powszechnie  go  przyjęto  jako  stan-
dard szyfrowania na WWW.

Dziurawy OpenOffice

bibliotece lipwpd, która odpo-
wiedzialna jest za przetwa-

rzanie  dokumentów  WordPerfec-
ta,  odkryto  dziurę,  która  pozwala
na  doprowadzenie  do  przepełnie-
nia  bufora  i  uruchomienie  dowolne-
go  kodu.  Biblioteka  wykorzystywa-
na jest między innymi w Abiword od
wersji 2.2, KOffice od 1.4 oraz Ope-
nOffice.org  od  2.0.  Luka  została
potwierdzona w wersji 0.8.7; aktual-
na edycja 0.8.9 jest już bezpieczna.
Twórcy  różnych  dystrybucji  Linuk-
sa  właśnie  rozprowadzają  pakiety
z  lipwpd  0.8.9.  Niestety  nie  zosta-
ła  jeszcze  przygotowana  popraw-
ka dla OpenOffice’a, więc ten pakiet

biurowy jest podatny na atak. W tym
przypadku  Deweloperzy  OpenOffi-
ce’a  muszą  wypuścić  cały  zaktuali-
zowany  program,  gdyż  sama  nowa
biblioteka  nie  wystarczy.    Bibliotekę
libwpd  można  pobrać  w  najnowszej
wersji z witryny projektu: libwpd.so-
urceforge.net.  OpenOffice.org  jest
pakietem  oprogramowania  biurowe-
go  Open  Source.  Jego  kod  bazuje
na  starszym  pakiecie  StarOffice,
napisanym  przez  niemiecką  firmę
Star  Division.  W  1999  firma  wraz  z
prawami do programu została zaku-
piona przez Sun Microsystems.

Mateusz Stępień

hakin9.live

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

a  dołączonej  do  pisma  płycie  znajduje  się  ha-
kin9.live  (h9l)  w  wersji  3.3.0-aur  –  bootowalna
dystrybucja  Auroxa,  zawierająca  przydatne  na-

rzędzia, dokumentację, tutoriale i materiały dodatkowe
do artykułów. Aby zacząć pracę z hakin9.live, wystar-
czy uruchomić komputer z CD. Po uruchomieniu syste-
mu możemy zalogować się jako użytkownik hakin9 bez
podawania hasła.

Materiały dodatkowe:

• dwa nowe tutoriale do artykułów: XSS – Cross-Site

Scripting oraz DNS inSecure,

• Aurox-Live,
• materiał uzupełniający do artykułów: DNS inSecure

oraz Uwierzytelnianie i autoryzacja w ASP.NET 2.0.

Programy:

•   Event Log Explorer,
•   issKeeper,
•   AES Password Manager,
•   Secrecy Keeper,
•   Licence – protector,
•   iMacros,
•   Norman Virus Control for Vista,
•   Norman Virus Control Plus,
•   Parallels Workstation 2.2,

Żeby  uruchomić  swój  komputer  z  płyty  Hakin9.live,
ustaw  swój  BIOS  na  bootowanie  z  napędu  CD-ROM.
Po  dokonanych  zmianach  uruchom  ponownie  kompu-
ter. Uruchomi się dystrybucja hakin.live, na której mo-
żesz przećwiczyć techniki prezentowane w tutorialach.
Upewnij  się  Drogi  Czytelniku  czy  sprawdziłeś  deskto-
powe  foldery  –  zawierają  wiele  dodatkowych  materia-
łów.  Zawartość  CD  można  również  przejrzeć  w  syste-
mie Windows.

Tutoriale i dokumentacja

W skład dokumentacji, oprócz standardowych dla Linuk-
sa stron pomocy (strona manualna), z których skorzystać
możemy  poprzez  konsolę  wydając  polecenie  man  [na-
zwa programu], wchodzą między innymi tutoriale, przy-
gotowane  przez  redakcję.  Na  CD  opracowane  zostały
praktyczne  ćwiczenia  do  artykułów  –  XSS  –  Cross-Si-
te Scripting oraz DNS inSecure. Zakładamy, że podczas
wykonywania ćwiczeń związanych z artykułami i tutoria-
lami, użytkownik korzysta z hakin9.live. Na płycie znajdą
się  również  materiały  pomocnicze  do  artykułów:  Uwie-
rzytelnianie i autoryzacja w ASP.NET 2.0 oraz  DNS in-
Secure.

Zawartość CD

Event Log Explorer

Data wygaśnięcia licencji– 31 grudzień 2007. Kiedy prób-
na wersja wygaśnie, czytelnicy hakin9 mogą wybrać jedną
z następujących opcji :

• wersja darmowa (tylko do użytku osobistego),
• nabycie wersji z licencją. 20% taniej od ceny detalicz-

nej, kuponem jest HAKIN9 (ważny do końca grud-
nia).Kupon jest ważny dla wszystkich licencji Event Log
Explorer'a: osobista, biznesowa i dla developerów,

• przedłużenie okresu licencji.

Event  Log  Explorer  jest  efektywnym  rozwiązaniem,  słu-
żącym  do  przeglądania,  monitorowania  i  analizowa-
nia  zdarzeń  odnotowanych  w  systemie  bezpieczeństwa,
aplikacjach i innych logach systemów Windows NT/2000/
XP/2003. Event Log Explorer świetnie rozwija możliwości
standardowego  Windows  Event  Viewer  monitorującego
funkcjonalność  systemu  i  wprowadza  dużo  nowych  wła-
ściwości. Aby utrzymać swoją Sieć i dźwięk bezpieczny-
mi, musisz stale śledzić ważne i mniej ważne próby logo-
wania oraz zdarzenia powiązane z takimi czynnościami,
jak tworzenie, otwieranie, czy kasowanie plików itd.  Event
Log Explorer pomaga ci w szybkim przeglądaniu, wyszu-
kiwaniu i raportowaniu problemów, ostrzeżeń bezpieczeń-
stwa i wszystkich innych zdarzeń, które zostały wygenero-
wane przez Windows. Pozwala przeglądać opis każdego
zdarzenia, bez zbędnego klikania myszką – wszystkie opi-
sy są wyświetlane w oknie Event Description box of log al-
bo bezpośrednio w liście zdarzeń. Przyjazny i potężny in-
terfejs użytkownika umożliwia ci selekcję na dwa sposoby:
poprzez interfejs Multi-document albo tabbed-document.

Event Log Explorer jest zaopatrzony w użyteczny sil-

nik wyszukiwania i filtrowania zdarzeń. Każdy filtr może
być zapisany do pliku – oszczędzi to twój czas, kiedy
będziesz chciał zastosować filtr ponownie. Możesz także
eksportować swoje logi do innego formatu. Na dzień dzi-
siejszy da się wysłać je do HTML'a, Excela'a i separatora
etykiet plików tekstowych.

iisKeeper – 99-dniowy trial

Czytelnicy hakin9 mają zniżkę 30% na zakup issKeeper
i  MetaCompress  oraz  na  IISKepper+MetaCompress.
Zakupy  on-line  odbywają  sie  na  stronie  www.metama-
tica.com – order – iisKeeper lub MetaCompress – tutaj
okienko  Coupon  code  (optional)  nasz  coupon  code  to
isapi30.

Specjalne podziękowania dla firmy ITXON za udostępnienie
naszym czytelnikom programu Parallers Workstation 2.2.

hakin9.live

hakin9 Nr 5/2007

Chroń zasoby stron hasłem. Jeśli chcesz ograni-

czyć dostęp do niektórych plików i folderów na two-
jej stronie albo umieścić informacje niedostępne dla
większości użytkowników, Matematica Software oferu-
je proste i efektywne rozwiązanie – ISAPI protection fil-
ter for IIS.

Z issKeeper możesz łatwo chronić wszelkie zasoby

twojej  strony  internetowej  poprzez  hasło.  Przez  chro-
nienie  zasobów  rozumiemy  folder  posiadający  pod-
foldery  i  pliki  albo  pojedynczy  plik.  Nie  musisz  two-
rzyć  kont  użytkowników.  Lista  użytkowników  posiada-
jących dostęp do chronionych zasobów nie zależy od li-
sty użytkowników systemu. Dla trybu autoryzacji plików
cookie,  zestaw  dystrybucyjny  zawiera  szablony  form
wejściowych,  gdzie  użytkownicy  wprowadzają  nazwę
użytkownika  i  hasło.  Możesz  łatwo  umieścić  te  formy
na swojej stronie. Aby chronić swoją stronę, będziesz
potrzebował kilku minut na instalację i konfigurację is-
sKeeper.

Norman Virus Control for Vista

Jest  to  oprogramowanie  norweskiej  firmy  zajmującej
się  problematyką  bezpieczeństwa  komputerowego.
Norman Virus Control został stworzony po to, aby za-
bezpieczyć  nas  przed  infekcjami  nadchodzącymi  z  In-
ternetu, takimi jak: wirusy, robaki, trojany.  NVC posiada
następujące zalety:

• bezpośrednie skanowanie plików w trakcie ich używa-

nia,

• technologia Norman SandBox umożliwia wykrywanie

nowych i nieznanych wirusów,

• skanowanie poczty,
• automatyczny update poprzez Internet.

Norman Virus Control Plus

Jest to oprogramowanie norweskiej firmy zajmującej się
problematyką bezpieczeństwa komputerowego.

Norman Virus Control Plus został stworzony, aby za-

bezpieczyć nas przez infekcjami nadchodzącymi z Interne-
tu, takimi jak: wirusy, robaki, trojany, czy spyware i adware.
NVC+ posiada następujące zalety:

• bezpośrednie skanowanie plików w trakcie ich używa-

nia,

• blokowanie spyware i adware w czasie rzeczywistym,
• technologia Norman SandBox umożliwia wykrywanie

nowych i nieznanych wirusów, skanowanie poczty,

• automatyczny update poprzez Internet.

Parallers Workstation

Parallers  Workstation  jest  potężnym,  łatwym  w  użyciu  i
wymagającym niewielkich kosztów rozwiązaniem wirtual-
nej maszyny, dostępnym na PC.  Umożliwia każdej oso-
bie, od eksperta po domowego użytkownika, możliwość
tworzenia  kompletnie  sieciowych,  bezpiecznych  i  stabil-

hakin9.live

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

nych wirtualnych maszyn na pojedynczej maszynie fi-
zycznej.

Parallers Workstation służy do emulacji sprzętu,

umożliwiając przydzielenie zasobów komputera do zaso-
bów każdej maszyny wirtualnej. Pozwala im to na takie
same funkcjonowanie na jednym komputerze. Do stwo-
rzenia tego narzędzia posłużyła technologia hypervison,
która zwiększyła stabilność, bezpieczeństwa oraz wydaj-
ność maszyny wirtualnej. Spowodowane jest to tym, że
pomiędzy sprzętem, a głównym systemem zastosowano
małą warstwę oprogramowania.

Narzędzie współpracuje z procesorami opartymi o

najnowsze technologie oraz obsługuje wiele systemów
operacyjnych (Windows, Linux, czy Unix).

SecrecyKeeper

by Smart Protection Labs

Nasza wersja zawiera licencję dla 5 agentów na okres 1
roku. Możemy ci dać rabat w wysokości 10%, na stronie
http://secure.emetrix.com/order/product.asp?PID=1135
31627&DC=HACK90104200701062007.

SecrecyKeeper został stworzony dla przedsię-

biorstw  oraz  służb  bezpieczeństwa.  Za  jego  pomocą
możesz  chronić  swoją  firmę  przed  przypadkowym
wyciekiem  poufnych  informacji  spowodowanym  przez
twoich  pracowników.  SecrecyKeeper  chroni  też  twoje

dane przed kradzieżą ze strony podwładnych. Główne
zalety SK:

• prowadzi szczegółowe raporty dotyczące korzystania

z ważnych danych,

• dynamiczne i statyczne blokowanie wejścia do portów

USB,

• dynamiczne blokowanie transmisji danych na nośniki

danych,

• zawężanie dostępu do poufnych danych dla departa-

mentu IT.

Licence Protector

Licence Protector from Mirage Computer Systems kon-
troluje i zarządza licencjami, generuje wersje prezenta-
cyjne – i czas limitowanych wersji. Umożliwia testowanie
kopii oprogramowania, wspiera równoległych użytkowni-
ków i automatycznie generuje licencje w sklepach inter-
netowych.

Za pomocą Web Activation Server można aktywo-

wać licencję online. Licence Protector oferuje kodowa-
nie licencji za pomocą kluczy stworzonych przez użyt-
kownika.

iMacros Web Automation

Dzisiaj przeglądarka internetowa jest najczęściej uży-
wanym oprogramowaniem. Oprogramowanie iMacros
umożliwia odwiedzanie strony ponownie każdego dnia,
z zapamiętanymi hasłami, wprowadzonymi danymi czy
ściągniętymi obrazami.

Z tą technologią wykonujesz daną czynność raz, a

następnie może być ona egzekwowana kiedykolwiek bę-
dziesz jej potrzebował. Wszystkie dane są zapisywane
w Internet macro. Wersja zaawansowana tego oprogra-
mowani posiada opcję diagnozowania odpowiedzi stro-
ny oraz wsparcie dla Flasha i apletów Java. KLUCZ do li-
cencji:

KRLDU-IRYZ5-TKMUT-EPAQT-N2Y32-FDFC5.

AES Password Manager

AES Password Manager jest doskonałym rozwiąza-
niem w sferze zarządzania hasłami, idealnym dla użyt-
ku osobistego oraz biurowego. Poza hasłami, można
bezpiecznie przechowywać inne dane włącznie z nu-
merami kart kredytowych, kodów PIN itp.

AES Password Manager wspiera operacje wielu

użytkowników, oznacza to, że możesz mieć kliku użyt-
kowników, każdego z własnym hasłem. Każdemu użyt-
kownikowi  mogą  być  przydzielane  inne  prawa  (prawa
przeglądu i modifikacji specjalnych pozycji). Użytkowni-
cy mają zdalny dostęp do bazy danych (przechowywa-
nej  w  współdzielonej  Sieci).  Jeżeli  chcemy  użyć    AES
Password  Manager  jako  środowiska  dla  pojedynczego
użytkownika, te funkcje mogą dla wygody zostać wyłą-
czone. l

Rysunek 2.

Parallers Workstation

Jeśli nie możesz odczytać zawartości płyty CD, a nie jest ona uszkodzona mechanicznie,

sprawdź ją na co najmniej dwóch napędach CD.

W razie problemów z płytą, proszę napisać pod adres: cd@software.com.pl

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Atak

przyszłości  ataki  z  wykorzysta-
niem  malware  mogą  mieć  miejsce
na  ogromną  skalę  i  przede  wszyst-

kim dlatego tak ważna stała się kwestia bezpie-
czeństwa systemów informatycznych. Jednym z
kluczowych zagadnień jest tu analiza malware.
Aby obronić się przed rozchodzącym się w da-
nej chwili po sieci malware wymagana jest du-
ża  wiedza:  nie  tylko  wykorzystują  one  zazwy-
czaj dopiero co odkryte luki, ale też instalują w
systemach swoich ofiar rootkity, są spakowane
naprawdę  wrednymi  pakerami  oraz  wykrywa-
ją  działające  debuggery.  W  niniejszym  artyku-
le chciałbym przedstawić Czytelnikom kilka za-
gadnień, z którymi często borykają się analitycy
bezpieczeństwa; nie jest moją intencją stworze-
nie słownika czy ujęcia komplementarnego.

Kilka terminów,

które musisz zrozumieć

• PE / portable executable (przenośne wyko-

nywalne), natywny format plików Windows.
W  telegraficznym  skrócie,  pliki  takie  mają
być  w  założeniu  przenośne  (pomiędzy
platformami  zarówno  programowymi,  jak
i sprzętowymi).

• Struktura PE zawiera informacje dostar-

czające systemowi operacyjnemu wiedzy,
jak obsłużyć należy zawarty w pliku kod
wykonywalny.

Malware

– jak wojna to wojna!

Michał Bućko

stopień trudności

Malware to potoczne określenie złośliwego oprogramowania

(ang. malicious software). Jest ono szeroko rozpowszechnione

w Internecie, infekując tysiące komputerów na całym świecie.

Wiedza hakerów jest bardzo duża, a współczesne programy typu

malware są coraz bardziej zaawansowane.

Z artykułu dowiesz się

• wprowadzenie do analizy programów typu mal-

ware,

• przegląd niektórych ze stosowanych przez

badające malware laboratoria, technik,

• jak radzić sobie z robakami, złośliwymi aplika-

cjami i wirusami,

• jak wygląda od środka laboratorium badania

malware.

Co powinieneś wiedzieć

• podstawowa znajomość zagadnień związanych

z bezpieczeństwem technologii informacyjnych,

• terminy takie jak XSS, DNS spoofing, phishing,

zero-day, rootkit będą wykorzystywane bez
uprzedniego ich wyjaśnienia,

• warto także zapoznać się z narzędziami pre-

zentowanymi w artykule. Pozwoli to na lepsze
zrozumienie tematu i będzie z całą pewnością
stanowiło bardzo dobre ćwiczenie praktyczne.

Podstawy badania malware

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

• Paker PE / kompresja i/lub ma-

skowanie treści plików PE; w
skrócie, używa się ich aby za-
maskować zawarte w kodzie ad-
resy sieciowe i URL, utrudnić je-
go modyfikację, zmniejszyć jego
rozmiar, ograniczyć kradzież ko-
du.

Krótkie szkolenie

z pakerów

Fragment pierwszego programu – Li-
sting  1.  Jaki  wykorzystano  paker?
Dwa zaznaczone na czerwono zapi-
sy  sygnalizują  zastosowanie  narzę-
dzia  PECompact2.  A  w  przypadku
ukazanym  na  Listingu  2.?  Czerwo-
ny kolor wskazuje na paker ASPACK
(obecność  sekcji  .aspack).  Bardzo
popularny jest również paker UPX:

This program must be run under Win32
UPX0
UPX1
.rsrc
1.25
UPX!

Wspomniane powyżej pakery to tyl-
ko pojedyncze przykłady. W rzeczy-
wistości  istnieje  bardzo  duża  ilość
różnych  narzędzi  tego  rodzaju,
częściowo  wyspecjalizowanych  pod
kątem określonego złośliwego opro-
gramowania.  Przykładowo,  popular-
nym  pakerem  jest  Themida;  jest  on
często  wykorzystywany,  ponieważ
umie  wykrywać  wirtualne  maszyny,
co  utrudnia  analizę  spakowanego
nim malware.

Jak zidentyfikować

paker?

Do  identyfikacji  ciągów  znaków
wykorzystuje  się  programy  strings
(firmy  Sysinternals)  bądź  BinText.
Bardzo  popularnym  w  środowisku
analityków  bezpieczeństwa  na-
rzędziem  jest  także  PEiD;  niestety
korzysta  on  z  ograniczonej  bazy
pakerów,  w  efekcie  czego  niektóre
pakery  muszą  być  analizowane
ręcznie.

Skąd wiemy że to malware, jeżeli

go nie otworzyliśmy? Cóż, odpowiedź
na  to  pytanie  jest  problematyczna:
gdyby  ocena  taka  była  prosta,  od-
powiednie  rozwiązanie  zostałoby
zapewne  wbudowane  we  wszyst-
kie  istniejące  systemy  operacyjne.
W rzeczywistości zadanie to wydaje
się  bardzo  trudne  –  można  jednak
za pomocą wstępnej statycznej ana-
lizy  pod  kątem  malware  wyszukać

informacje sygnalizujące zagrożenie.
Przeprowadzając statyczną analizę
możemy znaleźć:

• pewne szczególne adresy URL (na

przykład banków, instytucji finan-
sowych, serwisów transakcyjnych,
paneli administracyjnych itp.),

• fragmenty wiadomości e-mail,

stron HTML, skryptów JS bądź
ActiveX, VBS itp.),

• obrazy o treści powiązanej z in-

stytucjami finansowymi,

• numery kart kredytowych,
• typowe nazwy i hasła użytkowni-

ków,

• dziwne parametry dla połączeń

sieciowych, itd.

Przykładowymi  informacjami  po-
chodzącymi  z  analizy  statycznej
mogłyby  być  te  zaprezentowane  na
Listingu 3.

Powyższy fragment kodu nie

wymaga, jak sądzę, szczegółowego
komentarza. Wyraźnie widać, że
jest on powiązany z wysyłaniem na
zdalną maszynę listu z jakimiś infor-
macjami. W kontekście analizy mal-
ware, listy tego rodzaju służą zwykle
kradzieży poufnych informacji bądź
wysyłaniu niechcianej koresponden-
cji. Kolejny fragment kodu:

www.evilwhatever############
evilhack#####################
Internet Banking HELLOWORLD
Mr President
Admin
Admin1234admin

Tutaj można domniemywać, iż złośliwy
program atakuje infrastrukturę interne-

Listing 1.

Fragment

pierwszego programu

!This program cannot be
run in DOS mode.
Rich
Xx0C
.text
PEC2
.rsrc
,Xh($
ject1
ltFp.7

PECompact2

Listing 2.

Fragment programu

This program must be
run under Win32
CODE
DATA
.idata
.tls
.rdata
.reloc
.rsrc

.aspack

.adata

Listing 3.

Informacje

pochodzące z analizy statycznej

RCPT TO:<
...
MAIL FROM:<
DATA
X-Mailer
...
steal@###########
evil@########
smtp.#########

Rysunek 1.

Monitor plików

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Atak

towych usług bankowych; posiadamy
jednak zdecydowanie za mało infor-
macji, by wydać jednoznaczny osąd.

Wciąż nie chcemy próbować

uruchamiać  programu?  Jest  on  spa-
kowany  UPXem,  widoczne  są  ciągi
programu  WinRAR.  Po  wnikliwej
analizie możemy dojść do wniosku, że
złośliwy  program  zamierza  rozpako-
wać z archiwum jakieś pliki. Także i ten
sposób działania jest bardzo popularny
–  malware  wyciąga  pliki  z  archiwum,
dodaje odpowiednie klucze do rejestru
i uaktywnia się tuż po restarcie kompu-
tera. Dzięki temu na początku nie jest
uruchamiany żaden złośliwy kod.

Wprowadzenie

do analizy malware

Czego  nam  potrzeba?  Zdecydowa-
nie  powinniśmy  uruchamiać  złośli-
we  oprogramowanie  pod  wirtualną
maszyną;  z  drugiej  strony,  w  wielu
przypadkach  malware  wykrywa
maszynę  wirtualną  i  nie  uruchamia
się  (przypadek  ten  omówimy  za
chwilę).  Dalej,  przydadzą  nam  się
monitory  plików  i  rejestru,  sniffery,
wykrywacze rootkitów i wiele innych
narzędzi. Tuż przed uruchomieniem
programu  zalecane  jest  zastosowa-
nie  technik  odzyskiwania  danych
stosowanych  w  śledztwach  kompu-
terowych. W wielu przypadkach zło-
śliwe  oprogramowanie  (szczególnie
to  atakujące  instytucje  finansowe)
zawiera obrazy i logo imitujące bank
ofiary i niekiedy można wydobyć zeń
te dane. W miarę upływu czasu staje
się to coraz bardziej skomplikowane,
jako  że  dane  tego  rodzaju  są  nie-
zwykle  subtelnie  maskowane  –  nie
mamy ich podanych na tacy.

Po co korzystać

z maszyn wirtualnych

Zastosowanie  maszyny  wirtualnej
(ang.  virtual  machine,  VM)  przy
analizie  malware  pozwala  na  pracę
z  różnymi  systemami  operacyjnymi,
ułatwia  monitorowanie,  pozwala  na
przywrócenie wcześniejszego stanu
maszyny  oraz zapewnia  izolację  od
właściwego systemu operacyjnego.

Metody wykrywania

maszyn wirtualnych

Maszyna wirtualna pozostawia w pa-
mięci  ślady,  posiada  swój  wirtualny
sprzęt  i  własne  instrukcje.  Jej  ślady
znaleźć  można  wśród  procesów
i  w  systemie  plików,  a  także  w  reje-
strze.  Analityk  może  także  znaleźć
w  pamięci  pewne  ciągi  znaków,
względnie  rozejrzeć  się  w  różnych
miejscach  struktur  systemu  opera-
cyjnego  (bardzo  ważne  jest  przyj-
rzenie  się  Tablicy  Deskryptorów
Przerwań – ang. Interrupt Descriptor
Table).  W  listopadzie  2004  Joanna
Rutkowska  przedstawiła  tak  zwaną
czerwoną  pigułkę,  pozwalającą  na
dość skuteczne wykrywanie maszyn
wirtualnych.  Czerwona  pigułka  wy-
wołuje  SIDT  (ang.  single  machine
language  instruction,  pojedynczą
instrukcję  kodu  maszynowego)  i  pa-
trzy  na  rezultaty;  jako  że  położenie
IDT określane jest przez odpowiednie
reguły, pierwszy bajt zwracany przez
SIDT stwierdza, czy wykorzystywana
jest  wirtualna  maszyna.  Jest  to  jed-
nak  dopiero  początek  wykrywania
maszyny  wirtualnej,  a  oprócz  SIDT
można  w  tym  celu  wywołać  SGDT
i  SDLT.  Wirtualne  maszyny  często
definiują  też  swój  własny,  wirtualny
sprzęt,  który  może  zostać  zidentyfi-
kowany.  To  wszystko,  co  chcieliśmy

tutaj powiedzieć o wykrywaniu wir-
tualnych maszyn – temat ten można
drążyć miesiącami, nie jest on jednak
przedmiotem niniejszego artykułu.

Co robić,

gdy malware wykrywa VM

W przypadkach takich, naszym zada-
niem jest obejście w jakiś sposób tej
detekcji. Czasami korzystamy z root-
kitów, by ukryć VM przed złośliwymi
programami  (przykładowo,  było  to
niegdyś  skuteczne  wobec  pakerów
Themida); ogółem staramy się uczy-
nić  wirtualną  maszynę  niewidzialną.
VMware  oferuje  pewne  nieudoku-
mentowane możliwości, które pozwa-
lają mu ukrywać się przed malware.
Istnieje  także  szereg  innych  metod
pozwalających  na  ukrywanie  VM;
część  z  nich  powstaje  chałupniczo,
jako  że  ograniczenie  wykrywalności
wciąż  jest  w  kontekście  analizy  zło-
śliwych  programów  zagadnieniem
stosunkowo nowym.

Co nam potrzeba, by zacząć?

Przede wszystkim należy zaopatrzyć
się w kilka narzędzi:

• BinText wydobywa łańcuchy zna-

ków  i  jest  bardzo  przydatny  pod-
czas  statycznej  analizy  malware
(tj.  przed  uruchomieniem  czego-
kolwiek)

• Filemon to jeden z wielu dostęp-

nych monitorów plików – obserwu-
je on działania na systemie plików.

• Regmon monitoruje stan rejestru.

Programy sieciowe wykorzystuje
się do obserwacji generowanego
przez złośliwy program ruchu
sieciowego.

• Bardzo przydatnym, w przypadku

pracy z rejestrem narzędziem jest

Rysunek 2.

Co mam zrobić?

��

Rysunek 3.

Cześć jestem Olly

Podstawy badania malware

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

także Regshot – pozwala on na
porównanie stanu rejestru np. tuż
przed i po iniekcji.

• Dzięki Process Explorerowi mo-

żemy obserwować działające
w danej chwili procesy, opcjonal-
nie w czasie rzeczywistym,

• UPX – paker często stosowany

przez twórców malware,

• OllyDBG – bardzo popularny de-

bugger.

Chcielibyśmy wiedzieć, jakie porty
są otwierane i co jest wysyłane
(prawdopodobnie skradzione poufne
informacje) z naszej maszyny. Waż-
ne jest także znajdowanie serwerów,
z którymi łączy się malware. W efek-
cie potrzebny jest nam szereg narzę-
dzi do obserwacji sieci, takich jak:

• TCPView – wyświetla listę otwar-

tych portów,

• TDIMon – obserwuje aktywność

w sieci,

• Ethereal, Snort bądź inny sniffer.

Procedury w analizie

złośliwych programów

Nigdy nie powinniśmy ryzykować za-
rażenia  innych  komputerów.  Analiza
powinna mieć zatem miejsce w izolo-
wanym środowisku; popularnym roz-
wiązaniem są tu maszyny wirtualne.
Komputery do analizy bywają często
fizycznie  odłączone  od  sieci,  by
zapobiec  przypadkowemu  rozprze-
strzenianiu  próbki;  z  drugiej  strony,
w  wielu  przypadkach  (gdy  wykorzy-
stywana jest wirtualizacja) stosowana
jest  jedynie  separacja  logiczna,  co
może  mieć  poważne  konsekwencje,

jeżeli złośliwy program zdoła obejść
wirtualizację i otrzymać nieuprawnio-
ny dostęp do systemu.

Nie należy nigdy zdradzać infor-

macji na temat malware osobom, do
których  nie  mamy  zaufania.  Nie  do
uniknięcia jest kontrola dostępu. Pli-
ki powinny być przekazywane innym
analitykom w postaci skompresowa-
nej  i  zabezpieczonej  hasłem,  a  tak-
że  poprzez  bezpieczne  kanały  ko-
munikacyjne.  Najbardziej  zalecane
jest, by po prostu nigdy nie rozsyłać
malware – nawet pojedyncza pomył-
ka może mieć tutaj poważne konse-
kwencje.

Ochrona przed podwójnym kliknię-

ciem – należy pamiętać, że pliki mogą
przez przypadek zostać uruchomione
przez  kliknięcie  na  nie,  w  związku  z
czym  powinno  się  zmieniać  rozsze-
rzenie  na  jakieś  bezpieczne.  Jest  to
jeden z najpowszechniejszych błędów
wśród niedoświadczonych analityków
robaków.

Coś prostego

na początek

Otrzymaliśmy informację o nowym
problemie z bezpieczeństwem. Opi-
sano go tak, jak to widzimy poniżej:

[..] Każda osoba w naszym dziale

otrzymała  e-mail  z  odnośnikiem  do
strony  banku,  z  którym  firma  współ-
pracuje.  [..]  Nikt  nie  spodziewał  się
jakichkolwiek  problemów.[..]  Dwa
tygodnie  później  ukradziono  nam
poufne  informacje[..].  Nasze  maszy-
ny  mają  zainstalowane  wszystkie
dostępne łaty[..]

A zatem pracownik firmy otrzy-

muje e-mail z odnośnikiem do strony

banku. Załóżmy, że nie spodziewamy
się  zastosowania  spoofingu  DNS;
istotą problemu jest tu więc zapewne
podatność  serwisu  banku  na  ataki
cross-site  scripting  bądź  zezwalanie
na stosowanie przekierowań. Przykład
takiej  sytuacji:  www.our-good-bank-
site.com/?page=%68%74%74%70%3A/
/%77%77%77%2e%68%61%63%6B
%2e%70%6C

Chcemy połączyć się z zaufa-

ną  (w  naszym  przypadku)  stroną,
w dodatku znacznie lepiej zabezpie-
czoną niż przeciętna; niemniej, podą-
żamy  za  jakimś  innym  odnośnikiem.
W  przypadku  luk  typu  XSS  można
też po prostu przygotować tego typu
fałszywe  strony,  przeznaczone  do
oszukania użytkownika.

Co dalej? Podążając za odnośni-

kiem, trafiamy na odpowiednio przy-
gotowaną stronę. Atak ten nie ma nic
wspólnego  z  phishingiem;  strona  ta
powoduje  tylko  nagłe  zamknięcie
przeglądarki,  my  zaś  zapominamy
wkrótce  o  całym  incydencie.  Dwa
tygodnie później następuje kradzież
poufnych informacji.

Analiza

Jest  całkiem  prawdopodobne,  że
w  niniejszym  przypadku  zastoso-
wano  malware,  wykorzystujące  nie-
dawno  odkrytą  lukę.  Przyjrzano  się
podejrzanemu  odnośnikowi;  treść
przygotowanej pod nim strony WWW
jest  zamaskowana,  po  jej  zdekodo-
waniu stwierdzamy, iż atakowała ona
nieznaną  wcześniej  wadę  przeglą-
darki. Wykorzystany w tym eksploicie
szelkod  należał  do  kategorii  pobierz
i  uruchom,  powodował  pobranie  ze
zdalnej maszyny pliku wykonywalne-
go.  Przyszła  pora  na  pobranie  tego
pliku i rozpoczęciu nad nim pracy.

Analiza statyczna

Przede  wszystkim  ważne  było  osza-
cowanie możliwości działań złośliwe-
go programu, na podstawie zawartych
w nim ciągów znaków. Wydobyliśmy je
z pliku za pomocą narzędzia BinText.
Zastosowanie potem IDA Pro pozwo-
liło na stwierdzenie, iż plik spakowany
jest  UPXem.  Po  rozpakowaniu  pliku
wykonywalnego  ponownie  wykorzy-
stano  BinText;  tym  razem  byliśmy

Rysunek 4.

Co mamy w rejestrze?

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Atak

w stanie wydobyć z programu znacz-
nie więcej interesujących informacji.

Łańcuchy znaków

SOFTWARE\Microsoft\Windows\
CurrentVersion\Run Jeden z najpo-
pularniejszych wśród malware łań-
cuchów, pozwala uruchomić złośliwy
program zaraz po restarcie.

MAIL FROM Odkryliśmy, że dany

program wysyła e-maile zawierające
jakieś informacje. Póki co, nie wiemy
jednak nic o tym, jakie to informacje.

Znaleźliśmy również inne łańcu-

chy typowe dla malware, na przykład
nazwy plików przypominające te, któ-
re stosowane są przez różne rozwią-
zania antywirusowe. Do czego one słu-
żą? Cóż,w końcu jakieś procesy powin-

ny zostać zabite, nieprawdaż? Znaleźli-
śmy również podejrzane nazwy plików
w rodzaju go2hell2398728.exe – te z
kolei wykorzystywane są do propaga-
cji. Znaleziono także obrazek – logo
zaufanego banku, jednak suma kontro-
lna MD5 tego logo oraz zastosowane-
go obrazka, różniły się. Najprawdopo-
dobniej miało to na celu ominięcie pew-
nych zabezpieczeń.

Analiza dynamiczna

Znalezienie istotnych informacji po-
zwoliło nam na odgadnięcie sposobu
działania złośliwego programu: naj-
prawdopodobniej wykorzystuje on po-
łączenia sieciowe do wykradania po-
ufnych informacji z komputerów swo-
ich ofiar. Zamierzamy zaobserwować

ten proces, zachodzące zmiany w re-
jestrze i systemie plików, a także pro-
wadzić analizę ruchu sieciowego.

Wyjście programu Regshot zasy-

gnalizowało  stworzenie  kilku  plików;
kilka innych dodano do plików współ-
dzielonych.  Nastąpiło  wiele  zmian
w rejestrze. Analiza ruchu w sieci wy-
kazała,  że  wysyłane  e-maile  zawie-
rały  treść  losowo  wybranych  plików
dokumentów. Złośliwy program gene-
rował wiele ruchu, nikt jednak niczego
nie spostrzegł. W końcu leżący u pod-
staw problem został naprawiony.

Najważniejszą częścią analizy mal-

ware jest debugowanie. Debugowanie
złośliwego  programu  pomaga  nam
zrozumieć  szczegóły  jego  konstrukcji.
Z drugiej strony, dokładne zdebugowa-
nie takiej aplikacji wymaga czasu – ta
dziedzina  bezpieczeństwa  wymaga
niekonwencjonalnego  podejścia.  Jest
ono  już  obsługiwane  przez  narzędzia
automatycznej wizualizacji, IDA Pro po-
siada wiele wtyczek ulepszających je-
go funkcjonalność, jednak wciąż wiele
pozostało w tej sprawie do zrobienia.

Powyższy przykład analizy mal-

ware  jest  przykładem  prostym.  Zło-
śliwy  program  mógłby  zainstalować
rootkit bądź wykrywać wirtualne ma-
szyny. W tym przypadku podstawo-
wym  problemem  było  zastosowanie
nowo odkrytej luki, którą można było
wykorzystać na wiele sposobów.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że niniejszy artykuł po-
mógł wam zrozumieć sposoby radzenia
sobie z malware. Zainteresowanych do-
kładniejszym  poznaniem  tego  zagad-
nienia  odsyłam  do  technik  obchodze-
nia  sygnatur  programów  antywiruso-
wych,  ataków,  maskowania,  pakowa-
nia i wydobywania danych. Artykuł ten
nie zawiera żadnych informacji o stoso-
wanych  przez  malware  rootkitach,  nie
wspomina też o sposobach unikania fi-
rewalli. Warto pamiętać jednak, że wie-
dza na ten temat jest niezbędna. l

O autorze

Michał Bućko jest niezależnym bada-
czem z dziedziny bezpieczeństwa infor-
matycznego.
Kontakt do autora: sapheal@hack.pl

Rysunek 6.

Połączenia na talerzy(2)

Rysunek 5.

Połączenia na talerzu(1)

Media Systems

Firma Media Systems oferuje Państwu

profesjonalny system CashBill.pl,

umożliwiający zarządzanie usługami

SMS Premium Rate w sektorze B2B i

B2C.

Oferujemy również szeroki wachlarz

usług mikropłatniczych, płatności

elektronicznych oraz indywidualne, de-

dykowane rozwiązania przy budowie

aplikacji mobilnych.

TTS Company Sp. z o.o.

Oprogramowanie

komputerowe -

sprzedaż, dystrybucja oraz import na

zamówienie. W ofercie programy au-

torstwa ponad stu firm z całego świa-

ta. Zapraszamy do współpracy - zostań

naszym klientem lub dostawcą.

www.OprogramowanieKomputerowe.pl

Zepter IT

Zepter IT to dynamicznie rozwijająca

się firma, specjalizująca się w realiza-

cji projektów informatycznych.

Oferujemy rozwiązania dla biznesu i

zarządzania takie jak systemy ERP

czyli zarządzanie zasobami firmy, pod-

noszenie jakości i obniżanie kosztów.

Zepter IT świadczy również usługi in-

ternetowe - serwisy www, e-commerce,

tworzenie aplikacji internetowych oraz

systemów zarządzania treścią.

www.zepterit.com

Prenumerata PRO

t d

fta

: 2

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

o jednak wcale nie znaczy, że nie moż-
na ich kontrolować. Tak, jak petent musi
stać w kolejkach, chory łykać gorzkie leki,

a student zdawać egzaminy, tak internauta mu-
si zrezygnować ze swojej anonimowości (choćby
wyimaginowanej) i aby uzyskać dostęp do zaso-
bów naszej witryny musi się zarejestrować, poda-
jąc przynajmniej swój prawdziwy adres e-mail.

Trivia

Jako  że  celem  artykułu  jest  wprowadzenie  czy-
telnika  do  zagadnień  związanych  z  uwierzytel-
nianiem  w  witrynach  ASP.NET  2.0,  powinniśmy
zacząć  od  najbardziej  podstawowych  terminów
związanych  z  tą  problematyką.  W  informatyce
używa się dwóch osobnych terminów na określe-
nie weryfikacji tożsamości użytkownika i weryfika-
cji jego uprawnień. W pierwszym przypadku mówi
się o uwierzytelnianiu (ang. authentication), w dru-
gim  o  autoryzacji  (ang.  authorization).  Czasem
w polskiej literaturze przedmiotu terminu uwierzy-
telnienie używa się na określenie całego procesu
sprawdzania  tożsamości  i  uprawnień.  Wówczas
samo  weryfikowanie  tożsamości  określane  jest
jako autentykacja. Ale słowo autentykacja jest tak
brzydkie, że razi nawet tak niewrażliwe ucho, jak
moje. Stąd raczej staram się go unikać.

Należy też wyraźnie odróżniać dwa procesy

uwierzytelniania, z jakimi mamy do czynienia
w aplikacjach sieciowych. Pierwszy z nich ma

Uwierzytelnianie

i autoryzacja w ASP.NET 2.0

Jacek Matulewski, Sławomir Orłowski

stopień trudności

Jak wiadomo, urzędom nie są potrzebni obywatele, szpitale

najlepiej funkcjonują bez pacjentów, a profesorom studenci

tak naprawdę tylko przeszkadzają. Zgodnie z tą zasadą witryny

internetowe najbezpieczniejsze są wówczas, gdy pracują off-

line. Niestety smutna rzeczywistość zmusza administratorów do

pogodzenia się z obecnością użytkowników.

Z artykułu dowiesz się

• o najpopularniejszym sposobie uwierzytelniania

(autentykacji)  i  autoryzacji  stosowanego  w  wi-
trynach ASP.NET,  a  wiec  mechanizmu  Forms.
Zaczniemy  od  prostego  rozwiązania  ręcznej
roboty,  w  którym  sami  będziemy  weryfikować
login i hasło użytkownika na podstawie danych
przechowywanych w zwykłej desktopowej bazie
danych,  aby  kolejno  wprowadzić  mechanizmy
udostępniane  przez ASP.NET  2.0.  Skończymy
na w pełni zautomatyzowanym uwierzytelnianiu,
korzystającym z bazy danych SQL Server, w któ-
rym ilość kodu, jaki musimy wprowadzić ręcznie
będzie naprawdę znikoma,

• artykuł może być traktowany także jako porad-

nik migracji z ręcznego do automatycznego
sposobu uwierzytelniania i autoryzacji.

Co powinieneś wiedzieć

• ogólne pojęcie o programowaniu dla platformy

.NET, najlepiej w języku C#.

Uwierzytelnianie i autoryzacja w ASP.NET 2.0

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

miejsce  na  styku  aplikacji  sieciowej
i systemu operacyjnego serwera, na
którym  jest  ona  uruchomiona  oraz
zainstalowanego na nim oprogramo-
wania. Dobrym przykładem może być
próba uzyskania dostępu do bazy da-
nych wymagającej podania hasła lub
próba zapisu do pliku, który wymaga
odpowiednich  uprawnień.  Natomiast
drugą sprawą, choć nie pozostającej
bez związku z poprzednią, jest auto-
ryzowanie  użytkownika  –  internauty,
który  stara  się  uzyskać  dostęp  do
witryny (logowanie do aplikacji siecio-
wej). Uwierzytelnienie oznacza w tym
przypadku,  że  to  aplikacja  sieciowa
sprawdza  tożsamość  użytkownika
i  ewentualne  udostępnia  mu  swoje
zasoby i pośrednio zasoby systemu,
do  jakich  ona  sama  ma  dostęp.  Za-
tem  w  pierwszym  przypadku  weryfi-
kowana jest aplikacja i jej uprawnienia
przez  system,  a  w  drugim  aplikacja
weryfikuje  użytkownika.  To  proste
rozróżnienie  zaciera  się  jednak  nie-
raz  w  praktyce,  w  przypadkach  gdy
aplikacja  pełni  jedynie  rolę  medium
między  użytkownikiem  łączącym  się
z zewnątrz, a zasobami serwera lub
gdy  do  uwierzytelnienia  w  witrynie
stosuje  się  system  kont  zdefinio-
wanych  w  systemie  operacyjnym
serwera.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo

uwierzytelnienia  wykorzystamy  me-
chanizm  Forms  oferowany  przez
ASP.NET.  Zakłada  on,  że  informa-
cje  o  kontach  znajdują  się  w  bazie
danych,  a  tożsamość  logowanego
użytkownika  sprawdzana  jest  w  ob-
rębie samej aplikacji sieciowej. Oczy-
wiście ASP.NET daje nam do wyboru
więcej  mechanizmów  wspierających
uwierzytelnianie użytkowników przez
aplikacje sieciowe. Obok Forms ma-
my  tryb  Windows,  w  którym  witryna
korzysta z systemu logowania do sys-
temu operacyjnego Windows serwe-
ra. Wymaga on zatem założenia dla
każdego użytkownika aplikacji siecio-
wej osobnego konta w systemie Win-
dows,  kontrolującym  serwer  WWW
i to w zasadzie właśnie Windows jest
odpowiedzialny za cały proces uwie-
rzytelniania i autoryzacji. Dzięki temu
możemy  wykorzystać  cały  system
poziomów uprawnień w stosunku do

zalogowanego użytkownika, jaki ofe-
ruje Windows, a zatem ograniczenia
w dostępie do katalogów i plików oraz
kontrolę  dostępu  do  usług  systemo-
wych (m.in. dostępu do bazy danych).
Ten sposób weryfikacji sprawdza się
w aplikacjach sieciowych dla niewiel-
kiej grupy użytkowników, którym udo-
stępniamy  ważne  zasoby  serwera,
ale nie nadaje się do witryn, w których
oczekujemy rejestracji sporej ilości in-
ternautów.  Jest  również  rozwiązanie
oparte o Microsoft Password, ale nie
stało się ono zbyt popularne. Należy
również wspomnieć, że nowe mecha-
nizmy uwierzytelniania wprowadzone
zostały  w  bibliotekach  dodanych  do
platformy .NET 3.0.

Naszym celem jest zaprojektowa-

nie witryny ASP.NET 2.0, która korzy-
stając z bazy danych przeprowadzać
będzie  uwierzytelnianie  użytkowni-
ków  –  a  mówiąc  językiem  bliższym
codzienności  –  pozwalać  będzie  na
zalogowanie  użytkowników  w  witry-
nie. A priori dopuszczamy trzy grupy
użytkowników: posiadający dostęp do
wszystkich sfer witryny administrato-
rzy,  zwykli  użytkownicy,  którzy  mają
dostęp do wydzielonej sfery chronio-
nej  i  osoby  niezarejestrowane  (ano-
nimowe),  których  uprawnienia  ogra-
niczają  się  do  oglądania  niezabez-
pieczonych  stron.  Rejestrując  się  w
witrynie  można  awansować  z  oso-
by  anonimowej  na  użytkownika.  Ad-

Listing 1.

Surowa metoda przeprowadzająca proces logowania

protected void Button1_Click
(object sender, EventArgs e)
{
Uzytkownik uzytkownik=
CzytajDaneUzytkownikaZBazy(TextBox1.Text);
if (uzytkownik==null)
{
Label1.Text =
"Podany e-mail nie został jeszcze użyty do rejestracji";
Label1.ForeColor = System.Drawing.Color.Red;
return;
}
//Sprawdzanie hasła
if (TextBox2.Text == uzytkownik.Haslo)
{
Label1.Text = "Dane poprawnie odczytane z bazy";
Label1.ForeColor = System.Drawing.Color.Green;
Label2.Text =
uzytkownik.Imie + " " + uzytkownik.Nazwisko;
Label3.Text = uzytkownik.Grupa;
TextBox1.Enabled = false;
TextBox2.Enabled = false;
Button1.Enabled = false;
Button2.Enabled = false;
}
else
{
Label1.Text = "Niepoprawne hasło";
Label1.ForeColor = System.Drawing.Color.Red;
}
}

Listing 2.

Element określający sposób działania mechanizmu

uwierzytelniania Forms

authentication

mode

"Forms"

forms

name

"Logowanie"

loginUrl

"Logowanie.aspx"

protection

"All"

timeout

"10"

path

"/"

authentication

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

ministratorzy  mogą  być  zaś  dopisy-
wani do bazy danych jedynie ręcznie.
Zwiększa to bezpieczeństwo witryny,
a przy okazji upraszcza moduł służą-
cy do rejestracji. Podziałowi na grupy
odpowiadać  będzie  struktura  katalo-
gów witryny. Najbardziej chronionym
miejscem będzie katalog Private – do
niego zdalny dostęp będą mieli tylko
administratorzy.  Drugim  katalogiem
będzie  Protected,  który  będą  mogli

przeglądać zarejestrowani użytkow-
nicy witryny. I wreszcie katalog Public
to miejsce, którego zawartość mogą
przeglądać wszyscy, także osoby nie-
zarejestrowane.

Dobry początek

Na  CD  w  katalogu  o  nazwie
Uwierzytelnianie/0  znajduje  się
projekt witryny, od której zaczniemy
nasze  manewry.  Witryna  wyposa-

żona  jest  między  innymi  w  strony
Rejestracja.aspx  i  Logowanie.aspx
(Rysunek 1). Pierwsza z nich, korzy-
stając  z  prostego  formularza  zbiera
dane o użytkowniku (imię, nazwisko,
adres e-mail, hasło, itd.) i zapisuje je
do  bazy  danych  ulokowanej  w  pod-
katalogu  App_Data.  Dane  uzupeł-
niane  są  o  datę  rejestracji  i  adres
IP  komputera,  z  którego  korzystał
internauta podczas rejestracji. Adres
e-mail używany jest w witrynie jako
identyfikator użytkownika (login), co
generalnie  jest  dobrym  pomysłem,
bo ułatwia jego zapamiętanie. Stro-
na  Logowanie.aspx  przeprowadza
natomiast  namiastkę  uwierzytelnia-
nia użytkowników tzn. sprawdza, czy
login (adres e-mail) i hasło wpisane
w polach edycyjnych formularza pa-
sują  do  wpisów  znalezionych  w  ba-
zie  danych.  W  zasadzie  cała  logika
tej  strony  skupiona  jest  w  metodzie
zdarzeniowej

Button1 _ Click

związa-

nej  z  kliknięciem  przycisku  Zaloguj.
W niej tworzone jest zapytanie SQL
przesyłane do bazy danych i to ona
sprawdza  hasło  odczytane  z  bazy,
z  tym  podanym  przez  użytkownika
(Listing 1). Przy przesyłaniu danych
z formularzy do serwera zastosowa-
ny został mechanizm walidacji zapo-
biegający  wysyłaniu  danych,  które
nie spełniają określonych przez nas
kryteriów (np. adres e-mail powinien
mieć  znak  @  i  przynajmniej  jedną
kropkę).  Dla  uproszczenia,  pomija-
my  możliwość  usunięcia  użytkow-
nika  z  bazy  lub  edycji  jego  danych.
W zamian za to zadbaliśmy o system
przypominania  haseł  –  hasło  może
być wysłane na adres e-mail wyko-
rzystany podczas rejestracji zapomi-
nalskiego  użytkownika  (odpowiada
za to metoda

Button2 _ Click

w pliku

Logowanie.aspx.cs).

Dane o użytkownikach przecho-

wywane  są  w  zwykłej  desktopowej
bazie  danych  Access.  Równie  do-
brze  mogłyby  być  umieszczone  w
SQL Server 2005 lub nawet w pliku
XML.  Jednak  to,  gdzie  przechowu-
jemy  dane  o  użytkownikach  nie  ma
większego  znaczenia.  Co  prawda
zwykle  mówi  się,  że  Access  służyć
może w obsłudze co najwyżej śred-
niej  wielkości  witryn,  a  SQL  Server

Rysunek 2.

Środowisko Visual Web Developer

Rysunek 1.

Początkowa postać strony rejestracji użytkowników

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

nawet do największych, ale trzeba
być wielkim optymistą, żeby marzyć
o tym, że witryna szybko zdobędzie
taką popularność, że ilość użytkowni-
ków przekroczy pojemność bazy Ac-
cess. Poza tym migracja z Access do
SQL Server to pestka, a obsługa pli-
ków .mdb przez wbudowane w sys-
tem sterowniki i bibliotekę ADO.NET
wydaje się chyba nawet szybsza.

Witryna wyposażona jest w trzy

katalogi: Private, Protected i Public.
Każdy  z  nich  zawiera  stronę  De-
fault.aspx  z  prostym  komunikatem
typu Strefa chroniona czy Strefa pu-
bliczna. W katalogu głównym znajdu-
ją  się  natomiast  strony  Private.aspx
i  Protect.aspx  o  podobnej  zawarto-

ści. Wszystkie strony witryny korzy-
stają ze wspólnego wzorca o niewy-
szukanej  nazwie  Wzorzec.master.
Strona  domyślna  witryny  (plik  De-
fault.aspx  w  katalogu  głównym)  za-
wiera  jedynie  linki  do  poszczegól-
nych  katalogów  oraz  do  stron  reje-
stracji i logowania. Jak widać, witry-
na ograniczona jest do niezbędnego
minimum – nie ma w niej także żad-
nych  upiększaczy  w  stylu  kaskado-
wych  arkuszy  stylów  czy  AJAX.  W
całej  stronie  konsekwentnie  stoso-
wane jest oddzielenie kodu C# (pliki
.aspx.cs) od szablonów stron HTML
(pliki .aspx).

Dane, jakie pobierane są z bazy

danych, przechowywane są w obiek-

tach klasy

Uzytkownik

, która poza

polami

Imie

Nazwisko

Haslo

Grupa

posiada również metodę usu-

wającą  z  tych  pól  apostrofy,  które
nie  powinny  swobodnie  pałętać  się
po  budowanym  z  pomocą  tych  da-
nych  zapytaniu  SQL.  Baza  danych
zawiera  jedną  tabelę  Użytkownicy,
której  pola  odpowiadają  polom  kla-
sy

Użytkownik

(plus adres IP i da-

ta  rejestracji).  Wszystkie  pola  ba-
zy  danych  są  wymagane.  Kluczem
głównym tabeli jest adres e-mail, co
zwalnia  nas  z  obowiązku  pilnowa-
nia,  aby  używane  do  rejestracji  ad-
resy e-mail były unikalne – baza da-
nych  dopilnuje  tego  za  nas.  Użyt-
kownicy  są  domyślnie  zapisywani

Listing 3.

Tworzenie biletu, czyli pliku cookie przechowywanego przez przeglądarkę zalogowanej osoby

protected

void

Button1_Click

(

object

sender

EventArgs

)

{

FormsAuthentication.Initialize(); //Inicjacja mechanizmy uwierzytelniania Forms

Uzytkownik

uzytkownik

CzytajDaneUzytkownikaZBazy

(

TextBox1

Text

);

(

uzytkownik

null

)

{

Label1

Text

"Podany e-mail nie został jeszcze użyty do rejestracji"

;

Label1

ForeColor

System

Drawing

Color

Red

;

return

;

}

//Sprawdzanie hasła

(

TextBox2

Text

uzytkownik

Haslo

)

{

Label1

Text

"Dane poprawnie odczytane z bazy"

;

Label1

ForeColor

System

Drawing

Color

Green

;

Label2

Text

uzytkownik

Imie

" "

uzytkownik

Nazwisko

;

Label3

Text

uzytkownik

Grupa

;

TextBox1

Enabled

false

;

TextBox2

Enabled

false

;

Button1

Enabled

false

;

Button2

Enabled

false

;

//Tworzymy bilet

FormsAuthenticationTicket bilet = new FormsAuthenticationTicket(

1, //wersja biletu

uzytkownik.Email, //e-mail użytkownika

DateTime.Now, //data i godzina założenia pliku cookie

DateTime.Now.AddMinutes(30), //czas wygaśnięcia

false, //czy cookie ma być trwałe

FormsAuthentication.FormsCookiePath); //adres strony

//Umieszczenie biletu na zdalnym komputerze użytkownika

HttpCookie cookie = new HttpCookie(

FormsAuthentication.FormsCookieName,

FormsAuthentication.Encrypt(bilet));

Response.Cookies.Add(cookie);

}

else

{

Label1

Text

"Niepoprawne hasło"

;

Label1

ForeColor

System

Drawing

Color

Red

;

}

Uwierzytelnianie i autoryzacja w ASP.NET 2.0

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

do grupy Użytkownicy (zob. metoda

DodajUzytkownikaDoBazy

z pliku Reje-

stracja.aspx.cs).

Jednak prawda jest taka, że w tej

postaci  witryny  cały  proces  uwierzy-
telniania  przeprowadzony  na  stronie
Logowanie.aspx  można  o  kant  sto-
łu potłuc, bo wszystkie katalogi i stro-
ny witryny są i tak dostępne dla każ-
dej osoby, która na nią zabłądzi. Na-
szym najpilniejszym zadaniem jest za-
tem zmiana tego stanu rzeczy i wpro-
wadzenie uwierzytelniania z prawdzi-
wego zdarzenia. Można to przeprowa-
dzić w dwojaki sposób. Pierwszy, kon-
tynuujący filozofię ręcznego budowa-
nia  systemu  uwierzytelniania,  to  po
udanym logowaniu zapisać w zmien-
nych sesji dane potrzebne do identy-
fikacji użytkownika (choćby tylko jego
login) i sprawdzać ich obecność na in-
nych  stronach  witryny.  Można  rów-
nież stworzyć plik cookie na kompute-
rze  internauty,  którego  obecność  bę-
dzie  świadectwem  pomyślnej  weryfi-
kacji  jego  tożsamości.  My  skorzysta-
my z tego drugiego sposobu. Co wię-
cej,  wykorzystamy  do  tego  mechani-
zmy wbudowane w ASP.NET 2.0 i w
ten sposób wejdziemy na ścieżkę, któ-
ra  zaprowadzi  nas  na  końcu  artyku-
łu  do  całkowitego  zautomatyzowania
procesu  uwierzytelniania,  w  którym
cały wpisany wcześniej kod okaże się
zbędny.  Jednak  dzięki  niemu  zrozu-
miemy, na czym polega uwierzytelnia-
nie i jak jest realizowane w gotowych
do użycia kontrolkach ASP.NET 2.0.

Projekt witryny został przygoto-

wany w zintegrowanym środowisku
programistycznym

Visual

Web

Developer  2005  Express  Edition
(Rysunek 2). To darmowe narzędzie,
oferowane przez Microsoft, pozwala
na sprawne projektowanie witryn sie-
ciowych, korzystających z platformy
.NET w wersjach 2.0 i 3.0 (to drugie
po zainstalowaniu platformy .NET 3.0
w systemie). Jednak w obu wersjach
platformy  .NET  wykorzystywane
są i tak te same biblioteki ASP.NET
2.0  i  ADO.NET  2.0.  Proponuję,  aby
z  tego  samego  środowiska  skorzy-
stał także Czytelnik przy dalszej roz-
budowie witryny. Można je ściągnąć
ze strony http://msdn.microsoft.com/
vstudio/express/downloads/.

Uwierzytelnianie

z użyciem mechanizmu

Forms

Uwierzytelnienie  użytkownika,  ja-
kie  zastosowaliśmy  na  stronie  Lo-
gowanie.aspx,  polega  na  weryfika-
cji hasła podanego przez internautę
przez porównanie go z hasłem prze-
chowywanym  w  bazie  danych.  Jest
to całkiem niezły sposób w przypad-
ku takiej witryny, jak nasza, na któ-
rej nie przechowujemy żadnych po-
ufnych danych, nie mamy do czynie-
nia  z  pieniędzmi,  przesyłaniem  nu-
merów  kart  kredytowych  i  możemy
liczyć na to, że potencjalni użytkow-
nicy  pozbawieni  są  bezinteresow-
nej  złośliwości  (jeżeli  tacy  w  ogó-
le  istnieją).  W  projekcie  znajdują-
cym  się  na  CD  zaimplementowa-
na  jest  ta  część  mechanizmu,  któ-
ra bezpośrednio współpracuje z ba-
zą danych – dopisuje nowych użyt-
kowników i weryfikuje hasła zareje-
strowanych  osób.  Drugą  część  te-
go mechanizmu, a więc kontrolę do-
stępu  do  stron  i  katalogów  witryny
zrealizujemy  korzystając  z  mecha-

nizmu  Forms  zaimplementowane-
go w ASP.NET. Dzięki niemu można
nie  tylko  rozciągnąć  uwierzytelnie-
nie  (lub  jak  ktoś  woli  autentykację)
na  inne  strony  witryny,  ale  również
w  prosty  sposób  autoryzować  do-
stęp  do  poszczególnych  jej  części.
Mechanizm  uwierzytelniania  Forms
korzysta z pliku cookie na kompute-
rze, z którego loguje się internauta.
Pozwala to, choć tego nie wykorzy-
stamy  w  tym  przykładzie,  na  pozo-
stawienie cookie na dłużej niż czas
sesji.  Dzięki  temu  możemy  pozwo-
lić  użytkownikowi  uniknąć  logowa-
nia  przy  każdym  odwiedzaniu  na-
szej witryny – informacje o użytkow-
niku  mogą  być  odczytane  wprost  z
owego  pliku  cookie,  czyli  w  języku
uwierzytelniania  Forms  –  z  biletu.
Tu  postąpimy  jednak  inaczej  –  plik
cookie nie będzie trwały i wygaśnie
wraz z sesją użytkownika w aplika-
cji ASP.NET.

W podoknie Solution Explorer Vi-

sual  Web  Developera  klikamy  dwu-
krotnie  plik  Web.config  i  odnajduje-
my  w  nim  element

authentication

Listing 4.

Element wstawiany do pliku Web.config zapisanym

w katalogu Protected

?xml version=

"1.0"

configuration

appSettings/

connectionStrings/

system.web

<authorization>

<deny users="?" />

<allow users="*" />

</authorization>

/system.web

/configuration

Listing 5.

Klasa chronionej strony (plik Protected.aspx.cs)

public

partial

class

Protected

System

Web

Page

{

//kontrola biletu

User

Identity

IsAuthenticated

)

Response

Redirect

(

"Logowanie.aspx?ReturnUrl=Private.aspx"

);

}

Listing 6.

Czy jest bezpiecznie?

protected

void

Page_Load

(

object

sender

EventArgs

)

{

//kontrola biletu i grupy

User

Identity

IsAuthenticated

!User.IsInRole("Administratorzy")

)

Response

Redirect

(

"Logowanie.aspx?ReturnUrl=Private.aspx"

);

}

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

który  w  domyślnych  ustawieniach
wskazuje  na  uwierzytelnianie  ty-
pu  Windows  i  ma  następującą  pro-
stą postać:

Modyfikujemy ten element, zmienia-
jąc tryb uwierzytelnienia na Forms
(Listing 2). Użyty podelement

forms

zawiera  ustawienia  dotyczące  tego
typu  uwierzytelnienia.  Jego  atry-
buty  mają  następujące  znaczenie:

loginUrl

– definiuje adres URL, do

którego następuje przekierowanie
w przypadku braku ważnego biletu
uwierzytelnienia,

protection

– okre-

śla sposób szyfrowania pliku cookie
i  sprawdzania,  czy  jego  treść  nie
została  przechwycona  (wartość  All
oznacza,  że  cookie  jest  zarówno
szyfrowany,  jak  i  weryfikowana  jest
jego  treść),

timeout

– czas w mi-

nutach, po którym ważność biletu
wygasa, i wreszcie

path

to ścieżka

do  pliku  cookie,  jaki  zapisany  zo-
stanie  na  komputerze  logującego
się  użytkownika.  Jest  jeszcze  atry-
but

slidingExpiration

, który jeżeli

ustawiony jest na

false,

dodatkowo

ogranicza żywotność biletu.

Przechodzimy teraz do edycji

pliku  Logowanie.aspx.cs.  Spraw-
dzamy,  czy  w  nagłówku  pliku
znajduje  się  deklaracja  przestrzeni
nazw  zawierającej  klasy  związa-
ne  z  uwierzytelnianiem  tzn.

using

System.Web.Security;

W metodzie

Button1 _ Click,

związanej  z  przyciskiem  Zaloguj,
umieszczamy  dodatkowe  polecenia
tworzące  bilet,  jaki  wręczany  jest
logowanej  osobie  (Listing  3).  Bez-
pieczeństwo aplikacji zapewnia fakt,
że jej połączenie z bazą danych jest
całkowicie  niezależne  od  uwierzy-
telnienia  użytkownika.  Dzięki  temu
może  ona  samodzielnie  zalogować
się  do  serwera  Access  i  sprawdzić
listę zarejestrowanych użytkowników
i ich haseł. W ten sposób to aplikacja
w  pełni  kontroluje,  jakie  dane  będą
użytkownikowi udostępnione.

Metoda

Button1 _ Click

zawiera

teraz całą procedurę uwierzytelnia-
nia. Na początku odczytywane są
te rekordy tabel bazy danych, w któ-

rych  znajduje  się  podany  przez  in-
ternautę  adres  e-mail  (realizuje  to
pomocnicza  metoda

CzytajDaneUzyt

kownikaZBazy

). Jeżeli hasło znajdują-

ce się w bazie danych pasuje do te-
go podanego w formularzu, metoda
przystępuje do przygotowania pliku
cookie – biletu. Obecność biletu bę-
dzie sprawdzana przy próbie dostę-
pu do stron witryny.

Autoryzacja

– strefa chroniona

Teraz przystąpmy do tworzenia chro-
nionej  strefy  witryny,  czyli  tej  prze-
znaczonej dla wszystkich zalogowa-
nych  użytkowników.  W  tym  celu  w
podoknie  Solution  Explorer  zazna-
czamy  podkatalog  Protected  i  z  je-
go  menu  kontekstowego  wybiera-
my pozycję Add New Item. W oknie
o tym samym tytule zaznaczamy po-
zycję Web configuration file. W efek-
cie  powstanie  w  tym  katalogu  plik
Web.config.  Definiujemy  w  nim  ele-
ment

authorization

, który zablokuje

dostęp do tej części witryny użytkow-
ników anonimowych (Listing 4). Jest
to  równoznaczne  z  wymuszeniem
zalogowania  na  stronie  wskaza-
nej  przez  element

authentication

głównym pliku konfiguracyjnym (zob.
Listing 2), a więc na stronie Logowa-
nie.aspx. Dostęp do katalogu Protec-
ted mają mieć wszyscy użytkownicy
(element

allow

zawiera atrybut

users

równy  *  oznaczający  wszystkich
użytkowników),  którzy  nie  są  anoni-
mowi  (element

deny

zawiera atrybut

users

równy ?, co oznacza użytkow-

ników anonimowych tj. niezalogo-
wanych). Ważne jest ustawienie ko-
lejności atrybutów – pierwszy powi-

nien być

deny

, a dopiero po nim

allow

– gwiazdka oznacza więc w zasadzie
nie tyle wszystkich użytkowników, co
wszystkich pozostałych.

Można bardziej wybiórczo po-

traktować autoryzację, umieszcza-
jąc zamiast gwiazdki w elemencie

allow

listę użytkowników z kolejnymi

loginami  wymienionymi  po  przecin-
ku.  Taką  samą  listę  można  również
umieścić  w  elemencie

deny

. Jednak

w przypadku rzeczywistych witryn
z otwartym dostępem takie rozwią-
zanie stosuje się rzadko, bo jest zwy-
czajnie niepraktyczne przy większej
ilości użytkowników.

Dzięki obecności znacznika

authorization

w pliku Web.config z

katalogu  Protected,  dostęp  do  stron
w tym katalogu jest możliwy tylko w
przypadku posiadania ważnego bile-
tu (pliku cookie). Jeżeli go nie mamy,
zostaniemy skierowani do kasy tj. na
stronę  Logowanie.aspx.  Sprawdźmy
to  uruchamiając  aplikację  (F5)  i  bez
logowania  przechodząc  do  katalogu
Protected.  Zamiast  jego  zawartości
zobaczymy  stronę  logowania  (oczy-
wiście  jeżeli  wszystko  działa  jak  na-
leży). Jeżeli jednak teraz zalogujemy
się  i  dopiero  wtedy  przejdziemy  do
chronionego katalogu, to zobaczymy
stronę Protected/Default.aspx.

Zwróćmy także uwagę, że przy

wymuszonym przejściu do strony logo-
wania do adresu strony dodawany jest
parametr

ReturnUrl,

w którym zapisa-

ny jest względny adres strony, do której
użytkownik chciał się dostać np. http://
localhost:1263/Uwierzytelnianie/
Logowanie.aspx?ReturnUrl=%2fU-
w i e r z y t e l n i a n i e % 2 f P r o t e c t e -
d%2fDefault.aspx. Dzięki temu, po

Rysunek 3.

Tożsamość użytkownika widoczna w nagłówku każdej strony

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

prawidłowym  zalogowaniu  można
wymusić  automatyczny  powrót  na
tę  stronę.  Wystarczy  do  metody

Button1 _ Click

w pliku Logowa-

nie.aspx.cs po utworzeniu biletu do-
dać polecenie:

if (Request.Params["ReturnUrl"] !=
null) Response.Redirect(Request.Params[
"ReturnUrl"]);

Wykorzystując  mechanizm  uwie-
rzytelnienia  Forms,  można  również
chronić  dostęp  do  pojedynczych
stron,  nie  znajdujących  się  w  chro-
nionym  katalogu.  Należy  wówczas
samodzielnie  sprawdzić  obecność
biletu, dodając do metody

Page _ Load

polecenie z Listingu 5. Zróbmy to na
stronie Protected.aspx, która powin-
na znajdować się w katalogu głów-
nym projektu dostępnego na CD.

W metodzie

Page _ Load

spraw-

dzamy wartość własności

User.Id

entity.IsAuthenticated

. W istocie

oznacza  to  sprawdzenie  obecności
cookie/biletu  na  zdalnym  kompute-
rze osoby łączącej się z naszą apli-
kacją. Jeżeli go nie ma, uznajemy, że
użytkownik nie jest zalogowany i zo-
staje  natychmiast  przeniesiony  na
stronę  logowania  (proszę  zwrócić
uwagę,  że  dodajemy  parametr  po-
zwalający  na  automatyczny  powrót
po zalogowaniu). Ten sposób spraw-
dzenia  będzie  działał  zarówno  w
przypadku trwałych, jak i czasowych
plików  cookie.  Działanie  tej  metody
można  sprawdzić  ustawiając  stronę
Protected.aspx jako stronę startową
w oknie projektu, lub wpisując jej ad-
res do przeglądarki po uruchomieniu
aplikacji.

Korzystając z tego samego spo-

sobu odczytywania biletu, możemy
w szablonie wzorca Wzorzec.master
umieścić element wyświetlający ad-
res e-mail zalogowanej osoby jak na
Rysunku 3 (zob. projekt w katalogu
Uwierzytelnianie/1 na CD).

Zanim przejdziemy dalej, chcia-

łbym  zwrócić  uwagę  Czytelnika  na
fakt,  że  w  pliku  Global.asax  moż-
na  utworzyć  metody  do  następują-
cych  zdarzeń  obiektu

Application

AuthenticateRequest

AuthorizeRe

quest

PostAuthenticateRequest

PostAuthorizeRequest

. Mogą być one

bardzo pomocne, jeżeli chcemy np.
centralnie monitorować proces uwie-
rzytelniania.

Autoryzacja

– wykorzystanie

mechanizmu ról

Teraz zajmijmy się strefą prywat-
ną (katalog Private), do której do-

stęp mają tylko administratorzy wi-
tryny.    Przede  wszystkim  musimy
stworzyć  konto  administratora  w
bazie  danych.  W  bazie  projektów
dostępnych na CD jest już konto z
adresem root@hakin9.org i hasłem
hasło, ale użytkownik może dodać
własne  lub  po  prostu  zmienić  na-
zwę  grupy  jednego  z  zarejestro-
wanych użytkowników (z Użytkow-

Rysunek 4.

Kontrolka sieciowa Login i jego podręczna lista zadań

Rysunek 5.

Interfejs pozwalający na zarządzanie kontami w bazie SQL Server

Uwierzytelnianie i autoryzacja w ASP.NET 2.0

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

nicy na Administratorzy). Dyspo-
nując kontem administratora, któ-
re, jak i wszystkie inne konta w ba-
zie, ma unikalny login (adres e-ma-
il) moglibyśmy przeprowadzić auto-
ryzację na jego podstawie. Wystar-
czyłoby utworzyć w katalogu Priva-
te plik konfiguracyjny Web.config z
elementem:

Takie  rozwiązanie  sprawdzi  się,  gdy
witryna  posiada  jednego,  względ-
nie  kilku  administratorów.  My  jed-
nak  pójdziemy  o  krok  dalej  i  skorzy-
stamy  z  wbudowanego  w  ASP.NET
i ADO.NET mechanizmu ról. Tak na-
prawdę  będzie to nasz drugi krok w
kierunku  pełnej  automatyzacji  uwie-
rzytelniania. Mechanizm ról, z którego
korzystać będziemy w dalszej części
artykułu,  wymaga  zainstalowanego
i  dostępnego  dla  ASP.NET  serwera
SQL Server 2005+Express Edition.

Zacznijmy od włączenia mecha-

nizmu zarządzania rolami. Do pli-
ku konfiguracyjnego witryny (plik
Web.config w katalogu głównym) do-
dajemy następujący element:

Mechanizm ról korzysta z automa-
tycznie tworzonej bazy danych ulo-
kowanej  w  pliku  App_Data/ASP-
NETDB.MDF.    Powinniśmy  umie-
ścić w niej definicje ról i przypisać
do nich poszczególnych użytkowni-
ków. Każdy użytkownik może nale-
żeć  do  kilku  grup,  z  których  każ-
da  może  decydować  o  innego  ty-
pu  uprawnieniach.  Jednak  w  na-
szym  przypadku,  w  którym  Admi-
nistratorzy  mają  wszystkie  upraw-
nienia  zwykłych  Użytkowników,
sprawdzi się system, w którym każ-
dy  użytkownik  może  należeć  tyl-
ko  do  jednej  grupy.  Jej  nazwa  by-
ła zapisywana w naszej podstawo-
wej  bazie  danych.  Oznacza  to,  że

informacje te powinny teraz zostać
skopiowane do bazy danych wyko-
rzystywanej  przez  mechanizm  ról.
Proponuję  zrobić  to  półautoma-
tycznie.  Niech  aplikacja  sama  roz-
budowuje  drzewo  ról  i  przypisa-
nych do nich użytkowników, w mia-
rę ich logowania się do witryny. W
tym  celu  musimy  jeszcze  raz  wró-
cić do strony logowania i do metody

Button1 _ Click

dwa polecenia two-

rzące nową rolę (o ile ta już nie ist-
nieje) i przypisujące do niej logo-
wanego właśnie użytkownika (o ile
ten już tam nie jest zapisany). Na-
zwy ról będą identyczne z nazwami
grup, a więc Użytkownicy i Admini-
stratorzy. Poniższe polecenia nale-
ży umieścić tuż po poleceniach za-
pisujących bilet:

if (!Roles.RoleExists(uzytkownik.Grupa
)) Roles.CreateRole(uzytkownik.Grupa);
if (!Roles.IsUserInRole(uzytkownik.Ema
il,uzytkownik.Grupa))
Roles.AddUserToRole(uzytkownik.Email,uz
ytkownik.Grupa);

Zwróćmy  uwagę,  że  rola,  w  prze-
ciwieństwie  do  naszego  biletu,  nie
jest  czymś  tymczasowym.  Role
i przypisani do nich użytkownicy po-
zostają  zapisani  w  bazie  do  czasu,
aż zostaną z niej usunięci. Poza tym
informacje o rolach przechowywane
są po stronie serwera, a bilet po stro-
nie klienta.

Teraz zajmijmy się ogranicze-

niem  dostępu  do  katalogu  Private.
Tworzymy  w  nim  plik  Web.config  i,
podobnie,  jak  zrobiliśmy  wcześniej
w  katalogu  Protected,  dodajemy  do
niego  element

authorization

. Jed-

nak tym razem uprawnienia będzie-
my kontrolować nie na poziomie lo-
ginów, ale na poziomie grup, do któ-
rych należą użytkownicy:

<authorization>
<deny users="?" />
<allow

roles=

"Administratorzy" />

Jak czytać powyższy element? Przede
wszystkim  nie  wpuszczamy  anonimo-
wych  (niezalogowanych)  internautów.
Wpuszczamy za to administratorów, ale
nikogo  poza  nimi.Podobnie  jak  wcze-
śniej, możemy przeprowadzić autoryza-
cję samodzielnie. W katalogu projektu
znajdzie  Czytelnik  plik  Private.aspx.cs
związany  ze  stroną  Private.aspx,  do
którego  należy  dodać  polecenia  po-
dobne  do  widocznego  w  Listingu  5,
ale uzupełnione o weryfikację roli po-
siadacza biletu (Listing 6).

Warto także zajrzeć do pli-

ku wzorca z projektu w katalogu
Uwierzytelnianie/2 na CD, żeby zo-
baczyć, jak korzystając z tych samych
poleceń wyświetlić nazwę grupy użyt-
kownika w nagłówku wszystkich stron
witryny.

Listing 7.

Poniższy element należy umieścić wewnątrz elementu

configuration głównego pliku konfiguracyjnego witryny

system

net

mailSettings

smtp

from

"uwierzytelnianie@hakin9.org"

network

host

"smtp.hakin9.org"

password

"hasło"

userName

"uwierzyteln

ianie"

smtp

mailSettings

system

net

Listing 8.

Nadal zachowujemy zasadę, że użytkownicy rejestrujący się

na stronie mogą należeć jedynie do grupy Użytkownicy

protected void CreateUserWizard1_CreatedUser(object sender, EventArgs e)
{
Roles.AddUserToRole(CreateUserWizard1.UserName, "Użytkownicy");
}

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

W stronę szablonu

Uwierzytelnianie  i  autoryzacja  po-
zwalają zabezpieczyć witrynę przez
dostępem  osób  niepowołanych.
Przyzwoitość wymaga jednak cho-
ciażby wspomnieć o drugiej stronie
medalu.  Żądając  od  użytkowników
podania  loginu  i  hasła  narażamy
także  ich  dane  na  niebezpieczeń-
stwo.  O  ile  plik  cookie  biletu  jest
wysyłany  w  postaci  zaszyfrowanej
i weryfikowana jest jego zawartość,
to  dane  wpisywane  w  formularzu
rejestracji i logowania nie są w ża-
den sposób zabezpieczane. Warto

zatem  rozważyć  zastosowanie  za-
bezpieczenia Secure Socket Layer
(SSL)  do  przesyłania  informacji
w postaci zaszyfrowanej z użyciem
protokołu HTTPS. Szczególnie, gdy
w grę wchodzi przesyłanie numeru
karty  kredytowej,  numerów  PIN
i  wszelkiego  typu  informacji,  które
nie  powinny  być  dostępne  innym.
Aby korzystać z SSL witryna musi
znajdować  się  na  serwerze  wypo-
sażonym  w  odpowiednie  certyfi-
katy,  a  użytkownik  musi  korzystać
z  przeglądarki,  które  umożliwiają
korzystanie  z  czterdziestobitowe-

go klucza (opcjonalnie może być
wymagany nawet studwudziesto-
ośmiobitowy).

Między innymi ze względów bez-

pieczeństwa  przesyłanych  danych,
Microsoft  zaleca,  aby  do  przecho-
wywania  informacji  o  użytkowni-
kach  korzystać  nie  z  własnych  roz-
wiązań, jak to przedstawiono powy-
żej, ale z gotowego szablonu Mem-
bership.  Ma  to  tym  większy  sens,
że  do  przechowywania  informacji
o  kontach  mechanizm  ten  wykorzy-
stuje tę samą bazę danych, co me-
chanizm  ról.  Unikniemy  w  ten  spo-
sób  podwójnego  źródła  danych,  a
tym samym nasza migracja do apli-
kacji w pełni wykorzystującej wbudo-
wane  w  ASP.NET  2.0  mechanizmy
uwierzytelniania zostanie niemal za-
kończona.  Ujednolicenie  źródła  da-
nych nie jest jedyną zaletą wprowa-
dzenia mechanizmu Membership do
projektu naszej witryny. Do jego wy-
korzystania skłaniać mogą dodatko-
wo gotowe do użycia kontrolki z za-
kładki Login w Visual Web Develope-
rze współpracujące z mechanizmem
Membership i aplikacja ASP.NET po-
zwalająca na zarządzanie kontami w
bazie SQL Servera. Tak jak zapowie-
działem,  gdy  wykonamy  ten  ostatni
krok, okaże się, że niemal cały kod,
który umieściliśmy do tej pory w apli-
kacji  (włączając  w  to  obsługę  bazy
danych) jest zbędny. Ale w końcu ja-
koś trzeba się uczyć. Podejrzewam,
że korzystanie z gotowych czarnych
skrzynek bez zrozumienia ich działa-
nia nie jest tym, co Czytelnicy haki-
n9u  lubią  najbardziej.  Wadą  nowe-

W Sieci

• http://msdn2.microsoft.com – micro-

softowe kompendium wiedzy o Wi-
nAPI, .NET i technologiach stowa-
rzyszonych,

• http://www.asp.net – oficjalna witry-

na poświęcona bibliotece ASP.NET,

• http://msdn.microsoft.com/vstudio/

express/downloads/ – tu można
pobrać

darmowe

środowisko

projektowe dla twórców witryn
ASP.NET – Visual Web Developer
Express Edition.

Rysunek 6.

Nowa strona rejestrowania użytkowników

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

go  rozwiązania  będzie  jego  szablo-
nowość, co oznacza, że trudniej niż
własne  rozwiązania  będzie  skłonić
go  do  nietypowych  pomysłów  pro-
jektanta  witryny.  Z  punktu  widzenia
bezpieczeństwa korzystanie z takie-
go szablonu może być korzystne, w
końcu  możemy  założyć,  że  jest  on
porządnie  przetestowany,  ale  jed-
nocześnie  groźne,  każda  wykryta  i
opublikowana  dziura  mechanizmu
może  być  natychmiast  wykorzysta-
na przeciwko nam.

Zacznijmy od umieszczenia na

stronie Logowanie.aspx komponentu

z zakładki Login palety kontro-

lek Toolbox. Przejmie ona zadanie
metody

Button1 _ Click

tzn. zajmie

się  weryfikowaniem  loginu  i  hasła,
a jeżeli się one będą zgadzać, utwo-
rzy  bilet,  którym  na  naszej  witrynie
będzie  legitymował  się  zalogowany
użytkownik. I wszystko to bez napi-
sania choćby jednej linii kodu. Takie
rozwiązanie  bez  wątpienia  sprzyja
efektywności  projektowania  stron
w  ASP.NET.  Do  tego  komponent

możemy szybko sformatować,

korzystając z polecenia Auto Format,
dostępnego z podręcznej listy zadań
(zobacz Rysunek 4) lub w oknie wła-
sności. Ponadto każdy napis tego
komponentu można przetłumaczyć,
co oczywiście warto i należy zrobić
(bo Polacy nie gęsi itd.).

Jak już wspomniałem, przy do-

myślnych ustawieniach (przy któ-
rych zostaniemy) komponent

i  pozostałe  komponenty  z  zakład-
ki  Login  korzystają  z  bazy  danych
App_Data/ASPNETDB.MDF.  Tej
samej,  z  której  korzysta  mecha-
nizm  ról.  Musimy  dodać  do  niej  in-
formacje  o  użytkownikach.  Nie  bę-
dziemy,  jak  zrobiliśmy  w  przypad-
ku grup, dodawać do strony poleceń
przenoszących użytkowników z jed-
nej bazy do drugiej w miarę logowa-
nia,  bo  nie  ma  sensu  dłużej  utrzy-
mywać dwóch źródeł danych. Utwo-
rzymy nowe konta. Pierwszym spo-
sobem  tworzenia  konta  użytkowni-
ka  jest  panel  administracyjny  do-
stępny  z  menu  Website,  ASP.NET
Configuration  Visual  Web  Develo-
pera. Wybierając tę pozycję z menu,
uruchomimy w przeglądarce aplika-

cję ASP.NET (Rysunek 5), która na
zakładce  Security  udostępnia  na-
rzędzia służące do zarządzania ro-
lami (zobaczmy, że istnieją dwie ro-
le utworzone dzięki naszym polece-
niom  migracji)  i  użytkownikami  (na
razie  nie  ma  żadnego).  Jeżeli  klik-
niemy link Create User, przejdziemy
do  strony  zakładania  konta.  Załóż-
my konto dla administratora witryny.
Możemy  zachować  dotychczasową
konwencję, w której rolę loginu pełni
adres e-mail, ale proponuję od niej
odstąpić i przystosować się do sza-
blonu proponowanego przez Micro-
soft.  Niech  nowy  użytkownik  nazy-
wa  się  root.  Poza  loginem  musimy
jeszcze  podać  hasło  (przynajmniej
siedem  liter  i  znak  nie  będący  lite-
rą  lub  cyfrą  –  hasło  dla  testowego
konta root, które dodaliśmy do bazy
to hasło++), adres e-mail oraz pyta-
nie i odpowiedź wykorzystywane w
razie  zapomnienia  hasła).  Gdy  już
wypełnimy  wszystkie  pola,  zazna-
czamy  z  prawej  strony  rolę  Admi-
nistratorzy,  do  której  przypiszemy
nowe konto i klikamy przycisk Cre-
ate User.

W analogiczny sposób stwórz-

my  także  konto  dla  zwykłego  użyt-
kownika. Mając te dwa konta może-
my przetestować nowy sposób logo-
wania.  Najpierw  zalogujmy  się  jako
zwykły użytkownik i sprawdźmy, czy
mamy  dostęp  do  stron  wewnętrz-
nych  witryny.  Powinniśmy  mieć  do-
stęp  do  katalogu  Protected,  ale  nie
do  Private.  Natomiast  po  wlogowa-
niu  jako  root,  będziemy  mieli  nie-
ograniczony  dostęp  do  wszystkich
stref  witryny.  Ponadto  zauważmy,
że  działa  ręczne  sprawdzanie  toż-
samości  na  stronach  Private.aspx
i  Protected.aspx  w  katalogu  głów-
nym oraz że nazwa użytkownika jest
nadal wyświetlana w nagłówku wzor-
ca (choć teraz widoczny jest tam lo-
gin zamiast adresu e-mail). Wszyst-
ko  to  działa,  ponieważ  nie  zmienili-
śmy  mechanizmu  uwierzytelniania.
Nadal  jest  nim  mechanizm  Forms
korzystający  z  plików  cookie.  Jedy-
nie zautomatyzowaliśmy jego wyko-
rzystanie.  W  ramach  tej  automaty-
zacji  możemy  także  zastąpić  ręcz-
ne wyświetlanie nazwy zalogowane-

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

go użytkownika w nagłówku wzorca
przez użycie komponentu

UserName

zakładki Login (zob. projekt w katalo-
gu Uwierzytelnianie/3 na CD).

Po tym, jak już przekonamy się,

że nowy sposób działa, możemy ze
strony Logowanie.aspx usunąć pola
edycyjne i przycisk Zaloguj, a z pliku
Logowanie.aspx.cs wysłużoną me-
todę

Button1 _ Click

wraz z jej me-

todami pomocniczymi. Należy też
usunąć metodę

Button2 _ Click

wy-

syłającą  adres  e-mail  do  użytkow-
ników,  którzy  zgłosili  zapomnienie
hasła.  Co  w  takim  razie  z  funkcją
przypominania  haseł?  I  na  to  jest
automat. Umieśćmy na stronie kon-
trolkę

PasswordRecovery

. Podobnie,

jak w przypadku kontrolki

mo-

żemy ją automatycznie sformatować
i przetłumaczyć wszystkie pojawiają-
ce się na niej komunikaty. Kontrolka
najpierw  spyta  o  login,  a  następnie
zada pytanie ustalone w trakcie za-
kładania  hasła.  Jeżeli  wszystko  się
będzie  zgadzać,  prześle  na  adres
e-mail użytkownika jego nowe hasło.
Do  tego  należy  jednak  skonfiguro-
wać  wykorzystywane  przez  witrynę
konto e-mail. Najłatwiej zrobić to za
pomocą  panelu  konfiguracyjnego,
który  wykorzystaliśmy  do  tworze-
nia  kont  użytkowników.  Potrzebne
narzędzia  znajdziemy  na  zakładce
Application,  SMTP  Settings.  Jeżeli
jeszcze zupełnie nie wyzbyliśmy się
potrzeby  edycji  kodu  (w  końcu  daje
to  wrażenie  sprawczości  odbierane
przez  korzystanie  z  gotowych  kon-
trolek i kreatorów), możemy do pliku
konfiguracyjnego witryny dodać ele-
ment z Listingu 7.

Oczywiście, tworzenie kont za

pomocą  panelu  zarządzania  bazą
danych  jest  wskazane  w  przypad-
ku  kont  dla  administratorów,  ale  na
większą  skalę,  gdy  do  rejestrowa-
nia  w  witrynie  chcemy  zachęcić  jak
najwięcej  osób  jest  niewygodne.
Musimy  zatem  przeorganizować
stronę  rejestrowania  tak,  aby  po-
zwalała  na  dopisywanie  użytkow-
ników  do  nowej  bazy.  Przejdźmy
zatem  do  jej  widoku  projektowania
i  podobnie  jak  w  przypadku  stro-
ny  logowania,  usuńmy  z  niej  cały
formularz.  W  konsekwencji  z  pliku

z kodem C# należy usunąć metodę
zdarzeniową byłego przycisku Zarej-
struj i jej metody pomocnicze. W to
puste miejsce wstawmy kontrolkę

CreateUserWizard

. Konfiguruje się ją

analogicznie,  jak  kontrolki  poznane
wcześniej.  Jedyny  problem  to  fakt,
że  nowa  kontrolka  w  żaden  sposób
nie  odnosi  się  do  ról.  Musimy  do
nich  przypisywać  użytkowników  sa-
modzielnie. Na szczęście znamy już
odpowiednie  polecenia.  Skorzystaj-
my  zatem  ze  zdarzenia

CreatedUser

zgłaszanego  w  momencie  utworze-
nia  nowego  konta  i  do  związanej
z nim metody zdarzeniowej dodajmy
polecenia  z  Listingu  8.  Warta  zain-
teresowania  jest  jeszcze  kontrolka

ChangePassword

, która służy do zmie-

niania hasła przez użytkownika. I ją
konfiguruje się w sposób podobny do
poznanych wcześniej.

Co ciekawe, mechanizm uwierzy-

telniania Forms pozwala nie tylko na
kontrolę stron, do których wpuszcza-
ny jest zalogowany użytkownik, ale
również na zmienianie ich zawartości
w zależności od tego, jaki użytkow-
nik ją ogląda. Służy do tego kontrolka

LoginView

, która jest jak zaczarowa-

ne pudełko, którego zawartość zale-
ży od tego, w jaki sposób się je otwo-
rzy. Kontrolka

LoginView

ma dwa pod-

stawowe  widoki:  pierwszy  przezna-
czony  dla  użytkowników  anonimo-
wych,  drugi  dla  zalogowanych.  Po-
nadto  można  też  zdefiniować  wido-
ki  przeznaczone  dla  użytkowników
z  poszczególnych  grup  (ról).  Prze-
testujmy  ten  komponent  w  nagłów-
ku wzorca. W jego podręcznej liście
zadań  znajdziemy  rozwijane  menu
z  dwoma  pozycjami.  Wybór  pierw-
szej (o nazwie AnonymousTemplate)
spowoduje, że będziemy mogli okre-
ślić zawartość kontrolki w przypadku
wykrycia braku biletu. Wstawmy tam
po  prostu  napis  Użytkownik:  nieza-
logowany  ze  słowami  niezalogowa-
ny  wyróżnionymi  czerwonym  kolo-
rem.  Po  przełączeniu  na  drugą  po-
zycję  (LoggedIn  Template),  umieść-
my  wewnątrz  pojemnika  komponent

UserName

, który wyświetlać będzie

nazwę użytkownika. Jego szablon
(własność

FormatString

) możemy

zmienić np. na Użytkownik: <FONT

COLOR=green>{0}</FONT>. Korzy-
stając z polecenia Edit RoleGroups,
możemy również zdefiniować widok
przeznaczony dla administratorów
witryny (zobacz projekt na CD).

Podsumowanie

Wybór  między  samodzielnie  przy-
gotowanym  i  w  pełni  dostosowa-
nym  do  własnych  potrzeb  formula-
rzem, a kontrolkami wprowadzonymi
do  ASP.NET  2.0  zależy  oczywiście
od  specyfiki  projektowanej  witryny.
W  powyższym  artykule  przedstawi-
liśmy  oba  podejścia,  choć  oczywi-
ście tylko w zakresie, na jaki pozwa-
la  format  artykułu.  Po  więcej  infor-
macji o ASP.NET 2.0 i ADO.NET 2.0
oraz  o  projektowaniu  witryn  korzy-
stających z tych technologii, odsyła-
my do książki Technologie ASP.NET
i ADO.NET w Visual Web Developer
(Helion,  2007)  przygotowanej  przez
autorów artykułu. l

O autorach

Jacek Matulewski – fizyk zajmujący

się na co dzień optyką kwantową i ukła-
dami nieuporządkowanymi na Wydziale
Fizyki, Astronomii i Informatyki Stoso-
wanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w  Toruniu.  Jego  specjalnością  są  sy-
mulacje ewolucji układów kwantowych,
oddziaływujących  z  silnym  światłem
lasera. Od 1998 roku interesuje się pro-
gramowaniem  dla  systemu  Windows,
w szczególności w środowisku Borland
C++Builder.  Ostatnio  zainteresowany
także  platformą  .NET  i  językiem  C#.
Wierny  użytkownik  kupionego  w  po-
łowie  lat  osiemdziesiątych  komputera
osobistego ZX Spectrum 48k.
Kontakt z autorem:
jacek@fizyka.umk.pl

Sławomir Orłowski – z wykształ-

cenia  fizyk.  Obecnie  jest  doktorantem
na  Wydziale  Fizyki  Astronomii  i  Infor-
matyki Stosowanej Uniwersytetu Miko-
łaja  Kopernika  w  Toruniu.  Zajmuje  się
symulacjami  komputerowymi  układów
biologicznych  (dynamika  molekularna)
oraz  bioinformatyką.  Programowanie
jest  nieodzowną  częścią  jego  pracy
naukowej. Ma doświadczenie w progra-
mowaniu  w  językach  C,  C++,  Delphi,
Fortran, Java i Tcl. Z językiem C# i plat-
formą .NET pracuje od 2002 roku.

Portal internetowy na którym można znaleźć

garść informacji z wybranych dziedzin IT.

http://howto.pl/

Hacking, security to pojęcia znane profesjonali-

stom na tym portalu można dowiedzieć się cze-

goś więcej o tych zagadnieniach.

http://www.security-web.info

Strona zawiera ogłoszenia pracy na stanowi-

ska związane z branżą IT.

http://pracait.com

Portal poświęcony aktualnościom, artykułom

ze świata informatycznego. Zawiera ciekawe

linki, gry on-line i wiele innych interesujących

wiadomości.

http://hackme.pl

Serwis internetowy firmy QuarkBit Software,

która zajmuje się tworzeniem oprogramowania

dla firm i osób prywatnych.

http://www.quarkbitsoftware.pl

Misją serwisu jest dostarczanie rzetelnych infor-

macji z zakresu szeroko pojętej informatyki. Za-

wiera najświeższe informacje z rynku informa-

tycznego i recenzje czasopism takich jak Hakin9,

php solution, sdj.

http://www.itnews.icx.pl

To portal wydawnictwa CSH. Na tej stronie za-

interesowana osoba znajdzie garść potrzeb-

nych informacji: aktualności ze świata informa-

tycznego, informacje na temat szkoleń itd.

http://www.szkolahakerow.pl

Serwis informacyjny, na którym znajdują się

najświeższe aktualności i artykuły, można zalo-

gować się na forum i podyskutować z ciekawy-

mi osobami na interesujące teamty.

http://www.cc-team.org

Strona internetowa poświęcona aktualnościom

informatycznym. Umieszczone są na niej cie-

kawe artykuły oraz recenzje pism.

http://www.huntersq2.boo.pl

Strony

polecane >>>

Strony

polecane

Misją Infoprof jest zrozumienie potrzeb klienta

i taki dobór usług by jak najlepiej spełniały one

jego oczekiwania, jednocześnie nie narażając

go na niepotrzebne koszty.

www.infoprof.pl

Portal poświęcony zdalnym rozwiązaniom IT,

świadczone usługi są dyskretne i dokładne.

http://xesit.pl

Portal powstał w celu rozreklamowania firmy

zajmującej się kompleksową usługą związaną

z promowaniem stron WWW.

http://www.webgroup.net.pl

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

tosunkowo często w sieciach tego ro-
dzaju spotykane są problemy, związa-
ne z funkcjonowaniem systemu nazw

domenowych. Począwszy od stosunkowo nie-
groźnego,  ale  potrafiącego  skutecznie  znie-
chęcić,  zatykania  się  przeciążonego  DNSa,
który nasz provider uruchomił na jakiejś przed-
potopowej  maszynie,  a  skończywszy  na  pró-
bach  rozmaitych  ataków,  w  tym  pharmingu,
Man-In-the-Middle, dns-spoofingu czy dns ca-
che poisoningu.

Jako że jednym z najłatwiejszych do prze-

prowadzenia ataków jest cache poisoning, jest
on  najczęściej  stosowany  przez  początku-
jących  włamywaczy.  Jego  przeprowadzenie
ułatwia  dodatkowo  brak  jakichkolwiek  zabez-
pieczeń  w  protokole  DNS.  W  artykule  niniej-
szym pokażemy, jak – przynajmniej w pewnym
zakresie  –  podnieść  bezpieczeństwo  usługi
DNS i ominąć problemy z wykrywaniem nazw,
w  przypadku,  kiedy  DNS  naszego  providera
przestaje działać.

O atakach na system usług nazewniczych

możesz przeczytać w Hakin9u w artykułach:
Marek Gusta, Maciej Szmit, Man in The Middle
– ataki na sesje szyfrowane, Hakin9 nr 3/2003,
str. 6-9.

Niebezpieczny DNS

DNS  (Domain  Name  System)  to  system  ser-
werów  oraz  protokół  komunikacyjny,  zapew-
niający zamianę adresów domenowych na ad-
resy IP. W dzisiejszych czasach DNS to  w za-
sadzie rozproszona baza danych. Biorąc pod
uwagę  charakter,  jaki  spełnia,  konieczne  jest
zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpie-
czeństwa,  ze  szczególnym  uwzględnieniem
mechanizmów  autoryzacji  i  zagwarantowania
integralności  informacji  udostępnianej  przez
DNS.

DNS inSecure

Bartosz Matusiak, Łukasz Poźniak, Mikołaj Stępień

stopień trudności

Wielu użytkowników Internetu to klienci sieci zbudowanych

przez lokalne telewizje kablowe, amatorskich sieci osiedlowych

wykorzystujących różne odmiany Ethernetu lub protokoły

bezprzewodowe WiFi, czy wreszcie, użytkownicy połączeń

wdzwanianych, korzystający ze standardowych modemów

kablowych lub technologii GPRS/EDGE/UMTS.

Z artykułu dowiesz się

•   dlaczego protokół DNS nie jest bezpieczny,
•   jak działa rozszarzenie DNS SEC,
•   dlaczego warto go używać,
•   jak skonfigurować lokalny serwer DNS wymu-

szający użycie DNS SEC.

Powinieneś wiedzieć

• jak działa protokół DNS,
• co to są ataki dns spoofing, dns cache poiso-

ning.

DNS inSecure

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Niestety, obecnie wykorzystywa-

ny  system  DNS  nie  jest  doskonały,
mało tego, można wręcz powiedzieć,
że  jest  bardzo  podatny  na  ataki.
Szczególnie  niebezpiecznym  ata-
kiem,  i  dość  łatwym  do  zrealizo-
wania,  jest  DNS  cache  poisoning.
Polega  on  na  zatruwaniu  bufora
cache  serwerów  DNS  fałszywymi
informacjami. W efekcie użytkownicy
dostają  w  odpowiedziach  od  zaata-
kowanego serwera DNS podmienio-
ne adresy IP serwerów, o które pytają
(np.  bankowych).  Jest  to  możliwe,
ponieważ serwery DNS zapamiętują
otrzymane  z  zewnątrz  rekordy,  nie
sprawdzając  ich  źródła  pochodze-
nia,  by  przyspieszyć  ich  zwracanie
klientom  i  odciążyć  sieć.  Jest  to
dość  łatwy  sposób,  aby  oszukać
nieświadomego  użytkownika  i  uzy-
skać  jego  loginy  oraz  hasła  np.  do
internetowych  kont  bankowych  czy
skrzynek  pocztowych.  Rysunek  1.
pokazuje kiedy, i w jakich okoliczno-
ściach  mogą  występować  ataki  na
serwery  DNS  oraz  jakiego  rodzaju
są  to  ataki.  W  celu  wyeliminowania
słabości  systemu  DNS  opracowano
protokół DNSSEC.

DNSSEC

– pierwsze spojrzenie

DNSSEC  (DNS  Security  Exten-
sions) to protokół, który jest rozsze-
rzeniem systemu DNS, mającym na
celu  zwiększenie  jego  bezpieczeń-
stwa.  Jest  protokołem  opartym  na
cyfrowych  podpisach;  wykorzystu-
je  mechanizmy  kryptografii  asyme-
trycznej,  bazującej  na  kluczach  pu-
blicznych. Zastosowanie takiego me-
chanizmu stwarza potencjalną moż-
liwość zabezpieczenia całej struktu-
ry  systemu  DNS.  DNSSEC  umożli-
wia zapewnienie integralności i moż-
liwość weryfikacji autentyczności po-
zyskanych danych, jednocześnie za-
bezpiecza też informacje DNS przed
sfałszowaniem i modyfikacją. Dodat-
kowo można wykorzystać go jako in-
frastrukturę do dystrybucji kluczy pu-
blicznych. Klient systemu może mieć
pewność, że otrzymane przez niego
dane, pochodzące od serwera DNS,
są wiarygodne i nie zostały podmie-
nione podczas transportu.

W protokole tym definiowane są

zabezpieczania  strefy,  a  nie  serwe-
ra, dzięki czemu, nawet w przypadku
włamania  do  jednego  z  serwerów
autorytatywnych  dla  danej  strefy,
bezpieczeństwo  systemu  jako  ca-
łości  zostaje  zachowane.  DNSSEC
wykorzystuje  klucze  prywatne  tylko
w momencie podpisywania rekordów
strefy  i  nie  muszą  być  one  dostęp-
ne  online.  Jest  to  kolejna  cecha,
decydująca  o  wzmocnieniu  bezpie-
czeństwa  systemu  DNS.  Sytuację
komplikują nieco dynamiczne upda-
te'y,  które  wymuszają  dostępność
kluczy  prywatnych  w  serwerze  je
obsługującym.

DNSSEC daje także możliwość

weryfikacji odpowiedzi negatywnych
(ang. authenticated denial of existen-
ce of DNS data). Protokół ten nie do-
starcza natomiast żadnych mechani-
zmów autoryzacji oraz poufności da-
nych.

Zaglądamy do środka

W  DNSSEC  zabezpieczane  dane
w  strefach  grupowane  są  w  paczki
o  nazwie  RRset,  obejmujące  rekor-
dy identyfikowane przez tą samą na-
zwę, klasę i typ. Podpisywanie zbio-
rów  RRset,  zamiast  pojedynczych
rekordów  RR  jest  bardziej  optymal-
ne,  ponieważ  serwer  nazw  zwykle
zwraca całą grupę rekordów w odpo-
wiedzi na zapytanie DNSowe.

Stworzenie podpisu odbywa się

zwykle przy wykorzystaniu kombi-
nacji algorytmów SHA-1 i RSA bądź
algorytmów SHA-1 i DSA. W pierw-
szym kroku zostaje obliczony "odcisk
palca" grupy rekordów, który następ-
nie zostaje zaszyfrowany prywatnym
kluczem strefy. W ten sposób, klient
systemu ma możliwość zweryfikowa-
nia otrzymanych informacji za pomo-
cą publicznego klucza danej strefy.

DNSSEC wprowadza do DNSu

następujące nowe rekordy zasobów
związanych z usługami bezpieczeń-
stwa:
• DNSKEY – służy do przecho-

wywania  klucza  publicznego
wykorzystywanego  przy    weryfi-
kacji podpisów (rekordów RRSIG).
Podpisy  grupy  rekordów  są  prze-
chowywane w rekordzie RRSIG

• RRSIG – podpis grupy rekordów.

Istnienie  podpisu  elektroniczne-
go  wymaga,  by  oprócz  rekordu
zawierającego  publiczny  klucz,
był  także  rekord  przechowujący
właściwy, odpowiadający kluczo-
wi,  podpis.  DNSSEC  przewiduje
istnienie rekordu podpisu RRSIG
dla  każdej  zabezpieczanej  gru-
py  RRset  w  strefie.  Podpis  jest
generowany  przy  użyciu  klucza
prywatnego  strefy.  Dana  grupa
RRset  może  posiadać  wiele  re-
kordów RRSIG. Sam RRSIG nie
jest podpisany.

• NSEC – zapewnienie spójności

danych strefy i umożliwienie we-
ryfikacji  informacji  o  nieistnieniu
rekordu  lub  o  braku  zabezpie-
czeń (authenticated denial of exi-
stence of data); rekord wskazuje
następną dostępną nazwę w pli-
ku  stref  oraz  określa,  które  typy
rekordów są dostępne dla danej
nazwy  domenowej.  Narzędzia
DNS  automatycznie  wyznacza-
ją  zawartość  rekordów  NSEC
w trakcie generowania podpisów.
Rekordy  NSEC  są  podpisywane
kluczem prywatnym strefy.

• 4.DS – wskazanie na klucz pod-

pisujący klucz strefy u potomka.
Wykorzystanie  tego  rekordu  ma
ułatwić proces okresowej wymia-
ny  kluczy  podpisujących  strefy,
a  także  pozwolić  na  dłuższe
okresy  między  aktualizacjami
kluczy  łańcucha  zaufania.  Wraz
z  wprowadzeniem  do  DNSSEC
rekordu  DS  pojawił  się  podział
kluczy publicznych na:
•   klucze  podpisujące  klucze

(KSK – key signing key) – jest
to klucz podpisujący zbiór re-
kordów kluczy u wierzchołka
strefy, do którego odwołuje się
rekord DS u rodzica;

• klucze podpisujące strefę (ZSK

– zone signing key) – jest to
klucz podpisujący dane strefo-
we, podpisany przez KSK.

• DNSSEC ustawia także dwa, do-

tychczas niewykorzystywane, bi-
ty nagłówka komunikatu DNS:

• Bit AD (dane autentyczne) wska-

zuje, iż dane otrzymane w sekcji
odpowiedzi i zwierzchności zo-

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

stały zweryfikowane przez ser-
wer stosownie do wykorzystywa-
nych przez niego procedur.

• Bit CD (sprawdzanie wyłączo-

ne) informuje odpytywany ser-
wer, że także nie zweryfikowane
informacje będą zaakceptowane
przez resolver.

Klient systemu (resolver) musi doko-
nać weryfikacji aby, być pewnym au-
tentyczności posiadanego klucza pu-
blicznego. Jeżeli nie istnieje lokalnie
skonfigurowany  klucz  publiczny  da-
nej  strefy,  resolver  musi  skorzystać
z mechanizmów DNS, by dotrzeć do
zaufanego  klucza  publicznego.  Na-
stępnie,  podążając  łańcuchem  za-
ufania  w  głąb  hierarchii  DNS,  klient
weryfikuje  interesujący  klucz.  Łań-
cuch  zaufania  jest  zwykle  tworzo-
ny  począwszy  od  korzenia  drze-
wa DNS, a skończywszy na jego li-
ściach. Kluczem, który musi być zna-
ny przez resolvery sytemu, jest wła-
śnie publiczny klucz korzenia i przy-
najmniej  ten  klucz  powinien  zostać
użyty do konfiguracji resolverów.

Resolver walidujący dane może

je określić jako:

• zabezpieczone (secure) – zestaw

rekordów  (RRset)  i  ich  podpis
(RRSIG)  zostały  poprawnie
zweryfikowane odpowiednim klu-
czem publicznym (DNSKEY), dla
którego  resolver  ustalił  łańcuch
zaufania.

• niezabezpieczone

(insecure)

– dane ze strefy, której delegacji
nie towarzyszy rekord DS, co
automatycznie wyklucza strefę
z łańcucha zaufania .

• fałszywe (bogus) – rekord DS

wskazujący,  że  dane  pochodzą
z  zabezpieczonej  strefy,  jednak
z  jakiegoś  powodu  nie  może
ich  poprawnie  zweryfikować
(np. brak podpisu, podpis utracił
swoją ważność, dane podpisane
algorytmem, itp).

• nieokreślone (indeterminate).

Bardzo  ważną  zaletą  DNSSEC  jest
to,  że  bezkonfliktowo  współistnieje
on z niezabezpieczoną częścią sys-
temu  DNS.  Daje  to  możliwość  za-

Listing 1.

Plik konfiguracyjny BIND-a do trybu DNS-cache

options {
directory "C:\\windows\\system32\\dns\\etc\\";
// UWAGA: /etc/bind dla linuxa
allow-transfer {"none";};
allow-recursion
{ 127.0.0.1; 192.168.0.0/24;};
//zezwalaj na zapytania
//rekursywne podanym adresom
listen-on { 127.0.0.1; };
//interfejs na którym ma słuchać serwer
};

zone "." {
type hint;
file "root.servers";
};

zone "localhost" in{
type master;
file "master.localhost";
allow-update{none;};
};

zone "0.0.127.in-addr.arpa" in{
type master;
file "localhost.rev";
allow-update{none;};
};

master.localhost

Listing 2.

Strefa prosta domeny kis-test

ORIGIN

TTL

kis

test

SOA

ns1

kis

test

root

kis

test

(

2005103008

;

serial

43200

900

604800

10800

)

ns1

kis

test

ns2

kis

test

ORIGIN

kis

test

ns1

192.168

0.1

ns2

192.168

0.2

hostA

192.168

0.3

Listing 3.

Wymuszanie obsługi DNSSEC w trybie DNS-cache

W sekcji options dopisujemy

forwarders

{

192.168

0.1

;

//serwer DNS domeny intranetowej kis-test,

obs

uguj

DNSSEC

}

;

dnssec

enable

yes

;

dnssec

must

secure

"kis-test."

yes

;

Poza sekcją options tymczasem:

include

"/etc/bind/klucz.key"

;

DNS inSecure

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

bezpieczania tylko niektórych wpi-
sów, odpowiedzialnych np. za od-
wzorowanie nazw banków czy skle-
pów internetowych.

Ograniczeniem DNSSEC jest

rozmiar  pakietu  UDP  DNS,  który
wynosi  maksymalnie  512  Bajtów.  Z
tego  względu  DNSSEC  wymusza
wsparcie dla systemu sygnalizujące-
go: EDNS0 (Extension Mechanisms
for DNS, version 0)  Mechanizm ten
ustawia bit DO (DNSSEC OK), któ-
ry  informuje  o  możliwości  zaakcep-
towania  przez  klienta  odpowiedzi
DNSSEC. EDNS0 daje także wspar-
cie dla pakietów DNS większych niż
512B,  do  4096B.  Większy  rozmiar
pakietów powoduje niestety większe
obciążenie łączy.

Nie tylko pakiety UDP ulegają

zwiększeniu, możemy też zaobser-
wować znaczny wzrost rozmiaru pli-
ku strefy (dla klucza o długości 1024
plik dla strefy .pl zwiększy rozmiar z
17 do 120MB).

W praktyce

Protokół DNSSEC jest skutecznym
i dość łatwym w implementacji me-
chanizmem, który znacząco zwięk-
sza bezpieczeństwo systemów

DNS.  Wykorzystanie  w  nim  me-
chanizmu  kryptografii  asymetrycz-
nej,  z  użyciem  kluczy  publicznych
i  prywatnych  znacząco  zmniejsza
szanse  dokonania  ataku.  Niestety
za  to  wszystko,  jak  to  zwykle  by-
wa, trzeba zapłacić. Ceną za bez-
pieczeństwo jest tu zwiększone za-
potrzebowanie na wydajność sieci
oraz  serwera  DNS.  Należy  także
pamiętać, że DNSSec nie jest pro-
tokołem obowiązującym w sieci In-
ternet.  Wprawdzie  część  serwe-
rów, w tym serwery top-level DNS,
go  stosuje,  ale  nikt  nie  ma  obo-
wiązku konfigurować go dla swojej
strefy,  jego  używanie  można  więc
na razie wymusić wyłącznie w sie-
ciach lokalnych. I tu leży problem,
ponieważ  jak  na  razie  nie  są  do-
stępni klienci DNSowi wymuszają-
cy  korzystanie  z  DNSSec  (to  taka
mała  uwaga  w  kierunku  twórców
kolejnego  systemu  z  Redmond)
–  jedynym  wyjściem  jest  urucha-
mianie na każdym kliencie serwera
z DNSSec jedynie w trybie cache-
’ującym i zmuszanie klienta do od-
pytywania siebie samego. Oczywi-
ście zabezpieczymy w ten sposób
jedynie  połączenie  pomiędzy  na-

szym  klientem,  a  naszym  serwe-
rem  DNS.  Jeśli  jednak  ten  ostatni
rozsyła  fałszywe  informacje,  któ-
re  dostał  od  „zatrutego”  serwe-
ra  gdzieś  ze  świata,  to  wymienio-
na  metoda  nic  nie  pomoże.  Nie-
mniej jednak, zawsze jest to jakaś
metoda  zabezpieczenia  –  może-
my  przecież  na  naszym  serwerze
przechowywać te strefy, co do któ-
rych chcemy mieć pewność, że na-
si  klienci  nie  zostaną  oszukani  (w
szczególności nasz intranet).

Podsumowanie

Wszyscy zgadzają się co do tego, że
systemowi nazw domenowych dale-
ko  do  ideału.  DNSSEC  jest  jedynie
swojego  rodzaju  protezą,  która  nie-
co  podnosi  bezpieczeństwo  w  wy-
mianie informacji pomiędzy serwera-
mi. Zastosowanie tego mechanizmu
w sieci wewnętrznej i w odniesieniu
do klientów, tak jak zostało to opisa-
ne powyżej, jest pomysłem wykorzy-
stania tej protezy do zadań, do któ-
rych w zasadzie nie była pierwotnie
przeznaczona.  Mimo  to,  jak  można
się  przekonać,  poza  zwiększonym
obciążeniem  sieci,  wszystko  działa
poprawnie.

Rysunek 1.

Zastosowanie zabezpieczeń DNSSEC

modyfikacja

pliku strefy

cache poisoning

spoofing

"Caching"

serwer

resolver

cache impersonation

spoofing

cache poisoning

spoofing

nieautoryzowana

dynamiczna

aktualizacja

podszywanie się

pod serwer

podstawowy

modyfikacja

pliku strefy

zmodyfikowany

plik strefy

serwer

podstawowy

serwery

zapasowe

dynamiczne

aktualizacje

plik

strefy

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

Lokalne uruchomienie DNSa na

kliencie  ma  jeszcze  dwie  zalety.  Je-
śli  DNS  naszego  providera  przesta-
nie  działać  (często  spotykana  sytu-
acja w sieciach wdzwanianych lub ta-
kich, w których administrator oszczę-
dzał na DNSie zapasowym), to stacja
wyposażona we własny DNS będzie
poprawnie działała dalej. Druga zale-
ta jest taka, że nikt (a przynajmniej nie
administrator DNSa u naszego provi-
dera)  nie  będzie  mógł  w  łatwy  spo-
sób sprawdzić, jakich nazw domeno-
wych poszukiwaliśmy w sieci, będzie-
my więc nieco (ale bez przesady) bar-
dziej anonimowi.

DNSSEC, czyli zrób to sam

W  części  praktycznej  pokażemy
podstawową  konfigurację  BIND-a
9.4 w systemach Linux i Windows, a
ponadto zobrazujemy, jak dodać do
tej  konfiguracji  rozszerzenie  DNS-
SEC. Jednakże, aby mówić o jakiej-
kolwiek  konfiguracji,  najpierw  musi-
my zainstalować pakiet BIND.

Instalacja

BIND 9.4.0 w Linuxie

W  przypadku  najbardziej  popular-
nych  dystrybucji  Linuxa  instalacja
jest  ułatwiona  przez  programy  do
zarządzania pakietami. Przyspiesza
to  znacznie  zadania  administracyj-
ne, ale nie zawsze paczki będą aktu-
alne. Dlatego też, zazwyczaj najlep-
szym  rozwiązaniem  jest  samodziel-
na kompilacja ze źródeł.

W przypadku Debian Linux:

# apt-get install bind

Mandriva:

# urpmi bind-9.4.0.mdk.i586.rpm

Fedora:

# yum install bind

Gentoo:

# emerge bind

Instalacja ze źródeł

W przypadku, gdy dla danej dystrybu-
cji nie istnieje jeszcze paczka z naj-

nowszą wersją BINDa, najlepiej użyć
tej opcji. Pierwszym krokiem jest po-
branie źródeł BINDa ze strony: http:
//www.isc.org/index.pl?/sw/bind/:

# wget http://ftp.isc.org/isc/bind9/
9.4.0/bind-9.4.0.tar.gz

Pobrane źródła należy roztarować
poleceniem:

# tar -zxvf bind-9.4.0.tar.gz

Następnie przygotowujemy się do
kompilacji poleceniem configure:

# cd bind-9.4.0
# ./configure

Jeśli ten etap przebiegnie bez proble-
mów (ewentualne brakujące bibliote-
ki należy doinstalować samodzielnie),
kompilujemy BINDa poleceniem:

# make

a następnie instalujemy poleceniem:

# make install

Instalujemy  skompilowanego  BIN-
Da  w  systemie.  Domyślnie  pliki  kon-
figuracyjne  znajdują  się  w  katalogu
/etc/bind.

Instalacja

BIND 9.4.0 w Windows

Na początku należy pobrać plik
http://ftp.isc.org/isc/bind9/9.4.0/
BIND9.4.0.zip.

Pobrany plik rozpakowujemy.

Wśród rozpakowanych plików znaj-
dujemy i uruchamiamy plik BINDIn-
stall.exe, który zainstaluje BINDa na
naszej maszynie.

W domyślnej instalacji pod win-

dows pliki konfiguracyjne są przecho-
wywane  w  katalogu  C:\WINDOWS\
system32\dns\etc\.  Po  zainstalowa-
niu  serwera  należy  stworzyć  w  wy-
żej wymienionym katalogu pliki kon-
figuracyjne

named.conf,

root.servers,

master.localhost

localhost.rev

(pliki

te znajdują się również na krążku CD
dołączonym do numeru).

Podstawowa konfiguracja

named.conf

: – podstawowa konfigu-

racja, DNS cache-ujący. Plik konfi-
guracyjny BIND-a podzielony jest na
sekcje o następującej składni:

sekcja {

zawartość; }

;. W sekcji options ustawio-

ne są opcje globalne, takie jak ścieżka
do plików konfiguracyjnych stref, usta-
wienia przesyłania plików strefy do ser-
werów podległych, ustawienia zapytań
rekursywnych, ustawienia list dostępu,
czy też adresy IP interfejsów, na któ-
rych nasz serwer ma nasłuchiwać.
W sekcjach

zone

konfigurowane są

natomiast ustawienia poszczególnych
stref, takie jak: typ strefy

type

(

master,

slave, hint

), plik z bazą strefy

file

oraz wszystkie ustawienia globalne,
które dla danej strefy chcemy zmienić.
Pozwala to np. na jednoczesną pracę
w trybie master i slave dla kilku zupeł-
nie różnych domen – Listing 1.

O autorach

Autorzy są studentami piątego roku in-
formatyki Politechniki Łódzkiej oraz po-
siadaczami certyfikatu Cisco CCNA,
interesją się od kilku lat tematyką sie-
ci komputerowych zarówno od strony
sprzętu jak i bezpieczeństwa.
Kontakt z autorami:
Łukasz Poźniak: rox_lukas@wp.pl
Bartosz Matusiak:
bartek@aptekisloneczne.pl
Mikołaj Stępień: prymus11@wp.pl

Listing 4.

Plik /etc/bind/klucz.key

trusted

keys

{

kis

test

256

"AQOkQU7pN608Qrm-

BntOf0mJ7L89ObSku-
7zjkZnMA8w3Vy2Lx-
DsnZIjrc NDI31Vy6VSJ8X
wyVwW5NBW8Q+S208bfD"

;

}

;

DNS inSecure

Podstawowy i niezbędny do uru-

chomienia serwera plik strefy prostej
localhost.

localhost.rev – p

odobnie

jak wyżej, z tym, że ten plik zawiera
strefę odwrotną localhost.

root.servers

– do pobrania z ftp://

ftp.internic.net./domain/named.root

Wymieniony plik zawiera adresy

serwerów top-level domain i pozwa-
la naszemu DNSowi na wykonywa-
nie zapytań rekursywnych. Czyni to
z niego zupełnie samodzielny serwer
cache'ujący.

Tworzymy strefę

Dla celów demonstracyjnych stworzy-
my fikcyjną domenę kis-test. Czynimy
tak po pierwsze dlatego, że takie roz-
wiązanie będzie działać, a po drugie,
ponieważ na pewno nie stworzy ono
żadnego konfliktu. Tutorial był pisany
z myślą o systemie Debian Sarge, ale
powinien bez większych problemów
działać na dowolnej dystrybucji.

Dla porządku, stworzymy dwa

katalogi:

/etc/bind/pri
/etc/bind/sec

odpowiednio domeny serwera ma-
ster będą w podkatalogu pri/, a do-
meny serwera slave w sec/ plik strefy

(/etc/bind/pri/kis-test) będzie wyglądał
tak, jak na Listingu 2.

Transfer stref między serwerami

master i slave również można za-
bezpieczyć przy użyciu DNSSEC
– szczegóły na płycie CD dołączonej
do numeru.

Podpisywanie strefy

– pierwsze kroki z DNSSEC

Kolejnym  krokiem,  po  stworzeniu
strefy,  będzie  podpisanie  naszej
strefy kluczem prywatnym i dołącze-
nie  do  niej  klucza  publicznego  nie-
zbędnego do weryfikacji.

W pierwszym kroku generujemy

klucze strefy (ZONE) używając algo-
rytmu RSA:

dnssec-keygen -r /dev/urandom -a
RSASHA1 -b 1024 -n ZONE kis-test

Następnie wygenerowany klucz do-
łączamy do pliku strefy kis-test (za-
raz za rekordem SOA):

$include /etc/bind/pri/
Kkis-test.+005+23415.key

podpisujemy plik strefy:

dnssec-signzone kis-test Kkis-test.
+005+23415.private

I zmieniamy w konfiguracji nasze-
go binda /etc/bind/named.conf plik
strefy z /etc/bind/pri/kis-test na /etc/
bind/pri/kis-test.signed.

Po restarcie demona zmiana bę-

dzie widoczna dla klientów. Używając
polecenia dig, które jest składnikiem
pakietu BIND, możemy sprawdzić,
czy oprócz informacji o adresie do-
stajemy także podpisy RRSIG:

dig @localhost +dnssec kis-test

Konfiguracja

DNS cache'ującego

z wymuszonym DNSSEC

Zmiany w stosunku do konfiguracji
domyślnej BINDa – Listing 3, gdzie
klucz.key to klucz publiczny pobrany
z serwera (np. przy użyciu polecenia
dig:

dig @serwer-dnssec +dnssec kis-

test DNSKEY

). Postać pliku kluczy wi-

doczna jest na Listingu 4.

Do trusted-keys można dodać in-

ne  domeny  (i  ich  klucze  publiczne),
efektywnie zabezpieczając się przed
spoofingiem  tych  domen.  Dobrym
wyborem  będą  zwłaszcza    domeny
banków  (większość  serwerów  ban-
ków obsługuje DNSSEC).

Na koniec, pamiętajmy o usta-

wieniu domyślnego DNSa w syste-
mie na 127.0.0.1. l

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

a rynku jest wiele narzędzi, które po-
zwalają na deasemblację lub dekompi-
lację. Niektóre z nich są bardzo proste i

darmowe (te pozwalają na uzyskanie tylko pod-
stawowych elementów naszego programu), ale
istnieją również bardzo zaawansowane i drogie
narzędzia, pozwalające na doskonałe odtwo-
rzenie danych źródłowych.

Aby zaciemnić kod źródłowy naszego pro-

gramu, należy posłużyć się obfuscatorem. Jest
to narzędzie zaciemniające zrozumiałość ko-
du wynikowego w celu uniemożliwienia dekom-
pilacji. Na rynku jest bardzo wiele różnego ro-
dzaju obfuscatorów przeznaczonych dla róż-
nych języków programowania.

Zawartość naszego programu

Wyobraźmy  sobie  następującą  sytuację.  Pi-
szemy  skomplikowaną  aplikację.  Kompilacja
ma  miejsce  każdego  wieczora.  Około  połu-
dnia  następuje  awaria  dysku  i  tracimy  kod
źródłowy  naszej  aplikacji.  Zwykle  wpadamy
wówczas w panikę i zastanawiamy się, co zro-
bić. Zobaczmy, jak to wygląda na przykładzie
aplikacji napisanej w Visual Studio w C#. Bę-
dzie  to  bardzo  prosta  aplikacja,  która  będzie
dodawać do siebie dwie liczby, a wynik będzie

wyświetlać w prostym oknie komunikatów
(MessageBox).

Kod źródłowy jest również bardzo prosty,

ale dla pokazania mechanizmów deasemblacji
zostały dodane nadmiarowe linie programu.

Jak widać na Listingu 1., w naszym kodzie

programu mamy trzy zmienne. Dwie, które
przyjmują wartości pól tekstowych oraz trzecia,

Zaciemnianie kodu

programu

Artur Żarski

stopień trudności

Każda osoba, która napisała jakikolwiek program, zastanawiała

się na pewno nieraz, czy ktoś jest w stanie dostać się do

zawartości tego programu i wydobyć z niego nasze algorytmy.

Nikt z nas nie chciałby, aby trud jego pracy dostał się w

niepowołane ręce, a tym bardziej, aby stało się to bez naszej

wiedzy.

Z artykułu dowiesz się

• jakie są podstawowe zagadnienia związane

z zaciemnianiem kodu,

• jak można zabezpieczyć szybko własne pro-

gramy,

• jak uzyskać z plików wynikowych pliki źródło-

we, które nie zostały zabezpieczone.

Co powinieneś wiedzieć

• należy posiadać znajomość terminologii zwią-

zanej z refeaktoryzacją kodu: dekompilacja,
deaseblacja, obfuscacja,

• znajomość działania kompilatorów, w szcze-

gólności procesu kompilacji na platformie .NET
wraz z językiem pośrednim MSIL.

Zaciemnianie kodu programu

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

która  przyjmuje  wartość  sumy.  Na
końcu wynik ten jest wyświetlany na
ekranie.  Po  skompilowaniu  naszej
aplikacji  dostaniemy  plik  .exe,  który
możemy  uruchomić  na  innym  kom-
puterze. W tym momencie następuje
awaria dysku i tracimy kod źródłowy.

Nasz problem, związany z od-

zyskaniem  źródeł,  może  rozwią-
zać  darmowy  program  Reflector  for
.NET. Narzędzie to można ściągnąć
ze  strony:  http://www.aisto.com/
roeder/dotnet/.

Po uruchomieniu programu wska-

zujemy nasz plik z kalkulatorem (Ry-
sunek 1). W gałęzi dostępnych biblio-
tek pokazuje się nasza aplikacja, kal-
kulator.exe, po kliknięciu na nią dosta-
jemy już pierwsze informacje (Rysu-
nek 2). Teraz, rozwijając kolejne ga-
łęzie drzewa, mamy dostęp do ele-
mentów składowych naszej aplikacji.
Po pierwsze, dostajemy informację o
referencjach, jakie są wykorzystywa-
ne w naszej aplikacji, o typach oraz o
jej wyglądzie. Na Listingu 3. widnieje

fragment, który dostajemy z informa-
cją o wyglądzie kalkulatora.

Tak więc nie musimy się zastana-

wiać nad tym, jak odwzorować naszą
aplikację w środowisku Visual Studio.
Wystarczy przekopiować to, co poka-
zuje nam Reflector. Najważniejsze
dla nas będą jednak algorytmy działa-
nia aplikacji. Klikamy w naszym drze-
wie w metodę

button1 _ Click(object

sender, EventArgs e):Void

, aby uzy-

skać kod programu. Oczywiście ten

kod jest nieco inny, ale to dlatego, że
został on troszkę zoptymalizowany i
wyrzucono zbędne zmienne.

Opcja zaawansowana

Dla bardziej zaawansowanych użyt-
kowników  adresowane  jest  standar-
dowe  narzędzie  Visual  Studio  słu-
żące  deasemblacji.  Jest  nim  IL-
DASM.exe. Program ten pozwala na
uzyskanie  kodu  pośredniego  i  jego
modyfikację.  Na  Rysunku  3  przed-

Rysunek 1.

Otwarcie projektu w programie .NET Reflector

Rysunek 2.

Podstawowe informacje o naszej aplikacji uzyskane w wyniku działania Reflectora

Listing 1.

Przykładowy

program C#

int

liczba1

;

int

liczba2

;

int

wynik

;

liczba1

Convert

ToInt16

(

textBox1

Text

);

liczba2

Convert

ToInt16

(

textBox2

Text

);

wynik

liczba1

liczba2

;

MessageBox

Show

(

wynik

ToString

());

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

Listing 2.

Kod wygenerowany przez program Reflector – wygląd aplikacji

this

button1

new

Button

();

this

textBox1

new

TextBox

();

this

textBox2

new

TextBox

();

this

label1

new

Label

();

this

label2

new

Label

();

base

SuspendLayout

();

this

button1

Location

new

Point

(

0x18

0xb0

);

this

button1

Name

"button1"

;

this

button1

Size

new

Size

(

0x4b

0x17

);

this

button1

TabIndex

;

this

button1

Text

"dodaj"

;

this

button1

UseVisualStyleBackColor

true

;

this

button1

Click

new

EventHandler

(

this

button1_Click

);

Listing 3.

Kod wygenerowany przez ILDASM

method

private

hidebysig

instance

void

button1_Click

(

object

sender

class

[

mscorlib

]

System

EventArgs

)

cil

managed

{

// Code size 53 (0x35)

maxstack

locals

init

([

]

int32

liczba1

[

]

int32

liczba2

[

]

int32

wynik

)

IL_0000

nop

IL_0001

ldarg

IL_0002

ldfld

class

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

TextBox

Kalkulator

Form1

textBox1

IL_0007

callvirt

instance

string

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

Control

get_Text

()

IL_000c

call

int16

[

mscorlib

]

System

Convert

ToInt16

(

string

)

IL_0011

stloc

IL_0012

ldarg

IL_0013

ldfld

class

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

TextBox

Kalkulator

Form1

textBox2

IL_0018

callvirt

instance

string

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

Control

get_Text

()

IL_001d

call

int16

[

mscorlib

]

System

Convert

ToInt16

(

string

)

IL_0022

stloc

IL_0023

ldloc

IL_0024

ldloc

IL_0025

add

IL_0026

stloc

IL_0027

ldloca

wynik

IL_0029

call

instance

string

[

mscorlib

]

System

Int32

ToString

()

IL_002e

call

valuetype

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

DialogResult

[

System

Windows

Forms

]

System

Windows

Forms

MessageBox

Show

(

string

)

IL_0033

pop

IL_0034

ret

}

end

method

Form1

button1_Click

Listing 4.

Funkcja, którą będziemy chcieli zaciemnić

private

void

CalcPayroll

(

SpecialList

employeeGroup

)

{

while

(

employeeGroup

HasMore

())

{

employee

employeeGroup

GetNext

(

true

);

employee

UpdateSalary

();

DistributeCheck

(

employee

);

}

Zaciemnianie kodu programu

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

stawiony został ogólny widok ILDA-
SM’a wraz z załadowanym naszym
plikiem kalkulatora. W wyniku tego
dostaniemy kod, jak na Listingu 2.

Jak widać, możemy dokładnie

przeanalizować (oraz, co najważniej-
sze, zmodyfikować) zawartość na-
szego programu.

Zaciemnianie programu

Na  czym  tak  naprawdę  polega  za-
ciemnianie  kodu  programu?  W  naj-
prostszej formie jest to zmiana nazw
klas, metod, zmiennych na 'a', 'b' lub
jakieś  inne  niezrozumiałe  ciągi  zna-
ków  oraz  szyfrowanie  ciągów  zna-
ków. Programiści, którzy posiadają Vi-
sual Studio mogą skorzystać z Dotfu-
scatora napisanego przez firmę Pre-
Emptive Solutions. Wersja, która do-
stępna jest w Visual Studio to Dotfu-
scator Community Edition. Na stronie
producenta dostępne są jeszcze dwie
wersje: Standard oraz Professional.

Bardzo prosty przykład działania

dowolnego obfuscatora przedstawio-
ny jest poniżej. Pierwszy fragment
przedstawia kod przed zaciemnie-
niem – Listing 4.

Drugi fragment przedstawia ten

sam kawałek kodu programu po za-
ciemnieniu – Listing 5.

Taki fragment kodu źródłowego

nie przynosi żadnych konkretnych in-
formacji  osobie,  która  chciałaby  od-
tworzyć kod programu. Jeśli ten frag-
ment  kodu  zostanie  przekopiowa-
ny  do  naszego  środowiska  progra-
mistycznego,  to  nie  uda  nam  się  go
skompilować,  ponieważ  dostaniemy
automatycznie listę błędów o tym, że
takie identyfikatory już istnieją.

Jak zaciemnić nasz kod aplika-

cji przy użyciu Dotfuscator Communi-
ty  Edition?  Z  menu  Start>Programy-
>Visual  Studio>Visual  Studio  Tools
uruchamiamy  Dotfuscator  Commu-
nity  Edition.  Pojawi  się  okno  aplikacji.
Ponieważ  korzystamy  z  najprostszej
wersji  aplikacji,    będziemy  mieć  bar-
dzo  mały  zakres  dostępnych  funkcji.
Na  początku  tworzymy  nowy  projekt.
Na  zakładce  Input  wskazujemy  plik
*.exe lub bibliotekę *.dll, którą chcemy
zaciemnić. Tutaj odwołamy się do na-
szej  aplikacji  kalkulator.exe.  Następny
krok to zapisanie naszego projektu tak,

Listing 5.

Ta sama funkcja po procesie zaciemniania

private

void

(

)

{

while

(

())

{

(

true

);

();

(

);

}

Listing 6.

Plik dla Obfuscatora z mapowaniami

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>

<!DOCTYPE dotfuscatorMap SYSTEM

"http://www.preemptive.com/

dotfuscator/dtd/dotfuscatorMap_v1.1.dtd">

<timestamp>2007-03-18T13:00:05

</timestamp>

<product version="3.0.2005.16132"

user

="Artur Zarski"

serial="43056-391">Dotfuscator

(

)

Community Edition</product>

</header>

<name>Kalkulator.exe</name>

<type>

<name>Kalkulator.Form1</name>

<signature>void

()

</signature>

</method>

<signature>void

(

object, System.EventArgs

)

</signature>

<name>button1_Click</name>

</method>

<signature>void

(

bool

)

</signature>

<name>Dispose</name>

</method>

Listing 7.

Przykładowy kod w Java

import java.io.*;

class

CzytaTekst

{

public

static

void

main

(

String

[]

args

)

{

BufferedReader

new

BufferedReader

(

new

InputStreamReader

(

System

))

;

Try

{

System

out

println

(

"Podaj imie?"

)

;

String

readLine

()

;

System

out

println

(

"Witaj, "

"!"

)

;

}

catch

(

IOException

){}

}

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

aby powstał plik z mapowaniem nazw
oraz plik konfiguracyjny. Kolejny krok
to przejście do zakładki Build. W tej za-
kładce możemy zdefiniować, gdzie zo-
stanie umieszczony plik wynikowy (Ry-
sunek 4). Ostatnim krokiem jest uru-
chomienie opcji Build. W wyniku dzia-
łania aplikacji dostajemy zmodyfikowa-
ny plik kalkulator.exe, plik konfiguracyj-
ny obfuscatora oraz plik z mapowaniem
nazw pól, metod i zmiennych na te, któ-
re będą występować po zakończonym
procesie. Na Listingu 6 fragment pliku z
mapowaniem – oczywiście plik ten mo-
żemy modyfikować sami.

Ostatnim krokiem, który musimy

wykonać, jest sprawdzenie, czy pro-
ces  zaciemniania  się  udał.  W  tym
celu  posłużymy  się  ILDASM’em.
Uruchamiamy  ILDASM  i  otwieramy
nowy plik kalkulator.exe

Na Rysunku 5. widać, jak został

zmieniony nasz plik. Jest on zupeł-
nie nieczytelny i nie jest teraz możli-
we jego proste odtworzenie do wer-
sji źródłowej.

Java i okolice

Do tej pory pisałem o .NET i skupi-
łem się głównie na tej platformie. Te-
raz spróbujemy odpowiedzieć na py-
tanie, jak wygląda sprawa zaciem-
niania kodu i deasemblacji w Java.
Załóżmy że mamy taki kawałek kodu
źródłowego, jak na Listingu 7.

Po skompilowaniu tego fragmen-

tu kodu dostaniemy plik. *.class. Po-
dejrzenie  jego  zawartości  nic  oczy-
wiście  nam  nie  da.  Możemy  użyć
jednego  z  wielu  dekompilatorów  (ja
użyłem  Java  DeCompilator  –  http://
sourceforge.net/projects/dcompiler/).
W jego wyniku dostaniemy taki kawa-
łek kodu, jak na Listingu 7.

Kod ten nie jest idealny, ale daje

pewien wgląd w kod źródłowy. Projek-
tów OpenSource na stronie sourcefor-
ge jest całkiem sporo. Naturalnie, jedne
działania są lepsze, drugie gorsze. Pro-
blem jest tu w przypadku obfuscatorów,
których jest jak na lekarstwo. Wszystkie
dobre programy są niestety płatne (po-
dobnie jak w przypadku .NET)

Podsumowanie

Jak widać, proces zaciemniania ko-
du pozwala nam na zaszyfrowanie

Rysunek 3.

Kod programu w ILDASM

Listing 8.

Kod po dekompilacji programem JavaDeCompilator

final

class

CzytaTekst

extends

java

lang

Object

{

CzytaTekst

()

{

java

lang

Object

()

;

}

public

static

void

main

(

java

lang

String

[]

arg1

)

{

arg1

new

java

InputStreamReader

(

java

BufferedReader

(

readLine

()

readLine

()

Ljava

lang

String

;

new

java

lang

StringBuilder

()

;

}
}

Rysunek 4.

Opcje umieszczenie finalnej wersji programu

Rysunek 5.

Ta sama aplikacja po zaciemnieniu kodu w ILDASM

naszej pracy. Niestety jest też druga
strona medalu – jeśli nasz program
będzie zaciemniony, a my jako pro-
gramiści nie będziemy mieli kopii
zapasowej wersji oryginalnej i plików
źródłowych, to również i nam samym
nie uda się odzyskać efektów naszej
pracy. Pamiętajmy o kopii zapasowej
tworzonych przez nas prac.

Czy istnieją tylko te programy? A co

z innymi językami programowania? Ta-
kie pytania przychodzą automatycznie
do głowy. Jeśli chodzi o inne programy,
to jest ich na rynku całkiem sporo – od
darmowych z bardzo ograniczoną funk-
cjonalnością, po bardzo drogie posia-
dające  rozbudowane  funkcjonalności.
Większość producentów oferuje narzę-
dzia dla różnych języków programowa-
nia – zdecydowanie jednak najbardziej
popularnymi  są  platforma  .NET  oraz
Java.  Z  obfuscatorów  dla  .NET  moż-
na najbardziej popularnymi są: {smar-
tassembly},  Dotfuscator  .NET  Obfu-
scator,  Decompiler.NET,  Deploy.NET,
Salamander .NET Obfuscator, Seman-
tic Designs: C# Source Code Obfusca-
tor, Spices.Net, Thinstall, Demeanor for
.NET. l

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

becny standard 802.16 to IEEE Std
802.16e-2005, zatwierdzony w grud-
niu 2005. Poprzednim standardem

był IEEE Std 802.16-2004, który zastąpił
802.16-2001, 802.16c-2002, i 802.16a-2003.
Standard IEEE 802.16-2004 (802.16d) może
być używany do adresowania jedynie stałych
systemów. 802.16e dodaje komponenty mo-
bilne do charakterystyki standardu.

IEEE 802.16e-2005 (nazywany tak formal-

nie, choć wciąż lepiej znany jako 802.16e lub
Mobile  WiMAX)  zapewnia  lepszą  modulację
schematów określonych w oryginalnym (sta-
łym)  standardzie  WiMAX.  Umożliwia  dzia-
łanie  stałym,  bezprzewodowym  i  mobilnym
aplikacjom tzw. Non Line of Sight (NLOS) po-
przez poprawę sygnału OFDMA (Orthogenal
Frequency Division Multiple Access). SOFD-
MA  (Scalable  OFDMA)  poprawia  OFDM256
dla aplikacji NLOS poprzez:

• zwiększenie zasięgu NLOS dzięki utyli-

zacji zaawansowanych schematów anten
hybrydowych – Automatic Retransmission
Request (hARQ),

• zwiększenie mocy poprzez użycie sub-

channelization (pod-kanałów), a w konse-

kwencji tego polepszenie zasięgu wewnątrz
pomieszczeń,

• dzięki wprowadzeniu wysokiej jakości tech-

nik kodujących, takich jak Turbo Coding i
Low-Density Parity Check (LDPC), następu-
je poprawa bezpieczeństwa i jakości NLOS,

• wprowadzając podkanały do operacji do-

wnlink, udostępnia się tym samym admini-
stratorom wymianę zasięgu na pojemność
i na odwrót,

• poprawa zasięgu przez wprowadzanie sys-

temu anten adaptacyjnych (Adaptive Anten-
na Systems (AAS)) i technologii Multiple
Input Multiple Output (MIMO),

Niebezpieczeństwa

sieci WiMAX

Paweł Baszkowski IT Studio

stopień trudności

Forum WIMAXa (Worldwide Interoperability for Microwave

Access) stworzono w czerwcu 2001, by promowało zgodność

i operatywność standardu sieciowego IEEE 802.16. Opisuje

ono WiMAX jako standardową technologię umożliwiającą

bezprzewodowy szerokopasmowy dostęp do Sieci jako

alternatywę dla połączeń kablowych i DSL.

Z artykułu dowiesz się

•   o technologii WiMAX,
•   o standardzie IEEE 802.16.e,
•   o ograniczeniach zasięgu,
•   o niebezpieczeństwach konfiguracji.

Co powinieneś wiedzieć

• o technologiach sieciowych,
• o technologiach bezprzewodowych.

Niebezpieczny WiMAX

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

• eliminowanie zależności prze-

pustowości danego kanału na
podwykonawczym dzieleniu ka-
nału umożliwia równą wydaj-
ność dla dowolnego kanału RF
(radiowego) w zakresie 1,25-20
Mhz,

• wzbogacony algorytm transfor-

macji  –  Fast  Fourier  transform
(FFT)  –  może  tolerować  więk-
sze  opóźnienia,  zwiększając
oporność  dla  zależności  wielo-
ścieżkowych.

Z drugiej strony, 802.16-2004 (Wi-
MAX)  oferuje  korzyść  dostępnych
produktów  komercyjnych  i  imple-
mentację  zoptymalizowaną  dla
stałego  dostępu.  Stały  WiMAX
jest popularnym standardem wśród
alternatywnych  dostawców  usług
i operatorów w rozwijaniu obszarów
ze względu na niski koszt rozmiesz-
czenia zaawansowanej wydajności
w stałym środowisku. Stały WiMax
jest  to  również  potencjalny  stan-
dard  dla  bezprzewodowych  stacji
bazowych,  takich  jak  komórki,  Wi-
Fi, a także przenośny WiMAX.

SOFDMA i OFDM256 nie są

kompatybilne,  a  więc  większość
sprzętu musi być wymieniona. Jed-
nak  niektórzy  producenci  planują
zapewnić  ścieżkę  migracyjną  dla
starszego  wyposażenia  kompaty-
bilności  SOFDMA,  który  mógłby
być użyteczny dla tych sieci, które
mają  już  poczynione  inwestycje
w  OFDM256.  Niestety  wpływa  to
na małą liczbę użytkowników i ope-
ratorów.

Użycie

Pasmo i dostępność WiMAX są
wygodne dla następujących poten-
cjalnych aplikacji:

• podłączenia hotspotów Wi-Fi

pomiędzy sobą i z dostępem do
Internetu,

• zapewniając bezprzewodową

alternatywę dla kabla i usług
DSL do ostatniego km szeroko-
pasmowego dostępu,

• zapewniając szybką prędkość

danych przenośnych i usług
telekomunikacyjnych,

• zapewniając podzielny dostęp

do sieci Internet jako część pla-
nu  biznesowego  ciągłości  pra-
cy. To znaczy, w przypadku po-
siadania  stałego  i  bezprzewo-
dowego  Internetu,  szczególnie
od  niezwiązanych  dostawców,
bardzo  rzadko  następuje  do-
stęp do usługi poprzez ten sam
zasięg serwisowy,

• zapewniając połączenia tzw.

nomadic.

Dostęp

szerokopasmowy

Wiele  firm  szczegółowo  zastana-
wia  się  nad  użyciem  technologii
WiMAX  jako  last  mile  (połącze-
nia  punkt-wielopunkt)  połączenie
w  drogich  opłatach  za  przesył  da-
nych. Spowodować może to obniż-
kę cen zarówno dla klientów domo-
wych, jak i biznesowych.

W miejscach, gdzie brak kabli

lub  sieci  telefonicznych  WiMAX
może stanowić ciekawą alternatywę
dla  szerokopasmowego  dostępu,
który  byłby  ekonomicznie  niedo-
stępny  (zbyt  drogi).  Niezależnie  od
WiMAX,  wielu  operatorów  używa
stałych  technologii  bezprzewodo-
wych dla usług szerokopasmowych.

Zestawy WiMAX są dostępne

zarówno  do  użytku  wewnętrznego,
jak  i  zewnętrznego.  Zestawy  do
własnoręcznej  instalacji  wewnątrz
pomieszczeń są wygodne, ale użyt-
kownik musi być bliżej stacji bazowej
WiMAX  niż  w  przypadku  profesjo-
nalnie  instalowanych  zestawów.
Dodatkowo,  wewnętrzne  zestawy
instalacyjne  wymagają  kosztów
w  bardziej  złożoną  infrastrukturę
sieciową, jak również kosztów ope-
racyjnych  (wynajem  pomieszczeń,
obsługa)  w  związku  z  dużą  ilością
stacji  bazowych,  wymaganych,  by
pokryć  dany  obszar.  Wewnętrzne
zestawy  są  porównywalne  do  mo-
demu kablowego lub modemu DSL.
Na  zewnątrz  zestawy  umożliwiają
użytkownikowi  dużo  większe  odle-
głości  od  stacji  bazowych  WiMAX
i  z  reguły  wymagają  profesjonalnej
instalacji.  Instalacje  zewnętrznych
zestawów  są  porównywalne  do  in-
stalacji anten satelitarnych.

Ograniczenia

Mówi się, że WiMAX dostarcza 70
Mbit/s  na  ponad  112  kilometrów.
Jest to prawdziwe stwierdzenie, ale
dzieje  się  tak  przy  idealnych  oko-
licznościach.  W  praktyce  oznacza
to, że tzw. środowisko line-of-sight,
gdzie  możesz  dostarczyć  syme-
trycznie prędkość to 10Mb/s dla 10
km,  a  w  wysoko  zurbanizowanych
środowiskach

prawdopodobnie

30%  instalacji  może  nie  być  tzw.
line-of-sight  i  dlatego  użytkownicy
mogą  otrzymać  najwyżej  10Mbps
dla  2  km.  WiMAX  ma  pewne  po-
dobieństwa  do  DSL.    Przykłado-
wo, można mieć albo wysoką prze-
pustowość  łącza,  albo  daleki  za-
sięg,  ale  nigdy  obu  jednocześnie.
Następna funkcja, jaką warto wziąć
pod uwagę, to fakt, że WiMAX dzie-
li pasmo pomiędzy użytkowników w
danym  zasięgu  radiowym,  a  więc
jeśli jest wielu użytkowników w po-
jedynczym  sektorze,  każdy  obniży
przepustowość łącza. Jednakże in-
aczej niż np. SDSL, gdzie moc sy-
gnalu  jest  bardzo  zauważalna  dla
przełożenia  5:1  (dzieje  się  tak  np.
wtedy,  gdy  łącze  jest  współdzielo-
ne z inną dużą firmą), w odniesie-
niu do sieci WiMAX ten problem nie
występuje.

Standardowo każda komórka

ma całe 100Mbps, tak więc jest cała
moc sygnalu. W praktyce, wielu użyt-
kowników będzie miało zakres usług
na poziomie 2-, 4-, 6-, 8- lub 10Mbps
i  pasmo  może  być  współdzielone.
Jeśli  sieć  staje  się  zajęta,  model
biznesowy zaczyna być bardziej po-
dobny do GSM lub UMTS niż DSL.
Łatwo  jest  przewidzieć  wymagania
co  do  pojemności,  jeśli  doda  się
klientów, dokładając dodatkowe kar-
ty  radiowe  w  tym  samym  sektorze,
by zwiększyć pojemność.

Aplikacje mobilne

Niektóre  firmy  telekomunikacyjne
oferują WiMAX jako zwiększenie pa-
sma dla różnych aplikacji. Dla przy-
kładu,  firma  Sprint  Nextel  ogłosiła
mniej więcej w połowie roku 2006, że
będzie inwestować około 3 milionów
USD  w  budowę  technologii  WiMAX
w ciągu kilku najbliższych lat.

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

Technologia ta może zapew-

niać  pasmo  o  dużej  przepustowo-
ści  dla  internetu  lub  telefonu  ko-
mórkowego  ze  zdalnych  lokaliza-
cji, z powrotem do szkieletu Inter-
netu.  Mimo  faktu,  że  wydajność
względem  kosztu  sieci  WiMAX  w
zdalnej  aplikacji  będzie  wyższa,
nie  ma  ograniczeń  co  do  konkret-
nych  aplikacji  oraz  może  być  od-
powiedzią  na  obniżanie  kosztów
łącz T1/E1.

W niektórych krajach rozwija-

jących się poprzez ograniczenia w
infrastrukturze  okablowania,  kosz-
ty  instalacji  WiMAX  w  połączeniu
z  istniejącą  siecią  telefonii  komór-
kowej są dużo mniejsze w porówa-
niu do rozwijania rozwiązań kablo-
wych. Miejsca o niskim zagęszcze-
niu  i  płaskim  terenie  są  wymarzo-
ne  dla  zasięgu  sieci  WiMAX.  Dla
krajów, które opuściły strukturę ka-
blową  ze  względu  na  koszty  i  nie-
korzstne  uwarunkowania  geome-
tryczne,  WiMAX  może  wzboga-
cić  bezprzewodową  infrastruktu-
rę  w  niedrogi,  zdecentralizowany,
wdrożeniowo  przyjazny  i  efektyw-
ny sposób.

Techniczne informacje

WiMAX to termin określający stan-
dard,  jak  wspominane  wcześniej,
implementacji  IEEE  802.16  sieci
bezprzewodowych,  w  podobny
sposób  do  Wi-Fi  będącego  im-
plementacjami  standardów  sieci
bezprzewodowych  (IEEE  802.11).
Jednak WiMAX jest zupełnie różny
od Wi-Fi w sposobie działania.

Funkcjonalność WiMax obejmu-

je  nie  tylko  rozbudowaną  warstwę
fizyczną  standardu,  rozszerza  się
także  na:  konstrukcję  protokołu
warstwy MAC, skalowalność (moż-
liwości  rozwoju),  architekturę  oraz
bezpieczeństwo.

Podstawową funkcją warstwy

MAC (Medium Access Control) jest
dostarczenie interfejsu niezależne-
go  od  medium  dla  warstwy  fizycz-
nej. Warstwa fizyczna IEEE 802.16
ma charakter bezprzewodowy, dla-
tego  też  warstwa  MAC  tego  stan-
dardu  odpowiada  za  efektywne
zarządzanie  zasobami  radiowymi.

Protokół warstwy MAC został za-
projektowany głównie dla architek-
tur punkt-wielopunkt i mesh. Głów-
ne cechy i zadania protokołu war-
stwy MAC:

• zorientowany połączeniowo,
• zarządza korzystaniem z zaso-

bów radiowych,

• dostarcza mechanizmy rozróż-

niania usług QoS,

• obsługuje funkcje ARQ (Automa-

tic Repeat Request),

• zarządza procesami wejścia i wyj-

ścia użytkowników z systemu,

• tworzy PDU (Protocol Data Unit),
• wspiera ATM (Asynchronus

Transfer Mode), IP,

• zaprojektowany dla bardzo wy-

sokich przepustowości (do 268
Mb/s w każdą stronę) warstwy
fizycznej.

Bardzo  ważną  cechą  systemu
opartego  na  standardzie  802.16
jest  możliwość  rozwijania  istnieją-
cej struktury sieci w celu spełnienia
przyszłych  potrzeb  użytkowników,
praktycznie  bez  żadnej  ingerencji
w  poziom  dotychczas  świadczo-
nych usług. Możliwe jest to dzięki:

• planowaniu komórek (cell plan-

ning) w sektorze i dzieleniu ich
na mikrokomórki,

• możliwości wyboru odpowied-

niej modulacji (w celu zwiększe-
nia prędkości transferu),

• możliwości stosowania różnych

metod dostępu (w celu zapew-
nienia stałej lub zmiennej prze-
pływności bitowej),

• optymalne, wielokrotne wyko-

rzystanie tych samych często-
tliwości (wzrost pojemności
systemu bez redukcji zasięgu).

Jeśli  operator  posiada  pasmo  20
MHz, to, aby zaspokoić wymagania
swoich  użytkowników,  ma  możli-
wość alokacji dwóch sektorów po 10
MHz każdy lub czterech po 5 MHz.
Ponadto  w  celu  zwiększenia  liczby
użytkowników,  mogących  korzy-
stać  z  zasobów  systemu,  powinien
zwiększyć  kierunkowość  sektorów,
zachowując  odpowiedni  zasięg

i przepustowość. Dodatkowo moż-
liwe jest wielokrotne wykorzystanie
tego samego pasma częstotliwości,
poprzez odpowiednią separację an-
ten stacji bazowych. W ten sposób
operator uzyskuje większy zasięg
swojego sygnału.

Operator telekomunikacyjny ma

możliwość  zaprojektowania  struktu-
ry  swojego  systemu  WiMAX  w  róż-
noraki  sposób.  Istnieją  trzy  podsta-
wowe architektury sieci WiMAX:

•   Punkt-Punkt,
•   Punkt-Wielopunkt,
•   Mesh (każdy z każdym).

Pierwsza wersja specyfikacji 802.16
została  zaprojektowana  dla  szero-
kopasmowych,  bezprzewodowych
aplikacji punkt-wielopunkt (Last Mi-
le Access). Standard wspiera usłu-
gi o wysokiej przepustowości i wy-
sokich  wymaganiach  na  QoS  oraz
pozwala  wielu  użytkownikom  koń-
cowym  współdzielić  terminal.  Pod-
stawowa konfiguracja sieci WiMAX
składa się z wysoko położonej sta-
cji bazowej i stacji klienckich, zloka-
lizowanych  w  domach  lub  biurach.
Typowy promień komórki dla takiej
architektury osiąga 6-10 km (w wa-
runkach NLOS i optymalnej przepu-
stowości),  co  daje  sieci  WiMAX  w
takiej  infrastrukturze  kilkadziesiąt
kilometrów zasięgu.

Ponadto, aby podłączyć skupio-

nych w jednej lokalizacji użytkow-
ników do siebie nawzajem oraz do
stacji bazowej na długich dystan-
sach stosuje się także łącza punkt-
punkt (backhaul).

Późniejsze wydania standardu

umożliwiają pokrycie większych ob-
szarów  dostępowych,  zalecając  ar-
chitekturę oczkową typu mesh. Po-
zwala ona użytkownikowi łączyć się
bezpośrednio  z  innym  klientem  i  w
ten sposób uzyskiwać dostęp do za-
sobów sieci WiMAX. Pomimo swojej
dużej złożoności architektura ta jest
łatwo  skalowalna,  rozwiązuje  tak-
że  problem  interferencji  w  sieciach
pracujących  w  paśmie  nielicencjo-
nowanym.  Dodawanie  nowych  łącz
802.16 jest stosunkowo proste i ta-
nie,  istnieją  ścieżki  zastępcze  dla

Niebezpieczny WiMAX

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

danej transmisji, dlatego też cała
komunikacja jest stabilna.

Z punktu widzenia użytkownika,

oprócz  zapewnienia  stabilności
usług,  z  których  korzysta,  priory-
tetem  jest  zabezpieczenie  danych,
które planuje przesłać w sieci.

Bezpieczeństwo

Standard  WiMAX,  gwarantując
transmisję o wysokiej przepływno-
ści,  zapewnia  także  bezpieczeń-
stwo wymiany danych na wysokim
poziomie. Grupa IE EE 802.16 za-
proponowała  następujące  mecha-
nizmy zabezpieczania transmisji:

• autentyfikacja terminala (wy-

miana certyfikatów w celu unie-
możliwienia wejścia do systemu
podejrzanym urządzeniom),

• autentyfikacja użytkownika (re-

alizowana za pomocą protoko-
łu EAP – Extensible Authentica-
tion Protocol),

• szyfrowanie danych (realizowa-

ne za pomocą protokołu DES
– Data Encryption Standard lub
AES – Advanced Encryption
Standard),

• szyfrowanie każdej usługi uni-

kalnym kluczem prywatnym,
asocjacja odmiennym syste-
mem zabezpieczeń.

Czy  z  bezpieczeństwem  WiMAX
jest aż tak dobrze? Całkiem nieko-
niecznie.  Portal  prowadzony  przez
firmę analityczną ABI Research in-
formuje,  że  gdy  tylko  ruszy  pierw-
sza sieć WiMAX, od razu zacznie-
my się dowiadywać o tym, jak wie-
le jest w nich luk. Podzielono je już
nawet na kategorie.

W Polsce WiMAX nie rozwija

się  zbyt  szybko.  Z  pewnością  jest
bezpieczniejszy  od  WiFi,  ale  do
najbezpieczniejszych  sieci  nie  na-
leży.  Wspomniane  kategorie  błę-
dów to:

• luki w komputerach użytkowni-

ków,

• problemy z systemem wykrywa-

nia włamań,

• dziury w innych urządzeniach

podłączanych do sieci WiMAX.

ABI Research wspomina, że termi-
nale  wykorzystywane  przez  użyt-
kowników  muszą  zostać  wypo-
sażone  w  systemy  umożliwiające
sprawne przetwarzanie kluczy szy-
frujących AES, a producenci innych
urządzeń  sieciowych  powinni  do-
dać do nich sprzętowe i programo-
wy systemy zabezpieczające i wy-
krywające włamania.

Firma analityczna ABI Rese-

arch ostrzega przed licznymi luka-
mi w zabezpieczeniach technolo-
gii WiMAX. Jeśli nie uczysz się na
błędach przeszłości, będziesz mu-
siał je powtórzyć - mówi wicepre-
zes ABI, Stan Schatt.

Pierwsi użytkownicy sieci Wi-Fi

żyli w złudnym poczuciu bezpieczeń-
stwa do czasu, aż zaczęto odkrywać
poważne błędy. WiMAX Forum pod-
kreśla,  że  technologia  WiMAX  jest
znacznie  bardziej  bezpieczna  od
Wi-Fi. W rezultacie użytkownicy Wi-
MAKSA  mogą  podobnie  łudzić  się,
że są bezpieczni.

Zdaniem Schatta, o poważnych

dziurach w zabezpieczeniach za-
czniemy dowiadywać się, gdy tylko
ruszy pierwsza duża sieć WiMAX.

Błędy w tej technologii podzie-

lono na trzy kategorie: luki w kom-
puterach użytkowników, problemy
z systemem wykrywania włamań
oraz dziury w innych urządzeniach
podłączanych do sieci WiMAX.

ABI podkreśla, że terminale

wykorzystywane  przez  użytkow-
ników  muszą  zostać  wyposażone
w  systemy  umożliwiające  sprawne
przetwarzanie  kluczy  szyfrujących
AES,  a  producenci  innych  urzą-
dzeń  sieciowych  powinni  dodać

do nich sprzętowe i programowy
systemy zabezpieczające i wykry-
wające włamania.

Szczególnie niebezpieczny jest

fakt, iż poza kilkoma wielkimi produ-
centami sprzętu sieciowego jak Mo-
torola,  Nortel  czy  Alcatel,  niewiele
firm  zainteresowanych  technologią
WiMAX ma wiedzę i doświadczenie
konieczne  do  zabezpieczenia  sieci.
Z  drugiej  jednak  strony,  braki  te  to
idealna  nisza  rynkowa  dla  niewiel-
kich  firm  specjalizujących  się  w  za-
bezpieczeniach.

Zdaniem analityków ABI istnie-

je  więc  pole  do  popisu  dla  firm  ta-
kich jak Cavium Networks, AirTight
Networks czy Redline Communica-
tions,  które  potrafią  zadbać  o  bez-
pieczeństwo  sieci.  Muszą  one  jed-
nak pamiętać, że, jak wskazują do-
świadczenia  z  sieciami  Wi-Fi,  dla
klientów  końcowych  najbardziej
atrakcyjne są rozwiązania zintegro-
wane, więc mniejsze firmy powinny
oferować swoje produkty we współ-
pracy  z  wymienionymi  powyżej  gi-
gantami.

Nowości

Koncern Intel poinformował o ukoń-
czeniu  prac  nad  prototypem  ukła-
du  WiMAX,  którego  pierwsze  eg-
zemplarze  zostaną  zainstalowane
w  notebookach  na  początku  2008
roku  jako  komponent  chipsetu  Wi-
MAX Connection 2300.

Nowy chipset WiMAX firmy Intel

został  zaprezentowany  na  konfe-
rencji 3G World Congress and Mo-
bility  Marketplace  w  Hongkongu.
To krok naprzód w zakresie realiza-
cji  planu  koncernu  Intel,  jakim  jest
stworzenie  platformy  komunikacyj-
nej,  w  całości  opartej  na  techno-
logii WiMAX, jaka ma szansę zdo-
być  większą  popularność  niż  łącz-
ność Wi-Fi. Układ WiMAX Connec-
tion 2300 łączy zalety obydwu tych
technologii.

Kolejnym krokiem na ścieżce

rozwoju technologii WiMAX bę-
dzie planowane roczne testowanie
układów, tak aby w 2008 roku trafić
mogły do konsumentów. l

O autorze

Własciciel i założyciel IT Studio to inż.
informatyk  z  wieloletnim  doświadcze-
niem  w  branży  IT.  Zarządzał  sieciami
i  telekomunikacją  w  logistyce  i  ban-
kach.  Kierował  i  uczestniczył  w  wielu
wdrożeniach  i  projektach  informatycz-
nych. Kontakt z autorem:
pbaszkowski@it-studio.pl
(www.it-studio.pl).

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

owy model pracy wymaga zupełnie in-
nego spojrzenia na bezpieczeństwo
firmy. Osiągnięcie żądanego poziomu

bezpieczeństwa jest w tym wypadku dużo trud-
niejsze niż w przypadku hermetycznego środo-
wiska sieci firmy. Nie dość, że w firmach poja-
wia się coraz więcej sprzętu przenośnego, to
jednocześnie zwiększa się ilość danych, jaka
jest na nim przechowywana. Są to głównie da-
ne stanowiące własność intelektualną instytu-
cji, informacje niezbędne do prowadzenia biz-
nesu, dane klientów i pracowników.

Niniejszy artykuł kompleksowo ujmuje pro-

blem bezpieczeństwa komputerów przenośnych
oraz przedstawia środki i praktyki w zakresie ich
ochrony, a także dotyka kwestię minimalizacji
ryzyka wykorzystywania laptopów w instytucji.

Artykuł skierowany jest przede wszystkim

do osób zajmujących się zarządzaniem i admi-
nistracją bezpieczeństwem IT w firmach, choć
część podawanych tu informacji ma charakter
bardzo ogólny i z powodzeniem mogą być one
odniesione do użytku prywatnego.

Mobilne (nie)bezpieczeństwo

Zagrożenia związane z komputerami przeno-
śnymi w łatwy sposób można umownie podzie-

lić na: zagrożenia fizyczne, zagrożenia danych,
zagrożenia komunikacyjne oraz zagrożenia
osobowe.

Zagrożenia fizyczne to w przypadku laptopów

zwłaszcza możliwość utraty urządzenia. Laptopy
są szczególnie podatne na zniszczenie, zagubie-
nie, uszkodzenie, a przede wszystkim, wyjątkowo
często padają łupem złodziei, choćby ze względu
na stosunkowo wysoką cenę oraz możliwość ła-
twej odsprzedaży. Jeśli skradziony laptop zawie-
ra cenne dane, straty mogą być niewspółmierne
do wartości samego urządzenia. Jednocześnie

Mobilne

(nie)bezpieczeństwo

Piotr Błaszczeć, Tadeusz Calanca

stopień trudności

Praca mobilna to wielkie wyzwanie, jakim jest zapewnienie

odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa firmowych zasobów,

które wraz z pracownikiem migrują poza obszar firmy. Niskie

i wciąż spadające ceny laptopów powodują, iż coraz częściej

wykorzystywane są one jako podstawowe narzędzie pracownika,

często też całkowicie wypierają tradycyjny komputer desktopowy.

Z artykułu dowiesz się

• dlaczego laptopy to ogromne niebezpieczeń-

stwo dla organizacji,

• jakie zagrożenia związane są z wykorzysta-

niem sprzętu przenośnego,

• jakie środki uchronią firmę przed wyciekiem

i utratą danych z urządzeń przenośnych.

Co powinieneś wiedzieć

• znać podstawowe zasady ochrony danych oraz

pojęć związanych z sieciami WAN/WLAN.

Mobilne (nie)bezpieczeństwo

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

mogą być to straty nie tylko stricte ma-
terialne, ucierpieć może też wizerunek
danej instytucji i zaufanie do niej.

Przykłady takich incydentów moż-

na mnożyć, przytoczymy tu tylko naj-
głośniejsze sprawy z ubiegłego roku:

• z domu jednego z pracowników

United  States  Veteran’s  Admini-
stration  (urzędu  zajmującego  się
w  USA  sprawami  weteranów),
skradziono  służbowego  laptopa,
na  którym  znajdowały  się  dane
osobowe 26,5 mln żyjących osób,

• z bagażnika samochodu pracow-

ników  firmy  Ernst  &  Young  znik-
nął  laptop,  na  którym  –  jak  się
okazało  wkrótce  –  znajdowały
się dane przeszło 230 000 osób,
głównie  pracowników  firm  Sun,
IBM, Cisco, BP oraz Nokia.

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt,
iż większość kradzieży nie jest w ogó-
le związana z wartością danych, jakie
znajdują się na urządzeniu. Działania
złodziei mają zwykle na celu jedynie
zdobycie korzyści majątkowych, z ty-
tułu odsprzedania urządzenia.

Zagrożenie danych ma miejsce

w sytuacji, w których bezpośrednio na-
rażamy dane na utratę lub dostęp osób
nieuprawnionych.  Laptopy,  tak  samo
jak  inne  komputery,  narażone  są  na
bezpośredni atak hakera, który uzyskał
fizyczny dostęp do urządzenia. Szcze-
gólnie zaś podatne na atak są systemy,
w których nie wykorzystuje się autory-
zacji,  uprawnień,  szyfrowania  czy  też
mechanizmów rozliczeniowych.

Zagrożenia komunikacyjne to

zagrożenia wynikające z faktu podłą-
czenia urządzenia do sieci telekomu-
nikacyjnych. Laptopy narażone są tu
na działanie wszelkiej maści malware
oraz na zdalne ataki hakerów.

Zagrożenia osobowe to zagrożenia

związane z personelem wykorzystują-
cym sprzęt bezprzewodowy. O tych za-
grożeniach zapomina się najczęściej,
a przecież użytkownik nie znający
zasad bezpiecznego posługiwania się
sprzętem przenośnym stanowi ogrom-
ne zagrożenie dla całej firmy.

Spektrum zagrożeń jest bardzo

szerokie. Istnieje wiele zagrożeń
mających ogólne zastosowanie do

systemów  komputerowych,  jak  rów-
nież wiele źródeł niebezpieczeństw,
wynikających z zastosowania sprzę-
tu  przenośnego.  Można  więc  okre-
ślić  ryzyko  wykorzystania  sprzętu
przenośnego jako bardzo wysokie.

Pilnuj swojego laptopa

Kluczowym  ogniwem  procesu  za-
pewnienia bezpieczeństwa jest pełna
rozliczalność, co w praktyce oznacza,
że którekolwiek z zasobów firmy po-
winny być przypisane do pracownika.
Odnosząc  to  do  laptopów  i  innych
urządzeń  przenośnych,  podstawo-
wym zadaniem jest ustalenie, kto jest
odpowiedzialny za urządzenie, nawet
w  sytuacji,  w  której  z  danego  urzą-
dzenia korzysta wiele osób.

Przykładowo, laptop może być

wykorzystywany  jednocześnie  przez
wiele działów firmy. Przed prezenta-
cją  prowadzący  pobiera  urządzenie
od wyznaczonej osoby odpowiedzial-
nej za sprzęt. Zadaniem osoby odpo-
wiedzialnej  jest  przekazanie  sprzętu
i odnotowanie tego faktu w formie pi-
semnej (np. w dzienniku), a następnie
odnotowanie zwrotu sprzętu.

Wykorzystanie laptopa powinno

być uzasadnione potrzebami wynikają-
cym z pełnionej funkcji czy stanowiska
w instytucji oraz być każdorazowo po-
twierdzone pisemną zgodą kierownika
jednostki. Zgoda ta powinna przenosić
na użytkownika obowiązek ochrony
powierzonego urządzenia. Obowiązek
ten powinien bezpośrednio wynikać
z przyjętej polityki bezpieczeństwa.

Polityka bezpieczeństwa powinna

w  prosty  sposób  określać,  co  dany
użytkownik może robić, a czego po-
winien  się  wystrzegać.  W  szczegól-
ności powinna określać ona właściwe
praktyki  w  zakresie  bezpiecznego
korzystania z laptopów:

• Proces zabezpieczania laptopa po-

winien rozpocząć się już na etapie
jego kupna: do firmy kupujmy urzą-
dzenia dedykowane, pochodzące
od uznanych producentów, zapew-
niające odpowiedni, możliwie szyb-
ki serwis u klienta oraz posiadające
odpowiednie zabezpieczenia.

• Laptopy ze względu na swoją wa-

gę i rozmiary doskonale sprawują

się  podczas  podróży  samolotem
lub  innym  środkiem  lokomocji,  ale
jednocześnie  są  przez  to  o  wiele
łatwiejsze do zgubienia bądź ukry-
cia  przez  potencjalnego  złodzieja.
Powierzony  laptop  powinno  się
więc mieć zawsze możliwie blisko
siebie.  W  szczególności  zabro-
nione  powinno  być  pozostawianie
laptopa  bez  osobistego  nadzoru
w samochodach, przedziałach ko-
lejowych, przechowalniach bagażu,
salach konferencyjnych oraz innych
miejscach,  w  których  użytkownik
nie  ma  możliwości  sprawowania
nad nimi skutecznego nadzoru.

• Urządzenie powinno być przeno-

szone w torbie, która nie zdradza
swojej  zawartości,  przykładowo:
jeśli  korzystamy  z  oryginalnych
toreb  producentów  laptopów,
emblemat  HP,  czy  Dell  może
zachęcać  złodzieja  do  podjęcia
kradzieży.  Zamiast  tego,  lepiej
schować komputer w plecaku lub
w nie przyciągającej uwagi prze-
stępców  torbie,  która  nie  będzie
sugerowała cennej zawartości.

• Jeśli urządzenie będzie przez

dłuższy  czas  wykorzystywane
w jednym miejscu, pomocnym roz-
wiązaniem jest korzystanie z linek
zabezpieczających.  Prawie  każdy
laptop  ma  jedno  miejsce  (mały
owalny  lub  prostokątny  otwór)
specjalnie wzmocnione, które służy
do podpięcia stalowej linki. Jeśli już
jesteśmy zmuszeni do pozostawie-
nia sprzętu bez dozoru w punktach
ogólnodostępnych np. biurze, pod-
pina się go do nogi stolika, grzejnika
czy czegokolwiek innego, co może
zapobiec próbie kradzieży.

• Każdy firmowy laptop powinien

być  wyraźnie  oznakowany.  Najle-
piej  posłużyć  się  rzucającym  się
w oczy oznaczeniem, które będzie
trudne do usunięcia przez złodzie-
ja,  np.  wygrawerowanie  numeru
inwentarzowego  z  nazwą  firmy.
Takie oznaczenie może zniechęcić
złodzieja do kradzieży, gdyż ozna-
czony laptop dużo trudniej będzie
odsprzedać innej osobie.

• Osoba odpowiedzialna w firmie

za sprzęt komputerowy powinna
prowadzić ewidencję urządzeń

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

przenośnych,  zawierającą  przy-
najmniej:  model,  numer  seryjny,
kopię  dowodu  zakupu  oraz  opis
laptopa.

Chroń swój system

Znając  zasady  ochrony  fizycznej,
można  przystąpić  do  zabezpiecze-
nia samego systemu i danych na nim
przetwarzanych. W tym miejscu na-
leży zwrócić uwagę, że laptop z za-
łożenia nie jest serwerem i właściwie
ilość  danych  kluczowych,  jaka  po-
winna być za jego pomocą przetwa-
rzana  powinna  być  ograniczona  do
absolutnego  minimum.  Można  więc
rozważyć, czy laptop nie mógłby być
zupełnie  pozbawiony  danych  i  wy-
stępować w roli cienkiego klienta.

Podstawową ochroną każdego

komputera  przenośnego  jest  mecha-
nizm  autoryzacji  użytkownika.  Jed-
nakże, w obecnej erze script kiddies,
hasło zabezpieczające system nie ma
już  praktycznie  żadnego  znaczenia.
Wcale  nie  trzeba  specjalnej  wiedzy,
by hasło obejść, poznać czy złamać.
Na  popularnych  portalach  społecz-
nościowych  można  przeglądać  filmy
instruktażowe: jak w prosty sposób za
pomocą programu Ophcrack wydobyć
hasło systemowe. Jak więc bezpiecz-
nie autoryzować użytkownika?

W tej sytuacji pomocne jest zasto-

sowanie  haseł  BIOS:  jedno  powinno
uniemożliwiać  uruchomienie  kompu-
tera,  drugie  natomiast  zabezpieczać
dostęp  do  konfiguracji.  W  kompute-
rach  przenośnych  BIOS  to  newral-
giczne miejsce i nie jest prosto obejść
nawet podstawowe hasło np. poprzez
wyciągnięcie  na  chwilę  baterii  pod-
trzymującej napięcie, jak w przypadku
komputerów  stacjonarnych  (chociaż
zależy to w głównej mierze od produ-
centa oraz modelu sprzętu).

BIOS powinien być tak skonfigu-

rowany, aby bootowanie było możliwe
wyłącznie z dysku twardego. Powin-
na być też wyłączona możliwość wy-
wołania  tzw.  BOOT  sequence  przez
jakikolwiek  przypisany  klawisz.  Za-
bezpieczenie  to  jest  bardzo  ważne,
ponieważ  jak  wspomnieliśmy  już
wcześniej,  w  ten  sposób  zamykamy
drogę wszystkim, którzy chcą dostać
się  do  naszych  danych  za  pomocą

różnego  rodzaju  systemów  LiveCD.
Oczywiste jest, że hasło konfiguracji
BIOS  powinno  być  znane  wyłącznie
administratorowi  i  w  żadnym  wy-
padku  nie  powinno  być  przekazane
użytkownikowi.

Jednak najlepszym rozwiązaniem

jest  ustawienie  hasła  dostępowego
do dysku twardego. Niestety, nie jest
to rozwiązanie dostępne we wszyst-
kich  laptopach,  stosuje  się  je  raczej
w  droższych  modelach.  Od  strony
użytkownika wygląda to podobnie, jak
hasło startowe ustawiane w BIOS. Je-
śli ktoś ukradnie komputer, wymontuje
dysk i podłączy do nowego kompute-
ra, to nie uzyska dostępu do żadnych
danych,  gdyż  zadziała  mechanizm
szyfrujący.  Hasło  można  obejść,  ale
tylko  kontaktując  się  z  producentem
sprzętu.  Po  weryfikacji,  pozwalają-
cej  na  ustalenie,  czy  dzwoniący  jest
prawowitym  posiadaczem  laptopa,
zostanie  mu  przekazane  hasło  za-
stępcze,  które  jest  indywidualne  dla
każdego dysku. Hasło takie ustala się
na podstawie numeru seryjnego lap-
topa.  Oczywiście  kluczowy  jest  tutaj
proces weryfikacji osoby dzwoniącej.
Producenci  laptopów  przywiązują
szczególną  wagę  do  spraw  bezpie-
czeństwa  i  prowadzą  bazę  danych
klientów  oraz  kupionych  przez  nich
produktów. Jeśli firma zgłosi kradzież
laptopa,  to  taka  informacja  zostaje
odnotowana  w  bazie.  Jeśli  do  pro-
ducenta zadzwoni złodziej lub osoba
nieuprawniona  z  prośbą  o  usunięcie
hasła, a została zgłoszona uprzednio
kradzież,  to  do  siedziby,  jaką  poda
dzwoniący,  przyjedzie  serwisant
w  asyście  Policji,  która  zweryfikuje,
czy rzeczywiście komputer ten został
nabyty w sposób legalny.

Dobrym pomysłem, szczegól-

nie  gdy  laptop  pozbawiony  jest
możliwości  autoryzacji  dostępu  do
dysku  twardego,  jest  wykorzystanie
zewnętrznego oprogramowania, szy-
frującego  dostęp  do  całych  dysków
lub partycji. Programy te wykorzystują
mechanizm  Pre-boot  authentication,
który polega na tym, że uprawnienia
użytkownika  są  weryfikowane,  za-
nim  jeszcze  zostanie  uruchomiony
system  operacyjny.  Programy  takie
pozwalają  także  na  zastosowanie

dwustopniowego

uwierzytelnienia

przy wykorzystaniu tokenów lub kart
kryptograficznych. Proces szyfrowa-
nia i deszyfrowania danych odbywa
się w locie i są to operacje niezauwa-
żalne dla użytkownika.

Zupełną nowością w dziedzinie

szyfrowania  jest  wprowadzanie  tych
mechanizmów  do  samej  konstrukcji
dysku twardego. Dzięki temu dane bę-
dą chronione niezależnie od systemu
operacyjnego,  zastosowanego  opro-
gramowania czy możliwości BIOS-u.

W przypadku braku możliwości

wykorzystania  zaawansowanego
oprogramowania szyfrującego moż-
na się posłużyć narzędziami wbudo-
wanymi w sam system. W przypadku
Windows  XP  mamy  do  dyspozycji
całkiem  bezpieczny  mechanizm
EFS,  zaś  w  nowym  systemie  Vista
zastosowano mechanizm Bitlocker.

W dalszej kolejności, konieczne

jest ustawienie hasła do systemu, któ-
rego  posiadanie  jest  oczywistym  wy-
mogiem,  tak  samo  jak  zdefiniowanie
czasu,  po  którym  w  przypadku  bez-
czynności komputer zostanie zabloko-
wany. Co także oczywiste, użytkownik
powinien korzystać wyłącznie z upraw-
nień podstawowych i nie powinien – tak
jak to się niestety zwykle zdarza, pra-
cować jako lokalny administrator. Naj-
lepszą praktyką jest, gdy zwykły użyt-
kownik  pracuje  na  koncie  zdefiniowa-
nym w sieci (np. za pomocą Active Di-
rectory) swojej firmy z określonym cza-
sem dzierżawy – czyli logowanie się na
konto sieciowe off-line.

Zasady tworzenia haseł, czas

blokowania  stacji  i  inne  parametry
związane  z  bezpieczeństwem  po-
winna  regulować  przyjęta  polityka
bezpieczeństwa.

Jak każdy komputer, tak i laptop po-

winien być wyposażony w system anty-
wirusowy, a sam system oraz aplikacje
powinny  być  regularnie  patchowane.
Konfiguracja  systemów  powinna  za-
kładać  maksymalną  możliwą  automa-
tyzację tych operacji, gdyż nie można
liczyć na to, że użytkownik zadba o to
sam.  Oczywiście  wielkim  błędem  jest
wykorzystanie  systemów  plików,  nie
zapewniających  właściwej  autoryzacji
i rozliczenia dostępu zasobów, jak np.
FAT.  Nie  zaszkodzi  też  wyłączenie

Mobilne (nie)bezpieczeństwo

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

niepotrzebnych urządzeń, takich jak
np. porty podczerwieni, i ograniczenie
możliwości wykorzystania nośników
wymiennych takich jak pen-drive.

Najbardziej

znaną

praktyką

ochrony  danych  jest  wykonywanie
kopii zapasowych. Niestety, w prakty-
ce bardzo często się o tym zapomina,
szczególnie  w  stosunku  do  danych
zawartych  na  urządzeniach  przeno-
śnych.  W  tym  wypadku  nie  chodzi
zwykle  o  dostęp  osób  trzecich,  ale
o  zwykły,  częsty  przypadek  uszko-
dzenia  urządzenia  czy  dysku.  Tak
więc, mimo tego, iż jest to oczywista
praktyka, należy stworzyć procedury
zapewniające  regularne  wykonywa-
nie  kopii  zapasowych  z  urządzeń
przenośnych oraz ich testowania.

Do wykonywania kopii powinny

także  zachęcać  incydenty  z  bate-
riami.  Ostatnie  miesiące  pokazują,
że baterie mogą być bardzo niebez-
pieczne, co potwierdzają przypadki,
w  których  bateria  spowodowała
wybuch, czy też zapalenie się kom-
putera.  Wybuchy  były  spowodowa-
ne  błędami  konstrukcyjnymi,  więc
producenci  takie  baterie  szybko
wymieniali. Niestety, jeśli już nastą-
piła  eksplozja  baterii,  to  zagrożeni
byli nie tylko użytkownicy, ale także

dane na urządzeniach. Bez kopii
zapasowej w tym wypadku nic się
nie zdziała, choć można oczywiście
wynająć specjalistyczną firmę, która
podejmie próbę odzyskania danych.

Łącz się bezpiecznie

To,  co  jest  szczególnym  problemem
w  pracy  mobilnej,  to  zrealizowanie
bezpiecznej  komunikacji  z  Internetem
oraz  dostęp  do  sieci  firmowych.  Pod-
stawową  sprawą  jest  ustalenie  tego,
czy w ogóle, i na jakich zasadach urzą-
dzenie przenośne musi się komuniko-
wać z siecią. Choć praktyka wskazuje
na to, że czasem wcale nie ma takiej
potrzeby, to prawie wcale nie bierze się
tego pod uwagę, a pracownikowi w tej
kwestii pozostawia się wolną rękę.

Jeśli jednak pracownik istotnie mu-

si mieć dostęp do Sieci, warto zorien-
tować  się,  na  jakich  zasadach  ma  to
się odbywać. Najlepszym podejściem
do sprawy jest tu wykorzystanie kana-
łów VPN do zestawienia połączenia z
firmowym systemem firewall, przy jed-
noczesnym  zablokowaniu  możliwości
uruchomienia  jakiegokolwiek  innego
połączenia.  Uzyskuje  się  wtedy  kon-
trolę nad ruchem do, i z laptopa. Z dru-
giej strony eliminuje się większość pro-
blemów związanych z łącznością bez-
przewodową.

Jeśli powyższe rozwiązanie nie

jest  możliwe,  dobrą  praktyką  będzie
unikanie  publicznie  dostępnych  hot-
spotów  lub  rezygnacja  z  połączeń
bezprzewodowych  w  standardzie
WLAN. Połączenia te narażone są na
wiele,  stosunkowo  łatwych  do  prze-
prowadzenia  ataków.  Nie  zaszkodzi
też instalacja programowego firewalla.

Pomimo problemów z sieciami

WLAN, są one często wykorzystywa-
ne w ramach organizacji. Jeśli istnieje
konieczność podłączenia laptopa do
takiej sieci, należy zadbać o szyfrowa-
nie takiego połączenia np. protokołem
WPA. W dużych sieciach pomocny
będzie także protokół RADIUS.

Zasady bezpiecznego komuni-

kacji powinny mieć odzwierciedlenie
w przyjętej polityce bezpieczeństwa.

Użytkownicy

Najważniejszą jednak sprawą w pro-
cesie budowania bezpieczeństwa jest

uświadamianie i szkolenie użytkowni-
ków. Użytkownik urządzenia, na któ-
rym  znajdują  się  jakiekolwiek  dane
istotne dla instytucji, musi sobie zdać
sprawę z odpowiedzialności, jaką na
siebie  przyjmuje.  Musi  wiedzieć,  że
całe zabezpieczenie, jakie stosuje fir-
ma nie będzie miało znaczenia, jeśli
on  nie  będzie  stosował  zasad  bez-
piecznego  wykorzystywania  urzą-
dzenia.  Zasady  te,  opracowane  na
potrzeby  firmy,  powinny  być  przed-
stawione  użytkownikom  w  możliwie
łatwy  i  przejrzysty  sposób,  tak  aby
wiedzieli  oni,  w  jaki  sposób  się  za-
chować  w  określonych  sytuacjach.
Ważne jest przy tym, aby nie było to
jednostkowe  zakomunikowanie,  ale
regularne przypominanie i szkolenie.

Podsumowanie

Według raportu IDC, w ubiegłym roku
sprzedano 82 mln. sztuk laptopów, to
jest o 26 % więcej niż w 2005r. IDC
prognozuje, że do 2011 roku laptopy
będą stanowiły ponad połowę sprze-
danych komputerów. Jasno widać, że
mamy do czynienia z globalną zmianą
profilu  użytkownika  komputera.  Do-
tychczas użytkownik przywiązany był
do  swojego  stanowiska  pracy,  teraz
coraz  częściej  stanowisko  wędruje
wraz  z  nim.  Coraz  więcej  firm  rezy-
gnuje  z  tradycyjnych  biur  i  pomiesz-
czeń,  a  pracowników  zatrudniają  na
zasadzie telepracy w domach.

Mając to wszystko na uwadze,

należy  prognozować,  iż  problemy
bezpieczeństwa w zakresie urządzeń
przenośnych będą się pojawiać coraz
częściej,  a  jednocześnie  problemy,
które  nie  zostały  jeszcze  w  firmach
rozwiązane  będą  się  nawarstwiać.
Wszystko  to  pokazuje,  że  najcen-
niejszy  zasób  jakim  dysponują  firmy
– czyli zasoby danych - będą w coraz
większym niebezpieczeństwie. Dlate-
go też bezsprzecznie konieczne jest
ustalenie  wyższego  priorytetu  dla
wysiłków firmy mających na celu za-
pewnienie  bezpiecznej  pracy  za  po-
mocą urządzeń przenośnych. Mamy
nadzieję, iż niniejszy artykuł pozwolił
Państwu na określenie działań, które
należy podjąć i praktyk, które należy
wprowadzić,  aby  lepiej  chronić  Wa-
sze dane. l

Rysunek 1.

Kensington microsaver

O autorach

Piotr Błaszczeć – specjalista ds.

bezpieczeństwa IT, audytor systemów
IT, biegły sądowy, na co dzień Główny
Specjalista Bezpieczeństwa w jednej
z agencji rządowych, członek ISACA
International e-mail:pb@locos.pl

Tadeusz Calanca – specjalista IT,

audytor IT, biegły sądowy, na co dzień
administrator bezpieczeństwa informa-
cji e-mail:tc@locos.pl

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Obrona

drugiej strony, wdrożenie Systemu Zarzą-
dzania Bezpieczeństwem Informacji np. w
celu osiągnięcia zgodności z normą ISO

27001 czy innymi normami, dodaje prestiżu i po-
kazuje firmę jako kompetentną oraz wzbudzają-
cą  zaufanie.  Do  tego  dochodzi  jeszcze  prestiż,
wynikający z posiadania nadal unikalnego w na-
szym kraju certyfikatu bezpieczeństwa informacji,
a to niewątpliwie daje przewagę nad konkurencją.
Bo przecież dla każdej firmy, jak już wspomnia-
łem,  informacja  jest  najcenniejszym  aktywem.
Stąd,  przekazując  swoje  plany  biznesowe,  pro-
jekty, bazy klientów, unikatową wartość intelektu-
alną, chcemy, aby trafiły w dobre ręce i nie prze-
dostały się dalej, dla użytku osób do tego niepo-
wołanych.

Czym tak naprawdę

jest ISO 27001?

Jest to zbiór wytycznych pozwalających każdej
organizacji na wdrożenie sprawnie funkcjonu-
jącego systemu bezpieczeństwa informacji. Na
system bezpieczeństwa składają się następu-
jące dziedziny:

•   polityka bezpieczeństwa informacji,
•   organizacja bezpieczeństwa informacji,
•   zarządzanie aktywami,

•   bezpieczeństwo zasobów ludzkich,
•   bezpieczeństwo fizyczne i środowiskowe,
•   zarządzanie systemami i sieciami,
•   kontrola dostępu,
•   pozyskiwanie, rozwój i utrzymywanie syste-

mów informatycznych,

• zarządzanie incydentami związanymi z bez-

pieczeństwem informacji,

• zarządzanie ciągłością działania,
• zgodność z przepisami prawnymi.

Norma ta jest przeznaczona dla każdego ro-
dzaju działalności biznesowej oraz instytucji
publicznych.

Bezpieczeństwo informacji

a nowoczesny biznes

Tomasz Polaczek

stopień trudności

W ciągu ostatnich dwóch lat temat bezpieczeństwa informacji

stał się w Polsce bardzo popularny. Z jednej strony, wiele firm

zrozumiało, że informacja jest najważniejszym i najcenniejszym

aktywem dla każdej działalności biznesowej oraz urzędowej, a jej

ochrona powinna być jednym z kluczowych aspektów, jakimi

powinna zająć się każda organizacja.

Co powinieneś wiedzieć

•   czym są normy ISO,
•   czym jest norma ISO 27001,
•   bezpieczeństwo to nie tylko informatyka,

Z artykułu dowiesz się

• po co wdrożyć system zarządzania bezpieczeń-

stwem informacji,

• jakie są korzyści biznesowe,
• czy warto wdrożyć ISO 27001.

Bezpieczeństwo informacji a nowoczesny biznes

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Normę ISO 27001 wspiera norma

ISO 17799:2005, która jest zbiorem
praktyk, jakie można zastosować w
każdej organizacji, w celu podniesie-
nia poziomu bezpieczeństwa.

Często jeszcze jest spotykane

niewłaściwe  rozumienie  samej  nor-
my ISO 27001. Wiele organizacji czy
ludzi postrzega tę normę jako prze-
znaczoną  wyłącznie  dla  informaty-
ków. Nic bardziej błędnego. Patrząc
choćby na sam zakres regulowanych
przez  nią  zagadnień,  można  jasno
stwierdzić, że bezpieczeństwo IT to
tylko  jeden  z  obszarów  tematycz-
nych  normy,  ale  nie  jedyny.  To  nor-
ma  ISO  TR/IEC  13335  zajmuje  się
aspektami bezpieczeństwa IT.

Kolejnym, często popełnianym

błędem  jest  podważanie  zasadności
posiadania  systemu  bezpieczeństwa
informacji. Często można jeszcze usły-
szeć  następujące  stwierdzenia  z  ust
przedstawicieli kadry zarządzającej:

• to temat dla informatyków,
• my jesteśmy bezpieczni, bo nic

się nie dzieje,

• my już mamy inne systemy ISO,
• zróbcie nam to jak najszybciej, ale

nie pytajcie nas o wiele, bo mamy
inne sprawy do załatwienia,

• my nie przetwarzamy ważnych

informacji.

Walor biznesowy

Firmy, które wdrożyły lub są w trakcie
wdrażania Systemu Zarządzania Bez-
pieczeństwem  Informacji,  są  tak  na-
prawdę  o  krok  dalej  niż  konkurencja.
Wynika  to  z  tego,  że  mają  one  coś,
czego konkurencja nie posiada, a co
jest bardzo ważne na rynkach między-
narodowych. Obecnie w naszym kraju
występująca sytuacja jest analogiczna
do  tej,  z  początku  lat  90,  gdy  wcho-
dziły do Polski Systemy Zarządzania
Jakością  ISO  9001.  Tak,  jak  teraz
bezpieczeństwo informacji jest nowo-
ścią,  jeszcze  niestety  unikatową  dla
wielu  rodzimych  firm,  tak  samo  było
z  systemem  ISO  9001.  Wtedy  firmy,
które  zdecydowały  wdrożyć  ten  sys-
tem w swoich strukturach, dostały nie
tylko usługę w postaci uporządkowa-
nia, zoptymalizowania i wprowadzenia
wielu  cennych  praktyk,  ale  także,

podobnie  jak  dzisiaj  ma  to  miejsce
z  bezpieczeństwem  informacji,  były
o krok dalej od konkurencji. I do czego
to doprowadziło? Wówczas te bardziej
dojrzałe  firmy  zaczęły  odnotowywać
wzrost  obrotów  i  zainteresowania  ze
strony  firm  zagranicznych,  ponieważ
międzynarodowe  korporacje  wolały
współpracować z firmami, które osią-
gnęły pewien pułap świadomości i kul-
tury  organizacji,  a  firmy,  dla  których
System Zarządzania był niepotrzebną
biurokracją, szybko dostrzegły, że je-
go wdrożenie nie tylko przynosi wiele
pozytywów  samej  organizacji,  w  jej
wewnętrznych  strukturach,  ale  także
powoduje,  że  firma  staje  się  bardziej
atrakcyjna  na  rynku.  Doprowadziło
to  do  sytuacji,  w  której  posiadanie
wdrożonych  norm  ISO  9001  stało
się  koniecznością.  I  należy  pamiętać
o  tym,  że  posiadanie  certyfikatu  na
zgodność  z  systemem  ISO  9001  dla
firm, które jako pierwsze go wdrożyły,
było dużym atutem, a dla pozostałych,
po prostu koniecznym wymogiem ist-
nienia na rynku i rozwoju firmy.

Analogiczna sytuacja ma miejsce

w  dzisiejszych  czasach.  Firmy,  które
już  posiadają  certyfikat  bezpieczeń-
stwa informacji ISO 27001 lub inny, są
o krok dalej niż konkurencja, tak samo
jak miało to miejsce w przypadku Sys-
temów Zarządzania Jakością. Wpływa
to tym samym na większy wzrost za-
interesowania  ze  strony  partnerów,  z
którymi  rodzime  firmy  chcą  nawiązać
współpracę.  Dlaczego  tak  się  dzieje?
Ponieważ  w  krajach  Unii  Europejskiej
i państwach spoza niej, większość firm
posiada tego typu systemy, a co za tym
idzie, stawia wymagania również swo-
im  partnerom  biznesowym,  aby  udo-
wodnili,  że  potrafią  odpowiednio  za-
dbać  o  bezpieczeństwo  informacji.  I
jest to naturalna reakcja. Sam fakt po-
siadania w swych strukturach sprawnie
funkcjonującego Systemu Zarządzania
Bezpieczeństwem Informacji nie gwa-
rantuje zamierzonej ochrony, gdyż mo-
że  wystąpić  sytuacja,  w  której  nasze
dane będą bezpieczne wewnątrz orga-
nizacji, ale przekazane partnerowi w ra-
mach współpracy mogą przedostawać
się w ręce osób niepowołanych, ponie-
waż nasz partner nie ma wystarczają-
cej wiedzy i przeszkolonego persone-

lu w zakresie ochrony i bezpieczeństwa
informacji.  Wtedy  może  teoretycznie
wystąpić  sytuacja,  w  której  firma  po-
siadająca system bezpieczeństwa za-
stanowi się nad sensem jego posiada-
nia, ponieważ poświęciła ogromne pie-
niądze, czas i zasoby na jego wdroże-
nie, utrzymanie i monitorowanie, a jed-
na  sytuacja  sprawiła,  że  cenne  dane,
które chroniła i tak wyciekły np. do kon-
kurencji. Dlatego też, w celu uniknięcia
takich  sytuacji,  naturalną  rzeczą  jest,
że firmy posiadające dany system, bę-
dą wymagać tego od swoich partnerów
biznesowych.

Mówiąc o czynniku biznesowym

posiadania certyfikatu bezpieczeństwa
informacji,  nie  możemy  zapomnieć  o
pozostałych, pozabiznesowych aspek-
tach wdrożenia takiego systemu. Cho-
dzi  tu  oczywiście  o  zagrożenia  ujaw-
nienia lub kradzieży cennych informa-
cji, na jakie są w dzisiejszych czasach
narażone  organizacje.  Jesteśmy  in-
formowani  o  spektakularnych  włama-
niach  hakerów  i  crackerów,  o  parali-
żu  wielu  korporacji  spowodowanym
jednym  wirusem  komputerowym,  któ-
ry bardziej dezorganizuje działanie in-
frastruktury  informatycznej  niż  wykra-
da  cenne  informacje,  choć  tego  typu
techniki  też  są  stosowane.  Reasumu-
jąc, w wielu firmach w naszym kraju pa-
nuje niestety przeświadczenie, że Sys-
tem Zarządzania Bezpieczeństwem In-
formacji jest związany wyłącznie z in-
formatyką, w związku z tym temat ten
jest cedowany na działy IT. Jak wspo-
mniałem, jest to poważny błąd w rozu-
mieniu  tematyki  bezpieczeństwa,  po-
woduje on bowiem odsunięcie kierow-
nictwa od zagadnień bezpieczeństwa.
Tutaj  warto  wspomnieć  o  najważniej-
szym, a często pomijanym zagrożeniu,
na jakie jest narażona każda organiza-
cja, a mianowicie o najsłabszym ogni-
wie – o człowieku. To nie wirusy kom-
puterowe, nie tylko hakerzy czy cracke-
rzy są największym zagrożeniem, sta-
nowią je natomiast pracownicy organi-
zacji.  Cenne  informacje  wyciekają  na
zewnątrz firmy zarówno w sposób nie-
świadomy i przypadkowy, jak i w spo-
sób w pełni świadomy. Jest to duży pro-
blem dla wielu firm, w wyniku wydosta-
nia się na zewnątrz ważnych informacji
konkurencja może się wiele dowiedzieć

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Obrona

o szczegółach naszej działalności. Nie
należy rzecz jasna popadać w parano-
ję, gdy stwierdzi się, że z każdej firmy
wyciekają dane, wynoszone przez pra-
cowników. Trzeba zabezpieczyć się na-
tomiast przed mało komfortową sytu-
acją, w którą firma może popaść. Cho-
dzi szczególnie o kłopoty natury praw-
nej, gdy kontrahent oskarży daną orga-
nizację o wyciek swoich danych.

Dlatego też dobrą praktyką,

a wręcz nieformalnym wymogiem, jest
zadbanie  przez  firmy  o  przynajmniej
minimum  bezpieczeństwa  informacji.
Warto  mieć  na  uwadze,  że  gdy  na-
dejdzie  dzień,  w  którym  owe  bezpie-
czeństwo  zostanie  naruszone  lub  co
gorsza  legnie  w  gruzach,  to  właśnie
kierownictwo firmy będzie odpowiada-
ło za taki stan rzeczy, a marka firmy,
budowana przez wiele lat ciężką pra-
cą, może w jeden dzień stracić prestiż
i  znaczenie.  Dlatego  warto  zadbać
o bezpieczeństwo informacji już teraz.

Największym

zagrożeniem

bezpieczeństwa

jest człowiek

Nie  należy  jednak  zapominać,  że  na
skuteczną ochronę każdej organizacji
przed  wyciekiem  jakichkolwiek  infor-
macji  w  ogromnym  stopiu  wpływa
świadomość pracujących w niej osób.
To człowiek jest najsłabszym ogniwem
każdego  systemu  bezpieczeństwa
i to celowe działanie człowieka bądź,
co gorsza, jego nieświadome nawyki,
mogą  doprowadzić  do  poważnych
konsekwencji  zarówno  biznesowych,
jak  i  prawnych.  System  bezpieczeń-
stwa nie ma racji bytu, gdy ludzie nie
zachowują  go,  nie  postępują  zgodnie
z  jego  zaleceniami.  System,  który
w  wielu  jeszcze  firmach  pozostaje
jedynie  ładnie  wyglądającą  doku-
mentacją,  nie  spełni  swoich  zadań.
Często  zdarza  się,  że  pracownicy  są
zaangażowani  w  system  w  trakcie
jego  wdrażania,  lecz  po  zakończeniu
tych operacji, z biegiem czasu omijane
są  procedury  bądź  wiele  z  nich  staje
się  martwymi  punktami.  To  właśnie
stanowi  największe  zagrożenie,  nie
tylko  zresztą  ze  strony  określonej
organizacji,  ale  także  zagrożenie  dla
biznesu. Firma posiadająca system np.

ISO 27001, co roku musi przejść tzw.
audyt nadzoru z jednostki certyfikują-
cej.  W  przypadku  stwierdzenia  przez
audytora,  że  system  w  organizacji
w ogóle nie istnieje, certyfikat zostaje
wstrzymany, co może się wiązać z po-
ważnymi  konsekwencjami  dla  organi-
zacji  na  zewnątrz.  W  przypadku,  gdy
certyfikat był wymagany w działalności
biznesowej danej organizacji w jakim-
kolwiek obszarze biznesu, jego utrata
wiąże się z utratą reputacji i zaufania
wśród  kontrahentów,  współpracowni-
ków.  A  to  może  się  z  kolei  przełożyć
na  zmniejszenie  np.  obrotów  firmy.
Informacja o tym, że dana organizacja
utraciła certyfikat bezpieczeństwa, jest
sygnałem  dla  innych  podmiotów  czy
też  konkurencji,  że  może  nie  należy
utrzymywać bądź nawiązywać współ-
pracy  z  organizacją,  która  przestała
dbać  o  ochronę  ważnych  infomacji.
Oczywiście są to nieraz daleko idące
wnioski, ale nie wiemy nigdy, czy tego
typu sytuacja nie będzie miała miejsca
już jutro w jakiejś organizacji.

Dlatego tak ważne jest uświa-

domienie pracowników w zakresie
bezpieczeństwa informacji oraz stałe
szkolenie ich w tym zakresie.

Każdy z nas słyszał w mediach

o  przypadkach,  gdy  znaleziono  źle
pocięte dokumenty w koszu na śmieci,
gdy ginęły dyski twarde ważnych po-
staci biznesu i polityki z bardzo ważny-
mi  poufnymi  danymi.  Wszystkie  tego
typu  przypadki  mogą  mieć  miejsce
właśnie na skutek niskiej świadomości
zagadnień  bezpieczeństwa  i  ochrony
informacji.  I  dopóki  organizacje  oraz
instytucje publiczne nie nabędą pełnej
świadomości w zakresie ochrony swo-
ich  informacji,  takie  przypadki  będą
odnotowywane.

Polskie realia

W  Polsce  bezpieczeństwo  informacji
rozumiane  jest  głównie  jako  ochrona
danych  osobowych  i  informacji  nie-
jawnych.  Nie  każda  firma  posiada
kancelarię  tajną,  a  przecież  każda
przetwarza  dane  osobowe.  Dane
osobowe  są  informacjami  wrażliwy-
mi  i  należy  je  odpowiednio  chronić.
O  ich  bezpieczeństwie  mówi  Ustawa
o Ochronie Danych Osobowych i Roz-
porządzenie MSWiA odnośnie bezpie-

czeństwa systemów informatycznych
przetwarzających dane osobowe.

W tym przypadku, każda firma,

w myśl Ustawy, musi mieć wdrożo-
ną politykę bezpieczeństwa danych
osobowych.

Jednak należy pamiętać, że wdro-

żenie takiej polityki wiąże się wyłącznie
z ochroną informacji pt. dane osobowe.
Tymczasem w organizacjach pozostaje
jeszcze wiele innych danych, o których
bezpieczeństwo zadbać powinien wła-
śnie sprawnie wdrożony i funkcjonujący
system zarządzania bezpieczeństwem
informacji ISO 27001.

Nowe stanowiska?

Należy  też  zauważyć,  że  sygnałem
świadczącym  o  tym,  że  w  Polsce
ochrona  informacji  staje  się  ważnym
aspektem  działania  wielu  organiza-
cji jest fakt, że tworzonych jest coraz
więcej stanowisk pracy związanych z
ochroną informacji. Coraz częściej bę-
dą poszukiwani specjaliści od ochrony
informacji - pełnomocnicy ds. bezpie-
czeństwa informacji – taka funkcja jest
wymagana w przypadku, gdy organi-
zacja posiada ISO 27001 czy też sta-
nowisko  Administratora  Bezpieczeń-
stwa Informacji (ABI), wywodzące się
z zapisów Ustawy o Ochronie Danych
Osobowych.

Ważną cechą osób pełniących te

stanowiska jest posiadanie odpowied-
nio  wysokich  kompetencji.  Potrzebna
tu  jest  duża  wiedza  merytoryczna,
a  także  praktyczna.  Na  świecie  jest
wiele  certyfikatów,  które  można  zdo-
być  podnosząc  swoje  kompetencje
w  tym  zakresie.  Od  CISA  i  CISM
nadawanych  przez  organizację  ISA-
CA,  poprzez  CISSA  i  audytorów
wewnętrznych  i  wiodących,  których
kształcą jednostki certyfikujące.

Każda z tych kompetencji będzie

potrzebna przy ubieganiu się o tego
typu stanowisko - tego wymagają bo-
wiem opisane tutaj standardy. l

O autorze

Autor jest Product Managerem ds. Za-
rządzania bezpieczeństwem informacji
w Computer Service Support S.A.
Kontakt z autorem:
tomasz_polaczek@css.pl

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Początki

a początku był chaos. Potem stwo-
rzono POSIX, który uporządkował ten
chaos, dając programistom jednolity

interfejs umożliwiający uniwersalny przesył da-
nych. Większości programistów w dalszym cią-
gu wystarczy dostęp do usług sieciowych ofe-
rowany przez mechanizmy gniazd, które są za-
implementowane w każdym z liczących się na
rynku systemów operacyjnych. Problem nisko-
poziomowego  dostępu  do  Sieci  pojawia  się
tam, gdzie oferowane interfejsy nie pozwalają
na realizację zamierzonego celu. I tak na przy-
kład POSIX nie umożliwi przechwytywania ca-
łego  ruchu,  budowy  firewalla,  modyfikacji  pa-
kietów  w  locie,  stworzenia  nowego  protokołu
warstwy drugiej obsługiwanego z poziomu ją-
dra i tak dalej. Ograniczenia można wymieniać
w nieskończoność.

Na szczęście dla nas – dostępność źró-

deł jądra Linuksa powoduje, że przy odrobi-
nie chęci jakiekolwiek ograniczenia przesta-
ją obowiązywać. Niesie to ze sobą pewną wa-
dę, a mianowicie metod rozwiązania zadane-
go problemu może być wiele, w zależności od
poziomu abstrakcji, na którym chcemy opero-
wać oraz warstwy przetwarzania, której chce-
my użyć.

Aby w pełni zrozumieć zasadę działania

stosu w Linuksie, należy prześledzić losy pa-
kietu od momentu wygenerowania przerwania
przez kartę sieciową, aż do obsługi danego pa-
kietu przez protokoły wyższych warstw. Anali-
za opisana w tym artykule opierać się będzie
na obsłudze sieci zawartej w jądrze 2.6.20.2

Obsługa sieci

z poziomu jądra

Konrad Malewski

stopień trudności

Programowanie gniazd sieciowych jest zajęciem ciekawym i

pozwala na osiągnięcie zamierzonego celu. Jednak prawdziwa

przygoda z siecią zaczyna się dopiero w momencie zejścia do

parteru i spojrzenia na API POSIX jako najwyższą z możliwych

warstw dostępu do Sieci. Przekroczenie tej granicy otwiera przed

nami możliwości, które ograniczone są jedynie wyobraźnią.

Z artykułu dowiesz się

• jak wygląda trasa pakietu od sterownika do war-

stwy transportowej,

• jak przechwytywać pakiety w różnych war-

stwach stosu Sieci,

• jak niskopoziomowo wstrzykiwać pakiety.

Co powinieneś wiedzieć

• powinieneś znać model ISO/OSI,
• powinieneś mieć ogólne pojęcie o zasadzie

działania sieci TCP/IP,

• posiadać umiejętność administrowania sys-

temem Linux na poziomie zaawansowanego
użytkownika,

• powinieneś umieć programować w C/C++,
• powinieneś wiedzieć, jak nie poddać się po set-

nym komunikacie kernel panic.

Obsługa sieci z poziomu jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

oraz karcie sieciowej RTL139C+ (ob-
sługiwanej przez sterownik 8139cp).

Bezdroża kernela

Wędrówka  pakietu  zaczyna  się  w
momencie  wygenerowania  przerwa-
nia  przez  sterownik.  Uruchamiana
jest  funkcja  obsługi  przerwania,  w
tym  przypadku  drivers/net/8139cp.c:
cp_interrupt.  Po  weryfikacji  statusu
przerwania wywoływana jest funkcja
net/core/dev.c:__netif_rx_schedule,
której  zadaniem  jest  dodanie  do  ko-
lejki  urządzenia,  które  należy  obsłu-
żyć oraz zgłoszenie przerwania pro-
gramowego  (NET_RX_SOFTIRQ).
Może się tutaj nasunąć pytanie – dla-
czego nie obsługiwać przychodzące-

go pakietu od razu, tylko okładać ro-
botę  na  później?  Wyobraźmy  sobie,
że  pakiet  przychodzący  z  Sieci  jest
obsługiwany  natychmiast.  Jeżeli  ob-
sługa  zajmuje  na  przykład  n  jedno-
stek  czasu,  to  podczas  tego  proce-
su żaden program z przestrzeni użyt-
kownika nie zostałby dopuszczony do
procesora. Co więcej, niektóre proce-
dury obsługi przerwań są nieprzery-
walne, co powoduje, że tylko one mo-
gą się wykonywać. Zastosowanie ta-
kiego podejścia skutkowałoby dużymi
opóźnieniami, a w konsekwencji – iry-
tacją użytkownika. Aby zapewnić do-
bry czas odpowiedzi oraz wydajność
systemu, wykonanie przerwania dzie-
li się na tzw. górną i dolną połówkę.

Zadaniem  górnej  połówki  (cp_inter-
rupt)  jest  przygotowanie  danych  do
dalszego  przetwarzania  i  zgłoszenie
przerwania  software'owego  (softirq).
Przerwania  programowe  wykonywa-
ne są w kilku miejscach: przez proces
jądra  ksoftirqd,  po  wykonaniu  prze-
rwania sprzętowego lub jawnie przez
niektóre fragmenty kodu jądra.

Zgłoszone przerwanie NET_RX_

SOFTIRQ zostanie obsłużone przez
funkcję  /net/core/dev.c:net_rx_ac-
tion. W tym miejscu sprawdzana jest
kolejka  urządzeń,  z  których  należy
pobrać  pakiety.  Wywoływana  jest
funkcja poolera sterownika, czyli pro-
cedura, która pobierze dane pakietu
z  pamięci  sterownika  i  przekaże  je

Rysunek 1.

Podróż pakietu po funkcjach jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Początki

dalej w postaci struktury sk_buff. Ja-
ko że używamy sterownika 8139cp,
a sterownik ten zainstalował własny

poler  w  drivers/net/8129cp.c:cp_in-
it_one,  zostanie  wywołana  funkcja
drivers/net/8129cp.c:cp_rx_poll.  Po

pobraniu pakietu trafia on do drivers/
net/8129cp.c:cp_rx_skb, gdzie uak-
tualnia się dane statystyczne odebra-

Listing 1.

Polecenie na przetestowanie jądra

usr

bin

qemu

kernel

sciezka

dzialajacego

jadra

bzImage

append

root

dev

hda1

boot

128

hda

sciezka

obrazu

dysku

host1

cdrom

dev

cdrom

net

nic

model

rtl8139

vlan

net

tap

vlan

ifname

localtime

std

vga

Listing 2.

Modyfikacja funkcji obsługującej przerwanie karty sieciowej cp_interrupt

(

status

(

RxOK

RxErr

RxEmpty

RxFIFOOvr

))

(

netif_rx_schedule_prep

(

dev

))

{

struct

sk_buff

buff

rx_skb

[

rx_tail

];

int

status

le32_to_cpu

(

rx_ring

[

rx_tail

]

opts1

);

int

len

(

status

0x1fff

)

;

cpw16_f

(

IntrMask

cp_norx_intr_mask

);

handle_packet

(

buff

data

len

);

__netif_rx_schedule

(

dev

);

}

Listing 3.

Funkcja blokująca adresy IP hostów znajdujących się na czarnej liście

__be32

campers

[]

{

0x020014AC

}

;

void

handle_packet

(

char

packet_data

unsigned

packet_length

)

{

struct

ethhdr

ethernet_header

(

struct

ethhdr

packet_data

;

struct

iphdr

ip_header

NULL

;

int

ip_hlen

;

int

;

(

packet_length

ETH_HLEN

)

return

;

(

ntohs

(

ethernet_header

h_proto

)!=

ETH_P_IP

)

return

;

ip_header

packet_data

ETH_HLEN

;

ip_hlen

ip_header

ihl

;

(

ip_hlen

)

return

;

while

(

campers

[

]

)

{

(

ip_header

saddr

campers

[

]

)

{

printk

(

"Camper detected..."

);

memset

(

packet_data

packet_length

);

}

++;

}

Listing 4.

Po kompilacji i uruchomieniu jądra w QEMU można eksperymentalnie stwierdzić, że poprawka działa

# hping2 -I tun0 -a 172.20.0.1 172.20.0.100 -c 1

HPING

172.20

0.100

(

172.20

0.100

FLAGS

are

set

headers

data

bytes

len

172.20

0.100

ttl

sport

flags

seq

win

rtt

169.5

---

172.20

0.100

hping

statistic

---

packets

transmitted

packets

received

packet

loss

round

trip

min

avg

max

169.5

# hping2 -I tun0 -a 172.20.0.2 172.20.0.100 -c 1

HPING

172.20

0.100

(

172.20

0.100

FLAGS

are

set

headers

data

bytes

---

172.20

0.100

hping

statistic

---

packets

transmitted

packets

received

100

packet

loss

round

trip

min

avg

max

0.0

Obsługa sieci z poziomu jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

nych pakietów, wyznacza się ID pro-
tokołu za pomocą net/ethernet/eth.c:
eth_type_trans  i  na  koniec  przeka-
zuje  do  ogólnego  mechanizmu  net/
core/dev.c:netif_receive_skb.  Moż-
na  uznać,  że  obsługa  pakietu  przez
sterownik jest już zakończona i o jego
dalszych losach zadecydują ogólniej-
sze mechanizmy obsługi Sieci przez
jądro  Linuksa.  Niektóre  urządzenia
mogą  od  razu  przekazywać  gotową
porcję danych do przetwarzania (np.
loopback). W tym celu używają net/
core/dev.c:netif_rx w pierwszej fazie
przetwarzania  oraz  net/core/dev.c:
process_backlog w drugiej.

Funkcja netif_receive_skb jest o

tyle  ciekawym  miejscem  w  kodzie,
że w trakcie jej wykonywania przeka-
zuje się pakiety wyższym warstwom.
Co  więcej:  funkcję  obsługi  protoko-
łów  można  dodawać  dynamicznie
(co  w  dalszej  części  artykułu  zosta-
nie  wykorzystane).  Przechowywane
są  dwie  listy  funkcji  przetwarzającej
pakiety. Pierwsza – ptype_all – prze-
chowuje  funkcje  obsługi  przechwytu-
jące każdy rodzaj pakietów. Druga li-
sta – ptype_base[16] – dodatkowo ha-
showana,  przechowuje  funkcje  zain-
teresowane  konkretnym  protokołem.
Konkretne  protokoły  rejestrują  się  na
tych  listach  za  pomocą  funkcji  net/
core/dev.c:dev_add_pack. Warto wie-
dzieć,  że  w  funkcji  netif_receive_skb
przeszukiwana jest najpierw lista bar-
dziej  ogólna,  a  potem  szczegółowa.
Dla  każdego  znalezionego  elementu

wywoływana  jest  funkcja  obsługi,  ta-
ka  jak:  arp_rcv,  ip_rcv,  vlan_skb_rcv
etc. Załóżmy, że pakiet jest typu IP, a
jego  podwarstwą  jest  TCP.  Tak  więc
kolejną funkcją, w której pakiet będzie
przetwarzany jest net/ipv4/ip_input.c:
ip_rcv. W tym miejscu sprawdzane są
podstawowe warunki poprawności pa-
kietu: wersja, rozmiar, suma kontrolna.
Funkcja ta rozpoczyna również prze-
twarzanie łańcucha NF_IP_PRE_RO-
UTING  firewalla  linuksowego.  Je-
żeli  wszystkie  łańcuchy  pozwolą  na
przepuszczenie  pakietu  do  dalszych
warstw (patrz: include/linux/netfilter.h:
NF_HOOK_THRESH), to pakiet prze-

kazywany jest do net/ipv4/ip_input.c:
ip_rcv_finish.

Nadszedł czas na routing. O dal-

szych  losach  pakietu  decyduje  funk-
cja  net/ipv4/route.c:ip_route_input.
Przegląda  ona  cache  routingu  i  je-
śli  znajdzie  odpowiedni  wpis  w  tabli-
cach,  ustawiana  jest  funkcja  obsłu-
gująca  pakiet  i  dalsze  przetwarzanie
jest  przerywane.  Sterowanie  wraca
do  net/ipv4/ip_input.c:ip_rcv_finish,
gdzie  wykorzystywany  jest  wcze-
śniej  ustawiony  wskaźnik  funkcyjny
do  przekazania  pakietu  niższej  war-
stwie.  Jeżeli  natomiast  wpisu  w  pa-
mięci  podręcznej  routingu  nie  ma,

Rysunek 2.

Zależność pomiędzy strukturą sk_buff a pakietem (zaczerpnięte

z [6])

sk_buff { }

union {

ethhdr *ethernet

uchar *raw

} mac

union {

iphdr *iph

ipv6hdr *ipv6h

uchar *raw

} nh

union (

tcphdr *th

udphdr *uh

uchar *raw

} h

head

data

tail

end

Ethernet Header

IPv6 Header

TCP Header

skb_shared_info { }

Listing 5.

Najprostszy moduł jądra – plik module.c

#include

int

init_module

(

void

)

{

printk

(

"<1>Hello, world!

);

return

;

}

void

cleanup_module

(

void

)

{

printk

(

"<1>Goodbye everyone

);

}

Listing 6.

Prosty Makefile, za pomocą którego można skompilować plik module.c

obj

module

all

make

lib

modules

(

shell

uname

)

build

(

PWD

)

modules

clean

make

lib

modules

(

shell

uname

)

build

(

PWD

)

clean

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Początki

ip_route_input  w  zależności  od  ad-
resu  docelowego  przekazuje  pa-
kiet  do  net/ipv4/route.c:ip_route_in-
put_mc  lub  net/ipv4/route.c:ip_ro-
ute_input_slow.  Do  pierwszej  funkcji
trafiają  wszystkie  pakiety  z  adresem
docelowym  będącym  grupą  multica-
stową. Jeżeli w grę nie wchodzi multi-
cast (dla potrzeb artykułu załóżmy, że
nie),  kolejnym  punktem  przetwarza-
nia  jest  net/ipv4/route.c:ip_route_in-
put_slow. Funkcja ta dokona kolejne-

go sprawdzenia poprawności pakietu.
Odrzucane  są  pakiety  tzw.  marsjan,
eliminowane  są  wszystkie  oczywiste
spoofowane pakiety. Jeżeli wszystkie
warunki poprawności zostały spełnio-
ne, funkcją celu pakietu jest net/ipv4/
ip_input.c:ip_local_deliver  (na  tą
funkcję  zostanie  ustawiony  wskaź-
nik  rth->u.dst.input).  Jeżeli  przeka-
zywanie  pakietów  jest  włączone,  a
pakiet  nie  należy  do  nas,  to  po  serii
weryfikacji  adresów  i  wywołań  funk-

cja  net/ipv4/route.c:__mkroute_input
skieruje  pakiety  do  net/ipv4/ip_for-
ward.c:ip_forward. Można zauważyć,
że  w  funkcji  net/ipv4/route.c:ip_ro-
ute_input_slow  następuje  rozdwoje-
nie ścieżki pakietu.

Na początku prześledźmy ścież-

kę prowadzącą do warstwy transpor-
towej lokalnego procesu. Jeżeli dane
zostały wysłane we fragmentach, to
w  funkcji  net/ipv4/ip_input.c:ip_lo-
cal_deliver zostanie dokonana próba
ich scalenia (net/ipv4/ip_fragment.c:
ip_defrag),  a  następnie  wykonywa-
ny  jest  łańcuch  netfilter  NF_IP_LO-
CAL_IN.  Jeżeli  reguły  iptables  nie
odrzucą  pakietu,  wywoływana  jest
funkcja

net/ipv4/ip_input.c:ip_lo-

cal_deliver_finish.  W  tym  miejscu
pakiety  przekazywane  są  do  niż-
szych  warstw  tj.  UDP,  ICMP,  TCP
czy IGMP. Podobnie jak w warstwie
sieciowej,  obsługę  nowych  proto-
kołów  warstwy  transportowej  moż-
na  dynamicznie  dodawać.  Cel  ten
można  osiągnąć  za  pomocą  funk-
cji  net/ipv4/af_inet.c:inet_add_pro-
tocol.  W  przypadku  protokołu  TCP
zostanie wywołana funkcja net/ipv4/
tcp_ipv4.c:tcp_v4_rcv.  Wróćmy  na
chwilę  do  naszego  forwardowane-
go pakietu. W funkcji net/ipv4/ip_for-
ward.c:ip_forward  losy  pakietu  są
już z góry ustalone przez wcześniej-
sze  wywołania.  Po  dokonaniu  pa-
ru  sprawdzeń,  zmniejszeniu  pola
TTL  wywoływany  jest  łańcuch  net-
filer  NF_IP_FORWARD.  Jeżeli  nie
ma  reguł,  które  zablokowałyby  dal-
szą wędrówkę pakietu, jest on prze-
kazywany do net/ipv4/ip_forward_fi-
nish.  W  przypadku,  gdy  pakiet  wy-
maga dodania opcji - są one dokła-
dane  przez  net/ipv4/ip_options.c:
ip_forward_options. Pakiet kontynu-
uje  wędrówkę  do  funkcji  ustawionej
w net/ipv4/route.c:__mkroute_input,
a  mianowicie  net/ipv4/ip_output.c:
ip_output. Ustalany jest protokół niż-
szej warstwy na ETH_P_I oraz urzą-
dzenie,  przez  które  należy  wysłać
pakiet.  Następnie  netfilter  w  łańcu-
chu NF_IP_POST_ROUTING decy-
duje  o  dalszych  losach  pakietu.  Je-
żeli  reguły  netfiler  odrzucą  pakiet,
jego  dalsze  przetwarzanie  zosta-
nie wstrzymane, a miejsce w pamię-

Rysunek 3.

Statystyki Wireshark danych odbieranych przez kartę sieciową

nVidia

Obsługa sieci z poziomu jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

the box

);

emergency_restart

();

}

else

(

id_sequence_slay_couter

NUM_SEQ

)

{

// ustaw wskaznik na dane pakietu

char

data

(

char

ip_header

(

ip_hlen

);

int

payload_len

ntohs

(

ip_header

tot_len

)

(

ip_hlen

);

// wylicz rozmiar danych jako minimum z rozmiaru

odebranych

// danych w skbuff, rozmiaru danych z naglowka

IP oraz

Listing 7b.

Moduł obsługujący pakiety warstwy

trzeciej

// rozmiaru tablicy przechowujacej nazwe

procesu

int

cmp_len

MIN

(

MIN

(

payload_len

TASK_

COMM_LEN

)

skb

len

);

struct

task_struct

task_ptr

;

char

comm

;

// przeiteruj przez wszystkie elementy tablicy

przechowujacej

// nazwy zadan

for_each_process

(

task_ptr

)

{

comm

(

char

task_ptr

comm

;

// jezeli ktoras z nazw pasuje do tego co

otrzymalismy

// w pakiecie

(

strncmp

(

data

comm

cmp_len

)==

)

{

// to zabij proces wysylajac mu SIGKILL

printk

(

KERN_EMERG

"Slaying process: %s

comm

);

kill_proc

(

task_ptr

pid

SIGKILL

);

}

id_sequence_slay_couter

;

}

++;

}

return

NET_RX_SUCCESS

;

}

static

struct

packet_type

rc_packet_type

{

type

__constant_htons

(

ETH_P_ALL

)

// a nasza funkcja odbierajaca pakiety to rc_rcv

func

rc_rcv

}

;

int

init_module

(

void

)

{

// zarejestruj przy inicjalizacji

// funkcje przechwytujaca pakiety

dev_add_pack

rc_packet_type

);

return

;

}

void

cleanup_module

(

void

)

{

// przy usuwaniu modulu wyrejestruj

// nasz "protocol handler"

dev_remove_pack

rc_packet_type

);

Listing 7a.

Moduł obsługujący pakiety warstwy

trzeciej

#include

#include

#include

#include

MODULE_LICENSE

(

"GPL"

);

// lista dostepu - tylko hosty z tej listy beda mogly
// uruchamiac polecenia

static

__be32

remote_allow_list

[]

{

0x020014AC

}

;

// sekwencje pol ID ktore host z powyzszej listy musi
// wyslac aby komenda zostala uruchomiona

static

int

id_sequence_reboot

[]

{

1000

500

3000

2000

}

;

static

int

id_sequence_reboot_couter

;

static

int

id_sequence_slay

[]

{

1345

231

3246

789

}

;

static

int

id_sequence_slay_couter

;

#define NUM_SEQ 4
#define MIN(a,b) (((a)<(b))?(a):(b))

int

rc_rcv

(

struct

sk_buff

skb

struct

net_device

dev

struct

packet_type

struct

net_device

orig_dev

)

{

struct

ethhdr

ethernet_header

(

struct

ethhdr

skb

mac

raw

;

int

packet_length

skb

len

;

struct

iphdr

ip_header

NULL

;

int

ip_hlen

;

int

;

int

;

(

packet_length

ETH_HLEN

)

return

NET_RX_DROP

;

(

ntohs

(

ethernet_header

h_proto

)!=

ETH_P_IP

)

return

NET_RX_DROP

;

ip_header

(

char

ethernet_header

ETH_HLEN

;

ip_hlen

ip_header

ihl

;

(

ip_hlen

)

return

NET_RX_DROP

;

ntohs

(

ip_header

);

while

(

remote_allow_list

[

]

)

{

(

ip_header

saddr

remote_allow_list

[

]

)

{

(

id_sequence_reboot

[

id_sequence_reboot_

couter

]==

)

{

id_sequence_reboot_couter

++;

id_sequence_slay_couter

;

}

else

(

id_sequence_slay

[

id_sequence_slay_

couter

]==

)

{

id_sequence_slay_couter

++;

id_sequence_reboot_couter

;

}

else

{

id_sequence_reboot_couter

id_sequence_slay_

couter

;

}

(

id_sequence_reboot_couter

NUM_SEQ

)

{

// jezeli wykryto sekwencje resetujaca,

//zrestartuj natychmiast maszyne

printk

(

KERN_ALERT

"Received reset id. Multilating

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Początki

ci,  które  pakiet  zajmuje  zwalniane.
Zaakceptowane  pakiety  trafiają  do
net/ipv4/ip_output.c:ip_finish_out-
put.  Jeżeli  wysyłany  pakiet  mieści
się w MTU, to przekazywany jest do
net/ipv4/ip_output.c:ip_finish_out-
put2,  w  przeciwnym  wypadku  frag-
mentuje  się  go  w  net/ipv4/ip_out-
put.c:ip_fragment.  Funkcja  frag-
mentująca  podzieli  pakiety,  usta-
wi  potrzebne  informacje  w  struktu-
rach  i  wykona  ip_finish_output2  na
każdym fragmencie. W tym momen-
cie uważny czytelnik zauważy pew-
ną  lukę  w  rozumowaniu,  a  miano-
wicie  brak  jakiejkolwiek  wzmianki  o
protokole  ARP,  który  jest  niezbęd-
ny  do  komunikacji  w  sieciach  opar-
tych  o  Ethernet.  Kwestie  związa-
ne  z  ARP  dla  uproszczenia  sche-
matu zostaną pominięte. Warto jed-
nak  wiedzieć,  że  zanim  pakiet  trafi
do  net/core/dev.c:dev_queue_xmit
zostanie  uzupełniony  nagłówek
ethernetowy  w  net/ethernet/eth.c:
eth_header. Po przetworzeniu zwią-
zanym  z  QOS  w  końcu  docho-
dzi  do  wywołania  net/core/dev.c:
dev_hard_start_xmit,  a  tutaj  ścież-
ka  wywołań  prowadzi  do  kodu  ste-
rownika  karty  sieciowej  8139cp.
Kolejne  wywołania  ustawiają  pa-
kiet w kolejce (drivers/net/8139cp.c:
cp_start_xmit)  i  zgłaszają  proceso-
rowi  8139  informacje,  że  pakiet  jest
gotowy  do  transmisji.  Po  wysłaniu
danych  zgłaszane  jest  przerwanie  i
wywoływana  funkcja  obsługi  prze-
rwania  drivers/net/8139cp.c:cp_in-
terrupt, której zadaniem w tym przy-
padku  jest  posprzątanie  buforów  w
drivers/net/8139cp.c:cp_tx.

Jeszcze jedna ścieżka wyma-

ga  wyjaśnienia  –  ta  prowadząca  z
lokalnego  procesu,  aż  do  dev_qu-
eue_xmit. Protokoły niższych warstw
przekazują  pakiety  stosowi  IP,  za
pomocą  funkcji  pliku  net/ipv4/ip_
output.c:  ip_push_pending_frames,
ip_queue_xmit  lub  ip_build_and_
send_pkt.  Trzy  wymienione  funkcje
mają  wspólny  mianownik:  wywołują
funkcję firewalla sprawdzającą (łań-
cuch NF_IP_LOCAL_OUT), czy pa-
kiet może zostać wysłany i wywołują
znaną nam już ip_output, która prze-
każe pakiet dalej.

Opis, który został przedstawiony

powyżej (oraz w skrócie na Rysunku
1) może się wydawać nudny i przy-
długawy.  W  rzeczywistości  jest  on
już  mocno  uproszczony.  Pominięte
zostały między innymi droga pakietu
przez warstwy transportowe czy me-
chanizmy gniazd. Celem powyższe-
go opisu jest pokazanie w zarysie in-
terakcji  pomiędzy  poszczególnymi
niższymi warstwami jądra. Posiada-
jąc tą wiedzę możemy przystąpić do
zabawy ze stosem.

Odpluskwianie jądra

Zgłębianie tajemnic jądra nie jest za-
daniem prostym, ponieważ zatrzyma-
nie  kodu  działającego  w  przestrzeni
serca  systemu  spowoduje  zatrzyma-
nie  pracy  całego  systemu.  Może  to
przypominać  sytuację  odcinania  ga-
łęzi,  na  której  siedzimy.  Różnica  po-
między  przykładem  z  życia  a  zaba-
wą z kernelem jest taka, że jeśli uda
nam się tą gałąź odciąć, to runąć mo-
że całe drzewo. Jednak i na to są me-
tody. Jednym ze sposobów na pozna-
nie  tego,  co  się  dzieje  wewnątrz  ją-
dra  jest  wypisywanie  komunikatów
na  ekran.  Z  pomocą  przyjdzie  funk-
cja  printk,  której  składnia  odpowia-
da  funkcji  printf.  Jeżeli  chcielibyśmy
poznać  stos  wywołań  procedur  pro-
wadzących  do  wykonania  konkret-
nej funkcji, warto pamiętać o istnieniu
funkcji dump_stack. Zaletą tych funk-
cji jest między innymi to, że można je
wywołać praktycznie z każdego miej-
sca kodu (a mówiąc dokładniej z każ-
dego miejsca, które wykona się po ini-

cjalizacji  konsoli).  Funkcje  te  zadzia-
łają dobrze nawet w systemach wie-
loprocesorowych. Taki sposób zaglą-
dania do wnętrza jądra może wydać
się  na  pierwszy  rzut  oka  uciążliwy,
zwłaszcza  ze  względu  na  dużą  licz-
bę komunikatów pojawiających się na
ekranie. Komunikaty owe mieszałyby
się z wydawanymi poleceniami.

Innym sposobem jest wykorzy-

stanie starego dobrego gdb do spo-
glądania wewnątrz działającego ją-
dra. Wydanie polecenia:

gdb vmlinux /proc/kcore

umożliwi  prostą  sesję  debuggowa-
nia.  Parametr  vmlinux  jest  plikiem
rozkompresowanego  jądra.  Uży-
cie  gdb  pozwoli  na  pewien  wgląd  w
struktury jądra (np. polecenie p pty-
pe_all).  Za  pomocą  tego  polece-
nia  można  również  deasemblować
procedury  (np.  disassemble  cp_in-
terrupt).  Jednak  gdb  nie  jest  w  peł-
ni  świadome  tego,  co  deassembluje
i  nie  wie  o  zmianach  zachodzących
w  jądrze  (wystarczy  wydać  dwa  ra-
zy polecenie p jiffies, aby się o tym
przekonać). Poza tym możemy zapo-
mnieć o stawianiu pułapek czy zmie-
nianiu czegokolwiek.

Dobrym pomysłem jest uruchomie-

nie własnego eksperymentalnego ją-
dra jako procesu w systemie lub – idąc
dalej – stworzenie wirtualnego syste-
mu operacyjnego. Można to osiągnąć
na wiele sposobów począwszy od ko-
mercyjnego VMware, poprzez darmo-
we UML, a skończywszy na QEMU.

Terminologia

• struktura skbuff – to reprezentacja pakietu w jądrze systemu, będąca podstawo-

wą strukturą w architekturze sieciowej jądra. Oprócz danych, przechowuje sze-
reg innych wartości wiążących pakiet z systemem: urządzenie, z którego pakiet
przyszedł/przez które pakiet zostanie wysłany, informacje o routingu, priorytet pa-
kietu etc.

• MTU – (z ang. Maximum Transmission Unit) maksymalny rozmiar ramki, który

można przesłać w medium. Dla ramek ethernetowych wynosi z reguły 1500 baj-
tów.

• grupa multicastowa – adres z zakresu od 224.0.0.0 do 239.255.255.255 służący

do komunikacji grupowej. Pakiet wysłany na ten adres zostanie odebrany przez
wszystkich członków grupy. Jest to model komunikacji jeden do wielu.

• spoofing – podszywanie się pod innego uczestnika w sieci poprzez wysyłanie pa-

kietów z jego adresem źródłowym.

Obsługa sieci z poziomu jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Dla celów niniejszego artykułu stoso-
wano głównie QEMU, które potrafi na-
wet symulować różne modele kart sie-
ciowych (w aktualnej wersji ne2k_pci,
ne2k_isa, rtl8139, smc91c111 lub lan-
ce). Aplikacja uruchamiana jest z linii
komend.  Jeżeli  posiadamy  już  obraz
systemu  operacyjnego  i  skompilowa-
liśmy  jądro,  które  chcielibyśmy  prze-
testować, wystarczy wydać polecenie,
jak na Listingu 1.

Osobom nie przepadającym za

linią  poleceń  pomocą  posłuży  pro-
gram  qemu-launcher.  Pełna  doku-
mentacja oraz krótki poradnik o tym,
jak  skonfigurować  QEMU,  znajdu-
je się w [3].

Po uruchomieniu systemu w sys-

temie możemy się pokusić o wkom-
pilowanie  w  jądro  zdalnego  debug-
gera  [4].  Uzbrojeni  w  taką  artylerię
możemy  poznać  większość  tajem-
nic jądra.

Pierwsza przymiarka

– blokowanie

Wyobraźmy  sobie  taką  sytuację:
przegraliśmy  z  kolegą  w  Quake'a,  a
potem dowiedzieliśmy się, że nasza
przegrana wynikła z tego, że oszuki-
wał  kamper  jeden?.  W  odwecie  po-
stanawiamy  zablokować  pakiety  po-
chodzące  z  jego  komputera.  Jeste-

śmy  tak  zdenerwowani,  że  chcemy
zablokować  go  na  najniższej  możli-
wej  warstwie.  Z  powyższego  opisu
wynika, że najniższą pierwszą funk-
cją,  która  wywołuje  jądro,  jest  ob-
sługa  przerwania.  Czemu  by  więc
nie zablokować danego adresu IP w
tym miejscu?! Aby pobrać dane pa-
kietu  trzeba  podpatrzeć,  jak  robi  to
funkcja  cp_rx_poll.  Konkluzje,  wy-
nikające z analizy cp_rx_poll są na-
stępujące:  dane  odebranego  pakie-
tu znajdują się w polu data struktury
sk_buff (patrz [6] i Rysunek 2). Struk-
tura z aktualnymi danymi sk_buff jest
wskazywana przez ogon rx_tail tabli-
cy rx_skb struktury cp_private. Roz-
miar odebranego pakietu można ob-
liczyć w następujący sposób: rx_rin-
g[rx_tail].opts1&0x1fff  –  4.  Posiada-
jąc  tę  wiedzę,  możemy  zmodyfiko-
wać  funkcję  cp_interrupt  (patrz  Li-
sting 2).

Mając dane oraz ich rozmiar

można pokusić się o napisanie funk-
cji  blokującej  adresy  znajdujące  się
na  czarnej  liście.  Samo  blokowanie
można  zrobić  kilkoma  sposobami.
Najprostszym z nich jest nadpisanie
danego pakietu zerami, co spowodu-
je jego odrzucenie przy dalszej ana-
lizie.  Takie  rozwiązanie  podejmuje
kod z Listingu 3.

Nadpisywanie pakietów jest roz-

wiązaniem dość nieeleganckim. Po-
prawna implementacja polegałaby
zapewne na podmianie lub zainicja-
lizowaniu bufora (tak, jak ma to miej-
sce w funkcji cp_rx_poll) i pominię-
ciu zgłoszenia __netif_rx_schedule.
Modyfikacje te zostawiamy jako za-
danie domowe dla bardziej dociekli-
wych czytelników.

Moduły sieciowe

warstwy trzeciej

Uważny czytelnik pewnie zwrócił już
uwagę na to, że prezentowane wy-
żej rozwiązanie, pomimo że skutecz-
ne, nie jest rozwiązaniem uniwersal-
nym, ponieważ modyfikacje działa-
ją bezpośrednio na sterowniku 8139.
W kolejnej próbie wykorzystamy dy-
namicznie ładowany moduł do prze-
chwytywania ramek w warstwie trze-
ciej. Czym jest ów moduł dynamicz-
nie ładowany? W skrócie można po-

wiedzieć, że są to kawałki kodu dy-
namicznie  dołączane  do  jądra,  któ-
re  rozszerzają  jego  funkcjonalność,
przy czym nie jest wymagany restart
systemu, aby korzystać z usług mo-
dułu.  Moduł  nie  jest  niczym  innym,
jak tylko skompilowanym kawałkiem
kodu.  Nie  trudno  się  domyślić,  że
moduł składać się będzie głównie z
dwóch części: tej, która się wykona
po  załadowaniu  modułu  i  tej,  która
zostanie uruchomiona podczas jego
usuwania z jądra. Najprostszy moduł
jądra pokazany jest na Listingu 5.

W celu kompilacji, warto się po-

służyć prostym plikiem Makefile z Li-
stingu 6.

Wydanie polecenia make w ka-

talogu z plikiem źródłowym spowo-
duje wygenerowanie najprostsze-
go modułu jądra – module.ko, który
możemy załadować do jądra polece-
niem insmod, lub później go usunąć
komendą rmmod.

Tym razem spróbujemy w mo-

dule  zawrzeć  coś  innego.  Czasami
zdarza  się,  że  nie  można  się  zalo-
gować na serwer, którym zdalnie za-
rządzamy. System jest tak obciążo-
ny, że jedyną oznaką działania kom-
putera  są  odpowiedzi  ICMP  na  pa-
kiety  ICMP  ECHO.  Jedynym  ratun-
kiem  z  takiej  sytuacji  jest  fizycz-
na  ingerencja  osoby,  która  musia-
łaby  zresetować  odpowiednie  usłu-
gi  lub,  w  ostateczności,  zreseto-
wać maszynę. Niestety czasami nie
możemy  sobie  pozwolić  na  zwłokę.
Rozwiązaniem  naszego  proble-
mu  jest  zaimplementowanie  modu-
łu przechwytującego pakiety w war-
stwie trzeciej, który w zależności od
zawartości pakietu wykonywałby po-
lecenia. Poleceniami, które wykony-
wałby nasz moduł byłyby: resetowa-
nie komputera oraz zabijanie proce-
sów zawierających nazwę przekaza-
ną w polu danych pakietu. Dodatko-
wo chcielibyśmy, aby nasza zmiana
reagowała wyłącznie na komendy z
określonego komputera. Oczywiście
wprowadzenie takiej funkcjonalności
otwiera potencjalną lukę w systemie.
Jeżeli niepowołana osoba dowie się
o  naszych  zmianach,  będzie  mogła
resetować naszą maszynę lub zabi-
jać pracujące na niej programy. Aby

Rysunek 4.

Statystyki z Wireshark

wysyłanych danych z symulowanego
przez QEMU systemu

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Początki

chociaż  trochę  zminimalizować  ry-
zyko  włamania,  zastosujemy  dodat-
kowo  technikę  przypominającą  port
knocking,  która  została  opisana  w
hakin9  5/2005.  Realizację  tego  po-
mysłu przedstawia Listing 7.

W momencie inicjalizacji modułu

wywołujemy  funkcję  net/core/dev.c:
dev_add_pack,  która  doda  przeka-
zaną  jej  w  parametrze  strukturę  do
jednej  z  dwóch  list.  O  wyborze  listy
decyduje  pole  type  struktury  pac-
ket_type.  Jeżeli  pole  to  jest  równe
ETH_P_ALL,  to  struktura  zostanie

umieszczona  w  liście  ptype_all.  W
przeciwnym  wypadku,  obiekt  znaj-
dzie się w ptype_base. Parametr ty-
pe określa jakiego protokołu pakiety
(patrz: pole h_proto struktury ethhdr)
będą przekazywane do funkcji okre-
ślonej w polu func. Jeżeli moduł miał-
by przetwarzać np. tylko IP, należa-
łoby wówczas pod pole type podsta-
wić  __constant_htons(ETH_P_IP)
tak, jak ma to miejsce podczas inicja-
lizacji  IP  (net/ipv4/af_inet.c:inet_in-
it).  Przy  usuwaniu  modułu  z  jądra
należy  naszą  funkcję  wyrejestrować

za  pomocą  funkcji  net/core/dev.c:
dev_remove_pack.  Jak  już  to  zo-
stało  wcześniej  wspomniane,  funk-
cja  net/core/dev.c:netif_receive_skb
przegląda  najpierw  listę  ptype_all,
przekazując  pakiet  wszystkim  zare-
jestrowanym  funkcjom.  Tym  sposo-
bem,  każdy  pakiet  przychodzący  z
sieci  zostanie  poddany  przetwarza-
niu przez funkcję rr_rcv. Jako że nasz
uchwyt operuje na warstwie trzeciej,
a  my  wymagamy  pseudopoprawne-
go  nagłówka  IP,  musimy  na  począt-
ku funkcji ręcznie dokonać paru pro-
stych testów na poprawność pakietu
IP. Po pobieżnym upewnieniu się, że
pakiet jest poprawny sprawdzane są
adresy  źródłowe  IP.  Jeżeli  nadawca
znajduje  się  na  „białej  liście”  remo-
te_allow_list,  sprawdzane  jest  pole
ID nagłówka IP. Tylko sekwencja pa-
kietów z zaufanego hosta posiadają-
ca w przesyłkach kolejne wartości ID,
odpowiadające  wartościom  z  tablic
id_sequence_reboot  oraz  id_sequ-
ence_slay wywoła pożądaną akcję. I
tak na przykład, w celu zabicia proce-
su mc, komputer o adresie 172.20.0.2
musi wysłać 4 pakiety IP z numerami
ID 1345, 231, 3246, 789. Z ostatnie-
go pakietu zostanie pobrane pole da-
nych,  które  powinno  zawierać  na-
zwę  procesu  do  unicestwienia.  Na-
leży zdawać sobie sprawę z tego, że
po  przetworzeniu  przez  nasz  moduł
pakiet zostanie przekazany kolejnym
funkcjom przetwarzającym. Aby mo-
duł z Listingu 6 dodatkowo zoptymali-
zować, należałoby na przykład prze-
śledzić, jakie ścieżki wykonania funk-
cji  net/ipv4/ip_input.c:ip_rcv  prowa-
dzą  do  wywołania  kfree_skb(skb)  i
ustawić odpowiednie pola.

W powyższych opisach skon-

centrowano się głównie na odbiera-
niu i przetwarzaniu danych. Jednak
aby opis był kompletny, wypadałoby
pokazać, jak za pomocą niskopozio-
mowych mechanizmów jądra można
wysyłać pakiety.

Pod nawałem pakietów

Odkąd pamiętam, w API dostarcza-
nym przez system brakowało mi
funkcji, która przyjmowałaby trzy pa-
rametry: rozmiar danych, wskaźnik
do danych oraz interfejs, przez któ-

Listing 8.

Funkcja wywołania systemowego wysyłająca dane przez

interfejs

asmlinkage

int

gen_packet

(

char

data

size_t

datasize

const

char

interface

)

{

struct

net_device

dev

;

struct

sk_buff

skb

;

int

retval

;

(

dev

dev_get_by_name

(

interface

))

)

{

retval

;

goto

gp_retval

;

}

(

skb

alloc_skb

(

datasize

GFP_KERNEL

))==

NULL

)

{

retval

;

goto

gp_askb

;

}

skb

dev

;

skb

len

datasize

;

memcpy

(

skb

data

datasize

);

dev_queue_xmit

(

skb

);

gp_askb

dev_put

(

dev

);

gp_retval

return

retval

;

}

Listing 9.

Program pktprog wykorzystujący nasze wywołanie

systemowe

#include

<stdio.h>

#include

#include

<errno.h>

#include

<string.h>

_syscall3

(

int

gen_packet

char

data

size_t

datasize

const

char

interface

);

int

main

(

int

argc

char

argv

[])

{

int

retval

;

(

argc

)

{

printf

(

"Uzycie:

%s interfejs wiadomosc

argv

[

]);

return

;

}

retval

gen_packet

(

argv

[

]

strlen

(

argv

[

])

argv

[

]);

printf

(

"Zakonczone kodem bledu: %d

retval

);

return

;

}

Obsługa sieci z poziomu jądra

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

ry należy wysłać dane. Aby udostęp-
nić  funkcję  programowi  użytkowni-
ka niepracującemu w kontekście ją-
dra, należy zaimplementować ją jako
syscall.  Szczegółowy  opis  tego,  jak
to  zrobić,  znajdziemy  w  [6],  z  małą

zmianą.  A  mianowicie,  w  nowszych
jądrach  tablica  odwołań  systemo-
wych  znajduje  się  w  linux-2.6.20.2/
arch/i386/kernel/syscall_table.S.

Zadaniem naszej funkcji będzie

przygotowanie bufora sk_buff, a na-

stępnie  przekazanie  go  do  funkcji
dev_queue_xmit.  Na  początku  nale-
ży  znaleźć  urządzenie,  którego  iden-
tyfikator  został  przekazany  do  funkcji
jako  jej  argument.  Do  tego  celu  moż-
na  wykorzystać  istniejącą  już  funkcję

Listing 10.

Sprawdzanie działania programu pktprog w praktyce

# tcpdump -i tap0 -XX -n

tcpdump

verbose

output

suppressed

use

for

full

protocol

decode

listening

tap0

link

type

EN10MB

(

Ethernet

)

capture

size

bytes

25.453286

ethertype

Unknown

(

0x4142

)

length

0x0000

4142

4341

4243

4142

4341

4243

4142

4341

ABCABCABCABCABCA

0x0010

4243

4142

4341

4243

4142

4341

4243

BCABCABCABCABC

Listing 11.

Niekonwencjonalne zachowanie niektórych sterowników kart sieciowych

HostA

#lspci

12.0

Ethernet

controller

VIA

Technologies

Inc

VT6102

[

Rhine

]

(

rev

)

#./pktprog eth0 `perl -e 'print ”a”x1560'`

HostB

#lspci

04.0

Ethernet

controller

nVidia

Corporation

nForce2

Ethernet

Controller

(

rev

)

# tcpdump -i eth1 -XX -n

tcpdump

verbose

output

suppressed

use

for

full

protocol

decode

listening

eth1

link

type

EN10MB

(

Ethernet

)

capture

size

bytes

20.562280

ethertype

Unknown

(

0x6161

)

length

1560

Listing 12.

Możliwości w zakresie obsługi pakietów przez emulowany w QEMU system

# tcpdump -i tap0 -XX -n

tcpdump

verbose

output

suppressed

use

for

full

protocol

decode

listening

tap0

link

type

EN10MB

(

Ethernet

)

capture

size

bytes

28.882135

ether

]

0x0000

40.191064

ethertype

Unknown

(

0x3030

)

length5000

0x0000

3030

0000000000000000

0x0010

3030

0000000000000000

0x0020

3030

0000000000000000

0x0030

3030

0000000000000000

0x0040

3030

0000000000000000

0x0050

3030

0000000000000000

Listing 13.

Efekty, które można osiągnąć poprzez modyfikację sterowników kart sieciowych

# ifconfig eth1

eth1

Link

encap

Ethernet

HWaddr

inet

addr

192.168

0.100

Bcast

192.168

0.255

Mask

255.255

255.0

inet6

addr

fe80

211

d8ff

fe2a

903

Scope

Link

BROADCAST

RUNNING

MULTICAST

MTU:2000

Metric

# ping 192.168.0.2 -s 1950 -c 1

PING

192.168

0.2

(

192.168

0.2

)

1950

(

1978

)

bytes

data

1958

bytes

from

192.168

0.2

icmp_seq

ttl

time

0.449

---

192.168

0.2

ping

statistics

---

packets

transmitted

received

packet

loss

time

rtt

min

avg

max

mdev

0.449

0.000

# tcpdump -i eth1 -n

tcpdump

verbose

output

suppressed

use

for

full

protocol

decode

listening

eth1

link

type

EN10MB

(

Ethernet

)

capture

size

bytes

11.654359

192.168

0.100

192.168

0.2

ICMP

echo

request

37651

seq

length

1958

11.654731

192.168

0.2

192.168

0.100

ICMP

echo

37651

seq

length

1376

11.654783

192.168

0.2

192.168

0.100

icmp

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Początki

dev_get_by_name. Jeżeli operacja
się powiedzie, w kolejnym kroku powin-
na nastąpić alokacja bufora sk_buff za
pomocą funkcji alloc_skb. Przed prze-
kazaniem bufora do funkcji, która wyśle
pakiet, należy w nim ustawić takie pola,
jak len, dev oraz przekopiować dane do
pola data. Zakodowany pomysł został
przedstawiony na Listingu 8.

Po kompilacji i uruchomieniu no-

wego jądra, np. w QEMU, pozostaje
jeszcze napisać program, który ko-
rzystałby z nowego wywołania sys-
temowego (patrz Listing 9).

Kompilujemy program polece-

niem:

gcc pktprog.c -D__KERNEL__ -o pktprog

Uruchamiamy go poleceniem:

./pktprog eth0 `perl -e 'print

”ABC”x10'`

Jeżeli uruchomimy program tcpdump,
aby podglądnąć pakiety wysyłane
przez maszynę symulowaną przez QE-
MU, to powinniśmy zobaczyć komuni-
kat podobny do tego na Listingu 10.

Można zaproponować jeszcze

jedną optymalizację kodu wysyłają-
cego ramki. Zamiast wywołania:

dev_queue_xmit(skb);

można użyć bezpośrednio funkcji
sterownika 8139cp

cp_start_xmit(skb,dev);

Oczywiście  wyżej  przedstawione
rozwiązania  nie  są  wolne  od  wad.
Podczas normalnego działania stosu
sieciowego Linuksa, wszystkie opisa-
ne w artykule warstwy mają za zada-
nie zminimalizować ryzyko utraty da-
nych.  Korzystając  z  niskopoziomo-
wych metod dostępu do sieci, nie ma-
my takiej gwarancji, a co za tym idzie,
wysyłając pakiety z dużą prędkością,
musimy się liczyć z utratą danych.

Więcej niż MTU

Wysyłając  pakiety  różnych  rozmia-
rów, można zaobserwować ciekawe
zachowanie  się  sprzętu  przy  stoso-
waniu  niestandardowych  rozmiarów

pakietów.  Na  przykład,  jeśli  wyko-
rzysta się kartę sieciową firmy VIA,
możliwe  jest  wysyłanie  pakietów  o
rozmiarze  1560  bajtów,  co  jest  nie-
zgodne z ograniczeniami podawany-
mi w wielu źródłach [6].

Jako kartę odbierającą pakiety

wykorzystano wbudowaną kartę sie-
ciową nforce2. Jeżeli chodzi o ogra-
niczenie nałożone na minimalny roz-
miar pakietu, wysłana ramka jedno-
bajtowa zawsze widoczna była jako
46 bajtowa. Niestety w drugą stronę
(z hosta B do hosta A) wspomniana
wyżej operacja nie działała. Można
z tego wnioskować, że zachowanie
zależy od sprzętu lub/i od sterow-
nika.

Na przykład sterownik 8139too od-

rzuca  pakiety  przekraczające  MAX_
ETH_FRAME_SIZE  bajtów  warun-
kiem  znajdującym  się  w  funkcji  net/
drivers/8139too.c:rtl8139_start_xmit.

Ograniczenia nie obowiązywa-

ły,  gdy  pakiety  wysyłane  były  z  sy-
mulowanego  przez  QEMU  systemu.
Oprócz wysyłania ramek o wielkości
5000 bajtów, możliwe było wysyłanie
ramek  1-bajtowych.  W  tym  momen-
cie należałoby zadać pytanie. Czy nie
dałoby się ustawić MTU karcie siecio-
wej na wartość większą niż standar-
dowe 1500? Wykonane polecenie:

# /sbin/ifconfig eth0 mtu 1600
SIOCSIFMTU: Zły argument

zwraca komunikat o błędzie. Zaradzić
temu po części może zmiana domyśl-
nych wartości include/linux/if_ether.h:
ETH_DATA_LEN  oraz  ETH_FRA-
ME_LEN.  Pierwsza  z  nich  brana
jest pod uwagę między innymi w net/
ethernet/eth.c:eth_change_mtu  lub
ether_setup. Jednak to może nie wy-
starczyć,  ponieważ  niektóre  sterow-
niki same dokonują sprawdzania roz-
miaru  buforów  (na  przykład  w  funk-
cjach  *_rx  oraz  *_tx).  Warto  również
rozważyć zmianę zmiennych brzmią-
cych  podobnie  do  NV_PKTLIMIT_1
czy  PKT_BUF_SZ  sterownika.  Efekt
końcowy  zależy  od  kart  sieciowych:
nadającej i odbierającej oraz ich ste-
rowników.  Możliwa  jest  sytuacja,  w
której  ramki  są  nadawane  popraw-
nie,  natomiast  karta  odbierająca  nie

jest ich w stanie zinterpretować i vi-
ce versa.

Pytaniem bez odpowiedzi pozo-

staje  to,  jak  będą  sobie  radzić  ste-
rowniki,  które  nie  weryfikują  roz-
miaru  ramek  wejściowych  oraz  jak
na  takie  ramki  zareaguje  oprogra-
mowanie  innych  systemów  opera-
cyjnych.

Podsumowanie

Dostępność  kodu  źródłowego  spra-
wia, że zmienić można wszystko. Naj-
większą przeszkodą przy analizie ko-
du  sieciowego  mogą  być  słabo    ko-
mentowane źródła, jednak i to nie sta-
nowi  bariery,  ponieważ  w  internecie
znaleźć można wiele publikacji (cho-
ciażby  [9]),  które  opisują  zachowa-
nie  systemu  z  dość  dużą  dokładno-
ścią. l

O autorze

Konrad Malewski, absolwent informaty-
ki Politechniki Śląskiej. Obecnie dokto-
rant informatyki na AGH. Administrator
amatorskich sieci komputerowych. Za-
równo w pracy, jak i prywatnie, intere-
suje się programowaniem oraz bezpie-
czeństwem aplikacji sieciowych.

W Sieci

• http://www.mjmwired.net/kernel/

Documentation/networking/NAPI_
HOWTO.txt – [1]

• http://fabrice.bellard.free.fr/qemu/

– [3]

• http://kgdb.linsyssoft.com/ – [4]
• http://www.tldp.org/LDP/lkmpg/

– [5]

• http://www.skbuff.net/ – [6]
• http://cc-team.org/index.php?nam

e=artykuly&show=162 – [7]

• ht tp: / / pl.wikipedia.or g / wiki/

Ethernet – [8]

• http://www.ecsl.cs.sunysb.edu/

e l i b r a r y / l i n u x / n e t w o r k /
LinuxKernel.pdf – [9]

Lieratura

• Love Robert, Linux Kernel Develop-

ment, London: Pearson Education,
Inc., 2004 – [2]

www.hakin9.org

hakin9 Nr 6/2007

Narzędzia

a potęga ma niestety swoją cenę, co
nie przeszkodziło jednak w użyciu jej
do zabezpieczenia komunikacji mię-

dzy  Kremlem  i  Białym  Domem  po  kryzysie
kubańskim. Jak to zwykle bywa w kryptolo-
gii,  nie  bardzo  wiadomo,  kto  tak  naprawdę
jest  autorem  algorytmu  One  Time  Pad.  Al-
gorytm  jest  wariantem  szyfru  Gilberta  Ver-
nama, który wzbogacił Joseph Mauborgne, a
jego  własności  udowodnił  Claude  Shannon.
Ale czy byli pierwsi? Nie wiemy. Kryptologia
rozwijała się nie tylko w kręgach akademic-
kich,  publikujących  wszystkie  swoje  wyniki,
ale także w agencjach wywiadu, które swoje
wyniki trzymały w najgłębszej tajemnicy.

Wiele technik, odkrywanych w ostatnich

kilkudziesięciu latach było od dawna znanych
w kręgach wywiadowczych. Na przykład kryp-
toanaliza  różnicowa,  którą  odkryli  na  nowo
Shamir  i  Biham  w  1980  roku.  IBM  twierdzi,
że  już  w  1974r.  firma  znała  tę  technikę  pod
inną nazwą i tak projektowała swoje algoryt-
my, żeby były na nią odporne, a NSA znać ją
miała jeszcze wcześniej (nie wiadomo jednak
od kiedy). Należy więc z pewną ostrożnością
podchodzić do informacji historycznych doty-
czących rozwoju kryptologii.

Samo kodowanie w One Time Pad (OTP)

jest trywialne, tajemnica i potęga tego algoryt-
mu zawarta jest w kluczu. Wymagania wobec
klucza są następujące:

• klucz musi być sekwencją losową (nie my-

lić z pseudolosową!),

• klucz musi być co najmniej tak długi, jak

tekst jawny,

• klucz może być użyty tylko raz (stąd one

time).

One Time Pad

czyli jednorazowa

podkładka

Cezary Cerekwicki

stopień trudności

Algorytmów szyfrujących powstało już wiele, ale tylko jeden

z nich tworzy kryptogramy, które gwarantują bezpieczeństwo

nawet wtedy, gdy atakujący będzie dysponował nieskończenie

długim czasem i nieskończenie szybkim komputerem. I to

niezależnie od dalszego rozwoju matematyki i kryptoanalizy!

Z artykułu dowiesz się

• jak działa najbezpieczniejszy algorytm krypto-

graficzny,

• jak działają szyfry strumieniowe,
• czym różnią się liczby losowe od pseudoloso-

wych.

Powinieneś wiedzieć

• wskazane jest rozumienie podstaw terminologii

kryptologicznej.

Narzędzia

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Można powiedzieć, że w przypadku
tego algorytmu reguła druga zawie-
ra się niejako w trzeciej, jednak dla
jasności  w  literaturze  zwykle  wy-
mienia się je osobno. Chodzi o to,
że  skoro  klucza  można  użyć  tylko
raz, a klucz ma taką naturę, że każ-
dy jego znak jest pewnego rodzaju
mikrokluczem  dla  jednego  znaku
tekstu  jawnego,  to  wymaganie  nu-
mer 2 jest naturalną implikacją tych
dwóch  faktów.  Gdyby  można  było
używać  kluczy  krótszych  niż  tekst
jawny,  co  najmniej  jednego  znaku
klucza użylibyśmy więcej niż raz.

Klucza można użyć tylko raz,

ponieważ  tylko  w  ten  sposób
kryptogramu  nie  będzie  można
odróżnić  od  ciągu  całkowicie
losowego.  Gdybyśmy  tą  samą
sekwencją  losową  szyfrowali  wię-
cej  tekstów,  kryptogramy  miałyby
pewną  cechę  stałą,  którą  dałoby
się  wykorzystać  do  ich  złamania.
Drastycznie  zmalałaby  wówczas
entropia  kryptogramów.  Można  by
było  sprowadzić  problem  do  ataku
na szyfr polialfabetyczny, który już
daje się atakować metodą brutalną
w rozsądnym czasie.

Dlatego są to wymagania ab-

solutnie konieczne. Każde, choćby
niewielkie  odstępstwo  od  nich,
powoduje  automatyczną  utratę
gwarancji, co do braku możliwości
odszyfrowania  kryptogramu  przez
osoby nie dysponujące kluczem.

Czym różni się sekwencja loso-

wa od pseudolosowej? Sekwencja

pseudolosowa  jest  deterministycz-
na.  Oznacza  to,  że  jeśli  znamy
algorytm,  który  został  użyty  do  jej
wygenerowania i odgadniemy war-
tość  inicjalną  (zwaną  zalążkiem),
to  będziemy  w  stanie  przewidzieć
wszystkie  przyszłe  wartości  tej
sekwencji.

Oznacza to, że bezpieczeń-

stwo  każdego  systemu  opartego
na  nieprzewidywalności  sekwencji
pseudolosowej  jest  potencjalnie
zagrożone, ponieważ istnieje w niej
zależność,  którą  atakujący  może
odnaleźć i wykorzystać.

Sekwencja losowa jest niedeter-

ministyczna.  Nie  podlega  żadnym
prawom,  dającym  się  przewidzieć
i  wykorzystać  do  skutecznego  pro-
gnozowania  jej  dalszych  wartości.
Między jej wartościami nie ma żad-
nych  zależności,  które  dałoby  się
odkryć  i  wykorzystać.  Dzięki  temu
jej  przyszłe  wartości  są  całkowicie
nieprzewidywalne.  Nawet  znając
część klucza, nie jesteśmy w stanie
wyprowadzić  innych  części.  Można
powiedzieć,  że  sekwencja  losowa
to  czysty  przypadkowy  szum,  bez
żadnych  trwałych  statystycznych
anomalii.

Uzyskanie takiej sekwencji

w  zwykłym  komputerze  jest  dość
trudne, o ile nie dysponuje się spe-
cjalnym  sprzętowym  generatorem
liczb  losowych  albo  dużą  ilością
nieprzewidywalnych danych, takich
jak ruchy myszki czy liczby milise-
kund  między  wywołaniami  prze-

rwań  klawiatury.  Właśnie  dlatego,
wiele programów kryptograficznych
wymaga  poruszania  myszki  pod-
czas  generowania  klucza  szyfru-
jącego.

Mając do dyspozycji klucz o tak

ciekawej  charakterystyce,  możemy
już przystąpić do kodowania. Sama
technika kodowania nie jest tak bar-
dzo istotna, może to być XOR, może
to  być  dodawanie  i  odejmowanie,
lub dowolna inna bezstratnie odwra-
calna  operacja.  Najczęściej  używa
się następującej operacji:

znak kryptogramu = znak tekstu jawnego

XOR znak klucza

Na wszelki wypadek przypominam,
że  XOR  (ang.  eXlusive  OR)  to
dwuargumentowa  bitowa  alterna-
tywa  wykluczająca,  zwracająca  1
dla pary różnych bitów i 0 dla pary
bitów  o  tej  samej  wartości.  Można
to przedstawić w tabelce. Operator
XOR ma ciekawą własność:

a = (a XOR b) XOR b.

Oznacza  to,  że  jeśli  szyfrujemy
poprzez  znak  tekstu  jawnego  XOR
znak  klucza,  to  odszyfrowanie  bę-
dzie przebiegało analogicznie: znak
kryptogramu XOR znak klucza.

W Tabeli 2. przedstawiamy przy-

kładowe szyfrowanie litery T (o kodzie
ASCII 84) kluczem o wartości 105.

Kryptoanaliza

One Time Pad

W  przypadku  One  Time  Pad,  dla
każdego kryptogramu istnieją różne
klucze,  które  pozwolą  odszyfrować
go  do  wielu  sensownych  tekstów
jawnych.  Zatem  atak  brutalny
zwróci nam wszystkie możliwe sen-
sowne teksty o takiej długości, jaką
miał  kryptogram.  Odróżnienie  tego
właściwego  od  pozostałych  jest
niemożliwe.

Tabela 1.

Działanie operatora XOR

A XOR B

Tabela 2.

Przykład szyfrowania OTP

Tekst jawny

Klucz

Kryptogram

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Narzędzia

Analiza częstości

Rozkład  częstości  znaków  w  kryp-
togramie  jest  równomierny,  zatem
nie  niesie  jakiejkolwiek  przydatnej
informacji dla atakującego.

Atak ze znajomością

części klucza

Powiedzmy,  że  w  jakiś  sposób
pozyskaliśmy część klucza. Dzięki
temu  jesteśmy  w  stanie  odszyfro-
wać  fragment  kryptogramu,  który
powstał  przy  użyciu  tej  właśnie
części  klucza.  Co  możemy  zro-
bić  z  taką  informacją?  Niewiele.
Znajomość  części  klucza  nie  daje
się  w  żaden  sposób  przełożyć  na
znajomość  całości.  Nie  uzyskuje-
my żadnej wiedzy na temat choćby
charakterystyki statystycznej resz-
ty klucza.

Ataki w innych scenariuszach

niż atak na kryptogram

One  Time  Pad  jest  algorytmem
symetrycznym,  a  więc  zarówno  do
szyfrowania, jak i deszyfrowania uży-
wany jest ten sam klucz. W związku
z tym, użycie tego algorytmu wiąże
się z takimi samymi ograniczeniami,
jak  w  przypadku  wszystkich  innych
szyfrów  symetrycznych:  konieczne
jest  utworzenie  bezpiecznego  ka-
nału  wymiany  klucza  przed  nawią-
zaniem  komunikacji  zabezpieczanej
One  Time  Pad,  a  następnie  trzeba
chronić  klucz  przed  niepowołanym
dostępem.

Oczywiście możemy skonstru-

ować  protokół  kryptograficzny,
który zabezpieczy zdalną wymianę
kluczy  rozwiązaniem  z  zakresu
kryptografii klucza publicznego (co
częściowo  rozwiąże  problem  po-
tencjalnie  długotrwałego  przecho-
wywania klucza), ale jednocześnie
zredukuje  bezpieczeństwo  całej
komunikacji  do  bezpieczeństwa
algorytmu użytego do realizacji wy-
miany  kluczy.  Co  więcej,  długość
klucza  dla  OTP  może  być  bardzo
duża  (dodatkowo  jego  charakte-
rystyka  statystyczna  praktycznie
wyklucza  sensowność  kompresji),
a  jak  wiadomo  algorytmy  krypto-
grafii  klucza  publicznego  do  naj-
szybszych się nie zaliczają.

Szyfry strumieniowe

One Time Pad jest wariantem algo-
rytmu Vernama. Jeśli zamiast liczb
losowych posłużymy się sekwencją
wygenerowaną  przez  kryptogra-
ficznie  bezpieczny  generator  liczb
pseudolosowych,  otrzymamy  tzw.
szyfr strumieniowy.

Klasyczny algorytm Vernama

używał zwykłych sekwencji pseudo-
losowych, nie dających żadnych do-
datkowych gwarancji (jakie zapewnia
użycie kryptograficznie bezpiecznego
generatora liczb pseudolosowych).

Claude Shannon podczas dru-

giej  wojny  światowej  udowodnił,  że
One  Time  Pad  jest  niemożliwy  do
złamania  w  scenariuszu  ataku  na
kryptogram  (a  więc  ma  cechę  bez-
pieczeństwa  absolutnego)  oraz,  że
każdy  algorytm,  który  będzie  mieć
taką  cechę,  jest  równoważny  One
Time Pad.

To bardzo silny wynik, jak na

kryptografię, ponieważ niewiele algo-
rytmów dorobiło się bezwarunkowych
dowodów  swojego  bezpieczeństwa.
Wiele z nich teoretycznie może z dnia
na dzień okazać się bezużytecznymi,
bo np. uda się znaleźć metodę szyb-
kiej  faktoryzacji  dużych  liczb  (m.in.
RSA) albo efektywną metodę liczenia
logarytmów dyskretnych (m.in. Diffie-
Hellmann).  Bezpieczeństwo  więk-
szości algorytmów kryptograficznych
zależy od szybkości komputerów - im
szybciej wzrasta ich moc obliczenio-
wa,  tym  szybciej  te  algorytmy  stają
się przestarzałe.

Tymczasem One Time Pad jest

niemożliwy  do  złamania  nawet  przy
posiadaniu  nieskończenie  szybkiego
komputera  i  nieskończenie  długiego
czasu. Niegroźny jest mu też rozwój
matematyki  (w  przeciwieństwie  do
kryptografii klucza publicznego, której
los zależy od tego, którymi ścieżkami
matematyka się rozwinie). Niestrasz-
ne mu nowe metody kryptoanalitycz-
ne (przynajmniej w scenariuszu ataku
na  kryptogram,  kryptoanaliza  gumo-
wej pałki i analogiczne jak najbardziej
dają się zastosować).

Żaden inny algorytm nie ma tak

silnych podstaw matematycznych
gwarantujących jego bezpieczeń-
stwo.

Skoro ten algorytm jest taki po-

tężny, to czemu jego powstanie nie
rozwiązało  wszystkich  problemów
kryptografii?  Głównym  powodem
jest  jego  zachłanność  na  liczby
losowe. One Time Pad zużywa ich
bardzo dużo, a jest to bardzo cen-
ny zasób, który trudno wytworzyć.
Dodatkowo  te  olbrzymie  ilości  da-
nych  losowych  trzeba  bezpiecznie
dostarczyć  wszystkim  legalnym
stronom  komunikacji,  co  powoduje
poważne  osłabienie  praktycznego
bezpieczeństwa  całego  protokołu.
Ponadto jest to algorytm symetrycz-
ny,  a  owe,  już  ze  swej  natury,  nie
rozwiązują  wszystkich  problemów,
którymi  zajmuje  się  kryptologia.
Jednak  nawet  w  obrębie  algoryt-
mów symetrycznych OTP jest mało
praktyczny,  głównie  ze  względu
na  swoje  klucze,  które  są  duże,
a więc i kłopotliwe w wytworzeniu,
przechowaniu i bezpiecznym trans-
porcie.  Wiele  innych  algorytmów
symetrycznych  potrafi  zapewnić
rozsądny  poziom  bezpieczeństwa
dużo niższym kosztem.

Dotykamy tu dwóch istotnych

zagadnień:  relacji  poziomu  bezpie-
czeństwa do jego kosztu oraz relacji
między  teoretyczną  kryptografią,
a praktyką bezpieczeństwa informa-
cyjnego.  Dla  praktyków  One  Time
Pad jest mało przydatny w większo-
ści  zastosowań,  w  przeciwieństwie
do bardzo do niego podobnych szy-
frów strumieniowych.

Szyfry strumieniowe są próbą

znalezienia złotego środka między
idealnym bezpieczeństwem OTP

O autorze

Cezary  Cerekwicki  jest  z  wykształ-
cenia  informatykiem  i  politologiem.
Pracował  jako  programista,  admini-
strator, konsultant, tłumacz, koordy-
nator międzynarodowych projektów,
dziennikarz  i  publicysta.  Pisał  pro-
gramy w dziesięciu językach progra-
mowania  (od  asemblerów  po  języki
skryptowe)  w  czterech  systemach
operacyjnych, na dwóch platformach
sprzętowych.
Kontakt z autorem: cerekwicki@tlen.pl

Narzędzia

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

i  praktyką.  Tu  wymianie  podlega
jedynie  zalążek  kryptograficznie
bezpiecznego  generatora  liczb
pseudolosowych,  który  ma  skoń-
czoną  i  rozsądną  długość.  Można
go zatem bez problemu i efektywnie
wymienić  technikami  kryptografii
klucza  publicznego.  Tekst  jawny
może  mieć  dowolną  długość,  nie-
znaną  w  momencie  rozpoczęcia
szyfrowania  (to  ogólna  cecha
wszystkich szyfrów strumieniowych,
stąd zresztą ich nazwa).

Kiedy obie strony dysponują za-

lążkiem,  mogą  generować  kolejne,
takie  same  liczby  pseudolosowe,
które  będą  kluczami  dla  poszcze-
gólnych znaków tekstu jawnego.

Taki protokół jest już podatny

na  ataki  brutalne  próbujące  od-
gadnąć  wartość  zalążka  (dlatego
jest  on  na  tyle  długi,  żeby  taki
atak  nie  był  praktyczny),  na  me-
todę  wymienienia  się  nim  przez
strony  konwersacji  oraz  na  próby
odnalezienia  słabości  użytego
kryptograficznego generatora liczb
pseudolosowych. Tak więc bezpie-
czeństwo  szyfrów  strumieniowych
jest znacznie słabsze od One Time
Pad (ale do praktycznych zastoso-
wań  wystarcza),  natomiast  są  one
dużo  bardziej  ekonomiczne,  jeśli
chodzi o zapotrzebowanie na liczby
losowe (zalążek musi być nieprze-
widywalny).

Podsumowanie

Mimo  swoich  praktycznych  niedo-
skonałości algorytm One Time Pad
był  używany  do  zabezpieczania
bardzo  ważnych  kanałów  komuni-
kacyjnych.  Najbardziej  znanym  za-
stosowaniem  było  zabezpieczanie
gorącej linii między Waszyngtonem
i  Moskwą  po  kryzysie  kubańskim.
OTP  używano  także  w  Republice
Weimarskiej na początku XX wieku,
używali  go  alianci  podczas  drugiej
wojny światowej oraz Rosjanie pod-
czas Zimnej Wojny.

Dodatkowo OTM ma taką zaletę,

że do dziś można się nim posłużyć
przy pomocy jedynie ołówka i kartki
papieru, podczas gdy cała współ-
czesna kryptografia jest całkowicie
uzależniona od komputerów. l

Narzędzia

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

W skład pakietu wchodzą: TrustPort Antivirus, TrustPort
Firewall, TrustPort Disk Protection, TrustPort eSign i Tru-
stPort Data Shredder. Każdy z tych modułów może być
zainstalowany osobno i realizować swoje funkcje nieza-
leżnie od pozostałych.

TrustPort Disk Protection

To  program,  za  pomocą  którego  tworzymy  wirtualny
dysk; widnieje on w systemie w postaci pliku zakodowa-
nego  algorytmem  Rijndael  z  kluczem  256  bitowym  lub
CAST  z  kluczem  128  bitowym).  Aby  otworzyć  zamon-
towany  dysk,  wymagane  jest  hasło.  Szyfrowanie  i  roz-
szyfrowywanie danych wykonywane jest automatycznie
w  momencie  ich  odczytu  lub  kopiowania,  przy  czym
proces ten wykonywany jest w tle, w sposób niezauwa-
żalny dla użytkownika.

TrustPort eSign

Moduł eSign jest przeznaczony do zarządzania kluczami
i  certyfikatami,  które  posiadamy  w  swoim  komputerze.
Klucze  mogą  być  przechowywane  w  katalogach  lokal-
nych i na tokenach sprzętowych (token sprzętowy zawie-
rający  jeden  lub  więcej  mikroprocesorów  realizujących
funkcje kryptograficzne, z wbudowanymi mechanizmami
zapewniającymi  odporność  na  próby  penetracji.  (http:
//www.polcert.pl/slownik.html?Lang=PL).

Dodatkową

opcją jest usługa LDAP (Lightweight Access Directory
Protocol – czyli serwer katalogowy). Polega ona na udo-
stępnianiu innym użytkownikom wszystkich certyfikatów

(kluczy publicznych), znajdujących się w katalogach na
dysku lokalnym.

TrustPort eSign można wykorzystać do:

•   szyfrowania załączników poczty elektronicznej,
•   elektronicznego podpisywania plików,
•   szyfrowania plików wieloma kluczami szyfrującymi,
•   równoczesnego szyfrowania i podpisywania plików,
•   zarządzania  kluczami  szyfrującymi  z  poziomu  stacji

roboczej.

TrustPort Data Shredder

Program  umożliwia  usuwanie  pojedynczych  plików  czy
folderów.  Główną  funkcją  programu  TrustPort  DataSh-
redder jest zamazywanie danych. Odbywa się to przez
wielokrotne  zapisanie  w  miejscu  usuniętego  pliku  przy-
padkowych liczb.

Moduł ten służy do usuwania plików tymczasowych:

•   przeglądarki internetowej,
•   plików cookies,
•   tymczasowych plików,
•   opróżnianie kosza,
•   czyszczenie historii przeglądania stron www,
•   czyszczenie historii otwartych dokumentów,
•   czyszczenie historii uruchamiania.

Antywirus i Firewall

Program antywirusowy, wchodzący w skład pakietu, jest
szybki. Skanowanie komputera trwa niedługo, optymal-
nie do umieszczonych plików. Aplikacja radzi sobie także
ze skanowaniem archiwów, posiada wbudowaną heury-
stykę, a z poziomu menu można wybrać interesującą nas
opcję. Jak każdy skaner, jest łatwy w obsłudze, poradzi
sobie z nią bez trudu nawet początkujący użytkownik.

Firewall jest tu bardziej rozbudowany. Podobnie jak inne

programy, posiada funkcje uogólnienia zabezpieczeń przez
wybranie odpowiedniego poziomu. Bardziej zaawansowani
użytkownicy także znajdą w programie coś dla siebie. Możli-
wa jest dokładna konfiguracja portów TCP/IP, a status połą-
czeń w przejrzysty sposób ukazuje nam aplikacje oraz zajęte
porty. Wraz z ustalaniem reguł ustawiamy port wewnętrzny i
zewnętrzny, adres komputera, z którym się łączymy.

Każdy użytkownik znajdzie w tym pakiecie coś dla

siebie.

Rafał Podsiadły

Kto z nas nie chciałby mieć programu chroniącego nasz komputer przed wiru-
sami i włamaniami, zapewniającego ochronę poczty, oferującego dodatkowo
zaporę ogniową i wiele innych przydatnych funkcji. Dzisiejsze programy rozbu-
dowują się coraz bardziej, a prawdziwie wielofunkcyjnym kombajnem jest testo-
wany Program TrustPort Workstation.

Program TrustPort

Workstation

Rysunek 1.

Konfiguracja TrustPort Data Shredder

KLUB TECHNICZNY

Urządzenia  typu  UTM  (Unified  Threat  Management)
integrują w jednej obudowie wszystkie elementy nie-
zbędne  do  kompletnego  zabezpieczenia  sieci  lokal-
nej.  Rozwiązania  Netasq  zawierają  firewall,  system
wykrywania i blokowania włamań IPS (Intrusion Pre-
vention System), serwer VPN, system antywirusowy,
system antyspamowy oraz filtr URL. Modele przezna-
czone dla sieci o niedużej liczbie użytkowników wy-
posażone  są  w  4-portowy  switch,  który  umożliwia
zbudowanie niewielkiej sieci lokalnej bez konieczno-
ści posiadania jakiegokolwiek innego sprzętu siecio-
wego. Szeroka gama  UTM-ów jest w stanie zapewnić
bezpieczeństwo  zarówno  małym  firmom  (20  użyt-
kowników)  jak  i  dużym  korporacjom,  a  intuicyjna
konsola administracyjna sprawia, iż wdrożenie urzą-
dzenia w firmie przebiega bezproblemowo. Znana do-
tąd  głównie  na  zachodnich  rynkach  firma  Netasq,
rozpoczęła  sprzedaż  w  Polsce  poprzez  podpisanie
kontraktu  na  wyłączną  dystrybucję  z  firmą  Dagma
–  znaną  m.in.  dystrybucji  z  rozwiązań  Trend  Micro,
Spy Sweeper, Outpost Firewall czy ESET NOD32.

FIREWALL, SYSTEM INTRUSION
PREVENTION I ANTYWIRUS

UTM-y firmy Netasq wykorzystują autorską tech-
nologię ASQ (Active Security Qualification), zapew-

niającą skuteczną ochronę nie tylko przed znany-
mi już zagrożeniami, ale także tymi, które dopie-
ro pojawią się w przyszłości (zero-day threat pro-
tection).  Technologia  bazuje  na  tzw.  konteksto-
wej  analizie  ruchu  przechodzącego  przez  urzą-
dzenie, która dokonywana jest bezpośrednio w ją-
drze systemu operacyjnego (kernel mode), a nie
jak  to  jest  w  przypadku  innych  urządzeń  UTM  w
trybie  proxy  (proxy  mode).  Możliwość  prowadze-
nia  analizy  w  trybie  kernel  mode  pozwala  osią-
gnąć  niespotykaną  w  innych  urządzeniach  UTM
szybkość  działania,  niezależną  od  liczby  urucho-
mionych serwisów czy zdefiniowanych w danym
momencie reguł. Ruch badany jest poprzez anali-
zę protokołów, sygnatury kontekstowe oraz anali-
zę heurystyczną.

Podczas analizy protokołów kontrolowana jest

zgodność  ruchu  ze  standardami  RFC.  W  ramach
technologii  ASQ  dla  poszczególnych  typów  ruchu
sieciowego  warstwy  aplikacji  opracowane  zosta-
ły specjalne pluginy pracujące w trybie kernel-mo-
de. Po wykryciu określonego typu ruchu (np. HTTP,
FTP, SMTP, TELNET itp.) automatycznie uruchamia-
ny jest odpowiedni plugin, który specjalizuje się w
jego  ochronie.  Tym  samym,  rodzaj  stosowanych
zabezpieczeń jest w sposób dynamiczny dostoso-
wywany  do  konkretnego,  analizowanego  w  danej
chwili    ruchu.  Systematycznie  aktualizowane  sy-
gnatury kontekstowe pozwalają na ochronę przed
znanymi już atakami, które zostały sklasyfikowa-
ne i dla których zostały opracowane odpowiednie
sygnatury.  W  tym  przypadku  zasadnicze  znacze-
nie ma kontekst w jakim zostały wykryte pakiety
charakterystyczne dla określonego ataku - tzn. ro-
dzaj połączenia, protokół, port. Wystąpienie sygna-

tury ataku w niewłaściwym dla tego ataku kontek-
ście nie powoduje reakcji systemu IPS. Dzięki temu
zastosowanie sygnatur kontekstowych pozwala
na znaczne zwiększenie skuteczności wykrywania
ataków przy jednoczesnym ograniczeniu niemal
do zera ilości fałszywych alarmów. Uzupełnieniem
ochrony przed atakami jest ochrona antywirusowa
– każde urządzenie Netasq w standardzie wyposa-
żone jest w skaner ClamAV.

OCHRONA ANTYSPAMOWA

Ochrona antyspamowa zapewniana jest poprzez
wbudowany system DNS Blacklisting, działający w
oparciu o stale aktualizowane listy serwerów roz-
syłających spam. Administrator może również two-
rzyć własne białe i czarne listy domen.

FILTR STRON WWW

Niezwykle ważną cechą urządzeń jest możliwość
zwiększenia wydajności pracowników firm, dzię-
ki zastosowaniu filtra URL i ograniczeniu im w go-
dzinach pracy dostępu do niepożądanych stron in-
ternetowych.

KSZTAŁTOWANIE RUCHU W SIECI

Urządzenia  Netasq  pozwalają  na  kształtowanie
przez administratorów ruchu w sieci oraz na je-
go priorytyzację. Oznacza to, że dla każdego ty-
pu połączeń lub dla różnych grup użytkowników
możemy  określać  odpowiedni  przydział  pasma.
Dla  poszczególnego  typu  ruchu  można  przypi-
sać  określony  priorytet  lub  do  określonego  ty-
pu ruchu (HTTP, VoIP) określić minimalną i mak-
symalną szerokość pasma, jaką może on wyko-
rzystać.

Urządzenie do testów udostępnia:
DAGMA Sp. z o.o.
Dystrybutor Netasq w Polsce
Elżbieta Łabuz, product manager
tel. (32) 259 11 00
netasq@dagma.pl www.dagma.pl

Kontakt:

Reklama

EUROPEJSKI LIDER WCHODZI DO POLSKI: NETASQ UTM

Oferta dostępnych na polskim rynku rozwiązań do zintegrowanego zarządzania zagrożeniami
wzbogaciła się w tym roku o urządzenia Netasq UTM. Dzięki zastosowaniu autorskiej technologii
ASQ urządzenia Netasq gwarantują wysoki poziom bezpieczeństwa w połączeniu z wydajnością
niespotykaną w dotychczas dostępnych na rynku rozwiązaniach.

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Księgozbiór

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Cykl projektowania zabezpieczeń

Autor: Michael Howard i Steve Lipner

Wydawca: APN Promise

Rok wydania: 2006

Strony: 346

Po przeczytaniu książki Howarda i Lipnera mam mie-

szane uczucia. Jeśli ktoś lubi książki traktujące o historii
Microsoftu, to polecam jej pierwszą część.  Zasadnicza
problematyka, przedstawiona w tych rozdziałach publika-
cji dotyczy tego,  co autorzy wraz ze współpracownikami
robili  w  przeszłości  i  jaka  była  geneza  wprowadzenia
cyklu projektowania zabezpieczeń. Dane, które przywo-
łują tu autorzy (np.: o ilości przełamań iss czy apacha),
wydają  się  być  trochę  wyrwane  z  kontekstu.  Serwer
apache był częściej przełamywany wcale nie ze względu
na to, że IIS jest bezpieczniejszy, lecz ze względu na to,
że  na  apachu  oparta  jest    o  wiele  więcej  witryn  niz  na
iis.  Widać  to  wyraźnie  na  poniższym  przykładzie:  http:
//www.google.com/trends?q=apache%2C+iis&cta-
b=0&date=all&geo=all.

Dalsza część książki to już dokładny opis pełnego

cyklu SDL, wraz z przykładami zaczerpniętymi wprost
z polityki Microsoftu. Pomimo że autorzy piszą, że nie
jest to książka dla programistów, to chociażby rozdział 12
wymaga gruntownej wiedzy programistycznej. Jeśli poten-
cjalnymi czytelnikami publikacji mają być menadżerowie,
to nie powinno się tu przedstawiać takich zagadnień.

Przedstawiając skrótowo zalety jakie posiada ta

książka, należy wspomnieć przede wszystkim ukazanie
tego, jak naprawdę działa Microsoft i jak wiele stara się
zrobić dla poprawienia swoich produktów. Po drugie, opi-
sując cykl wprowadzania SDL, pozycja ta bardzo dobrze
wyjaśnia powody, dla których powinno podejmować
się takie, a nie inne decyzje. Po trzecie wreszcie, dość
dobrze zostało przedyskutowane zagadnienie analizy
ryzyka i jego oceny.

Obok tych pozytywnych aspektów książka nie jest

jednak  wolna  od  słabych  stron,  a  największa  z  nich  to
skupienie  się  wyłącznie  na  technologiach  stosowanych
w  firmie  Microsoft.  Bezpośrednio  z  tego  wynika  druga
wada:  całkowite  pominięcie  innych  technologii  używa-
nych do analizy ryzyka np.: NIST 800 oraz innych meto-
dologii projektowania zabezpieczeń, jak choćby IATF.

Podsumowując, polecam tą książkę menadżerom,

posiadającym dość dobrą orientację w zagadnieniach
technicznych i programistycznych, odpowiedzialnym za
wdrażanie systemów bezpieczeństwa.

Daniel Zimnicki

Wprowadzenie do Microsoft Windows Vista

Autor: William R. Stanek

Wydawca: APN Promise

Data wydania: 11/2006

Strony: 330

Jest to kolejna ciekawa pozycja spod ręki Williama

Stanka.  Na  334  stronach  udało  się  autorowi  zamie-
ścić  dużą  ilość  informacji  na  temat  nowego  systemu
Microsoftu  (w  wersji  beta,  ale  różnice  są  niewielkie).
Treść książki jest przejrzysta i zrozumiała, urozmaicona
wieloma  obrazkami  (niestety  w  języku  angielskim,  ale
to  nie  stanowi  raczej  wielkiego  problemu).  Publikację
podzielono  na  trzy  części  –  zapoznanie,  cechy,  bez-
pieczeństwo.  Pierwszy  rozdział  możemy  potraktować
jako  wstęp  –  omówiono  tu  wersje  systemu,  sposób
aktywacji,  niektóre  zmiany  w  stosunku  do  wcześniej-

szych  wersji  Windowsa.  Następny  rozdział  szczegóło-
wo opisuje jakże zmieniony Panel Sterowania czy Menu
Start,  a  także  pokazuje  nowe  sposoby  przełączania
okien  (Windows  Flip)  i  interfejs  użytkownika  Windows
Aero. Zostały tu też pokazane nowe funkcje tj. sidebar,
ulepszone  wyszukiwanie,  integracja  z  kanałami  RSS.
Kolejny  rozdział  w  całości  został  poświęcony  Internet
Explorerowi  w  wersji  7.  Dość  szczegółowo  zostały
opisane  programy  Windows  Mail  i  Calendar,  mające
na celu zarządzanie informacją, a także nowa funkcja
współdzielenia  pulpitu  (Shared  View).  W  książce  sze-

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Księgozbiór

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

Wojna na bity. Wpływ wydarzeń z 11 września

na technikę informacyjną

Autor: Edward Yourdon

Wydawnictwo: WNT

Rok wydania: 2004

Okładka: Twarda

Strony: 288

Informacja to władza, potęga i konkretne, a cza-

sami  bardzo  konkretne,  pieniądze.  Nikogo  nie  trzeba
przekonywać,  że  tak  jest.  Ale  ilu  z  nas  zdaje  sobie
sprawę  z  faktu,  że  to  dopiero  tragedia  11  września
prawdę  tą  dla  wielu  ludzi  uczyniła  namacalną  i  spra-
wiła,  że  zaczęli  się  oni  zastanawiać  nad  tym,  jak  tę
wartość należy chronić?  O tym właśnie mówi książka
E.  Yourdona.  Nie  jest  to  publikacja  łatwa  w  lekturze.
W  pierwszej  chwili  wydaje  się  nawet  zupełnie  nie  na
temat, ot jeszcze jedno dzieło powstałe z szoku i bólu
Ameryki.  Dopiero  zagłębienie  się  w  jej  treść  pozwala
docenić wartość tej publikacji, jej logikę i przejrzystość
konstrukcji.  Wychodząc    bowiem  od  zjawisk  wywoła-
nych  przez  11  września,  takich  jak  chociażby  utrata
anonimowości, inwigilacja sieci czy powstawanie spon-
tanicznych  kanałów  komunikacyjnych,  autor  prowadzi
nas  w  kierunku  zagadnienia  najważniejszego  -oceny
poziomu  ryzyka  i  zagadnień  związanych  z  zabezpie-
czeniem  starych  i  na  nowo  powstających  kanałów
przepływu  informacji.  Książka  jest  opracowaniem
teoretycznym,  przeznaczonym  przede  wszystkim  dla
osób zajmujących kierownicze stanowiska, które zmu-
szone są decydować czy,  i w jakim zakresie ich firma
powinna stworzyć i wdrożyć politykę bezpieczeństwa.

Dzięki  autorowi  możemy  zrozumieć  i  przyswoić  sobie
sposób  myślenia  właściwy  dla  CSO,  czyli  wszystkich
tych,  którzy  muszą  pogodzić  ogień  i  wodę  –  wyma-
gania  i  potrzeby  organizacji,  z  niezbędnymi  zasadami
zabezpieczeń.  Mowa  więc  o  tych,  którym  przypadło
w  udziale  niełatwe  zadanie  zarządzania  ryzykiem.  E.
Yourdon uczy nas bowiem strategicznego patrzenia na
system, który przyszło nam chronić w kontekście roz-
woju  całych  społeczności.  Uczy  także  swoistego  roz-
poznawania znaków czasu i przewidywania kierunków
rozwoju. Chociaż od czasu wydania książki  minęły już
3 lata i możemy wspierać się sporą liczbą innych publi-
kacji, podejmujących podobną problematykę, to jednak
omawiana książka nie utraciła nic ze swego znaczenia.
Pozostała  dziełem  fundamentalnym,  które  warto  mieć
na półce choćby po to, by od czasu do czasu do niego
zajrzeć i ponownie uświadomić sobie, że choć myślmy
o  naszym  systemie  jako  o  odpornym  na  zagrożenia,
to musimy się liczyć z tym, że nasi użytkownicy wciąż
tworzą kolejne systemy doraźne – alternatywne kanały
komunikacji – które mogą sprawić, że nasze bezcenne
dane wyciekną pewne dnia w czeluście sieci.

Łukasz Długosz

roko uwzględnione zostały także urządzenia przenośne
(notebooki, palmtopy, komputery typu tablet), pokazane
zostały  funkcje  rozpoznawania  pisma  i  mowy,  a  także
jej  synteza  (żadna  z  tych  funkcji  nie  da  się  jednak
wykorzystać  w  naszym  rodzimym  języku).  W  kolejnej
części publikacji omówiono bezpieczeństwo kont użyt-
kowników i kontrolę rodzicielską (pokazano jej konfigu-
rację  krok  po  kroku,  z  wykorzystaniem  czasów  pracy,
dostępu do aplikacji i raportowania). Pozostałymi stro-
nami  książki  powinien  się  szczególnie  zainteresować
administrator.  Pokazano  konfigurację  Network  Access
Protection,  czyli  zabezpieczenia  wirtualnych  sieci  pry-
watnych (VPN). Zostały tu też opisane zasady inspekcji
w połączeniu ze sprzętowym modułem TPM, który teraz
jest  natywnie  obsługiwany  w  Viście,  a  także  funkcja
szyfrowania  dysku  przy  wykorzystaniu  funkcji  BitLoc-
ker  (tu  podjęto  temat  nawet  bardziej  skomplikowanych
aspektów,  takich  jak  np.  tworzenie  zaszyfrowanej  par-
tycji bez systemu operacyjnego). Kolejną ciekawą funk-

cją, zawartą w Viście, a opisaną w książce jest mapa
możliwości i infrastruktury sieci. Został również opisany
bardziej zaawansowany Windows Firewall i jego szcze-
gółowa konfiguracja. Pokazano też sposoby diagnostyki
i  naprawy  systemu.  Opisany  został  nowy  program  do
tworzenia kopii zapasowych, teraz także bezpośrednio
na  nośnikach  wymiennych  (CD/DVD).  Na  kolejnych
stronach publikacji pokazane zostały sposoby instalacji
i migracji do nowego systemu operacyjnego. W książce
zostały  opisane  praktycznie  wszystkie  nowe  funkcje
systemu  Windows  Vista.  Pozycją  tą  może  zaintereso-
wać się początkujący użytkownik komputera, ale także
administrator sieci, niekoniecznie domowych.

Amadeusz Jasak

Podziękowania dla Wydawnictwa Naukowo-Technicznego
oraz dla firmy Promise za dostaczenie książek do recenzji.

hakin9 Nr 6/2007

www.hakin9.org

FELIETON

1979  roku  pewien  informatyk,  niejaki  Chri-
stopher  Evans,  w  publikacji  pod  tytułem  The
Mighty  Micro  próbował  przewidzieć  wpływ

rewolucji komputerowej na współczesne społeczeństwo.
W jego spekulacjach można było znaleźć takie tezy jak:
krótszy dzień pracy, bardziej efektywny system edukacji
- wolny od zeszytów i książek w tradycyjnej postaci oraz
zastąpienie wszelkich kluczy do drzwi identyfikatorami.
Jednak nie przewidział on wykształcenia się klasy mło-
dych, zdolnych badaczy sieci komputerowych, wymyśla-
jących nowe możliwości nadużyć.

Największy hałas towarzyszący wprowadzeniu

nowej technologii na rynek powodują wiadomości prze-
syłane jawnymi kanałami informacyjnymi. W ten sposób
promuje się nowy produkt oraz przedstawia jego moż-
liwości.  Równocześnie  powstają  ukryte  kanały,  które
ujawniają się wraz ze spychaniem starszych generacji
do  szerszych  odbiorców,  którzy  w  końcu  mogą  sobie
na  nie  pozwolić.  Przykładem  takiego  ukrytego  kanału
w  przypadku  komputerów  podłączonych  do  Internetu
jest bezpieczeństwo. Włamania w tej dziedzinie są zja-
wiskiem stałym.

Przez wiele lat sieci telekomunikacyjne były nara-

żone  na  różnego  rodzaju  nadużycia.  W  dzisiejszych
czasach  coraz  więcej  komputerów  jest  instalowanych
w  domach  i  służą  one  już  nie  tylko  jako  maszyny  do
pisania,  wykonywania  prac  biurowych,  czy  zabawki
do  gier,  ale  również  (przede  wszystkim)  do  ułatwie-
nia  komunikacji  międzyludzkiej,  zakupów  online  oraz
operacji  na  kontach  bankowych.  Towarzyszy  temu
wzrost ilości nadużyć, w postaci odnotowywania coraz
większych  defraudacji  finansowych,  ilości  wysyłanego
spamu  i  zarażonych  wirusami  stacji.  Taka  sytuacja
wynika  z  tego,  że  przeciętny  klient  zainteresowany
dostępną technologią uczy się jej elementarnych zasad
dopiero  w  trakcie  użytkowania,  a  nie  przed  decyzją
o  skorzystaniu  z  niej.  Można  to  porównać  do  próby
jazdy nowo zakupionym samochodem, bez uprzedniego
odbycia kursu nauki jazdy. Skutki tego mogą okazać się
wręcz drastyczne.

Rozwój techniki, połączony z usprawnionymi metoda-

mi zabezpieczeń, może być dla wielu osób utrudnieniem
przy przełamywaniu zabezpieczeń. Problem pojawia

Po złej stronie lustra

się  jednak  w  przypadku,  gdy  pojęcie  zabezpieczenie
komputerowe  jest  dla  wielu  nabywców  tej  technologii
nieoczywistym  zagadnieniem,  o  którym  dowiadują  się
dopiero po przykrym incydencie. Jest to bardzo wygodne
dla  przemysłu  produkującego  systemy  zabezpieczeń,
ponieważ dzięki temu wciąż pojawiają się nowi nabywcy
różnego rodzaju systemów bezpieczeństwa, a konsultan-
ci  i  eksperci  pomagający  w  walce  z  siłami  nieczystymi
mają zajęcie.

Ci ostatni, tak zaciekle zwalczając swoich praco-

dawców,  wierzą,  że  rozwój  technologii  pozwoli  kiedyś
na  stworzenie  systemów  całkowicie  odpornych  na
włamania.  Jest  to  jednak  nieustanny  wyścig  zbrojeń,
ponieważ raz po raz ktoś wymyśla coś nowego, a ktoś
inny  to  łamie.  Strach  przed  ciągle  rosnącą  skalą  strat
może  wymusi  w  końcu  bardziej  radykalne  kroki  ze
strony dostawców sprzętu, oprogramowania oraz usług
telekomunikacyjnych.

Chodzi tu o rozwój standardowych mechanizmów

zabezpieczających,  niższe  ceny  produktów  oraz  infor-
mowanie  o  istniejących  zagrożeniach.  Problem  bez-
pieczeństwa  informacji  staje  się  coraz  poważniejszy,
w miarę wzrostu ilości gromadzonych danych i ich prze-
pływu w rozrastających się sieciach. Możliwości wyko-
rzystania ochrony danych w systemach komputerowych
wśród  normalnych  użytkowników  ciągle  pozostawiają
wiele do życzenia.

Wymagania bezpieczeństwa rosną wraz z upływem

czasu  i  mogą  zostać  spełnione  jedynie  przy  dużym
nakładzie  sił.  Ważne  jest  zwłaszcza  uświadamianie
osób,  decydujących  się  na  konkretne  rozwiązania.
Spowodować  to  może  w  końcu  zapobieganiem,  a  nie
leczeniem,  a  wówczas  wreszcie  będzie  można  stanąć
po właściwej stronie lustra. l

Patryk Krawaczyński

O autorze:

Autor jest studentem drugiego roku Informacji Naukowej na
UMK w Toruniu. W wolnych chwilach stara się prowadzić serwis
Network Access to Reserved Files (http://www.narf.shl.pl).
Kontakt z autorem: agresor@narf.shl.pl

Zaprenumeruj swoje ulubione magazyny

i zamów archiwalne numery!

Już teraz w kilka minut możesz zaprenumerować swoje ulubione pismo.
Gwarantujemy:

- preferencyjne ceny
- bezpieczną płatność on-line
- szybką realizację Twojego zamówienia
Bezpieczna prenumerata on-line wszystkich tytułów Wydawnictwa Software!

www.buyitpress.com

zamówienie prenumeraty

Prosimy wypełnić czytelnie i przesłać faksem na numer:

(22) 887 10 11 lub listownie na adres: Software-Wydawnictwo Sp. z o.o.,

Bokserska 1, 02-682 Warszawa, e-mail: pren@software.com.pl. Przyjmujemy też zamówienia telefoniczne:

(22) 887 14 44

Imię i nazwisko............................................................................................ ID kontrahenta..........................................................................................

Nazwa firmy................................................................................................. Numer NIP firmy.......................................................................................

Dokładny adres....................................................................................................................................................................................................................

Telefon (wraz z numerem kierunkowym)................................................... Faks (wraz z numerem kierunkowym) ....................................................

E-mail (niezbędny do wysłania faktury)............................................................................................................................................................................

zamówienie prenumeraty

Cena prenumeraty rocznej dla osób prywatnych

Cena prenumeraty rocznej dla osób prenumerujących już Software Developer’s Journal lub Linux+

Cena prenumeraty dwuletniej Aurox Linux

Jeżeli chcesz zapłacić kartą kredytową, wejdź na

stronę naszego sklepu internetowego:

www.buyitpress.com

automatyczne przedłużenie prenumeraty

Suma

Tytuł

Ilość

numerów

Ilość

zamawianych

prenumerat

Od numeru

pisma lub

miesiąca

Opłata

w zł

z VAT

Software Developer’s Journal (1 płyta CD)

– dawniej Software 2.0

Miesięcznik profesjonalnych programistów

250/180

SDJ Extra

(od 1 do 4 płyt CD lub DVD)

– dawniej Software 2.0 Extra!

Numery tematyczne dla programistów

150/135

Linux+DVD (2 płyty DVD)

Miesięcznik o systemie Linux

199/179

Linux+Extra! (od 1 do 7 płyt CD lub DVD)

Numery specjalne z najpopularniejszymi dystrybucjami Linuksa

232/198

PHP Solutions (1 płyta CD)

Dwumiesięcznik o zastosowaniach języka PHP

135

hakin9, jak się obronić (1 płyta CD)

Miesięcznik o bezpieczeństwie i hakingu

199

/219

.psd (1 płyta CD + film instruktażowy)

Dwumiesięcznik użytkowników programu Adobe Photoshop

140

.psd numery specjalne

(.psd Extra + .psd Starter Kit)

140

Aktualne informacje o najbliższym numerze

http://www.hakin9.org/pl
Numer w sprzedaży na początku lipca 2007 r.

Redakcja zastrzega sobie prawo zmiany zawartości pisma.

hakin9

7/2007

w następnym numerze

między innymi:

Zapowiedzi

Praktyczne wykorzystanie błędów SQL Injection

Artykuł porusza temat bardzo ważny. Zawiera opis technik i stron podat-
nych na tego typu ataki. Autor pokaże jak przeprowadzić atak krok po kroku
(wstrzykiwanie zapytań, rekonstruowanie odległej tabeli na podstawie otrzy-
manych wyników, obchodzenie ograniczeń, przechwytywanie wyniku, pisa-
nie skryptów ułatwiających wyłuskiwanie wyniku, ustalanie z jakimi prawami
działa baza, wykonywanie kodu w imieniu użytkownika bazy).

Słabości telefonów GSM

Telefony komórkowe są coraz bardziej skomplikowane, a co za tym idzie
mają coraz więcej luk bezpieczeństwa. Wykorzystanie błędów w sterujących
komórkami systemach operacyjnych, może doprowadzić do udanego ataku.

Fizyczne bezpieczeństwo

systemów komputerowych

Nawet najdoskonalsze firewalle to za mało by nasza infrastruktura sieciowa
znalazła się poza zasięgiem włamywaczy. Mówi się, że bezpieczny system
to system odłączony od zasilania. Czy naprawdę jest tak źle? Jak zapewnić
fizyczne bezpieczeństwo naszych systemów? Na te pytania odpowie niniej-
szy artykuł.

Uwierzytelnianie nadawcy

– bezpieczeństwo czy zagrożenie

Krytykujemy istniejące mechanizmy uwierzytelniania w poczcie elektronicz-
nej. Opisujemy potencjalne problemy, jakie mogą wystąpić przy jego stoso-
waniu.

NA CD:

•   hakin9.live – bootowalna dystrybucja Linuksa;
•   mnóstwo narzędzi – niezbędnik hakera;
•   tutoriale – praktyczne ćwiczenia zagadnień poruszanych w artykułach;
•   dodatkowa dokumentacja;
•   pełne wersje komercyjnych aplikacji.

Atak

Obrona