BADANIE KLATKI
BADANIE KLATKI
PIERSIOWEJ
PIERSIOWEJ
I PŁUC
I PŁUC
Fizyczna ocena płuc i klatki piersiowej ma duże znaczenie
Fizyczna ocena płuc i klatki piersiowej ma duże znaczenie
w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego, ale nie tylko.
w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego, ale nie tylko.
Wiele obserwowanych zmian może mieć znaczenie
Wiele obserwowanych zmian może mieć znaczenie
w diagnostyce chorób krążenia czy węzłów chłonnych.
w diagnostyce chorób krążenia czy węzłów chłonnych.
W chirurgii i anestezjologii, kwalifikując do zabiegu
W chirurgii i anestezjologii, kwalifikując do zabiegu
(znieczulenia ogólnego ), wymaga się zapewnienia
(znieczulenia ogólnego ), wymaga się zapewnienia
o prawidłowej funkcji układu oddechowego u wszystkich
o prawidłowej funkcji układu oddechowego u wszystkich
chorych. Fizyczna ocena płuc i klatki piersiowej wymaga
chorych. Fizyczna ocena płuc i klatki piersiowej wymaga
wiadomości na temat anatomicznych struktur znajdujących
wiadomości na temat anatomicznych struktur znajdujących
się w klatce piersiowej oraz rozmieszczenia płatów płuc
się w klatce piersiowej oraz rozmieszczenia płatów płuc
w stosunku do pokrywających je żeber (np.. dolna granica
w stosunku do pokrywających je żeber (np.. dolna granica
prawego górnego płata znajduje się w normalnych warunkach
prawego górnego płata znajduje się w normalnych warunkach
miedzy trzecim a czwarty żebrem i sięga ponad obojczyk).
miedzy trzecim a czwarty żebrem i sięga ponad obojczyk).
Właściwe metody badania służące wstępnej ocenie i
Właściwe metody badania służące wstępnej ocenie i
dalszemu rozpoznawaniu zmian w stanie chorego
dalszemu rozpoznawaniu zmian w stanie chorego
to :
to :
I WYWIAD
I WYWIAD
1. Pierwsze wrażenie – ogólna ocena stanu, aktywność
1. Pierwsze wrażenie – ogólna ocena stanu, aktywność
ruchowa, kontakt.
ruchowa, kontakt.
2. Wywiad chorobowy– duszność, kaszel, plwocina,
2. Wywiad chorobowy– duszność, kaszel, plwocina,
krwioplucie, ból, oddech.
krwioplucie, ból, oddech.
3. Objawy ze strony innych narządów- obrzęki obwodowe,
3. Objawy ze strony innych narządów- obrzęki obwodowe,
objawy obrzęku płuc, spadek masy ciała- AIDS, gruźlica, rak,
objawy obrzęku płuc, spadek masy ciała- AIDS, gruźlica, rak,
zakrzepica żył kończyn dolnych, zator płucny.
zakrzepica żył kończyn dolnych, zator płucny.
4. Zaburzenia snu – niedrożność dróg oddech, zespół bezdechu.
4. Zaburzenia snu – niedrożność dróg oddech, zespół bezdechu.
Konsekwencja tego to: senność podczas dnia, bóle głowy, lęk,
Konsekwencja tego to: senność podczas dnia, bóle głowy, lęk,
depresja.
depresja.
5. Przebyte choroby – infekcje przewlekłe dróg oddech., zabieg
5. Przebyte choroby – infekcje przewlekłe dróg oddech., zabieg
chirurgiczny , urazy klatki. Koklusz lub zap. płuc w
chirurgiczny , urazy klatki. Koklusz lub zap. płuc w
dzieciństwie powodują rozstrzenie oskrzeli.
dzieciństwie powodują rozstrzenie oskrzeli.
6. Wywiad społeczny – palenie tytoniu, zwierzęta
6. Wywiad społeczny – palenie tytoniu, zwierzęta
domowe- alergie, papuzica.
domowe- alergie, papuzica.
7. Zawód- rodzaj wykonywanej pracy – choroby
7. Zawód- rodzaj wykonywanej pracy – choroby
zawodowe płuc
zawodowe płuc
( pylica, astmy zawodowe / lutowanie – kalafonia,
( pylica, astmy zawodowe / lutowanie – kalafonia,
produkcja plastyku, malowanie – izocjanaty/,
produkcja plastyku, malowanie – izocjanaty/,
alergiczne
alergiczne
zapalenia pęcherzyków płucnych,
zapalenia pęcherzyków płucnych,
–
–
farmerzy(wilgotne siano), hodowcy drobiu ( alergeny
farmerzy(wilgotne siano), hodowcy drobiu ( alergeny
ptasie),
ptasie),
pieczarkarnie, stolarstwo.
pieczarkarnie, stolarstwo.
8. Wywiad rodzinny – choroby genetyczne- astma,
8. Wywiad rodzinny – choroby genetyczne- astma,
zwłóknienie torbielowate, rozedma, gruźlica płuc.
zwłóknienie torbielowate, rozedma, gruźlica płuc.
9. Przebyte leczenie – kortykoidy, środki rozszerzające
9. Przebyte leczenie – kortykoidy, środki rozszerzające
oskrzela, aspiryna- nasilają objawy astmy.
oskrzela, aspiryna- nasilają objawy astmy.
Zaobserwuj zaburzenia oddychania przy mówieniu, notuj
Zaobserwuj zaburzenia oddychania przy mówieniu, notuj
wskazówki z otoczenia.
wskazówki z otoczenia.
II. OGLADANIE
II. OGLADANIE
1. Kształt, zarys, proporcje klatki piersiowej, symetria ruchów
1. Kształt, zarys, proporcje klatki piersiowej, symetria ruchów
przy oddychaniu.
przy oddychaniu.
2. Struktura kostna, nachylenie żeber ( przód) – pozycja stojąca,
2. Struktura kostna, nachylenie żeber ( przód) – pozycja stojąca,
siedząca, leżąca, pozycja boczna.
siedząca, leżąca, pozycja boczna.
Obserwujemy występowanie deformacji i nierówności:
Obserwujemy występowanie deformacji i nierówności:
- klatka piersiowa beczkowata ( nadmiernie rozdęte ściany),
- klatka piersiowa beczkowata ( nadmiernie rozdęte ściany),
- klatka piersiowa lejkowata (widoczne zapadnięcie mostka),
- klatka piersiowa lejkowata (widoczne zapadnięcie mostka),
- klatka piersiowa kurza ( mostek i chrząstki żebrowe wystają na
- klatka piersiowa kurza ( mostek i chrząstki żebrowe wystają na
zewnątrz),
zewnątrz),
- blizny pooperacyjne lub zmiany po torakoplastyce,
- blizny pooperacyjne lub zmiany po torakoplastyce,
- spłaszczenie klatki piersiowej w skoliozie, przewlekłej chorobie
- spłaszczenie klatki piersiowej w skoliozie, przewlekłej chorobie
płuc,
płuc,
- kifoza ( przednie wygięcie kręgosłupa), skolioza (boczne
- kifoza ( przednie wygięcie kręgosłupa), skolioza (boczne
wygięcie),
wygięcie),
prowadząca do niewydolności oddechowej,
prowadząca do niewydolności oddechowej,
- obecność powietrza w tkance podskórnej ( odma pooperacyjna,
- obecność powietrza w tkance podskórnej ( odma pooperacyjna,
opłucnowa samoistna lub z urazem klatki piersiowej).
opłucnowa samoistna lub z urazem klatki piersiowej).
3. Obserwacja typu oddychania:
3. Obserwacja typu oddychania:
- zwróć uwagę na tempo, głębokość i regularność
- zwróć uwagę na tempo, głębokość i regularność
oddechów, obustronną jednakową ruchomość klatki
oddechów, obustronną jednakową ruchomość klatki
piersiowej, czy występują jakieś odgłosy?,
piersiowej, czy występują jakieś odgłosy?,
równomierność rozszerzania klatki piersiowej,
równomierność rozszerzania klatki piersiowej,
zmniejszone występują w złamaniu żeber, odmie płuc i
zmniejszone występują w złamaniu żeber, odmie płuc i
wysięku, zatorze tętnicy płucnej,
wysięku, zatorze tętnicy płucnej,
- hyper i hypowentylacja zaburzająca szybkość i głębokość
- hyper i hypowentylacja zaburzająca szybkość i głębokość
oddechu
oddechu
np. u osób gorączkujących, w duszności pochodzenia
np. u osób gorączkujących, w duszności pochodzenia
sercowego
sercowego
i oddechochowego,
i oddechochowego,
u osób ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym,
u osób ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym,
zatruciach
zatruciach
( morfina, środkami nasennymi).
( morfina, środkami nasennymi).
szybkość oddechu – noworodek- 40 odd./min
szybkość oddechu – noworodek- 40 odd./min
- dziecko – 20-25 odd./min
- dziecko – 20-25 odd./min
- dorosły - 16 -20 odd./min
- dorosły - 16 -20 odd./min
Oddechy powyżej 35/min lub poniżej
Oddechy powyżej 35/min lub poniżej
10/min są wskazaniem do podjęcia
10/min są wskazaniem do podjęcia
sztucznej wentylacji płuc.
sztucznej wentylacji płuc.
Charakter oddechu.
Charakter oddechu.
Oddech powinien być głęboki,
Oddech powinien być głęboki,
miarowy, regularny, bezwonny( brak
miarowy, regularny, bezwonny( brak
higieny, zapach alkoholu, acetonu, w
higieny, zapach alkoholu, acetonu, w
mocznicy, niewydolności wątroby),
mocznicy, niewydolności wątroby),
bez wysiłku, przez nos.
bez wysiłku, przez nos.
Rytm oddechowy – chorobowy: oddech Biota
Rytm oddechowy – chorobowy: oddech Biota
( po kilku głębokich oddechach następuje
( po kilku głębokich oddechach następuje
krótkie zatrzymanie),
krótkie zatrzymanie),
oddech Cheynea- Stokesa ( coraz głębsze,
oddech Cheynea- Stokesa ( coraz głębsze,
a następnie coraz płytsze, kończące się na
a następnie coraz płytsze, kończące się na
bezdechu),
bezdechu),
oddech Kusmałla ( bardzo głębokie
oddech Kusmałla ( bardzo głębokie
oddechy regularne z krótkimi okresami
oddechy regularne z krótkimi okresami
bezdechu),
bezdechu),
oddech paradoksalny ( klatka piersiowa
oddech paradoksalny ( klatka piersiowa
unosi się podczas wydechu),
unosi się podczas wydechu),
oddech tachupnoe ( szybkie, płytkie
oddech tachupnoe ( szybkie, płytkie
oddechy)
oddechy)
III. BADANIE PALPACYJNE
III. BADANIE PALPACYJNE
1. Położenie tchawicy- odchylenia tchawicy od linii
1. Położenie tchawicy- odchylenia tchawicy od linii
środkowej – występują przy przemieszczeniu się
środkowej – występują przy przemieszczeniu się
śródpiersia, w rozstrzeniach.
śródpiersia, w rozstrzeniach.
2. Badanie przedniej strony klatki piersiowej
2. Badanie przedniej strony klatki piersiowej
- oceniamy napięcie skóry, tkliwość przy obmacywaniu
- oceniamy napięcie skóry, tkliwość przy obmacywaniu
min.: przestrzenie międzyżebrowe.
min.: przestrzenie międzyżebrowe.
- oceniamy równomierność rozszerzania się klatki
- oceniamy równomierność rozszerzania się klatki
piersiowej przez odchylanie odpowiednio ułożonych
piersiowej przez odchylanie odpowiednio ułożonych
kciuków( na wdechu – 6-8 cm)
kciuków( na wdechu – 6-8 cm)
- stwierdzenie obecności drżenia głosowego przez płasko
- stwierdzenie obecności drżenia głosowego przez płasko
ułożone dłonie rąk na klatce piersiowej i wypowiedzenie
ułożone dłonie rąk na klatce piersiowej i wypowiedzenie
przez badanego cyfry 44, 90 lub liczy„ jeden, dwa, trzy”
przez badanego cyfry 44, 90 lub liczy„ jeden, dwa, trzy”
Powstąjące wibracje ścian, to zjawisko prawidłowe i dobrze
Powstąjące wibracje ścian, to zjawisko prawidłowe i dobrze
słyszalne w wyższych częściach klatki, słabiej niższych.
słyszalne w wyższych częściach klatki, słabiej niższych.
Zmniejszone lub nieobecne drżenia mogą występować w
Zmniejszone lub nieobecne drżenia mogą występować w
odmie, wysięku opłucnej a także lokalizować guzy i bóle
odmie, wysięku opłucnej a także lokalizować guzy i bóle
klatki piersiowej
klatki piersiowej
IV. OPUKIWANIE
IV. OPUKIWANIE
1. Badanie przednich i tylnych powierzchni klatki piersiowej
1. Badanie przednich i tylnych powierzchni klatki piersiowej
Zasady:
Zasady:
- sposób- palec środkowy kładzie się płasko na ścianie klatki piersiowej
- sposób- palec środkowy kładzie się płasko na ścianie klatki piersiowej
i uderz go mocno końcem palca środkowego drugiej ręki. Opukiwanie
i uderz go mocno końcem palca środkowego drugiej ręki. Opukiwanie
wykonuje się od szczytu do podstawy. Palce powinny być umieszczone
wykonuje się od szczytu do podstawy. Palce powinny być umieszczone
w przestrzeniach międzyżebrowych.
w przestrzeniach międzyżebrowych.
- siła i natężenie odgłosu – zależą od grubości ścian, od ilości powietrza
- siła i natężenie odgłosu – zależą od grubości ścian, od ilości powietrza
wewnątrz struktury. Odgłos opukowy powinien być po obu stronach
wewnątrz struktury. Odgłos opukowy powinien być po obu stronach
jednakowy.
jednakowy.
Możliwości odgłosu opukowego:
Możliwości odgłosu opukowego:
- nasilenie ( powietrze w jamie opłucnej, rozedma..)
- nasilenie ( powietrze w jamie opłucnej, rozedma..)
- stłumienie (otyłość, zwłóknienie płuc..)
- stłumienie (otyłość, zwłóknienie płuc..)
- „kamienne stłumienie” ( wyraźny w obecności płynu)
- „kamienne stłumienie” ( wyraźny w obecności płynu)
Stłumienie odgłosu jest stwierdzane nad wątrobą, pod sercem i w
Stłumienie odgłosu jest stwierdzane nad wątrobą, pod sercem i w
okolicach przepony. Przy opukiwaniu pleców, badany jest pochylony
okolicach przepony. Przy opukiwaniu pleców, badany jest pochylony
ze złożonymi rękami.
ze złożonymi rękami.
V.
V.
OSŁUCHIWANIE
OSŁUCHIWANIE
1. Cel – ustalenie obecności prawidłowych szmerów oddechowych
1. Cel – ustalenie obecności prawidłowych szmerów oddechowych
i głosowych oraz obecności ewentualnych szmerów
i głosowych oraz obecności ewentualnych szmerów
patologicznych
patologicznych
( egofonia)
( egofonia)
2. Zasady – stosowanie stetoskopu: osoba szczupła częścią
2. Zasady – stosowanie stetoskopu: osoba szczupła częścią
dzwonkową, pozostali częścią przeponowa,
dzwonkową, pozostali częścią przeponowa,
- badany musi wykonywać głęboki wdech przez usta,
- badany musi wykonywać głęboki wdech przez usta,
- informować pacjenta o sposobie oddychania, pozycji,
- informować pacjenta o sposobie oddychania, pozycji,
- przy osłuchiwaniu wykorzystujemy pełny cykl oddechowy,
- przy osłuchiwaniu wykorzystujemy pełny cykl oddechowy,
- kolejność: przednia potem tylna część klatki piersiowej, od
- kolejność: przednia potem tylna część klatki piersiowej, od
szczytu
szczytu
do podstawy. Porównywać lewą z prawą stroną,
do podstawy. Porównywać lewą z prawą stroną,
- osłuchujemy i oceniamy: rodzaj szmerów, ich tonację ( niska,
- osłuchujemy i oceniamy: rodzaj szmerów, ich tonację ( niska,
wysoka, głośne lub drobne szmery), długość i intensywność.
wysoka, głośne lub drobne szmery), długość i intensywność.
c.d.- osłuchiwanie
c.d.- osłuchiwanie
3. Rodzaj szmerów
3. Rodzaj szmerów
a) pęcherzykowe,
a) pęcherzykowe,
b) oskrzelowe,
b) oskrzelowe,
c) oskrzelowo- pęcherzykowe,
c) oskrzelowo- pęcherzykowe,
d) dodatkowe.
d) dodatkowe.
a) Szmery osłuchowe pęcherzykowe – są to szmery ponad zdrowymi
a) Szmery osłuchowe pęcherzykowe – są to szmery ponad zdrowymi
płucami,
płucami,
podobne do szelestu, słyszalne podczas wdechu oraz na początku
podobne do szelestu, słyszalne podczas wdechu oraz na początku
wydechu.
wydechu.
Osłabienie szmeru występuje w upośledzonej drożności dróg
Osłabienie szmeru występuje w upośledzonej drożności dróg
oddechowych,
oddechowych,
guzie, rozedmie.
guzie, rozedmie.
Brak wyraźnych szmerów spotykamy w ciężkiej astmie oraz obecności
Brak wyraźnych szmerów spotykamy w ciężkiej astmie oraz obecności
płynu w opłucnej.
płynu w opłucnej.
b) Szmery oskrzelowe- są to szmery słyszalne nad tchawicą i głównymi
b) Szmery oskrzelowe- są to szmery słyszalne nad tchawicą i głównymi
oskrzelami. Mają wysoką tonację, a przy wydechu są intensywniejsze
oskrzelami. Mają wysoką tonację, a przy wydechu są intensywniejsze
( wdech krótszy niż wydech)
( wdech krótszy niż wydech)
Jeśli takie szmery słyszymy w innych oskrzelach płuc, to sugeruje
Jeśli takie szmery słyszymy w innych oskrzelach płuc, to sugeruje
zmiany
zmiany
zapalne płuc, ucisk płuca, wysięk.
zapalne płuc, ucisk płuca, wysięk.
c.d. – osłuchiwanie
c.d. – osłuchiwanie
c) Szmery oskrzelowo- pęcherzykowe – to szmery występujące
c) Szmery oskrzelowo- pęcherzykowe – to szmery występujące
w głównych drogach oddechowych płuc.
w głównych drogach oddechowych płuc.
Wysłuchujemy jako głośne i równe w długości trwania szmery,
Wysłuchujemy jako głośne i równe w długości trwania szmery,
zarówno przy wdechu jak i wydechu. Osłuchujemy na
zarówno przy wdechu jak i wydechu. Osłuchujemy na
przodzie w drugim międzyżebrzu, w punkcie 2,3 (rys.).
przodzie w drugim międzyżebrzu, w punkcie 2,3 (rys.).
Natomiast tył – okolica miedzyłopatkowa, w punkcie 3,4 (rys.)
Natomiast tył – okolica miedzyłopatkowa, w punkcie 3,4 (rys.)
Przy osłuchiwaniu, wykorzystujemy odgłosy mowy. Jest to
Przy osłuchiwaniu, wykorzystujemy odgłosy mowy. Jest to
odpowiednik drżenia piersiowego przy mówieniu, ale
odpowiednik drżenia piersiowego przy mówieniu, ale
osłuchowy.
osłuchowy.
Dźwięk jest silniejszy, gdy przechodzi przez zbitą tkankę,
Dźwięk jest silniejszy, gdy przechodzi przez zbitą tkankę,
słabszy – gdy między klatką a płucem jest płyn, powietrze lub
słabszy – gdy między klatką a płucem jest płyn, powietrze lub
jest zgrubienie opłucnej .
jest zgrubienie opłucnej .
d) Szmery dodatkowe – są trzy rodzaje:
d) Szmery dodatkowe – są trzy rodzaje:
- świsty ( rzężenia)
- świsty ( rzężenia)
- trzeszczenia (krepitacje)
- trzeszczenia (krepitacje)
- tarcie opłucnowe
- tarcie opłucnowe
d) Szmery dodatkowe – c.d.
d) Szmery dodatkowe – c.d.
świsty- powstają przy przepływie powietrza przez zwężone drogi
świsty- powstają przy przepływie powietrza przez zwężone drogi
( wydzielina, obrzęk błon śluzowych, guz).
( wydzielina, obrzęk błon śluzowych, guz).
Można je usunąć przez kaszel. Mają wysoką i niską tonację, mogą być
Można je usunąć przez kaszel. Mają wysoką i niską tonację, mogą być
też
też
dźwięczne (powstają w większych drogach i mają chrapiący charakter,
dźwięczne (powstają w większych drogach i mają chrapiący charakter,
spotykamy w astmie i rozedmie.
spotykamy w astmie i rozedmie.
trzeszczenia – powstają w drobnych oskrzelach. Występują w zapaleniu
trzeszczenia – powstają w drobnych oskrzelach. Występują w zapaleniu
płuc, niewydolności krążenia.
płuc, niewydolności krążenia.
Są jak „ ścieranie między palcami włosów”. Słyszalne są w drogach
Są jak „ ścieranie między palcami włosów”. Słyszalne są w drogach
oddechowych np.: w obrzęku płuc, o charakterze „ otwierania butelki z
oddechowych np.: w obrzęku płuc, o charakterze „ otwierania butelki z
płynem musującym, a także szmery bulgocące – gdy jest wydzielina.
płynem musującym, a także szmery bulgocące – gdy jest wydzielina.
tarcia opłucnowej – maja charakter lekkich trzasków lub szmeru
tarcia opłucnowej – maja charakter lekkich trzasków lub szmeru
ścierania.
ścierania.
Charakterystyczne dla zapalenia opłucnej, nie zmieniają się przy kaszlu.
Charakterystyczne dla zapalenia opłucnej, nie zmieniają się przy kaszlu.
INNE DODATKOWE BADANIA FIZYKALNE
INNE DODATKOWE BADANIA FIZYKALNE
1.
1.
Ocena dłoni i palców ( pałeczkowatość) – rak
Ocena dłoni i palców ( pałeczkowatość) – rak
płuc.
płuc.
2.
2.
Ocena tętna żylnego na szyi ( serce płucne).
Ocena tętna żylnego na szyi ( serce płucne).
3.
3.
Ocena węzłów chłonnych nadobojczykowych.
Ocena węzłów chłonnych nadobojczykowych.