KULTUROWA

PSYCHOLOGIA

RODZINY

Wykład czwarty

DOBÓR PARTNERSKI

1. Podejście socjologiczne
2. Podejście psychologii społecznej
3. Podejście psychologii osobowości
4. Podejście psychologii ewolucyjnej
5. Z frontu badań: Analiza ogłoszeń

matrymonialnych w Chinach, w USA i w
Polsce

ad. 1 Socjologia

• Na całym świecie partnerzy dobierają się (lub

są dobierani) pod względem podobieństwa w
zakresie szeregu zmiennych demograficznych,
jak rasa, narodowość, pochodzenie społeczne,
wykształcenie, religia.

• Im większe znaczenie zmiennej w danej

kulturze, tym większa szansa, że małżonków
cechować będzie podobieństwo, np.
przynależność kastowa w społeczeństwie
indyjskim.

ad. 2 Psychologia

społeczna

• Partnerzy dobierają się także pod względem

podobieństwa w zakresie szeregu cech
psychologicznych.

• Po pierwsze, spostrzegamy się jako podobni do

tych, których lubimy.

• Po drugie, lubimy tych, którzy wydają się

podobni do nas samych.

• Najczęściej jednak podobieństwa ograniczają

się do spraw kluczowych dla funkcjonowania
związku, natomiast w wielu innych występują
różnice.

ad. 2 Psychologia

społeczna

• 2a. Postawy
• Zbieżność postaw wydaje się atrakcyjna nie

tylko w kulturze Zachodu, lecz także w Indiach
(Byrne, 1971; Shaikh & Kanekar, 1994), Japonii
(Byrne, 1971), Chinach (Chang, 1976) i
Meksyku (Byrne, 1971).

• 2b. Wartości

• 2c. Role społeczne
• - oczekiwania związane z rolą partnera
• - koncepcja własnej roli

ad. 3 Psychologia

osobowości

• Partnerzy w związkach małżenskich

charakteryzują się większym podobieństwem w
zakresie cech osobowości niż losowo dobrane
osoby. Ważna jest jak pisze Rostowski (1986)
duża funkcjonalność podobieństwa, które:

• a) czyni zachowanie partnera łatwiejszym do

przewidywania i rozumienia;

• b) zwiększa efektywność wspólnych działań;
• c) zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia

konfliktu;

• d) zwiększa poczucie akceptacji.

ad. 3 Psychologia osobowości

• Niemniej jednak podobieństwo występuje

najwyraźniej tylko w przypadku wybranych cech.
Poniżej znajduje się zestawienie dotychczasowych
badań.

BADANIE

średnie r

----------------------------------------------------------------
• Hoffeditz (1934)

0.13

• Patterson (1946) 0.15
• Katz et al. (1960) 0.24
• Cattell & Nesselroade (1967)0.13
• Nias (1977) 0.12
• Szarota (1991)

0.13

ad. 3 Psychologia

osobowości

• Dla dobrego funkcjonowania

związku bardziej istotne jest
jednak zakładane podobieństwo
niż podobieństwo faktyczne. Jest
ono największe w małżeństwach
szczęśliwych (Preston, 1952).

ad. 3 Psychologia

osobowości

• Są cechy osobowości, które powinien posiadać

zarówno partner jak i partnerka. W Rosji,
Japonii i USA poszukiwane są uprzejmość,
otwartość i poczucie humoru (Hatfiled &
Sprecher, 1995).

• Badania Hofstede wskazują jednak, że

zależność ta może nie być uniwersalna,
bowiem w kulturach męskich przymioty
osobowości cenione są wprawdzie u
czasowych partnerów, ale w przypadku
małżonka ważniejsza jest pozycja społeczna i
zdrowie. W kulturach kobiecych nie ma
takiego rozróżnienia.

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• Zgodnie podejściem ewolucyjnym

mężczyźni od zarania dziejów szukają
młodych i wiernych partnerek, które
urodzą im zdrowe i silne dzieci, a więc
zapewnią tzw. sukces reprodukcyjny.

• Kobiety natomiast muszą zadbać o

partnera, który zapewniłby rodzinie
przyszłość, a więc ambitnego i
zaradnego, który posiadałby duże
zasoby ekonomiczne.

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• Hipoteza ta została sprawdzona w

badaniach międzykulturowych
obejmujących 37 krajów.

• Jak podsumowuje David Buss (1996) “na

wszystkich kontynentach i we wszystkich
ustrojach politycznych, niezależnie od rasy i
religii, kobiety uważały zasoby ekonomiczne
kandydata za ważniejsze niż oceniali to
mężczyźni w odniesieniu do kobiet".

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• KOBIETY

•

Polska

Francja Brazylia Japonia Zambia

• Miłość

1 2 1 1

1

• Odpowiedzialność 2 1 2 2

3

• Równowaga emoc. 3 5 3 5

2

• Ogłada, schludność 4 10

11

12

6

• Miłe usposobienie 5 4 4 9

10

• Zainteresowania rodzinne 6 8 7 4

4

• Wykształcenie 7 6 5 7

5

• Ambicja

8 9 10

6

11

• Towarzyskość 9 3 6 10 9
• Pieniądze

13 12 12

8

8

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• Równie uniwersalne jest upodobanie mężczyzn

do kobiet młodych i atrakcyjnych. Niekiedy

jednak atrakcyjność utożsamiana jest ze

zdrowiem, czystością lub siłą fizyczną.

• Przedstawiciele plemienia Jivaro w Ekwadorze

szukają kobiet, które są silne i zdolne do

ciężkiej pracy. Mężczyzna, który wybiera żonę

kierując się jej urodą, uważany jest za głupca.

Podobnie jest w plemieniu Indian Navajo.

• W plemieniu Wogeo na Nowej Gwinei, chłopcy

ostrzegani są, żeby nie wybierali sobie leniwej

żony, bez względu na to jak będzie piękna.

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• MĘŻCZYŹNI

•

Polska

Francja Brazylia Japonia Zambia

• Miłość

1 1 1 1

3

• Odpowiedzialność

2 2 2 3

1

• Równowaga emoc. 6 5 4 5

5

• Ogłada, schludność 4 10 11

11 2

• Miłe usposobienie

3 3 3 6

8

• Zainteresowania rodzinne 5 9 6 2

7

• Wykształcenie 7 7 5 10 9
• Gospodarność 8 12 13

7

6

• Zdrowie 9 6 8 4

4

• Uroda

10 8 10

12 10

ad. 4 Psychologia

ewolucyjna

• Tak więc hipoteza ewolucyjna

została częściowo potwierdzona.
Okazało się jednak także, że
czynnikiem najważniejszym przy
wyborze partnera, znacznie
bardziej istotnym niż uroda i
pieniądze (i to w niemal
wszystkich badanych kulturach)
była miłość...

ad. 4 Psychologia ewolucyjna

• Szczegółowe preferencje ulegają jednak pewnym

zmianom. W artykule podsumowującym trwające
od ponad pół wieku badania nad doborem
małżeńskim David Buss (2001) opisuje trendy
jakie miały miejsce przy wyborze partnerów w
USA począwszy od roku 1939, na 1996 kończąc.

• Okazało się, że w przypadku obu płci w latach

1939-1996 nastąpił wzrost znaczenia atrakcyjności
fizycznej oraz miłości jako podstawy wyboru
partnerów. Ponadto mężczyźni coraz większe
znaczenie przykładać zaczęli do finansowej pozycji
partnerki, natomiast zmniejszyło się znaczenie
przykładane do zdolności gospodarskich. W 1996
r. wystąpiła największa zbieżności jeśli chodzi o
preferencje mężczyzn i kobiet.

ad. 4 Psychologia ewolucyjna

• CO LUBIĄ MĘŻCZYŹNI

•

`39 `56 `67 `77 `84 `96

• Odpowiedzialność

1

1

1

3

3

2

• Równowaga emocjonalna 2

2

3

1

2

3

• Miłe usposobienie

3

4

4

4

4

4

• Miłość

4

3

2

2

1

1

• Dobre zdrowie5

6

9

5

6

6

• Zainteresowania rodzinne6

5

5

11

9

9

• Ogłada 7

8

7

10

10

11

• Zdolności gospodarskie

8

7

6

13

13

14

• Ambicja 9

9

8

8

11

10

ad. 4 Psychologia ewolucyjna

•

`39 `56 `67 `77 `84 `96

• Dziewictwo

10

13

15

17

17

16

• Inteligencja

11

11

10

7

5

5

• Towarzyskość 12

12

12

6

8

7

• Ta sama religia

13

14

13

14

12

12

• Wygląd 14

15

11

9

7

8

• Podobna edukacja 15

14

13

12

12

12

• Wysoki status społeczny 16

16

16

15

14

17

• Dobre zaplecze finans.

17

17

18

16

16

13

• Sympatie polityczne

18

18

17

18

18

18

ad. 4 Psychologia ewolucyjna

• CO LUBIĄ KOBIETY

•

39

`56 `67 `77 `84 `96

• Odpowiedzialność

2

1

2

3

3

2

• Równowaga emocjon.

1

2

1

2

2

3

• Miłe usposobienie

4

5

4

4

4

4

• Miłość

5

6

3

1

1

1

• Dobre zdrowie6

9

10

8

9

9

• Zainteresowania rodzinne7

3

5

10

7

6

• Ogłada 8

7

8

12

12

12

• Zdolności gospodarskie

16

16

16

16

16

16

• Ambicja 3

4

6

6

6

7

ad. 4 Psychologia ewolucyjna

•

39

`56 `67 `77 `84 `96

• Dziewictwo

10

15

15

18

18

17

• Inteligencja

9

14

7

5

5

5

• Towarzyskość 11

11

13

7

8

8

• Ta sama religia

14

10

11

13

15

14

• Wygląd 17

18

17

15

13

13

• Podobna edukacja 12

8

9

9

10

10

• Wysoki status społeczny 15

13

14

14

14

15

• Dobre zaplecze finans.

13

12

12

11

11

11

• Sympatie polityczne

18

17

18

17

17

18

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

•

W badaniach Honiga i Hershattera (1988), w

których analizowane były ogłoszenia z chińskich

biur matrymonialnych, okazało się, że kobiety

szukają u partnera pracy w cenionym zawodzie i

odpowiedniego wykształcenia.

•

W przypadku kobiet wyższe wykształcenie i wysokie

stanowisko było natomiast wielką przeszkodą,

utrudniającą znalezienie partnera, do tego stopnia,

że niektóre biura odmawiały rejestrowania takich

klientek. Istnieje (istniało?) bowiem przekonanie, że

kobieta nadmiernie wykształcona będzie

dominowała nad swoim mężem, a także okaże się złą

matką.

•

Zamiast wykształcenia mężczyźni szukali u

partnerek urody, delikatności, zrównoważenia i
gospodarności.

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

Idealna małżonka
Chińczycy

Amerykanie

_______________________________________________
1) nie była zamężna (89.9 %) 1. atrakcyjna

(43,2%)

2) uczciwa (83.1 %) 2. inteligentna (40%)
3) młodsza (61.9 %) 3. młoda (38,8%)
4) niższa niż 169 cm (52%) 4. ma poczucie

humoru (18%)

5) atrakcyjna (47.2%)

5. wysoka (13%)

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

• Pang Linlin (1990) porównał natomiast

chińskie i amerykańskie anonse
matrymonialne. Gdy analizowane były
samoopisy:

• w chińskich ogłoszeniach mowa była o

statusie materialnym, karierze, wzroście,
zdrowiu i szczerości.

• w amerykańskich o rasie, religii, inteligencji,

humorze i wadze ciała.

• Zarówno Chinki jak i Amerykanki podkreślały

jednak swoją atrakcyjność fizyczną.

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

Idealny mąż

Chinki Amerykanki

• _____________________________________________
1) jest starszy (76,7%)

1) ma poczucie humoru

(45%)

2) śmiały (70%)

2) jest atrakcyjny (ponad 25%)

3) wykształcony (59.1%) 3) inteligentny (25%)
4) chce robić karierę (54%) 4) chce robić karierę

(23%)

5) Jest wysoki (50.3%)

5) jest wysoki (23%)

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

• Podsumowując badania Linlin

stwierdza, że autorzy i autorki
chińskich anonsów zwracają przede
wszystkim uwagę na “obiektywne
zalety" jak: zdrowie, czy warunki
finansowe, amerykańskich zaś na
“zalety subiektywne" jak poczucie
humoru czy inteligencja.

Ad. 5. Ogłoszenia

matrymonialne

W badaniu Wojciszke, Baryły i Downar (2002)
przeanalizowano 719 polskich ogłoszeń

______________________________________________

Cechy poszukiwane przez:

Kobiety

Mężczyzn

1. bez zobowiązań (34%) 1. atrakcyjna (30%)
2. z wysoką pozycją (27%)

2. miła (23%)

3. wykształcony (26%)

3. czuła (21%)

4. kulturalny (25%) 4. szczupła (20%)
5. bez nałogów (25%)

5. bez zobowiązań (17%)