Krótkie wykłady o dobrym wychowaniu
Ponieważ warunkiem porozumiewania się
jest obdarzanie uwagÄ… i korzystanie
z komunikatów niewerbalnych i werbalnych,
w tym wykładzie omówię zabawy i zajęcia
wspomagajÄ…ce dzieci w rozwijaniu
tych niebywale ważnych zdolności.
Dodam, że zabawy i zajęcia te były sprawdzane
w działalności pedagogicznej przedszkola1,
mogę więc zapewnić o ich skuteczności.
prof. dr hab. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska
O rozwijaniu zdolności
do uczenia siÄ™ dzieci
część druga2  zabawy i ćwiczenia pomagające dzieciom
obdarzać uwagą i porozumiewać się w przedszkolu, w szkole i w domu
zieci nabywają umiejętności spo- zentuję zabawy i zajęcia wspomagające ruchem dłoni otacza głowę, potem do-
łeczne każdego dnia od momen- dzieci w rozwijaniu obdarzania uwagą tyka i nazywa: włosy (kolor, fryzura),
Dtu, gdy rano otworzą oczy, do i korzystania z komunikatów niewerbal- czoło, oczy, brwi, powieki, policzki,
chwili, gdy sen im je zamknie. Zajęcia nych i werbalnych. nos itd.; delikatnie dotyka szyję, zwra-
ca uwagę na jej kruchość i możliwości
w przedszkolu to kilka godzin dzien-
Jak wyglÄ…dam? Potrzebne jest spore
kręcenia głową;
nie, a więc mały ułamek czasu, w któ-
lustro, w którym dzieci mogą zoba-
- dziecięcy tułów; nauczycielka poma-
rym dzieci realizują swoją społeczną
czyć swoją sylwetkę. Po wstawieniu
ga dostrzec i nazwać: ramiona, klatkę
działalność. Kształtowanie umiejętności
takiego lustra do sali zabaw dzieci po-
piersiową i brzuch, plecy i pośladki.
dzieci jest więc podzielone pomiędzy
winny mieć możliwość przeglądania
Na koniec dzieci kłaniają się (z fantazją,
wychowanie rodzinne i wychowanie
siÄ™ w nim do woli przez kilka dni3. Po
teatralnie) i z uśmiechem przedstawia-
przedszkolne. Dlatego trzeba brać pod
oswojeniu siÄ™ z lustrem dzieci siadajÄ…
ją się, na przykład To jestem ja, Marcin:
uwagę skutki znoszenia się wpływu
z dwóch jego stron, tak żeby widziały
ukłon w stronę lustra, potem w stronę
wychowawczego. Jeżeli, na przykład,
swoje odbicie w lustrze. Nauczycielka
dzieci.
w przedszkolu wymaga siÄ™, aby dziecko
zaprasza kolejno dzieci przed lustro na
sprzątało po sobie, a w domu się o to nie
oglądanie swoich sylwetek. Dzieci pod- Ręce i gesty. Dzieci siedzą naprzeciw
dba, skuteczność oddziaływań wycho- chodzą, przeglądają się w lustrze, na- siebie, oglądają palce i wymieniają ich
wawczych jest mizerna. Stąd koniecz- uczycielka wskazuje na poszczególne nazwy, układają palce obu dłoni tak,
ność współpracy z rodzicami przed- części ciała i pomaga je nazywać. Może aby się  witały (dotykają się opuszka-
szkolaków odnośnie do kształtowania to przebiegać tak5: mi). Potem oglądają i nazywają swoją:
umiejętności społecznych. Poniżej pre- - dziecięca głowa i szyja; nauczycielka dłoń i nadgarstek, przedramię, łokieć,
bliżej przedszkola 4.115 kwiecień 2011
10 Ä„ð
blizejprzedszkola.pl
ramię i bark. Na koniec ćwiczenie co w kole (na dywanie), nauczycielka wy- Rysunki człowieka: korzystanie ze
mówią moje ręce: jedno dziecko pokazu- jaśnia: Będziemy się bawić w teatr bez słów. świadomości swego ciała. Dzieci sia-
je gestami piję coś smacznego z kubeczka, Zaczynam, a wy patrzcie uważnie. Pokazu- dają przy stoliku i przedstawiają swoją
drugie ma odczytać tę niewerbalną in- je taką, na przykład, serię czynności na sylwetkę na rysunku. Żeby skłonić je do
formację. Potem zmiana ról. niby: przekręca klucz w zamku, otwiera korzystania z wcześniej zgromadzonych
i zamyka drzwi, rozpina guziki płasz- doświadczeń, ćwiczenie należy przepro-
Nogi. Dzieci siedzÄ… w kole, oglÄ…dajÄ…
cza i wiesza go na wieszaku, podcho- wadzić jako  rysunek pod dyktando .
stopy i liczÄ… palce, dotykajÄ… i nazywa-
dzi do umywalki i odkręca kran, myje
Nauczycielka podpowiada: Przecież
ją po kolei: pięty, kostki, łydki, kolana,
ręce i wyciera je ręcznikiem, spogląda
masz uszy  narysuj je. Nos  trzeba nary-
uda. Na koniec zagadki co pokazujÄ… moje
do lustra i poprawia fryzurÄ™. Na koniec
sować nos itd. Jeżeli któreś dziecko chce
nogi  na przykład jest mi wesoło (tań-
nauczycielka pyta: Co pokazałem na po- ponownie przejrzeć się w lustrze, może
czą), jestem zmęczona, skradam się itp.
czątku? Kto opowie, co było dalej... Dzieci
to zrobić. Na koniec trzeba zorganizo-
Okazuje się, że sposobem chodzenia
wymieniają kolejne czynności.
wać wystawę rysunków i chwalić dzieci,
także można coś ważnego przekazać.
Zwykle taka instrukcja wystarcza, aby
niezależnie od tego, jak sobie poradziły
Obdarzanie uwagÄ… oraz niewerbal-
dzieci próbowały prezentować własne
z rysunkiem postaci.
ne porozumiewanie siÄ™: miny i gesty.
opowiadania ruchowe. Wybrane dzie-
Dodam, że na podstawie rysunku po-
Potrzebne są małe lusterka6, dzieci
cko przedstawia swoje opowiadanie
staci psycholodzy wnioskują o moż-
przeglÄ…dajÄ… siÄ™ w nich i robiÄ… miny. Po
bez słów, pozostałe dzieci obdarzają je
liwościach intelektualnych dzieci: im
oswojeniu siÄ™ ze swojÄ… mimikÄ… dzieci
uwagą i starają się ustalić to, co widzia-
więcej szczegółów, tym lepiej. Pod-
odkładają lusterka i siadają w parach
ły. Ze względu na walory kształcące,
powiadanie w rysunku  pod dyktan-
naprzeciw siebie: jedno robi minÄ™, dru-
zabaw pantomimicznych ma być dużo
do ma pomóc dzieciom korzystać
gie mówi, co ona oznacza7.
i nie zaszkodzi, jeżeli będą organizo-
z wiedzy, którą mają. Nie jest to proste
Zagadki ruchowe. SprzyjajÄ… rozwi-
wane kilka razy w tygodniu. Najlepiej
 chodzi o wspomaganie dzieci w ko-
janiu niewerbalnego porozumiewania
prowadzić je z jednym dzieckiem lub
rzystaniu z systemu  wiem , gdy majÄ…
się. Układając zagadkę, dzieci posłu-
w małych grupach, wówczas dziecko
coś wykonać. Bywa bowiem tak, że nie
gują się mową ciała. Dzieci w parach
nie musi długo czekać na okazję do
tylko dzieci, ale i dorośli mają kłopoty
siadajÄ… naprzeciw siebie. Jedno poka-
swojej prezentacji.
z przekładaniem wiedzy deklaratyw-
zuje gestem i ruchem ciała zagadkę,
Jesteśmy podobni, a jednak się róż- nej ( wiem ), na wiedzę operacyjną
drugie uważnie patrzy i nazywa to,
nimy. Jest to seria ćwiczeń sprzyjają- ( potrafię zrobić ).
co pierwsze dziecko pokazało. Potem
cych obdarzaniu uwagÄ… oraz ustalaniu
Ze względów kształcących trzeba zor-
zmiana ról. Na przykład:
podobieństw i różnic w wyglądzie.
ganizować kilka zajęć typu  rysunek
- dziecko podnosi rękę z wyobrażoną
W sali musi być spore lustro. Przed za-
pod dyktando . Jeżeli dzieci mają nary-
łyżeczką do ust, smacznie się oblizu-
bawÄ… dzieci przeglÄ…dajÄ… siÄ™ w lustrze.
sować osoby, których nie ma w przed-
je i mruży oczy z zachwytu, że takie
Potem ustawiajÄ… siÄ™ w kole. Nauczy-
szkolu, na przykład mamę, tatę, trzeba
smaczne;
cielka przyglÄ…da siÄ™ im i stwierdza: Je-
je skłonić do wizualizacji: niech zamkną
- drugie dziecko przyglÄ…da siÄ™ i stwier-
steśmy podobni i się różnimy. Będę pytać,
oczy i przywołają wyobrażenie sylwetki
dza: Jesz smaczny deser!
a wy pokazujecie i odpowiadacie:
osoby, którą mają narysować. W trakcie
Tę zabawę można zorganizować także
- Czy wszyscy mają włosy na głowie?
rysowania nauczycielka przypomina
dla grupy dzieci: przedszkolaki siedzÄ…
(dzieci pokazują). Kto ma ciemne wło-
o szczegółach: Czy tata ma wąsy? Narysuj.
w półkolu, wybrane dziecko pokazuje
sy? Kto jasne? Kto ma krótkie włosy?
Jakie mama ma włosy? Narysuj itp. Tego
zagadkę ruchową, pozostałe dzieci od-
Kto długie? Jesteśmy podobni, bo mamy
typu zajęcia kończą się wystawą prac
gadujÄ….
włosy, ale różnimy się... (kolorem wło-
i akceptacją tego, co dzieci narysowały.
Zabawy pantomimiczne, zwane też
sów, ich długością, uczesaniem itp.);
Sprzyja to kształtowaniu umiejętności
opowiadaniami ruchowymi. Podobnie - Czy wszyscy mamy oczy? Kto ma ciem-
odczuwania zadowolenia z wykonanej
jak w zagadkach ruchowych, dzieci
ne oczy? Kto jasne? Jesteśmy podobni,
pracy.
porozumiewają się (odczytują inten- bo mamy oczy. Czym się różnią nasze
cje i przekazujÄ… je sobie nawzajem)
oczy?... (ciemne, jasne, wesołe, po-
za pomocÄ… wyrazu twarzy i sposobu
ważne itp.);
Zabawy i sytuacje sprzyjajÄ…ce
spoglądania, mimiki i gestów, a także - Najbardziej różnimy się ubiorem. Kto ma
ruchu ciała. Chodzi tu o doskonalenie
taki sweterek jak Kasia? Kto ma spodnie
zaprezentowaniu siÄ™
umiejętności obdarzania uwagą: dzieci
takie jak Wojtek? Kto ma takie kapcie jak
mają skupić się na twarzy (spojrzenie Kacper?
i mina), na rękach (ich układ i gesty), Jeżeli dzieci są zainteresowane, na- Opowiem misiowi9, jak wyglądam
na sylwetce i sposobie poruszania siÄ™ uczycielka zadaje jeszcze kilka podob- i co lubiÄ™ Do tej zabawy potrzebne sÄ…
pluszowe misie (tyle ile jest dzieci) oraz
drugiego człowieka. Ważna jest też in- nych pytań. Jeżeli któreś pytanie okaże
chusteczki (szaliki), żeby zasłonić mi-
tencja: patrzÄ™ na ciebie, bo chcÄ™ zrozu- siÄ™ za trudne i dzieci milczÄ…, sama na
siom oczy. W zabawie tej dzieci uczÄ…
mieć, co mi przekazujesz. nie odpowiada. Mogą też skorzystać
Ponieważ nie sposób wyjaśnić dzieciom z lustra. Trzeba pamiętać, że to ćwicze- się opowiadać o sobie to, co uznają za
za pomocą słów, na czym polega zaba- nie ma rozwijać zdolność do obdarza- ważne. Jest to wprowadzenie do znacz-
nie trudniejszego społecznie zadania,
wa pantomimiczna, trzeba zastosować nia uwagą i dostrzegania podobieństw
w którym dziecko ma zaprezentować
instrukcję sytuacyjną8. Dzieci siedzą i różnic.
bliżej przedszkola 4.115 kwiecień 2011
Ä„ð 11
Krótkie wykłady o dobrym wychowaniu
siebie przed dorosłym i dziećmi. W za- chwilę i kłania się. Mówi: Nazywam
Zabawy i zadania sprzyjajÄ…ce
bawie Opowiem misiowi, jak wyglÄ…dam siÄ™..., mieszkam w..., przy ulicy..., w domu
werbalnemu porozumiewaniu
i co lubię dziecko ma powiedzieć kilka numer..., na piętrze... Pracuję w przed-
zdań o sobie. Miś jest cierpliwy i przy- szkolu numer..., w..., jestem nauczycielką.
jazny: umie słuchać, rozumie wszystko, Dzieci kolejno wchodzą na podium
Szukamy schowanego misia10. Po-
co dziecko mu przekazuje. Potrafi także i próbują w podobny sposób się za-
trzebny jest pluszowy miÅ›. Dzieci sie-
się zachwycić i pochwalić. prezentować. Dla wielu jest to trudne.
dzą pod ścianą i patrzą przed siebie (na
Bywa, że odwagi starcza dziecku jedy-
Zabawę tę można realizować w grupie
lewych nadgarstkach mają założone
nie na to, aby wejść na podium. Często
dzieci lub z pojedynczym dzieckiem.
frotki11). Przed dziećmi stoi wybrane
tylko schylają głowę i w zażenowaniu
Dzieci zasłaniają misiom oczy, dbając
dziecko (także ma frotkę na lewym
skubią ubranie, ściskają ręce, przestę-
o to, żeby na pewno nic nie widziały.
nadgarstku) i zamyka oczy. Nauczy-
pujÄ… z nogi na nogÄ™ itp. Nauczycielka
Misie siedzÄ… na Å‚awce, na dywanie, na
cielka chowa misia. Dziecko otwiera
ośmiela dzieci i pomaga im:
krzesełkach itp. Każde dziecko bierze
oczy i ma odnalez
ć misia. Jest to trudne,
- obdarza każde dziecko uwagą i apro-
misia, ale nie tego, któremu zawiązy-
dlatego nauczycielka i siedzÄ…ce dzieci
bującym uśmiechem i pyta: Jak ta
wało oczy. Zabawa ma taki przebieg:
podają słowną instrukcję, na przykład
ładna dziewczynka (miły chłopiec) się
- dziecko opowiada szeptem misiowi
takÄ…:
nazywa? Powiedz, jak masz na imiÄ™,
o tym, jak wygląda i co lubi; nie może
Idz
przed siebie  cztery kroki...
nazwisko. Na pewno wiesz, gdzie miesz-
wymienić swego imienia ani nazwi-
Obróć się w lewo... Zrób pięć kroków...
kasz. Powiedz nam...;
ska. Jeżeli ma kłopoty z opisaniem
RozglÄ…dnij siÄ™  znajdziesz misia.
- jeżeli dziecko nadal milczy i nie może
swojego wyglądu, może przeglądnąć
przełamać swej nieśmiałości, na- Ponieważ ta kształcąca zabawa podo-
siÄ™ w lustrze;
ba się dzieciom, warto ją powtarzać.
uczycielka stwierdza na przykład:
- gdy dziecko skończy opowiadać o so-
Ta ładna dziewczynka to Małgosia Ko- Można ją także realizować w parach:
bie (jedne dzieci mówią kilka słów,
jedno dziecko chowa misia, drugie
walska, mieszka w... (zawiesza głos,
inne o wiele więcej), idzie z misiem
w tym czasie ma zamknięte oczy, dzie-
aby dziecko mogło się włączać).
do dorosłego i podaje mu go;
cko, które schowało misia, podaje in-
Nie trzeba wywierać presji na dziecko,
- dorosły przykłada misiową mordkę
strukcję, co trzeba zrobić, aby misia
które mimo zachęty nie chce wejść na
do swego ucha i  słucha tego, co miś
podium. Gdy oswoi siÄ™ z opisanÄ… sy- znalez
ć. I zmiana ról.
 mówi , kiwa głową na znak, że zga-
tuacją, będzie lepiej. Choćby dlatego
PrzeprowadzÄ™ ciÄ™ bezpiecznie przez
dza się z tym, co miś powiedział;
opisane ćwiczenie trzeba kilka razy
tor przeszkód. Trzeba ustawić nieskom-
- na koniec dorosły patrzy na dziecko
powtórzyć.
plikowany tor przeszkód, na przy-
i stwierdza na przykład: Miś mi po-
wiedział, że jesteś dziewczynką. Masz Dla ukształtowania umiejętności miłe- kład taki: dwie ławeczki  szwedki ,
stolik, krzesełko. Dzieci mają przejść
czerwonÄ… bluzkÄ™ i niebieskie spodnie. Lu- go zaprezentowania siÄ™ innym, trzeba
pomiędzy ławeczkami, schylić się i na
bisz cukierki i masz na imię Kasia. wykorzystać każdą nadarzającą okazję.
Ile razy organizowałam tę zabawę, tyle Przykład: rodzice przyszli na pokazo- kolanach przejść pod stolikiem, wstać
i obejść krzesełko. Następnie mają
razy dzieci zamierały z wrażenia i wo- we zajęcia do przedszkola. Wypada,
wrócić, a więc schylić się i przejść na
łały: On mnie poznał. On wie, jak mam na aby dzieci zaprezentowały się im tak
imię. Towarzyszyła temu wielka radość. pięknie, jak tylko potrafią. Jak się tego kolanach pod stolikiem, wstać, wędro-
nauczą, będzie im łatwiej porozumie- wać pomiędzy ławeczkami i wrócić na
Potrafię miło się zaprezentować in-
wać się z innymi dla zgodnego realizo- swoje miejsce. Ten prościutki tor prze-
nym. Dziecko ma stanąć w wyróżnio-
wania swych celów życiowych, także szkód dzieci będą pokonywać parami:
nym miejscu i przedstawić się w miły
tych, które będą realizowane w szkole. jedno jest przewodnikiem, drugie ma
sposób. Jest to trudne, zwłaszcza dla
nieśmiałych dzieci. Dlatego w tym zada-
niu dzieci są obdarzane życzliwą uwagą
i akceptacją. Pomaga to w przełamaniu
Kilka rad dla nauczycieli i rodziców
nieśmiałości.
Potrzebne jest małe podium (na przy-
Dobre efekty edukacyjne uzyska nauczyciel, jeżeli organizując dzieciom podobne do opisa-
kład skrzynka oklejona wykładziną),
nych zabawy i zadania, zastosuje uczenie sytuacyjne, a więc:
na którym można swobodnie stanąć,
i krzesło dla dorosłego. Podium trze-
o zaaranżuje sytuacje, które wymuszają odpowiednie zachowania;
ba ustawić w odległości 3 kroków od
o pokaże dzieciom, czego się od nich oczekuje, i nazwie te zachowania słowami;
krzesła dorosłego. Dzieci siadają obok
o skłoni je do naśladowania obserwowanych sposobów zachowania;
krzesła, twarzami w stronę podium.
Zajęcia zaczynają się od pokazowej
o nie będzie skąpił pochwał nawet wówczas, gdy nie wszystko dzieciom się uda;
instrukcji. Nauczycielka zwraca siÄ™ do
o zorganizuje serie podobnych sytuacji, aby dzieci mogły doskonalić nabywane umie-
dzieci: To jest podium (pokazuje). Każde
jętności.
z was po kolei stanie na podium i pięknie
się zaprezentuje. Pokażę, jak można to zro- Radzę także korzystać z publikacji, na które powołuję się w przypisach. Znajduje się w nich
bić. Wchodzi na podium, stoi twarzą
bowiem wiele innych propozycji zajęć z młodszymi i starszymi przedszkolakami.
do dzieci, patrzy na nie przez krótką
bliżej przedszkola 4.115 kwiecień 2011
12 Ä„ð
blizejprzedszkola.pl
zawiązane oczy. Zadaniem dziecka- Bezpieczne przeprowadzenie zależy dzieć, że ma to być wieża. Dzieci wra-
przewodnika jest zadbać o to, aby dzie- od tego, czy potrafi ono podać precy- cają na swoje miejsce. Każda para sia-
cko z zawiązanymi oczami pokonało zyjną instrukcję. Z kolei dziecko z za- da odwrócona plecami do siebie i ma
bezpiecznie tor przeszkód. Ponieważ wiązanymi oczami musi ufać swemu przed sobą klocki. Dziecko, które zo-
dziecko z zawiązanymi oczami nie przewodnikowi, a to także nie jest ła- stało poinstruowane przez nauczy-
może obserwować otoczenia ani ko- twe. cielkę, buduje swoją wieżę. Następ-
rzystać z niewerbalnych komunikatów, Podobnych zadań trzeba dzieciom zor- nie stara się podać drugiemu dziecku
dziecko-przewodnik musi podawać ganizować więcej. Dzieci-przewodnicy, (temu, które jest odwrócone plecami)
dokładne wskazówki słownie. W reali- nie mogąc sobie poradzić z instrukcją tak dokładną instrukcję, aby ono także
zacji tego trudnego zadania sprawdza słowną, ciągną i popychają dziecko zbudowało podobną wieżę. Na koniec
się następująca organizacja zajęć: z zawiązanymi oczami. W miarę ćwi- dzieci porównują to, co zbudowały.
- dzieci siedzą po dwóch stronach toru czenia jest coraz lepiej, wzrasta precyzja Potem zmiana ról. Zadanie jest trudne,
przeszkód, nauczycielka wyjaśnia instrukcji. I o to chodzi. ale niebywale kształcące. Dlatego war-
dzieciom, na czym polega zadanie; to zorganizować więcej podobnych.
Buduj tak, jak ci powiem. Potrzeb-
- każde dziecko wstaje, pokonuje tor
ne są zwyczajne klocki do budowania. Dzieci mogą też w podobny sposób
przeszkód i wraca na swoje miejsce
Dzieci dobierają się parami, każde układać z patyczków słoneczka, płot-
(chodzi o doświadczanie pokonania
dziecko ma tyle samo takich samych ki, budę dla psa. Ważne jest podawa-
toru przeszkód);
klocków. Nauczycielka prosi do siebie nie zrozumiałej instrukcji i korzystanie
- dzieci dobierajÄ… siÄ™ w pary i ustalajÄ…,
po jednym dziecku z pary i w tajem- z podawanych informacji, tak by wer-
które będzie przewodnikiem, a któ-
nicy pokazuje im sposób budowania balne i niewerbalne komunikaty wraz
re ma zawiÄ…zane oczy; nauczyciel-
wieży, na przykład z pięciu klocków. z obdarzaniem się uwagą umożliwiały
ka pomaga zawiązać oczy jednemu
Wyjaśnia im, że mają najpierw same porozumienie.
dziecku w każdej parze;
zbudować wie-
- dzieci odgrywające role przewodników
żę, a potem tak
kolejno przeprowadzajÄ… bezpiecznie
kierować czyn-
Edyta Gruszczyk-Kolczyńska  profesor zwyczajny nauk humanistycznych (pe-
dziecko z zawiÄ…zanymi oczami przez
dagogika i psychologia stosowana), nauczyciel akademicki Akademii Pedagogiki
nościami dziecka
Specjalnej w Warszawie i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w A
odzi.
tor przeszkód. Potem zmiana ról.
ze swej pary, aby
Autorka ponad dwustu sześćdziesięciu artykułów, monografii naukowych, książek
Dodam, że zadanie jest szczególnie zbudowało po- i podręczników dla nauczycieli, multimedialnych programów edukacyjnych dla
dzieci, filmów dydaktycznych dla rodziców i nauczycieli, wykładów telewizyj-
trudne dla dziecka-przewodnika: musi dobną wieżę.
nych. Autorka programów edukacyjnych, książek, przewodników metodycznych
za pomocą słów kierować zachowania- Nie wolno mu
i pakietów środków dydaktycznych dla rodziców i nauczycieli z serii Dziecięca
matematyka.
mi dziecka z zawiÄ…zanymi oczami. jednak powie-
Przypisy:
1) Skuteczność opisanych w tym wykładzie zabaw i sytuacji zadaniowych Jeżeli ze słów lub z zachowania dziecka wynika, że dotykanie sprawi mu
sprawdzała E. Zielińska, a E. Gruszczyk-Kolczyńska obserwowała i anali- przykrość  trzeba odstąpić od tej serii ćwiczeń.
zowała zachowania dzieci. Więcej informacji znajduje się w publikacjach E.
6) Lusterka mają być bez ramek, takiej wielkości, aby dziecko mogło się
Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej: Wspomaganie rozwoju umysłowego
przejrzeć.
czterolatków i pięciolatków. Książka dla rodziców i terapeutów (WSiP, Warszawa
7) Kilka firm produkujÄ…cych pomoce dydaktyczne oferuje komplet obraz-
2004, rozdział 4), Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupiania uwa-
ków, na których są przedstawione twarze z mimiką oznaczającą np. złość,
gi i zapamiętywania. Uwarunkowania psychologiczne i pedagogiczne, programy
radość. To chybione pomysły edukacyjne  nie chodzi o to, aby dzieci na-
i metodyka (WSiP, Warszawa 2005, rozdział 7), Wspomaganie rozwoju umysło-
zywały miny na obrazkach. Celem opisanej serii ćwiczeń jest przecież ob-
wego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się. Książka dla rodziców,
darzanie uwagą i rozpoznawanie żywej mimiki, w kontekście jej zmien-
terapeutów i nauczycielek przedszkola (WSiP, Warszawa 2004, rozdział 3 i 11).
ności. Chodzi o orientowanie się w intencjach drugiej osoby. Proszę nie
2) Część pierwsza tego wykładu została opublikowana w czasopiśmie BLI- nabywać tak z
le pomyślanych pomocy dydaktycznych.
ŻEJ PRZEDSZKOLA, nr 3.114 marzec 2011.
8) Instrukcje sytuacyjne są doskonałym sposobem przekazania, co i jak dzieci
3) Akceptacja swojego lustrzanego wizerunku to ważny element samooceny. mają zrobić. W instrukcjach sytuacyjnych trzeba: a) zaaranżować sytuację,
Problem w tym, że dorośli wieszają lustra na wygodnej dla siebie wysoko- b) wyrazistymi ruchami pokazać, co dzieci mają po kolei robić, c) nazy-
ści. Gdy dziecko jest małe, podnoszą je i pokazują mu jego lustrzane odbi- wać wykonywane czynności, c) pokazywać zadowolenie. Jeżeli zadanie
cie. Przestają to robić, gdy dziecko jest większe i... ciężkie. W przedszko- jest skomplikowane, trzeba je podzielić, np. na dwa proste. Jeżeli dzieci
lach są lustra w łazienkach, ale dzieci mogą w nich zobaczyć tylko swoją dostrzegą, że wykonywanie czynności sprawia dorosłemu przyjemność,
twarz. Dzieci wychowywane w mieście mają możliwość oglądania swej będą chciały czynności te same wykonać. Bez dodatkowych zachęt.
sylwetki np. w wystawach sklepowych. Dzieci wiejskie takich możliwo- 9) Pluszowe misie są niezastąpione w kształtowaniu dziecięcych kompetencji,
ści nie mają, chyba że w domu jest stara szafa z lustrem wmontowanym
także społecznych. Dlatego warto postarać się o tyle jednakowych misiów,
w drzwi. Jeżeli któreś z dzieci wyraz
nie unika lustra, trzeba ustalić przy- ile jest dzieci w grupie: po jednym dla dziecka. Misie mają być bez ozdób,
czyny. Może to być wskaz
nikiem zarysowujących się zaburzeń w rozwoju
o wyrazistym pyszczku, sporej wielkości (siedzący miś ma mieć około 40
osobowości albo skutkiem dziwnych poglądów rodziców na wychowanie
cm  wzrostu ). Mają siedzieć i nie przewracać się. Misie są dla dzieci towa-
np. chłopców. Bywa, że dorośli, widząc chłopca przed lustrem, napomi- rzyszami zabaw i nauki. Więcej informacji o zastosowaniu misiów w pro-
najÄ… go: Czy jesteÅ› dziewczynÄ…? Tylko baby siedzÄ… przed lustrem! Nie patrz, bo
cesie wspomaganie umysłowego rozwoju wraz z edukacją matematyczną
zobaczysz tam diabła! Dlatego warto zasięgnąć rady psychologa, jeżeli któ- znajduje się w publikacji E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej Dziecięca
reÅ› dziecko wyraz
nie unika przeglądania się w lustrze. matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli, WSiP, Warszawa 1997 i następ-
ne wydania.
4) Za każdym razem, gdy prowadzimy opisane ćwiczenia, jestem zdziwiona
tym, że dzieci znają tak mało nazw części swego ciała: głowa, nos, uszy, 10) Zabawa ta jest wzorowana na starej i znanej zabawie w ciepło  zimno.
ręce, nogi, kolana... i koniec. Tak ubogi zakres słów utrudnia porozumie-
11) Frotka założona na lewy nadgarstek pomaga dziecku zorientować się,
wanie się, dlatego celem opisanych ćwiczeń jest także wzbogacenie słow-
która strona jest lewa (i co jest po lewej stronie), a która prawa (i co jest po
nika dzieci.
prawej stronie). Stosowne wyjaśnienia podane są w publikacji E. Grusz-
5) Nauczycielka stoi za dzieckiem i gestem i dotykiem kieruje spostrzeganiem czyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców
dzieci. Dlatego warto spytać kolejno dzieci, czy pozwolą się dotykać. i nauczycieli, WSiP, Warszawa 1997 i następne wydania, rozdział 3).
bliżej przedszkola 4.115 kwiecień 2011
Ä„ð 13