ZATRUCIA GRZYBAMI Zbieranie grzybów w Polsce jest bardzo popularne. Są one cenione ze względu na walory smakowe, ale jednocześnie mogą stać się przyczyną śmiertelnych zatruć pokarmowych. Dlatego te\, zanim udamy się na grzybobranie, starajmy się poznać gatunki trujące. W Polsce rośnie wiele gatunków grzybów o ró\nej toksyczności. Większość najbardziej niebezpiecznych grzybów posiada na spodniej stronie kapelusza blaszki (cienkie listewki). Nale\ą do nich wszystkie muchomory, które posiadają: - białe blaszki niezmienne w trakcie wegetacji, - bulwiasto zgrubiałą podstawę trzonu, - zwisający pierścień, przyrośnięty w górnej części trzonu. Wśród wielu gatunków muchomorów zatrucia śmiertelne wywołują zielonkawo zabarwiony muchomor sromotnikowy (zdjęcia poni\ej) i podobne do niego lecz całe białe muchomory jadowity i wiosenny. Muchomor sromotnikowy Jeden średni owocnik muchomora sromotnikowego mo\e spowodować śmierć dorosłego człowieka. Na ogół śmiertelna dawka dla dorosłych wynosi 50 g świe\ego grzyba, natomiast dla dzieci, śmiertelna mo\e być ju\ dawka 5 10 g. W wyniku zatrucia następuje uszkodzenie narządów mią\szowych, głównie wątroby. Trucizny zawarte w tych muchomorach nie rozpuszczają się w wodzie, dlatego obgotowywanie grzybów nie powoduje zmniejszenia ich właściwości trujących. Nie istnieją równie\ domowe metody rozpoznawania gatunków trujących (zabarwienie cebuli podczas gotowania, ciemnienie srebrnej ły\eczki, gorzki smak). Tylko bezbłędne odró\nienie gatunków jadalnych i trujących chroni przed niebezpiecznymi zatruciami. Często zbieracze grzybów odcinają sam kapelusz, co w przypadku muchomora nie pozwala na odró\nienie go od podobnie wyglądających gatunków grzybów jadalnych. Muchomor sromotnikowy najczęściej bywa mylony z: " zielono zabarwionymi gołąbkami " gąskami zielonkami " czubajką kanią (ró\ne stadia rozwoju owocnika) Muchomory wiosenny i jadowity bywają mylone z owocnikami dziko rosnących pieczarek. Pomyłki zdarzają się najczęściej wtedy, gdy zbieramy bardzo młode pieczarki, u których barwa blaszek nie osiągnęła jeszcze właściwego koloru (jest jasnobe\owa). ró\ne gatunki pieczarek Do grzybów powodujących równie\ zatrucia śmiertelne wskutek uszkodzenia nadnerczy, nerek i wątroby, nale\y zasłonak rudy i piestrzenica kasztanowata. Zatrucia tymi grzybami zdarzają się jednak znacznie rzadziej ni\ muchomorami. Zasłonak rudy - owocnik średniej wielkości, cynamonowo-rudy z brunatno- \ółtym trzonem jest grzybem śmiertelnie trującym, powodującym zanik nadnerczy. Zatrucie mo\e wystąpić po 2 dniach, ale niekiedy i po 2 tygodniach. Zawiera truciznę, która nie rozpuszcza się w wodzie i dlatego gotowanie nie zmniejsza toksyczności tego grzyba. Piestrzenica kasztanowata grzyb o pofałdowanej brązowej główce osadzonej na bruzdowatym białym trzonie, to równie\ grzyb trujący. Traci on właściwości trujące podczas suszenia przy du\ym dostępie powietrza. Inną nie mniej wa\ną grupę grzybów stanowią gatunki, które zawierzają trucizny atakujące system nerwowy. Do najbardziej znanych nale\ą strzępiaki, lejkówki, czernidlaki, muchomor czerwony oraz muchomor plamisty, mylony z czubajką kanią. Muchomor plamisty - owocnik brązowo\ółty, brązowoszary lub ciemno brązowy, pokryty białymi łatkami. Brzeg owocnika wyraznie prą\kowany. Blaszki białe, gęste. W górnej części długiego trzonu przyrośnięty pierścień, dolna część trzonu bulwiasto zgrubiała z jednym lub kilkoma wałeczkami. Objawy zatrucia występują po 2 - 3 godz. po spo\yciu. Strzępiak ceglasty - kapelusz u młodych owocników blado - \ółty,pózniej - o zabarwieniu łuski dojrzałej cebuli. Brzeg kapelusz popękany i postrzępiony. Blaszki u młodych białawe, u starszych oliwkowo - brązowe. Objawy zatrucia występują po 30 min. po spo\yciu potrawy grzybowej. Do tej grupy zalicza się równie\ krowiaka podwiniętego, popularnie zwanego olszówką. Olszówka zawiera truciznę rozpuszczalną w wodzie. Obgotowywanie zmniejsza właściwości trujące tego gatunku, ale nie likwiduje ich zupełnie. Stąd grzyby te u niektórych osób mogą nie wywołać widocznych objawów zatrucia, a występujące zaburzenia w oddychaniu i krą\eniu niekiedy nie są kojarzone ze spo\yciem grzyba. Trzecią grupę stanowią grzyby powodujące zatrucia, biegunki i wymioty prowadzące do odwodnienia organizmu oraz du\e osłabienie - po 3-4 godzinach od spo\ycia. Są to ró\ne gołąbki, mleczaje, gąski, maślanki wiązkowa i ceglasta, niektóre czubajki, muchomor cytrynowy, pieczarka \ółtawa, wieruszka ciemna, niektóre gozdzieńce. Wszystkie w/w wymienione grzyby posiadają na spodniej stronie kapelusza blaszki. Najsmaczniejsze grzyby jadalne mają na spodniej stronie kapelusza rurki (przypominające gąbkę), dlatego popularnie nazywamy je rurkowymi. W tej grupie nie spotyka się grzybów śmiertelnie trujących. Borowik szatański (nie spotykany w Polsce od 1932r.) nie jest śmiertelnie trujący, a jedynie u osób sprawdzających smak grzyba w lesie na surowo, mo\e spowodować zaburzenia \ołądkowo-jelitowe. Natomiast popularnie nazywany szatanem goryczak \ółciowy, nie posiada właściwości trujących, jest jedynie bardzo gorzki i z tego powodu niejadalny. Goryczak \ółciowy Borowik szatański Gdyby grzybiarze zechcieli zrezygnować ze zbierania grzybów blaszkowych, mało sobie znanych, wówczas praktycznie wyeliminowanoby zatrucia pokarmowe grzybami, a grzybobranie nigdy nie kończyłoby się tragedią. Zatrucia grzybami mo\esz uniknąć, je\eli: " Zachowasz rozwagę i będziesz zbierał tylko gatunki dobrze ci znane. " Ze ściółki będziesz wyjmował cale owocniki, zwracając równie\ uwagę na trzon, który zawiera wa\ne charakterystyczne cechy umo\liwiające odró\nienie gatunków trujących od jadalnych. " Przy zbieraniu grzybów obejrzysz dokładnie cały owocnik i ustalisz przynale\ność gatunkową grzyba, a w przypadku wątpliwych danych okaz wyrzucisz. " Nie będziesz zbierał owocników małych, u których nie wykształciły się jeszcze cechy danego gatunku. " Będziesz pamiętał, \e większość grzybów trujących to grzyby blaszkowe, a muchomory mają blaszki białe. " Nie będziesz zbierał olszówek i innych grzybów szkodliwych dla zdrowia, powodujących zaburzenia \ołądkowo- jelitowe. " Nie będziesz przechowywał potraw z grzybów nawet w lodówce, pamiętając, \e psują się one łatwo i szybko i powstają w nich substancje trujące. Pamiętajmy, \e wszystkie zatrucia objawiają się bólami głowy, brzucha, nudnościami i biegunką. Konieczna jest wtedy pomoc lekarza, \adna inna nie pomo\e, gdy stan zdrowia ciągle się pogarsza. W przypadku zatruć grzybami nie istnieje leczenie domowym sposobem ! Pamiętajmy, \e przy zatruciach muchomorem sromotnikowym po ustąpieniu zaburzeń \ołądkowo jelitowych, występuje faza pozornej poprawy, po której stan chorego gwałtownie się pogarsza (toksyny nieodwracalnie uszkadzają narządy wewnętrzne, szczególnie wątrobę i nerki). Ka\da godzina jest wa\na! Tylko specjalistyczna i szybka pomoc medyczna mo\e choremu uratować \ycie! Jeśli masz wątpliwości, czy zebrane gatunki grzybów nale\ą do jadalnych, skorzystaj z porady fachowych pracowników Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Nowej Soli, którzy udzielają informacji od poniedziałku do piątku w godzinach pracy, w siedzibie Stacji przy ul. Wojska Polskiego 11 (pokój nr 10 i 11). A najlepiej - zrezygnuj ze zbierania grzybów blaszkowych, wówczas wyeliminujesz niebezpieczeństwo śmiertelnego zatrucia, a grzybobranie stanie się prawdziwą przyjemnością. Opracowała: mgr in\. Józefa Meissner -grzyboznawca _________________________________________________________________________ W informacji wykorzystano m. in. fragmenty treści ulotki informacyjnej opracowanej przez: IRWiK - Ośrodek Poradnictwa Konsumenta PZH. Rok wydania 1993. Autor tekstu: dr Maria Klawitter.