Edukator
Edukator Zadania maturalne " BIOLOGIA
BIOLOGIA: przykładowe zadania maturalne
poziomu rozszerzonego
Zadania w arkuszach egzaminacyjnych z biologii na poziomie roz- Informacja do zadania 6 i 7. Schemat przedstawia elementy budo-
szerzonym sprawdzają umiejętności określone w trzech obszarach wy i cykl życiowy rośliny.
standardów wymagań egzaminacyjnych:
I. wiadomości i rozumienie: zdający zna, rozumie i stosuje terminy,
pojęcia i prawa, przedstawia oraz wyjaśnia procesy i zjawiska;
II. korzystanie z informacji: zdajÄ…cy wykorzystuje i przetwarza in-
formacje;
III. tworzenie informacji: zdajÄ…cy rozwiÄ…zuje problemy i interpretu-
je informacje.
Zadanie 1
Zaznacz na schemacie układu wydalniczego człowieka miejsce, gdzie
Zadanie 6
odbywa siÄ™ filtracja krwi.
Wskaż, ilo ploidalne są przedstawione poniżej struktury:
ośrodek zalążka ......................... , bielmo ........................... ,
zarodek .......................... , osłonka zalążka ......................... .
Zadanie 7
Podaj po dwie cechy widoczne na schemacie świadczące o tym, że
przedstawia:
a) roślinę okrytonasienną
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 2
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Dlaczego wirusy nie znalazły się w systemie klasyfikacyjnym orga- b) roślinę dwuliścienną
nizmów? Podaj 2 argumenty. 1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 8
Zadanie 3
Przyporządkuj typ aparatu gębowego do podanego owada.
W cyklu rozwojowym roślin mamy do czynienia z przemianą pokoleń,
1. mucha a gryzÄ…cy
czyli występowaniem na przemian pokolenia rozmnażającego się
2. osa b kłująco-ssący
płciowo i bezpłciowo. Wymień 3 podstawowe różnice między ga-
3. konik polny c liżący
metofitem i sporofitem u paprotników.
4. pchła d gryząco-liżący
cecha gametofit sporofit
1. ........ 2. ........ 3. ........ 4. ........
& & & & & & & & .. & & & & & & & & .. & & & & & & & & ..
& & & & & & & & .. & & & & & & & & .. & & & & & & & & ..
Zadanie 9
& & & & & & & & .. & & & & & & & & .. & & & & & & & & ..
Na schemacie przedstawiono dorosłą żabę i jej formę larwalną 
kijankÄ™.
Zadanie 4
Na czym polega osmoregulacja u protistów słodkowodnych. Podaj
1 przykład takiego organizmu.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 5
Schemat przedstawia budowę anatomiczną liścia. Podaj 3 cechy róż-
niące miękisz palisadowy i gąbczasty.
Wymień 3 cechy różniące kijankę od dorosłej żaby.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & Zadanie 10
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Schemat przedstawia regulację hormonalną stężenia glukozy we krwi.
32
Ekukator
BIOLOGIA " Zadania maturalne
Edukator
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Podaj nazwę procesów oznaczonych na schemacie literą A i B.
Zadanie 16
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Po umieszczeniu komórki w roztworze hipertonicznym dochodzi do
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
odwodnienia cytoplazmy i odstawania błony komórkowej od ścia-
ny komórkowej  zjawisko plazmolizy. Który z wykresów obrazuje
Zadanie 11
zmiany wielkości wakuoli podczas plazmolizy?
Na schemacie przedstawiono 2 rodzaje stawów. Podaj ich nazwy
oraz jedno miejsce gdzie występują.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 17
Uczniowie klasy biologiczno-chemicznej wykonali następujące do-
Zadanie 12
świadczenie:
Oceń prawdziwość zdań, zaznaczając swój wybór znakiem  + w od- Dwie doniczki z azalią indyjską umieścili w optymalnych warunkach
powiedniej kolumnie. (w miejscu wilgotnym, chÅ‚odnym-temp. ok. 16°C. JednÄ… doniczkÄ™
umieścili w większym pojemniku i obłożyli lodem, który ciągle uzu-
Zdanie Prawda Fałsz
pełniali. Co trzy dni obie rośliny podlewali taką samą ilością mięk-
a) Wazopresyna produkowana przez przedni płat przy-
kiej wody. Po 2 tygodniach roślina w doniczce obłożonej lodem uschła.
sadki powoduje zwrotne wchłanianie wapnia w ka- & & & & & &
Sformułuj problem badawczy do rozwiązania którego uczniowie prze-
nalikach nerkowych.
prowadzili to doświadczenie.
b) Kalcytonina wydzielana przez tarczycę zwiększa
& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
resorpcję jonów wapnia z kanalików nerkowych
Sformułuj hipotezę do tego problemu badawczego.
c) Objawem niedoczynności kory nadnerczy jest cho-
& & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
roba Cushinga
Uzasadnij słuszność postawionej hipotezy.
d) Leptyna - białko zbudowane ze 146 aminokwa-
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
sów  produkowana przez komórki tłuszczowe & & & & & &
u osób otyłych hamuje łaknienie
Zadanie 18
Rośliny wydzielają wodę nie tylko w postaci pary w procesie trans-
Zadanie 13
piracji, mogą ją wydzielać w postaci płynnej. Zjawisko to występu-
Tytoń Nicotina tabacum powstał w wyniku skrzyżowania dwóch róż- je wtedy, kiedy istnieją warunki korzystne do pobierania wody przez
nych gatunków: Nicotina silvestris (2n = 24) i Nicotina tomentosi- korzenie, a niekorzystne dla transpiracji. Zdarza się to najczęściej
formis (2n = 16), oraz podwojenia liczby chromosomów u otrzy- póz
nym latem, gdy po ciepłym dniu następuje chłodna noc. Nad
manego mieszańca. Określ, jak nazywamy proces prowadzący do ranem na wierzchołkach liści traw i na brzegach liści roślin dwuli-
otrzymania tego typu roślin oraz wylicz ile chromosomów będą za- ściennych można zaobserwować kropelki płynu.
wierały komórki somatyczne Nicotina tabacum. O jakim procesie jest mowa w przytoczonym fragmencie tekstu?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Określ struktury rośliny umożliwiające wydzielanie wody w posta-
ci płynnej.
Zadanie 14
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Osiągnięcia genetyki molekularnej są stosowane na coraz większą
skalę. Wykorzystuje się następujące techniki: 1. Technika PCR,
Zadanie 19
2. Sonda molekularna, 3. Elektroforeza, 4. Badanie genetycznych
odcisków palców, 5. Klonowanie. Przyporządkuj nazwy technik do Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy robaka pasożytniczego.
ich definicji, wpisujÄ…c numer techniki przy definicji
& & Wykrywanie obecności określonego fragmentu DNA w ge-
nomie.
& & Tworzenie wielu kopii wyjściowego DNA.
& & Rozdzielenie fragmentów DNA i białek w polu elektrycznym.
& & Tworzenie organizmów o tej samej informacji genetycznej.
Zadanie 15
Na poniższym rysunku przedstawiono elementy morfotyczne krwi.
Wskaż, które nie posiadają jądra komórkowego. Swój wybór uza-
sadnij jednym argumentem.
33
Edukator
Edukator Zadania maturalne " BIOLOGIA
Podaj nazwę gatunkową tego pasożyta.
Zadanie 24
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Uzupełnij luki tak, aby powstały zdania właściwie opisujące prze-
Nazwij stadia rozwojowe zaznaczone na rysunku cyframi 1 i 2.
bieg mitozy i mejozy.
1  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
W wyniku mitozy powstały 2 komórki potomne każda o 2n = 32 chro-
2  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
mosomy. Ile chromosomów miała komórka macierzysta  ......... .
Jeżeli w profazie pierwszego podziału mejotycznego mamy w ko-
Zadanie 20
mórce 30 biwalentów to znaczy, że komórki potomne będą miały
Zwykły deszcz jest lekko kwaśny, ponieważ wchłonął nieco dwutlenku ................ chromosomów. Redukcja liczby chromosomów w mejozie
węgla z powietrza. Kwaśny deszcz jest bardziej kwaśny niż zwyk- zachodzi w ................... . Proces crossing-over zachodzi
ły deszcz, ponieważ wchłonął również takie gazy jak tlenki siarki i tlen- w ......................... (podaj fazę i stadium) i polega .............................
ki azotu. SkÄ…d siÄ™ biorÄ… w powietrzu te tlenki? & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 25
Rybosomy to drobne ziarniste struktury, zbudowane z RNA i bia-
Zadanie 21
łek, które biorą udział w biosyntezie białka. Zwykle połączone są ra-
Odporność to zdolność organizmu do unieczynniania i niszczenia
zem, nicią matrycowego RNA, tworząc łańcuchy - wówczas noszą
antygenów. Wyróżniamy odporność wrodzoną i nabytą. Odporność
nazwę polirybosomów. Mogą też być związane z siateczką śród-
nabyta może być czynna lub bierna. Z podanych przykładów wy-
plazmatycznÄ….
bierz rodzaje odporności i wpisz ich numery w odpowiednie miejs-
Wymień 2 cechy różniące rybosomy występujące w komórce pro-
ca na schemacie.
kariotycznej i eukariotycznej:
1. Zachorowanie na ospÄ™ wietrznÄ…
1  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. Surowica przeciwtężcowa
2  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. Kaszel
4. Przeciwciała anty  WZW typu B w mleku matki
Zadanie 26
5. Lizozym w ślinie
6. Szczepionka Di-Te-Per Cząsteczka cukru nie wchodzi w skład:
a) nukleozydu
Odporność
b) amylopektyny
c) chityny
nieswoista swoista
.................
d) lecytyny
.................
czynna bierna
Zadanie 27
naturalna sztuczna naturalna sztuczna
.............. .............. .............. .............. Dwie czarne świnki morskie mają brązowe potomstwo. Co można
powiedzieć o ich genotypach? Zakładając, że allel warunkujący czar-
Zadanie 22
ne ubarwienie jest dominujÄ…cy. Uzasadnij swojÄ… odpowiedz
wyko-
Skóra stanowi zewnętrzną powłokę ciała i składa się z dwóch warstw: nując krzyżówkę genetyczną.
naskórka i skóry właściwej. Jej łączna powierzchnia u dorosłego czło- & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
wieka wynosi do 2 m2. Grubość skóry waha się od 0,3 do 4 mm w za- & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
leżności od okolicy ciała.
Wyjaśnij, dlaczego należy chronić skórę przed intensywnym dzia-
Zadanie 28
łaniem promieni słonecznych.
Pasożytniczy tryb życia bruzdogłowca szerokiego wywarł istotny wpływ
& & ...& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
na jego budowę i czynności życiowe. Podaj dwie cechy charakte-
rystyczne dla pasożyta wewnętrznego oraz uargumentuj je.
Zadanie 23
1  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
W zakładzie genetyki zbadano kariotypy czwórki nienarodzonych
2  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
dzieci. Po analizie kariogramów odpowiedz na poniższe pytania.
Które dzieci będą chłopcami? Jakie mutacje przedstawiają po-
szczególne kariotypy?
Pytania maturalne opracował: Małgorzata A
upińska,
egzaminator, nauczyciel biologii III LO w Białymstoku
UWAGA!
Pięcioletnia analiza wyników egzaminu maturalnego z biologii po-
zwala stwierdzić, że wiele błędów popełnianych przez maturzys-
tów wynika z braku umiejętności konstruowania poprawnej pod
względem językowym, zwięzłej i logicznej odpowiedzi. Zdający nie
zwracają uwagi na staranność i precyzję udzielanych odpowiedzi.
Nie stosujÄ… siÄ™ do zawartego w poleceniu czasownika operacyj-
nego  opisz, wyjaśnij, uzasadnij. Stosują niepoprawną terminologię
biologiczną, popełniają błędy językowe w nazwach procesów bio-
chemicznych.
Przyczyną niepowodzeń zdających jest słabe opanowanie umie-
jętności:
" czytania polecenia lub treści zadania ze zrozumieniem;
" analizy danych przedstawionych w postaci tabeli, rysunku i sche-
matu;
" selekcji podanych informacji;
" uogólniania i formułowania wniosków.
34
Ekukator
Edukator
BIOLOGIA " Zadania maturalne
Klucz odpowiedzi:
maksymalna
l.p. odpowiedzi punkty czÄ…stkowe
liczba punktów
1 nerka 1
1. Nie mają budowy komórkowej 1 punkt za każdą odpo-
2 2
2. Nie mają własnego metabolizmu wiedz

Cecha: Liczba chromosomów: gametofit  1n, sporofit  2n; Sposób rozmnażania: gametofit  płciowo, sporofit  1 punkt za uzupełnienie
3 3
bezpłciowo, bezpłciowo; Pokolenie dominujące: gametofit  nie, sporofit  tak całego wiersza
Protisty słodkowodne żyją w roztworze hipotonicznym. Woda dążąc do wyrównania stężeń będzie napływała do 1 punkt za mechanizm
4 wnętrza organizmu. Obecność wodniczek tętniących pozwala na pozbycie się nadmiaru wody. 2 1 punkt za przykład
Przykład - pantofelek protista
1. Komórki miękiszu palisadowego ułożone są ściśle, zaś gąbczastego luz
no
Za każdą różnicę
5 2. Komórki miękiszu palisadowego zawierają dużo chloroplastów, zaś gąbczastego mało 3
po 1 punkcie
3. Komórki miękiszu palisadowego są wydłużone , zaś gąbczastego owalne
1 punkt za 2 poprawne
6 ośrodek zalążka 2n, bielmo 3n, zarodek 2n osłonki zalążka 2n 2
odpowiedzi
a) Zalążek ukryty jest w słupku  1 pkt. Zalążek posiada podwójną osłonkę  1 pkt.
7 4
b) Zarodek posiada 2 liścienie  1 pkt. Liście maja unerwienie pierzaste  1 pkt.
1 punkt za 2 poprawne
8 1 - c, 2  d, 3  a, 4 - b 2
przyporzÄ…dkowania
Kijanka roślinożerna, dorosła żaba mięsożerna Kijanka oddycha skrzelami zew., dorosła żaba płucami i przez skórę
9 3 1 punkt za jedną różnicę
Kijanka ma jeden obieg krwi, dorosła żaba dwa obiegi krwi
10 A - pobudzanie wydzielania glukagonu  1 pkt. B - pobudzanie wydzielania insuliny  1 pkt. 2
A  staw siodełkowy  staw nadgarstkowo śródręczny kciuka  1 pkt.
11 2
B  staw zawiasowy  staw kolanowy  1 pkt.
1 punkt za 2 poprawne
12 a  F, b  F, c  F, d - P 2
odpowiedzi
2
13 Amfiploidia  1 pkt. 2 x ( 12+8 ) = 40  1 pkt.
1 punkt za 2 poprawne
14 2, 1, 3, 5 2
przyporzÄ…dkowania
A  płytki krwi, ponieważ są to fragmenty cytoplazmy komórek olbrzymich szpiku kostnego  1 pkt.
15 2
C  erytrocyty straciły jądro jako wyraz przystosowania do transportu tlenu  1 pkt.
16 d 1
Problem badawczy  1 pkt. Wpływ temperatury na pobieranie wody przez roślinę.
1 punkt za każdą
17 Hipoteza  1 pkt. W niskiej temperaturze gleby roślina nie pobiera wody z podłoża. 3
odpowiedz

Uzasadnienie  1 pkt. Hipoteza jest słuszna, ponieważ zbyt niska temperatura wywołuje u rośliny suszę fizjologiczną.
Za wskazanie gutacji (1 pkt) Za określenie struktur, przez które zachodzi gutacja (1 pkt) np. szparki wodne (hydatody,
18
wypotniki), czyli przestwory między dwiema komórkami skórki, które nie wykazują zdolności do wykonywania ruchów.
19 Tasiemiec nieuzbrojony  1 pkt. 1  wÄ…gier (cysticerkus), 2  onkosfera  1 pkt. 2
spaliny samochodowe, emisja zanieczyszczeń fabrycznych, spalanie paliw kopalnych takich jak ropa czy węgiel, gazy
20 1
wulkaniczne
1 punkt za 2 poprawne
21 Nieswoista  3,5; Czynna naturalna  1; Czynna sztuczna  6; Bierna naturalna  4; Bierna sztuczna  2 3
przyporzÄ…dkowania
Ponieważ może dojść do mutacji w materiale genetycznym komórek warstwy rozrodczej naskórka, co prowadzi do
22 1
zmian nowotworowych
Chłopcami będą dzieci A, B, D  1 pkt
A  prawidłowy kariotyp
} 1 pkt
1 punkt za 2 poprawnie
23 B  trisomia heterosomów 3
nazwane mutacje
C- monosomia heterosomów
} 1 pkt
D  trisomia chromosomu 21
W wyniku mitozy powstały 2 komórki potomne każda o 2n = 32 chromosomy. Ile chromosomów miała komórka ma-
Za podanie definicji cros-
cierzysta - 32 . Jeżeli w profazie pierwszego podziału mejotycznego mamy w komórce 30 biwalentów to znaczy, że
sing  over  1 pkt. Za wy-
24 komórki potomne będą miały 30 chromosomów. Redukcja liczby chromosomów w mejozie zachodzi w anafazie 3
pełnienie dwóch luk w tek-
I. Proces crossing-over zachodzi w profazie I (diplotenie) i polega na wymianie fragmentów chromatyd między chro-
ście po 1 pkt.
mosomami homologicznymi
Rybosomy prokariotyczne mają 70 S, a eukariotyczne 80 S  1 pkt. Rybosomy prokariotyczne zawierają 2 razy więcej
25 2
r RNA niż białka zaś eukariotyczne 50 % białka i 50 % r RNA  1 pkt.
26 D lecytyna, ponieważ jest fosfolipidem 1
Åšwinki sÄ… heterozygotami  1 pkt.
A  allel warunkujący sierść czarną
a  allel warunkujący sierść brązową
27 P: Aa x Aa 2
G: A, a A, a
 1pkt
F1 AA, Aa, Aa, aa
czarna, czarna, czarna, brÄ…zowa
Oddycha beztlenowo, ponieważ wewnątrz żywiciela nie ma dostępu tlenu i oddychanie beztlenowe jest jedynym spo-
Po 1 punkcie z cechÄ™
28 sobem uzyskania energii  1 pkt. 2
i prawidłowe uzasadnienie
Na główce posiada bruzdy, którymi przytwierdza się do ścian jelita, co zapobiega jego usunięciu
35