Zmienna
każda właściwość przysługująca elementom jakiegoś zbioru, o ile
spełnia ona określone kryteria. Aby jakąś właściwość można było uznać za
zmienną musi ona przyjmować dla tych obiektów różne wartości.
Zmienna powinna spełniać te same dwa warunki co klasyfikacja w sensie
logicznym, która musi być rozłączna i adekwatna; drugi warunek oznacza, iż musi
być ona wyczerpująca i wyłączna. Spełnienie tych warunków oznacza, iż: zmienna
musi dla jednego obiektu z danego zbioru przyjmować tylko jedną wartość
(warunek rozłączności), musi obejmować swoim zasięgiem wszystkie obiekty z tego
zbioru (warunek wyczerpywalności) oraz nie może swoim zasięgiem obejmować
elementów spoza danego zbioru (warunek wyłączności).
"wykształcenie" o wartościach: {brak, podstawowe, średnie, wyższe} jest tedy
zmienną dla zbioru ludzi, gdyż: dla jednej osoby może przyjmować tylko jedną
wartość, dotyczy każdej osoby, i nie dotyczy elementów spoza zbioru ludzi. Nie
będzie natomiast zmienną dla zbioru ludzi właściwość: "kolor włosów"
przyjmująca wartości z następującego zbioru: {czarne, blond, szatyn} gdyż nie
uwzględnia ona osób z włosami rudymi.
Poza spełnianiem kryteriów formalnych, zmienna, aby ją można było uznać na
gruncie psychologii musi też spełniać kryterium trafności
rozumiane jako
zgodność ze sprawdzoną empirycznie teorią psychologiczną.