Eksploatacja statków latających
Obsługiwanie statków
powietrznych
Systemy i organizacja obsług technicznych statków powietrznych
1
© SÅ‚awomir Tkaczuk, WAT 2010
Obsługiwanie i remonty statków powietrznych
Cechę charakterystyczną eksploatacji statków powietrznych stanowią niebezpieczne i kosztowne skutki uszkodzeń.
Skutkiem uszkodzenia podczas realizacji zadania lotniczego może być wypadek lotniczy lub przerwanie zadania
lotniczego.
Wypadek lotniczy może być przyczyną śmierci załogi, pasażerów, zniszczenia statku powietrznego lub zagrożenia
środowiska.
Przerwa w wykonaniu zadania (np. samolotu wojskowego) może pociągnąć za sobą negatywne skutki (organizacyjne,
ekonomiczne itp.). Wymienione powyżej czynniki uzasadniają konieczność prawidłowego wykonywania na statku
powietrznym złożonego zestawu (zbioru) obsług technicznych.
Pod pojęciem obsługa techniczna statków powietrznych w sensie technologicznym można rozumieć zestaw czynności
mających na celu upewnienie się o zdatności do wykonania lotu oraz zapobieganiu wyjścia urządzeń ze stanu zdatności
bÄ…dz
sprowadzeniu ich do stanu zdatności.
Do realizacji obsług powoływany jest system obsługiwania, składający się zazwyczaj z podsystemów: podsystemu
obsług bieżących, podsystemu obsług okresowych i podsystemu napraw planowych i remontów.
Poważne naprawy i remonty wykonują specjalne zakłady naprawcze, znajdujące się zazwyczaj poza systemem
bezpośredniej eksploatacji.
2
Obsługiwanie i remonty statków powietrznych
Wyróżnia się następujące grupy obsług statku powietrznego:
zaopatrywanie - czyli obsługi mające na celu zaopatrywanie statku powietrznego w paliwo, energię elektryczną, gazy i
ciecze robocze, tlen, specjalne wyposażanie (uzbrajanie, przezbrajanie) itp.;
kontrolÄ™ stanu - obejmujÄ…ce przeglÄ…dy: przedlotowy, startowy, polotowy, inspekcyjny. Kontrola stanu ma na celu ocenÄ™
stanu statku powietrznego;
czynności profilaktyczne - czyli obsługi mające na celu dokonanie w określonym zakresie naprawy profilaktycznej.
Czynności profilaktyczne są wykonywane po określonej ilości godzin lotu lub po określonym czasie eksploatacji statku
powietrznego. W w zależności od stopnia odnowy statku powietrznego i częstości ich wykonywania poddaje się statek
różnym rodzajom czynności profilaktycznych;
naprawy - czyli obsługi mające na celu usunięcie uszkodzeń powstałych na statku powietrznym
Podsystem obsług bieżących realizuje obsługi typu "zaopatrywanie" i typu  kontrola stanu".
W podsystemie obsług okresowych realizowane mogą być naprawy bieżące nieplanowe i naprawy okresowe.
Na ogół kompetencje obu podsystemów nie wykluczają się. Niektóre obsługi (np. naprawy) mogą być realizowane przez
oba podsystemy.
Obsługi planowe realizuje się według określonego programu. Program obsług określa rodzaj czynności obsługowych
wykonywanych podczas danej obsługi według określonej technologii. Program obsług określa rodzaj czynności
obsługowych wykonywanych podczas danej obsługi według określonej technologii.
3
4
W lotnictwie cywilnym organizacja obsługowa może zostać zatwierdzona wg PART-145 w podkategoriach  Obsługa
Liniowa i  Obsługa Hangarowa w dowolnej ich kombinacji.
Obsługa liniowa (ang.  light maintenace ) zasadniczo obejmuje kontrolę i obsługę przed lotem, dzienną, tygodniową, A i B .
Obsługa hangarowa - zwana także obsługą podstawową (ang.  heavy maintenace ) zasadniczo obejmuje kontrolę C i D .
Obsługą liniową jest każda obsługa, która musi być wykonana przed lotem celem zagwarantowania, że statek powietrzny
nadaje siÄ™ do wykonania zamierzonego lotu.
Może uwzględniać:
- obsługę planową i/lub kontrole wzrokowe  w tym kontrole elementów
struktury wewnętrznej, systemów, z
ródeł mocy, itp. po otwarciu/odsłonięciu
paneli/drzwi;
- ustalenie uszkodzenia;
- naprawÄ™ drobnego uszkodzenia;
- wymianę podzespołu;
- drobne naprawy i modyfikacje, które nie wymagają całościowego demontażu.
Obsługa nie mieszcząca się w powyższym wykazie uważana jest za obsługę podstawową /hangarową/.
Gotowość do lotu i poprawną pracę statku powietrznego może zapewnić należcie zorganizowana i prowadzona kontrola
stanu (ocena sprawności).
W ocenie stanu określa się, czy statek powietrzny jest zdatny w danej chwili oraz, że będzie z określonym stopniem
pewności, zdatny w przewidywanym okresie pracy - np. w czasie kolejnego wylotu. Każda kontrola odbywa się z określonym
prawdopodobieństwem wykrycia uszkodzenia.
Rozpoznanie stanu niezawodnościowego statku powietrznego jest ważnym procesem umożliwiającym podejmowanie decyzji
związanych z użytkowaniem i obsługą.
Rozpoznanie to odbywa się w sposób bezpośredni za pomocą zmysłów kontrolującego lub urządzenia diagnostycznego
zgodnie z określonymi metodami postępowania.
Procedura obsługowa oceny stanu ma za zadanie sprawdzenie zgodności cech mierzalnych i niemierzalnych elementów
statku powietrznego z wymaganiami warunków technicznych oraz prognozowanie zachowania ich zgodności na określony
horyzont czasowy.
Oznacza to, że prognozowanie jest bardzo istotnym elementem składowym oceny stanu.
Prognozy stawiane co do sprawności statku powietrznego, są elementem ryzyka zawodowego podejmowanego w oparciu o
kwalifikacje i duże doświadczenie.
5
W procesie eksploatacji najczęściej wykorzystywane są następujące metody kontroli:
" przegląd zewnętrzny;
" sprawdzanie sprawności wg objawów zewnętrznych pracy urządzenia;
" kontrola z wykorzystaniem aparatury kontrolno-pomiarowej (AKP).
Przegląd zewnętrzny obejmuje:
" wykonanie oględzin statku powietrznego zgodnie z określoną kolejnością;
" wykrycie uszkodzeń i odstępstw od warunków technicznych za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku, węchu)
kontrolera;
" upewnienie się, że po wykonanych kolejnych wylotach nie następują zmiany warunków technicznych.
W przeglądzie zewnętrznym wykorzystywane są proste przyrządy optyczne, przymiary, wskaz
niki itp.
Sprawdzenie sprawności wg objawów zewnętrznych polega na obserwacji wzrokowej, słuchowej i dotykowej pracy
urządzenia. Taka obserwacja pozwala uzyskać informację, o istnieniu lub braku uszkodzenia wewnątrz urządzenia.
Przykład:
Obserwacja rozkładu płomienia w dyszy silnika odrzutowego pozwala określić sprawność wtryskiwaczy paliwa. Nienormalne szumy,
zgrzyty, nadmierne drgania oraz nadmierna temperatura korpusów pomp i przekładni mogą sygnalizować wewnętrzne niesprawności.
Kontrola z wykorzystaniem AKP polega na sprawdzeniu tylko tych zespołów, które są konstrukcyjnie do takiej kontroli
zaprojektowane i przystosowane.
Możliwości wykorzystania AKP są ograniczone, ale ocena stanu jest dokładna i obiektywna.
Wszystkie podane metody stosowane oddzielnie nie są w stanie zapewnić właściwej oceny etanu. Dopiero łączne ich stosowanie
daje pełne powodzenie.
Powodzenie oceny stanu statku powietrznego zależy w znacznym stopniu od kwalifikacji kontrolera. O ile kwalifikacje do kontroli
przy pomocy AKP można zdobyć poprzez opanowanie instrukcji posługiwania się aparaturą, o tyle sprawdzanie zdatności do pracy
wg zewnętrznych objawów a szczególnie przeglądem zewnętrznym, wymaga wieloletniego doświadczenia przy doskonałej znajomości
budowy sprzętu i odpowiedniej wiedzy teoretycznej.
6
Przegląd zewnętrzny
Przegląd zewnętrzny w obsługach bieżących spełnia rolę weryfikacji stanu technicznego statku powietrznego.
Wykonywanie obsługi bieżącej wiąże się z wykonywaniem przeglądu zewnętrznego, w ramach którego dokonuje
się wszystkich sprawdzeń zalecanych w zestawie obsług danego typu statku powietrznego oraz usunięcia
wykrytych niesprawności i usterek.
Przegląd mogą wykonywać specjaliści uprawnieni do wykonywania obsług odpowiedniego typu statku
powietrznego.
Uprawniony specjalista do przeglądu zewnętrznego musi znać:
- konstrukcję statku powietrznego, zasady działania urządzeń, warunki techniczne elementów nastawczych i
regulacyjnych,
- konstrukcyjno-wytwórcze słabe zespoły i najczęściej występujące niesprawności,
- rodzaj wykonywanych wcześniej obsług i napraw,
- charakter wykonywanych lotów i warunki przechowywania.
Przegląd przeprowadza się bez przerwy od początku do końca w określonej kolejności, która podana jest w
dokumentacji technicznej każdego typu statku powietrznego.
Statek powietrzny do przeglądu musi być odpowiednio przygotowany. Obejmuje ono:
" założenie chodników na skrzydła;
" zdjęcie pokryw, luków i wzierników;
" ustawienie statku powietrznego na podnośnikach;
" zdjęcie pokryw wlotów powietrza i pokryw dysz wylotowych;
" wychylenie elementów mechanizacji skrzydła (klapy, sloty, stabilizatory itp.);
" napełnienie instalacji pneumatycznej, paliwowej i hydraulicznej;
" przygotowanie z
ródła zasilania w energię, elektryczną;
" przygotowanie miejsca pracy (podkłady, wózki do pracy w pozycji leżącej, materace itp.),
" przygotowanie niezbędnych narzędzi, przymiarów i sprawdzianów.
Obserwację wzrokową należy uzupełniać zaimitowaniem działania sprawdzanego zespołu, próbą
przemieszczenia elementów trwale przytwierdzonych, sprawdzeniem dokręcenia śrub i nakrętek podejrzanych o
odkręcanie się, otarciem palcami miejsc wzrokowo niewidocznych a podejrzanych o podcieki cieczy instalacji
hydraulicznej, paliwowej czy olejowej itp.
7
Obsługiwanie i remonty statków powietrznych
1- przednia kratownica, 2- przednie podwozie, 3- prawy wlot powietrza, 4- prawe
podwozie, 5- prawe skrzydło, 6- prawa strona kadłuba, 7- usterzenie, 8- dysza
wylotowa, 9- lewa strona
8
Obsługiwanie i remonty statków powietrznych
1- przednia część kadłuba, 2- przednia goleń podwozia, 3- prawa strona kadłuba, 4-
prawa główna goleń podwozia, 5- tylna część kadłuba, 6- belka końcowa i przekładnia
pośrednicząca, 7- śmigło ogonowe i przekładnia tylna, 8- lewa strona kadłuba, 9- lewa
główna goleń podwozia, 10- kabina ładunkowa, 11- przedziały silnikowe, 12- przedział
przekładni głównej, 13- piasta wirnika nośnego, 14- tarcza sterująca, 15- łopaty wirnika
nośnego, 16- kabina załogi.
9
10
11
Diagram obsługi lotniskowej
12
Zakresy obsług
13
Zakresy obsług (osób/godz.)
14
Zakres obsługi po 48 godz.
15
Zakres obsługi lotniskowej
16
17
18
19
20
21