1996 11 Szkoła konstruktorów


Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
 Szkoła Konstruktorów nabiera
rozpędu. Otrzymujemy wiele listów.
Bardzo cieszą nas szczegółowe
Zadanie 9
rozwiązania nadsyłane przez
doświadczonych praktyków - oby ich
było jak najwięcej - a z drugiej
strony, bardzo zależy nam na
ujawnieniu młodych i bardzo
młodych talentów, którzy dopiero
raczkujÄ… w elektronice. Jak wynika z
listów, niektórzy z Was nie bardzo
wierzą we własne siły i są pełni
obaw. Okazuje się, że to właśnie ci
nieśmiali uczestnicy nadsyłają wiele
oryginalnych i ciekawych pomysłów.
Ochrona przed
Nie obawiajcie się więc popełnienia
jakichś błędów, przysyłajcie także
włamaniem
rozwiązania częściowe.
Nadchodzi zima. Długie wieczory są dobrą umożliwia mi połączenie centralki sterującej
okazją do działania dla amatorów cudzego z niemal każdym punktem domu i pobliskiego
mienia. Rzeczywiście, wieczorem łatwo zaob- budynku wielofunkcyjnego.
serwować, które mieszkania czy domki jed- Ale nie każdy ma taką sieć. Co zaproponu-
norodzinne pozostały bez opieki. Jedną z wi- jecie? Jak przesłać informację z centralki ste-
domych oznak są wygaszone światła. Ale na- rującej do kilku pomieszczeń? Jakich elemen-
wet pozostawienie włączonej na stałe jednej tów wykonawczych użyć? Czy mają to być
lampy, radia czy telewizora nie ma większego triaki, czy raczej przekazniki? i Gdzie mają być
sensu, bo każdy łatwo się zorientuje, że umieszczone, żeby nie psuły estetyki wnętrz?
mieszkanie jest puste. Serdecznie zachęcam do zmierzenia się
za-
Tematem zadania numer 8 jest więc za- z próbą zaprojektowania takiego dużego sys-
za-
za-
za-
projektowanie układu elektronicznego, który temu. Byłby on pożyteczny nie tylko w symu-
projektowanie układu elektronicznego, który
projektowanie układu elektronicznego, który
projektowanie układu elektronicznego, który
projektowanie układu elektronicznego, który
zmniejszałby szansę na wizytę złodziei, latorze obecności, ale również do zdalnego
zmniejszałby szansę na wizytę złodziei,
zmniejszałby szansę na wizytę złodziei,
zmniejszałby szansę na wizytę złodziei,
zmniejszałby szansę na wizytę złodziei,
ewentualnie powiadamiałby właściciela bądz sterowania wieloma innymi urządzeniami,
ewentualnie powiadamiałby właściciela bądz
ewentualnie powiadamiałby właściciela bądz
ewentualnie powiadamiałby właściciela bądz
ewentualnie powiadamiałby właściciela bądz
sąsiadów o włamaniu. a także do sygnalizacji.
sąsiadów o włamaniu.
sąsiadów o włamaniu.
sąsiadów o włamaniu.
sąsiadów o włamaniu.
Zadanie o mniej więcej takiej treści zapro- Wiem jednak, że tak złożone zagadnienie
ponowali: Jakub Blicharski z Kielc, Wiktoryn będzie dla niektórych z Was po prostu za
Żeberecki z Pszczelej Woli i Zbigniew Dob- trudne.
rzański z Częstochowy. Ponadto należy wziąć pod uwagę koszty.
Temat zadania jest w sumie bardzo szero- Nie ma sensu budować systemu kosztujące-
ki, ponieważ można wziąć na warsztat różne go górę pieniędzy i mnóstwo pracy, a nie da-
warianty. Pierwszy z nich to wykonanie prak- jącego w sumie gwarancji bezpieczeństwa.
tycznego symulatora obecności domowni- Dlatego z przyjemnością zapoznam się też
ków dla mieszkań w bloku czy domków jed- z prostszymi rozwiązaniami symulatorów
norodzinnych. obecności. Ruszcie głową i zaprojektujcie
Zbigniew Dobrzański pisze: Zadaniem jest prosty symulator, sterujący pracą jednego lub
Autor lub autorzy najlepszych rozwiązań
stworzyć wrażenie zamieszkiwania domu. dwóch urządzeń. Dobrze byłoby (choć nie jest
zostanÄ… uhonorowani wybranymi przez
Urządzenie powinno włączać światła w domu to konieczne), żeby układ działał tylko od za-
siebie zestawami AVT o łącznej wartości
w sposób i w kolejności imitującej normalne padnięcia zmroku do godziny, powiedzmy, 22
100 zł. Autorzy opublikowanych propo-
użytkowanie domu. lub do północy.
zycji zadań będą mogli wybrać zestaw(y)
O zachodzie słońca powinno się włączyć A może macie jeszcze inne oryginalne po-
AVT o wartości 30 zł. Nie trzeba od razu
światło w pokoju gościnnym i kuchni. Po 45 mysły na zwiększenie bezpieczeństwa pus-
określać, jakie zestawy czy podzespoły
minutach w jadalni, po następnych 15 minu- tych mieszkań?
chce się otrzymać w nagrodę - laureaci
tach powinno zgasnąć w pokoju dziennym Oprócz układu symulatora są jeszcze inne
otrzymujÄ… pocztÄ… stosownÄ… ankietÄ™ z fir-
i kuchni, itd, aż do wygaszenia świateł w ła- sposoby, którymi warto się zainteresować.
my AVT.
zience i sypialni, gdy  domownicy idą spać. Wiktoryn Żeberecki sygnalizuje dodatkowo:
Rozwiązanie zadania powinno zawierać
Zadanie takie jest dość trudne, a najwięk- Kolonie domków letniskowych są zwykle od-
schemat elektryczny i dokładny opis
szy problem nie polega na zbudowaniu elekt- dalone od miasta. Wiadomo, że ich wyposa-
działania; model i schematy montażowe ronicznego układu sterującego, tylko na zna- żenie stanowi łatwy łup dla potencjalnego zło-
nie są wymagane. Na rozwiązania cze- lezieniu sposobu na przesłanie sygnałów ste- dzieja. Sygnalizacja świetlna czy dzwiękowa
rujących i włączanie lamp rozrzuconych po ca- nie wchodzi w grę, bo i tak nikt jej nie zauwa-
kamy do końca miesiąca podanego na
łym domu. Pół biedy, gdy ktoś buduje dom od ży. W grę mogą wchodzić: urządzenia powia-
okładce EdW (zadanie 9 - do 30 listopa-
podstaw. Wtedy można tak zaprojektować in- damiające właściciela o włamaniu (analogicz-
da1996).
stalacjÄ™ elektrycznÄ… i ewentualnie poprowa- ne do autopowiadomienia) oraz urzÄ…dzenia re-
Ponieważ w naszym konkursie biorą
dzić dodatkowe przewody sterujące, aby jestrujące i zapamiętujące cechy włamywa-
udział uczestnicy zarówno bardzo mło-
można było z jednego punktu sterować pracą cza umożliwiające jego identyfikację i schwy-
dzi, jak i zdecydowanie starsi, bardzo
wszystkich lamp i gniazdek sieciowych. Ja, tanie. (...)
prosimy, podawajcie w listach swój
Wasz Instruktor, mam w domu pod tynkiem Zakres tematów jest więc szeroki. Jak
wiek.
rozbudowaną sieć kabli sterujących, która zwykle czekam zarówno na opracowania ca-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 25
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
łościowe przedstawiające szczegóły, ale nia (nóżki 4 i 6) i błędną budową obwodu we-
szansę mają także ciekawe pomysły, obejmu- jścia (nóżka 5).
jące tylko ideę, bez szczegółów realizacyj- Nie tylko Aukasz zapomniał o takich szcze-
nych. Jeśli więc masz dobry pomysł technicz- gółach - podobne wpadki mieli także inni
ny, przedstaw go - może stanie się natchnie- uczestnicy. Należy pamiętać, że najwyższe
niem dla innych. napięcie na koncówce 4 lub 6 nie może być
wyższe niż 12V i koniecznie musi być przynaj-
RozwiÄ…zanie zadania 6
mniej o 1,5V mniejsze niż napięcie zasilania
Tematem zadania 6 było opracowanie ja- układu. Układy rodziny LM391X są naprawdę
kiegokolwiek urzÄ…dzenia elektronicznego, wy- bardzo uniwersalne, ale przy ich wykorzysta-
korzystującego płytkę wielofunkcyjną PW-02.
Rys. 1. Propozycja Michała Jakóbczy- niu należy pamiętać o szczegółach budowy
Choć w okresie wakacyjnym rozwiązań napły- wewnętrznej - niezbędne informacje zawarte
ka.
nęło trochę mniej, niż zwykle, jestem z nich są w EdW 2/96 na stronie 11.
bardzo zadowolony. Przede wszystkim przed- Otrzymałem dwa rozwiązania dotyczące
stawiliście kilka cennych pomysłów. Niektóre pomiaru temperatury.
Paweł Niedzwiedzki
Paweł Niedzwiedzki
Paweł Niedzwiedzki
Paweł Niedzwiedzki ze Szprotawy propo-
rozwiązania (po ewentualnych drobnych mo- Paweł Niedzwiedzki
dyfikacjach okażą się naprawdę przydatne nuje budowę monitora temperatury wody
w praktyce. w chłodnicy. Schemat ideowy układu pokaza-
rysunku 3
rysunku 3
rysunku 3
rysunku 3. Sygnał wyjściowy zna-
Omawianie prac zacznę od czujników po- ny jest na rysunku 3
ziomu cieczy. Nie możemy rozstać się z tym nego z EdW 5/96 czujnika temperatury LM35
tematem - wraca on jak bumerang. jest wzmacniany przez popularny wzmacniacz
Michał Jakóbczyk
Na przykład Michał Jakóbczyk z Będzina operacyjny U2 typu 741 i zobrazowany przez
Michał Jakóbczyk
Michał Jakóbczyk
Michał Jakóbczyk
proponuje wykorzystanie czujnika w postaci kostkę LM3914 i diody LED D1...D10. Paweł
potencjometru obrotowego z pływakiem, słusznie proponuje zastosowanie dodatkowe-
wzorowanego na układzie z  Klocków elekt- go tranzystora PNP sterującego przekazni-
ronicznych z EdW 8/96. CennÄ… zaletÄ… takie- kiem wentylatora.
go czujnika jest możliwość pomiaru poziomu Wentylator jest uruchomiany, gdy tempe-
Rys. 2. Proponowane układy wyjścio-
cieczy nieprzewodzących. Michał wykorzystał ratura dojdzie do jakiejś górnej granicy i gdy
we.
linijkÄ™ diod LED do zobrazowania poziomu zapali siÄ™ dioda D10. W praktyce najprawdo-
cieczy, ale dodatkowo zaproponował użycie podobniej temperatura będzie jeszcze przez
wzmacniacza operacyjnego, jako komparato- wy podzieli się między dwa wyjścia, żaden jakiś czas wzrastać i niestety tych zmian nie
ra sygnalizującego przekroczenie ustalonego z tranzystorów nie będzie wysterowany. Da- można zobrazować na wyświetlaczu. Nie
poziomu cieczy i sterującego zaworem lub ny tranzystor powinien się otwierać dopiero można też dołączyć tranzystora Tx do innej
pompą. wtedy, gdy prąd wzrośnie do wartości około diody, bowiem układ pracuje w trybie punktu
Jednak dużo wyżej oceniam drugą ideę 75% ustawionego prądu LED (jak wiadomo świetlnego (nóżka 9 niepodłączona) i dalszy
autorstwa Michała Jakóbczyka, przedstawio- ustawiony prąd wyjściowy LED jest około wzrost temperatury spowodowałby wyłącze-
rysunku 1
nÄ… na rysunku 1
rysunku 1. A oto fragment listu: W nie- dziesięć razy większy, niż prąd wypływający nie wentylatora. Układ zaproponowany przez
rysunku 1
rysunku 1
których urządzeniach elektronicznych (np. z końcówki 7 - zobacz EdW 2/96 str. 9-14). Pawła mierzy temperaturę od zera stopni Cel-
multimetrach) problemem jest niszczenie się A może byłoby celowe zmniejszenie na- sjusza do maksymalnej wartości mniej więcej
się styków przełączników obrotowych, uzy- pięcia zasilającego potencjometr i napięcia na +100oC. W praktyce samochodowy monitor
wanych do przełączania funkcji. Ścieżki, które nóżce 6 układu do wartości rzędu kilkuset mi- temperatury powinien mieć zakres od, po-
służą jako styki, po prostu się wycierają. Na- liwoltów (a może nawet mniej) - wtedy strefy wiedzmy +40 lub nawet +60oC, do około
prawa takiej ścieżki sporo kosztuje. przejściowe będą szersze i poszczególne za- +120oC. Nie interesują nas niższe temperatu-
Czy rozwiązaniem nie mógłby być układ kresy będą oddzielone wyraznymi przerwami, ry, ponieważ w czasie normalnej pracy silnika
LM3914 połączony z potencjometrem obro- w których nie będzie wysterowany żaden temperatura wody w chłodnicy wynosi przy-
towym. Układ scalony, wysterowuje jedno tranzystor. najmniej kilkadziesiąt stopni, a trzeba też pa-
z wyjść, zależnie od położenia suwaka poten- Oczywiście układ scalony powinien praco- miętać, iż temperatura może przekroczyć
cjometru. (...) wać w trybie punktu świetlnego (nóżka 9 nie- +100oC (!). Przecież w układzie chłodzącym
Michał proponuje, aby wyjścia kostki podłączona). wytwarza się znaczne ciśnienie i nawet zwyk-
Aukasz Wójcicki
Aukasz Wójcicki
Aukasz Wójcicki
Aukasz Wójcicki z Radomia przy- ła woda przy takim ciśnieniu wrze w tempera-
LM3914 sterowały np. przekaznikami przełą- Również Aukasz Wójcicki
czającymi zakresy, czy też funkcje urządzenia. słał schemat układu do pomiaru poziomu cie- turze ponad +100oC.
Za ten ciekawy pomysł Autor otrzymuje upo- czy przewodzących, ale jego propozycja za- Dla uzyskania takiego zakresu mierzonych
minek. Jednak przy praktycznym wykorzysta- wiera istotne błędy związane z niewłaściwym temperatur, należałoby podać na końcówkę
niu idei należy zwrócić uwagę na konieczność wykorzystaniem końcówek drabinki odniesie- 4 kostki U1 napięcie rzędu 400...600mV, od-
zasilania potencjometru dobrze stabilizowa-
nym napięciem z wyjścia REFOut (nóżka 7).
Ponadto przy dołączeniu przekazników bez-
pośrednio do wyjść układu, występująca
µ
w nich histereza spowoduje, że w pewnych
położeniach suwaka potencjometru, zadziała-
jÄ… dwa sÄ…siednie przekazniki. To samo zjawis-
ko może wystąpić przy sterowaniu tranzysto-
rów czy układów scalonych.
Dla zmniejszenia zakresu położeń suwaka,
w którym może się to zdarzyć, należy praco-
wać przy możliwie dużych wartościach napię-
cia na nóżce 7, rzędu kilku woltów.
Aby jednak całkowicie wyeliminować ta-
kie zjawisko, należy zastosować układ tran-
rysunku 2
zystorów wykonawczych według rysunku 2
rysunku 2
rysunku 2
rysunku 2
i dobrać wartości rezystorów Rx tak, aby przy
przepływie przez rezystor prądu równego po-
Å‚owie ustawionego prÄ…du LED, spadek napiÄ™-
cia na rezystorze był mniejszy niż 0,55V - wte-
Rys. 3. Układ Pawła Niedzwiedzkiego.
dy w strefie przejściowej, gdy prąd wyjścio-
26 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
&!
&!
Rys. 4. Propozycja Tomasza Fraszczaka.
powiadające temperaturze +40...+60oC oraz łącznik Pr1 dołączający układ wykonawczy do Spośród wszystkich nadesłanych propozy-
nie wzmacniać sygnału z czujnika. Czyli syg- katody jednej z diod LED. Gdy wraz ze wzros- cji, tę oceniłem najwyżej. Ale jak zwykle nie
nał z wyjścia czujnika LM35 powinien być po- tem temperatury zapala się ta właśnie dioda, obędzie się bez uwag krytycznych.
dany bezpośrednio na nóżkę 5 układu U1. zostaje wysterowany tranzystor T1. Powodu- W trybie linijki, przy zaświeceniu wszyst-
Tu Paweł notuje na swym koncie wpadkę. je to wyłączenie tranzystora T2, który wcześ- kich diod, najprawdopodobnie zostanie prze-
Jego wzmacniacz z kostką 741 nie będzie niej przewodził, będąc polaryzowany przez re- kroczona dopuszczalna moc strat układu U1
pracował. Dlaczego? Nie chodzi mi o zupełnie zystory R4 i R5. Przekaznik puszcza i grzanie (1,36W w temperaturze otoczenia +20oC).
zbędny rezystor Rx (R5 także nie jest koniecz- zostaje odłączone. Tym razem nie występuje Trochę wątpliwości budzi mały zakres na-
ny). Po prostu staruszek 741 nie może popra- problem wyłączania przekaznika przy dalszym pięć wejściowych pełnej skali, to znaczy róż-
wnie pracować przy napięciach na wejściach wzroście temperatury, ponieważ układ pracu- nica napięć między końcówkami 4 i 6 kostki
bliskich napięciu ujemnego napięcia zasilają- je w trybie linijki świetlnej (nóżka 9 zwarta U1, równa 100mV. Przy tak małym zakresie
cego, czyli w naszym przypadku - masy. Cho- z plusem zasilania), więc dana dioda przy dal- wskazanie będzie zmieniać się w sposób
dzi tu o katalogowy parametr zwany zakre- szym wzroście temperatury pozostaje zapalo- płynny, to znaczy w  strefie pośredniej będą
sem napięć wspólnych. Zakres ten zależy od na. się świecić dwie sąsiednie diody. Przy jesz-
budowy stopni wejściowych wzmacniacza. Autor pisze: Potencjometry P1 i P2 służą cze mniejszym zakresie, jednocześnie mogło-
W kostce 741 na wejściu zastosowano tran- do ustawienia zakresu temperatury, w jakim by się świecić 3 lub więcej diod - związane
zystory NPN, które na pewno nie będą praco- będzie pracował układ. P1 - górna granica, P2 jest to ze skonczoną wartością wzmocnienia
wać przy napięciach wejściowych poniżej 1V. - dolna. R1 ustala prąd diod LED. Na wyjściu wewnętrznych komparatorów. Osobiście
Wpadkę Pawła można jednak usprawiedli- REFO (n. 7) otrzymujemy napięcie równe uważam, że te 100mV wystarczy do popra-
wić - ma dopiero 15 lat i wszystkiego nie mu- 1,2V. Tak więc w górnym położeniu suwaka wnej pracy układu LM3914, ale należałoby to
si umieć. W sumie jego układ może znalezć P1 i dolnym - P2 zakres temperatur wyniesie sprawdzić na kilku egzemplarzach kostki.
praktyczne zastosowanie i niewątpliwie za- 0...+120oC. Przy takim ustawieniu termometr Oczywiście w termostacie należy zastoso-
sługuje na pochwałę. będzie bardzo niedokładny (zapalenie kolejnej wać liniową kostkę LM3914, a nie jak propo-
Problem niskiego napięcia wejściowego diody to zmiana temperatury o 12oC). Najle- nuje Autor - logarytmiczną LM3915.
można prosto rozwiązać, stosując sztuczną piej ustawić zakres taki, aby różnica napięć Ponadto Tomasz zapomniał o wprowadze-
masę - wymaga to zastosowania na płytce re- między suwakami wynosiła 100mV - wtedy niu niewielkiej histerezy. Każdy, kto próbował
zystora oznaczonego R2 o odpowiedniej war- 1 LED = 1oC. Do akwarium najlepszy zakres zbudować regulator temperatury wie, ile kło-
tości. Napięcie na tej sztucznej masie (nóżki to +18oC...+28oC, a więc na na nóżce 4 usta- potów wywołuje brak histerezy. Przecież
4 i 8 kostki U1) powinno wynosić 3...6V. wiamy 180mV, a na nóżce 6 - 280mV. (...) w praktyce temperatura zmienia się bardzo
Oczywiście ujemna końcówka czujnika tem- Przełącznik Pr2 służy do wyłączenia termo- wolno i w strefie przejściowej, blisko progu
peratury i ewentualne rezystory R5, R6 (jeśli statu (pozycja OFF). W tej pozycji układ za- zadziałania układu, nieodłączne zakłócenia po-
zostaną użyte) muszą być dołączone do tej chowuje się jak zwykły termometr, tyle że wodują, że zamiast oczekiwanego pewnego
sztucznej masy. elektroniczny. C2, R2 zabezpieczają przed za- i szybkiego przełączenia między stanami za-
Należy jednak zawsze pamiętać o zakresie kłóceniami pochodzącymi od przełącznika. łącz/wyłącz, przekaznik kilkakrotne stuka lub
napięć wspólnych wzmacniacza operacyjne- Można również zrezygnować z przełącznika nawet terkocze. Zastosowane układy scalone
go. Ja sam stanąłem przed tym problemem Pr1, łącząc na stałe wejście układu wykonaw- i tranzystory mają wielkie wzmocnienie i nie-
przy wykonywaniu termometru opisanego czego z odpowiednią nogą kostki U1. kiedy przy przełączniu przekaznik nawet kilka
w tym numerze EdW w dziale  PÅ‚ytki uniwer-
salne . Koniecznie chciałem, żeby obudowa
czujnika (tranzystora PNP w metalowej obu-
dowie) miała potencjał masy (inaczej mówiąc
- minusa zasilania). Musiałem zastosować
wzmacniacz operacyjny wykonany w techno-
logii CMOS, który może pracować przy takich
napięciach wejściowych. Co prawda popular-
ny układ LM358 także byłby dobry, ale nie
można go zastosować na płytce PW-02, bo
kostka LM358 zawiera dwa wzmacniacze
i ma inny rozkład końcówek zasilania.
Nieco inaczej do podobnego problemu
Tomasz Fraszczak
podszedł Tomasz Fraszczak
Tomasz Fraszczak
Tomasz Fraszczak
Tomasz Fraszczak z Wrocławia. Na
rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4 pokazano schemat termostatu do
akwarium jego autorstwa. Tomasz przewi-
dział możliwość zadawania żądanej tempera-
Rys. 5. Modyfikacja układu z rysunku 4.
tury. Służy do tego dziesięciopozycyjny prze-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 27
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
wiednie przesunięcie punktu włączania i wy-
łączania poszczególnych diod.
Układ rzeczywiście jest interesujący i mo-
że znalezć szereg praktycznych zastosowań.
Trzeba jednak stwierdzić, że generator z ukła-
dem U2 nie wytworzy na wyjściu  czystego
sinusa . Każdy, kto próbował kiedykolwiek
zbudować podobny układ z mostkiem Wiena,
z całą pewnością natknął się na problem sta-
bilizacji amplitudy drgań. Wszystko zależy od
wartości elementów ujemnego sprzężenia
zwrotnego (47kW i 22kW) Przy zbyt małej war-
tości rezystora umieszczonego między wy-
jściem, a ujemnym wejściem wzmacniacza,
drgania w ogóle nie powstaną. Natomiast
przy zbyt dużej wartości tego rezystora,
Rys. 6. Układ pomysłu Zbigniewa Wojciechowskiego.
wierzchołki sinusoidy zostaną obcięte i prze-
bieg będzie przypominał trapez lub nawet
sekund brzęczy, zanim przeskoczy do prze- Spośród innych propozycji na uwagę za- prostokąt. Życie pokazuje, że nie ma żadnej
Zbigniewa Wojciechowskie-
ciwnego stanu - przyczyną jest wzmacnianie sługuje projekt Zbigniewa Wojciechowskie- szansy na uzyskanie czystego przebiegu sinu-
Zbigniewa Wojciechowskie-
Zbigniewa Wojciechowskie-
Zbigniewa Wojciechowskie-
go
przydzwięku sieciowego indukującego się na go z Lubaczowa. Schemat układu pokazany soidalnego, gdy rezystory te dobrane będą na
go
go
go
rysunku 6
przewodach. Dlatego w praktycznych ukła- jest na rysunku 6
rysunku 6
rysunku 6
rysunku 6. Autor pisze: Jest to układ, stałe. Dlatego w podobnych układach zawsze
dach, w stopniach wejściowych stosuje się który może udawać wahadło zegara, może stosuje się tu obwody automatycznej regula-
filtrowanie sygnału (po prostu kondensatory służyć jako efektowny symulator alarmu, a po cji amplitudy: z żarówką, termistorem albo
filtrujące), natomiast w stopniu wykonaw- zamontowaniu  tego do urządzenia zdalnie tranzystorem polowym (porównaj EdW 8/96
czym powinna być wprowadzona histereza, sterowanego może sprawić, że ktoś nie zna- str. 47).
tym większa, im większe są spodziewane jący się na elektronice uzna, iż urządzenie Na szczęście w układzie Zbigniewa nie
sygnały zakłócające. Dlatego proponowałbym samo myśli. musi to być czysty sinus - można dopuścić
nieco zmodyfikować układ: tak jak widać na Innymi słowy jest to wędrujący tam i z po- niewielkie obcinanie wierzchołków. W każ-
rysunku 5 wrotem punkt świetlny. dym razie wspomniane rezystory trzeba bę-
rysunku 5
rysunku 5
rysunku 5
rysunku 5.
Dodatkowe rezystory umieszczone szere- Układ U2 (dowolny wzmacniacz operacyj- dzie indywidualnie dobrać, aby uzyskać po-
gowo z diodami LED należy dobrać w zależ- ny) pracuje jako generator sinusoidalny, któ- trzebny przebieg i żeby drgania nie zanikły
ności od wartości napięcia zasilającego rego częstotliwość można ustawić dowolnie przy zmianach napięcia zasilającego i tempe-
(0,8...1,2kW przy 12V). Zamiast rezystorów, zmieniając R1, R2 lub C1, C2. Przy wartości ratury.
można też zastosować jedną diodę Zenera na elementów jak na rysunku, częstotliwość wy- W sumie można stwierdzić, że schemat
napięcie 6,8...9,1V o mocy strat rzędu 1W, nosi około 0,5Hz. Układ można zamontować jest interesujący, ale trudno go zrealizować
umieszczoną między plusem zasilania a ano- w samochodzie bez stabilizatora i nie powi- na płytce PW-02; Autor nie zaproponował jak
dami LEDów. Dodatkowy rezystor R7 dodat- nien reagować na zmiany napięcia zasilające- poszczególne elementy mają być na niej
niego sprzężenia zwrotnego należy dobrać, go. Amplituda sinusoidy zmienia się wraz ze umieszczone. Jednak za oryginalny pomysł
aby wprowadzona histereza była większa niż zmianami napięcia zasilającego, i żeby zapo- otrzymuje drobny upominek.
spodziewane zakłócenia (szacunkowa war- biec wskazaniom, w którym punkt świetlny Biegający punkt świetlny można uzyskać
tość 1MW; nie mniej niż 470kW). nie będzie dochodził do końca linijki lub wy- w prostszy i bardziej niezawodny sposób, wy-
rysunku 7
Bardzo jestem ciekawy, czy ktoś wyko- wędruje poza nią, zastosowałem potencjo- korzystując ideę pokazaną na rysunku 7
rysunku 7.
rysunku 7
rysunku 7
rzysta taki oryginalny układ w praktyce. Pro- metry połączone z masą i plusem zasilania. Przed rokiem, projektując płytkę PW-02,
szę o informacje. Spowoduje to, że wraz ze zmianą napięcia za- nie na darmo nazwaną wielofunkcyjną, prze-
Pomimo wspomnianych usterek, Tomasz silającego będzie następowała zmiana podzia- widziałem i takie jej zastosowanie. Dla unie-
jest laureatem głównej nagrody. łu wewnętrznego dzielnika, powodując odpo- zależnienia się od zmian napięcia zasilające-
go, kostkę U2 należy zasilić napięciem stabili-
zowanym. W tym celu wystarczy, stosujÄ…c
R2 o odpowiedniej wartości, ustawić na nóż-
ce 7 odpowiednio wysokie napięcie, rzędu
8...10V. Napięcie to podane na bazę tranzys-
tora T2 utrzyma na jego emiterze dobrze sta-
bilizowane napięcie zasilające dla kostki U2.
Zamiast generatora sinusa wykorzystuje siÄ™
tu przebieg w przybliżeniu trójkątny, jaki wy-
stępuje na nieodwracającym wejściu wzmac-
niacza (nóżka 2 kostki U1). Układ z rysunku
7 jest w sumie bardzo prosty do wykonania -
należy tylko przeciąć w odpowiednich punk-
tach kilka ścieżek i wykonać kilka zwór. Te
szczegóły pozostawiam wam, moi drodzy.
µ µ
Rys. 8. Projekt Michała Cybulskiego.
Rys. 7. Sposób na uzyskanie wahającego się punktu świetlnego.
28 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
µ
µ
Rys. 9. Propozycja Wojciecha Szczygielskiego.
Spośród pozostałych propozycji muszę Zasada działania wskaznika jest następująca: ciwie są to dwa zagadnienia: jedno to pomiar
wymienić jeszcze trzy. generator pracuje w układzie kaskody z tran- natężenia pola magnetycznego, drugi - poszu-
Przynajmniej na wzmiankę zasługuje pros- zystorami T1 i T2 z częstotliwością 50Hz. Gdy kiwanie przewodów ukrytych w ścianach.
ty, ale bardzo starannie wykonany projekt 13- do cewki generatora zbliżymy dowolne zródło Pomiarem natężenia pola magnetycznego
Michała Cybulskiego
letniego Michała Cybulskiego
Michała Cybulskiego z Leoncina. Mi- pola elektromagnetycznego 50Hz, nastąpi zajmiemy się niebawem w ramach Klubu
Michała Cybulskiego
Michała Cybulskiego
chał proponuje na płytce PW-02 zmontować spadek napięcia na wyjściu generatora. Syg- Konstruktorów. Natomiast odnośnie poszuki-
generator impulsów świetlnych z jedną diodą nał wyjściowy generatora podany jest na we- wania ukrytych przewodów chciałbym zachę-
rysunku 8
LED i tranzystorami - schemat na rysunku 8 jście odwracające wzmacniacza U2, który cić wszystkich, którzy mają jakieś praktyczne
rysunku 8
rysunku 8
rysunku 8.
Ja osobiście zmontowałbym taki migacz bez pracuje jako prostownik liniowy. W konsek- doświadczenia w tym zakresie do zaprezen-
płytki, jak to się mówi w naszej elektronicznej wencji wzrost napięcia na wejściu U1 spowo- towania ich w ramach Forum Czytelników.
Grze-
gwarze - na sznurkach. Ale Michała pozdra- duje zapalenie odpowiedniej ilości diod, pro- Pokrewne zastosowanie proponuje Grze-
Grze-
Grze-
Grze-
gorz Cipora rysunku 10
wiam i zachęcam do dalszego zgłębiania tajni- porcjonalnej do natężenia pola. (...) gorz Cipora z Dydyni. Na rysunku 10 przed-
gorz Cipora rysunku 10
gorz Cipora rysunku 10
gorz Cipora rysunku 10
ków elektroniki - jeśli nadal będziesz tak sta- Niestety, ten układ nie będzie działał. Woj- stawiony jest wskaznik natężenia pola w.cz.
rannie wykonywał swoje prace, to masz duże ciech proponuje wykorzystać przy częstotli- Autor przyznaje, że pomysł mostka wyjścio-
szanse zostać w przyszłości solidnym i cenio- wości 50Hz zasadę pracy dip-metra. Nie sły- wego zaczerpnął z literatury. W liście pisze:
nym fachowcem. szałem, by się to komulolwiek udało przy Potencjometr P1 służy do równoważenia
Podobnie chciałbym odnotować staranny częstotliwościach poniżej kilkudziesięciu kilo- mostka, czyli ustawiania zera. Natomiast po-
Pawła Leńczuka
projekt 15-letniego Pawła Leńczuka
Pawła Leńczuka z Malbor- herców. Przede wszystkim, układ generatora tencjometr P2 reguluje wzmocnienie, czyli
Pawła Leńczuka
Pawła Leńczuka
ka. Paweł proponuje nietypowe wykorzysta- pokazany na schemacie nie jest przeznaczony w sumie czułość urządzenia.
nie płytki PW-02 do budowy... modułu mikse- do pracy przy częstotliwościach rzędu dziesią- Układ działa następująco: fale w.cz. wzbu-
ra audio. Pisze, że do każdego z wejść można tek herców, poza tym potrzebna indukcyj- dzają w antenie prądy w.cz. Te zwiększają
podłączyć kit AVT-196, czyli układ procesora ność miałaby wartość rzędu 1 henra, a to już prąd tranzystora. Im silniejsze pole, tym więk-
audio. Rzeczywiście, można tak zrobić, jed- wymagałoby zastosowania cewki z rdzeniem szy prąd bazy i kolektora tranzystora, wsku-
nak do współpracy z procesorami AVT-196 z blach magnetycznych. tek czego układ przestaje być w równowa-
przewidziany jest moduł AVT-188. Przykład ten podaję, aby wskazać, że na- dze. Napięcie niezrównoważenia mostka zo-
Na koniec zostawiłem ciekawą propozycję wet dobrych sposobów wykorzystywanych staje wzmocnione przez US1 i powoduje za-
Woj-
nadesłaną przez znanego już ze Szkoły Woj- w różnych zakresach częstotliwości nie udaje świecenie odpowiedniej ilości diod.
Woj-
Woj-
Woj-
ciecha Szczygielskiego
ciecha Szczygielskiego
ciecha Szczygielskiego. Tym razem Wojciech się tak po prostu zrealizować w zupełnie in- Układ można w bardzo prosty sposób
ciecha Szczygielskiego
ciecha Szczygielskiego
proponuje budowę układu wskaznika pola nych zakresach częstotliwości. Po prostu przystosować do pomiaru temperatury czy
50Hz, który miałby być pomocny przy wyszu- w poszczególnych zakresach częstotliwości natężenia światła.
kiwaniu przebiegających w ścianach przewo- stosuje się odmienne układy i sposoby. Rzeczywiście, idea jest w zasadzie słusz-
dów sieci energetycznej. Schemat, nadesła- W sumie wynika to z praw fizyki i specyfiki na. Przyznam szczerze, iż nie jestem eksper-
ny jak zwykle na mikroskopijnej wielkości kar- użytych podzespołów. Niestety nie da się te- tem w dziedzinie w.cz, jednak wątpię w prak-
teczkach (które naszych redakcyjnych rysow- go wyjaśnić w kilku słowach - żeby być dob- tyczną przydatność takiego wskaznika.
ników doprowadzają do rozpaczy) pokazany rym elektronikiem trzeba poznać te charakte- Ale nie w tym rzecz. Wiadomo, że najlep-
rysunku 9
jest na rysunku 9
rysunku 9
rysunku 9
rysunku 9. Na płytce PW-02 zmonto- rystyczne układy i metody, najlepiej zapozna- szym sposobem sprawdzenia przydatności
wany jest prostownik liniowy i wskaznik jąc się ze stosowną literaturą. jest przeprowadzenie eksperymentów. Ale
z diodami, natomiast generator byłby umiesz- Jednak zagadnienie poruszone przez Woj- póki co, jesteśmy w Szkole Konstruktorów
czony na oddzielnej płytce. Wojciech pisze: ciecha jest naprawdę bardzo ciekawe. Właś- i wypada ocenić układ Grzegorza ze strony
układowej. Okazuje się, iż Autor popełnił is-
totny błąd. Przede wszystkim z układu należy
wyrzucić rezystor R3 - żeby uzyskać potrzeb-
ne napięcie odniesienia, wystarczy dobrać
wartość R4. Trzeba także dodać kondensator
odsprzÄ…gajÄ…cy zasilanie.
Ale najistotniejsza jest sprawa poziomu
sygnału na wyjściu kostki US1. Przy zapropo-
nowanym układzie połączeń przy wzroście
sygnału w.cz. napięcie na kolektorze tranzys-
tora będzie się obniżać, a więc napięcie na
wyjściu wzmacniacza operacyjnego (pracują-
cego jako wzmacniacz odwracający) będzie
wzrastać powyżej górnego napięcia odniesie-
nia. W efekcie stale będzie zaświecona ostat-
nia, dziesiąta dioda LED. Aby uzyskać właści-
µ
we wskazania należy albo zamienić miejsca-
mi rezystor R2 i tranzystor T1 (oczywiście
Rys. 10. Propozycja Grzegorza Cipory. trzeba zmienić tranzystor na PNP), albo zasto-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 29
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
Szkoła Konstruktorów
µ
Rys. 11. Modyfikacja
Rys. 12. Schemat
układu wskaznika pola.
betametru.
sować wzmacniacz w konfiguracji nieodwra- dzie kolektora (potrzebny w przypadku przebi- wał on dwa dość interesujące zastosowania
cającej. Wtedy przy wzroście sygnału w.cz. cia tranzystora), zwiększyć wartość R1 do płytki; niestety jego propozycje nie zostały
napiÄ™cie na wejÅ›ciu 5 kostki US2 bÄ™dzie ma- okoÅ‚o 560kW (prÄ…d bazy okoÅ‚o 20µA), i usta- uwzglÄ™dnione przy omawianiu rozwiÄ…zaÅ„.
leć, czyli diody będą się zapalać (czy gasnąć) wić na nóżce 6 napięcie rzędu 0,5V. Wtedy PS2. Od chwili ukazania się EdW 10/96
w odwrotnej kolejności. Takie rozwiązanie pierwsza dioda będzie się zapalać przy otrzymuję listy udowadniające, że przed-
jest do przyjęcia, gdy zastosuje się liniową wzmocnieniu tranzystora rzędu 15, a ostatnia stawiony w tym numerze projekt Krystiana
kostkę LM3914 pracującą w trybie punkto- - przy wzmocnieniu rzędu 500. Zachęcam do Kostrzewskiego jest w rzeczywistości dostę-
wym. Ale przecież przy pomiarze pola w.cz. budowy takiego układu. pnym w handlu dyskretnym urządzeniem
z pewnością powinna być zastosowana loga- Oczywiście Grzegorz za swoje interesują- podsłuchowym. Krystian przepisał tekst z fab-
tytmiczna kostka LM3915. Wtedy bezsen- ce propozycje otrzymuje upominek. rycznej instrukcji, do czego się nie przyznał.
sowne byłoby sterowanie diod w odwrotnej Na koniec chciałbym pogratulować wszys- Oczywiście, nie otrzyma obiecanego upomin-
kolejności, bo skala nie będzie już logaryt- tkim, którzy znalezli w czasie urlopów i waka- ku. Nie można tolerować takich poczynań.
miczna. Jest i na to rada: wystarcy zamienić cji czas na odrobienie zadania ze Szkoły Kon- Oczywiście, można korzystać z literatury,
miejscami końcówki drabinki rezystorowej struktorów. ale trzeba to wyraznie napisać. W dodatku
(wewnętrznego dzielnika), czyli nóżki 4 i 6. Zachęcam też do rozwiązywania następ- Krystian wybrał kiepskie urządzenie, z nades-
ry-
Zmodyfikowany układ pokazany jest na ry- nych. Już teraz cieszę się na Wasze oryginal- łanych listów wynika bowiem, że prawie
ry-
ry-
ry-
sunku 11 ne propozycje, jestem przekonany, że dla nikomu nie udało się sensownie wykorzystać
sunku 11
sunku 11
sunku 11
sunku 11.
Chciałbym jeszcze przedstawić drugi układ wielu z Was udział w Szkole Konstruktorów przedstawionego radiomikrofonu.
rysunku
zaproponowany przez Grzegorza. Na rysunku będzie wstępem do prawdziwie profesjonal- PS3. Przypominam, że jeśli oprócz rozwią-
rysunku
rysunku
rysunku
12 zania zadania ze Szkoły jednocześnie przysy-
12
12 można zobaczyć schemat betametru, czyli nej działalności na polu elektroniki.
12
12
To-
miernika wzmocnienia stałoprądowego tran- Tym razem całą pulę nagród otrzymuje To- łacie list, propozycję zadania lub spostrzeże-
To-
To-
To-
masz Fraszczak
zystorów. Autor słusznie zaproponował uży- masz Fraszczak z Wrocławia, a drobne upo- nia do Erraty, to powinny one być umieszczo-
masz Fraszczak
masz Fraszczak
masz Fraszczak
Grzegorz Cipora Michał Ja-
cie kostki LM3915, bo ma ona większy zakres minki: Grzegorz Cipora z Dydyni, Michał Ja- ne na odzielnych kartkach (na każdej kartce
Grzegorz Cipora Michał Ja-
Grzegorz Cipora Michał Ja-
Grzegorz Cipora Michał Ja-
kóbczyk Zbigniew Wojciechowski
wskazań. Choć prąd bazy mierzonego tran- kóbczyk Zbigniew Wojciechowski
kóbczyk z Będzina i Zbigniew Wojciechowski powinien być pełny adres). Mamy kłopot, jeś-
kóbczyk Zbigniew Wojciechowski
kóbczyk Zbigniew Wojciechowski
zystora nie ma stałej wartości, zależy bowiem z Lubaczowa. li wszystko jest na jednym arkuszu.
od spadku napięcia na rezystorze R2 (czyli Jeśli macie telefon, podawajcie numer -
Wasz instruktor
w sumie od wzmocnienia tranzystora), to jed- do kilku z Was zadzwoniłbym z pewnymi py-
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
nak przy niewielkiej wartości rezystora R2 taniami odnośnie rozwiązań. Podawajcie też
(51W) jest to jak najbardziej dopuszczalne - PS1. Z ostatniej chwili: dwa tygodnie po swój wiek.
układ jest zaprojektowany poprawnie. Propo- terminie nadsyłania prac otrzymałem list
PG
PG
PG
PG
PG
nuję jednak dodać rezystor ograniczjacy z rozwiązaniami zadania, nadesłany przez Ro-
o wartości 220W 1W umieszczony w obwo- berta Rutkowskiego z Secemina. Zapropono-
ERRARE HUMANUM EST
W numerze wrześniowym EdW wytropiliście następujące błędy:
·W artykule "Alarm z podwójnÄ… wiÄ…zkÄ… podczerwieni" na str. 31 na rysunku 3 bÅ‚Ä™dnie opisano pojemnoÅ›ci kondensatorów
C2 i C11. Ich pojemność wynosi 2,2µF, tak jak podano w spisie elementów. Podobnie rezystor R13 ma wartość 4,7kW.
Natomiast w spisie elementów odbiornika zabrakło wartości R11, wynoszącej 1MW.
·Na stronie 48 w artykule "ModuÅ‚ wykonawczy dużej mocy..." tekst w drugiej szpalcie u doÅ‚u strony powinien brzmieć"
"stany wysokie przekazywane z wyjścia sterownika AVT-2047 na złącze Z18 wysterowują..." (Błędnie podano numer
złącza.)
·Rysunek 4 - przykÅ‚adowa sekwencja bÅ‚ysków - na stronie 49 ("Inteligentny symulator alarmu) powinien mieć numer 2.
·W tym samym artykule, w pierwszej kolumnie na str. 50 fragment: "jeden dÅ‚uższy zielony" powinien brzmieć "dwa dÅ‚uższe
zielone".
·Stona 52, "Timerek do jajek", w trzeciej szpalcie u góry zamiast "bramki U5C" powinno być "bramki U5B".
Nagrodę-niespodziankę wylosował Piotr Krzepa.
30 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96


Wyszukiwarka