NAUKA O ADMINISTRACJI SKRYPT DLA I ROKU ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU GDACSKIEGO I. Administracja publiczna. 1. Administracja - najogólniej administracja to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągania pewnych celów. Jest to działalność trwała, celowa i planowa. (np. administracja domu, przedsiębiorstwa, zakładu). 2. Administracja publiczna łac. ministrare = służyć, wykonywać, kierować, przedrostek ad = ku wzmacnia w wyrazie znaczenie celowości działania. Pojęcia administracji publicznej nie sposób zdefiniować, lecz tylko opisać. Można tego dokonać z różnych aspektów: a) podmiotowy - to ogół podmiotów (jednostek administr.) spełniających funkcję administracyjne b) przedmiotowy to działalność polegająca na wykonywaniu czyichś ustaleń na rzecz innych ludzi, organizowanie i kierowanie c) formalny - to cała działalność wykonywana przez podmioty adm., bez względu na to czy ma ona charakter adm., czy nie d) socjologiczny to ogół ludzi, którzy na stanowiskach wykonują działalność adm. e) ergologiczno-techniczny to ujęcie z punktu widzenia procesu pracy: sposobu, warunków, techniki Z punktu widzenia instytucji, jaką jest państwo, administracja publiczna: " to ogół działań w państwie zmierzających do zorganizowania życia publicznego za pomocą ludzi i jednostek adm. " jest sprawowana przez państwo (jego organy, jednostki samorządowe i in. podmioty adm.) " jest związana prawem- działa na podstawie i w granicach prawa (legalność administracji). 3. Cechy współczesnej administracji publicznej: ć% jest zjawiskiem społecznym zajmuje się sprawami wspólnoty i jej członkami, jest ukierunkowana na interes publiczny: działa pro publico bono - wykonuje interes publiczny z poszanowaniem int. indywidualnych ć% aktywność wykonuje ustawy ć% inicjatywa (inteligencja) nie ogranicza się tylko do wykonywania ustaw, ale również zadań w nich nie zawartych, ale wynikających ogólnie z zadań adm. (np. budowa dróg, popieranie kultury) ć% prospektywność jest ukierunkowana na przyszłość, wpływa na to, jak będzie ona wyglądała ć% sprawność ć% wydaje decyzje mające charakter konkretny i indywidualny cecha ta odróżnia adm. publ. od ustawodawstwa, nie jest to stwierdzenie absolutne, gdyż zdarzają się sprawy bardzo ogólne i abstrakcyjne, ale generalnie adm. prowadzi i rozpatruje konkretne sytuacje. 4. Czynniki kształtujące administrację publiczną: "' kształt państwa (= ustrój, ideologie) w zależności od ustroju państwa, inaczej wygląda jego administracja (np. większa będzie jej ingerencja w życie publiczne w państwie absolutnym, niż w liberalnym) "' konstytucja i wynikające z niej zasady konstytucyjne (np. zasada praworządności, demokratyzacja administracji) "' ogólne poglądy na świat (czynnik kulturowy, religijny), doktryna ustrojowa 1 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 "' postęp techniczny (komputeryzacja) "' globalizacja i europeizacja "' czynnik normatywny (prawo) . 5. Budowa administracji publicznej. Podmioty administracji publicznej Administracja Upoważnione podmioty Administracja rządowa zdecentralizowana prawa prywatnego Samorząd Samorząd Zakłady Fundacje terytorialny specjalny publiczne Samorząd Samorząd Administracja województwa zawodowy centralna Samorząd Samorząd powiatowy gospodarczy Samorząd Terenowa administracja gminny rządowa Administracja Administracja niezespolona zespolona " administracja zespolona wojewoda oraz oraz podległe mu organy, np. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska, Kurator Oświaty, Komendant Wojewódzki Policji ' wojewoda:
przedstawiciel Rady Ministrów w województwie (wykonuje jej politykę)
powoływany przez Prezesa RM na wniosek ministra właściwego
zwierzchnik i organ adm. zespolonej w woj.
organ nadzoru nad jedn. samorządu teryt. pod względem legalności
kontroluje samorząd pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywania zadań z zakresu adm. rządowej realizowanych na podst. ustawy lub porozumienia " administracja niezespolona nie podlegają wojewodzie, a jedynie składają mu roczne informacje o swojej działalności, są to terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi adm. publ., kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek org. wykonujących zadania z zakresu adm. rządowej w województwie (np. dyrektorzy izb celnych, dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy u. 2 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 statystycznych) + ambasady " samorząd związek publicznoprawny sprawujący administrację w sposób samodzielny, jedynie pod nadzorem państwa. Cechy samorządu: - korporacyjny charakter- wspólnota ludzi powiązanych obszarem zamieszkania - obligatoryjna przynależność - osobowość prawna - podmiotowość publiczno-prawna uprawnienia władcze - samodzielność (pod nadzorem państwa) - ochrona sądowa możliwość obrony przed nadzorem państwa (WSA->NSA) ą samorząd województwa: ' organami są sejmik województwa (o. stanowiący i kontrolny) oraz zarząd województwa (o. kontrolny na czele z marszałkiem województwa) ' zarząd woj. wykonuje zadania woj. przy pomocy urzędu marszałkowskiego i woj. samorządowych jednostek organizacyjnych (zakłady, agencje samorządowy) lub woj. osób prawnych ' nadzoruje go Prezes RM, wojewoda oraz regionalna izba obrachunkowa ą sam. powiatu: ' organami są rada powiatu (o. stanowiący i kontrolny) oraz zarząd powiatu (o. kontrolny na czele ze starostą powiatowym) ' zarząd pow. wykonuje zadania pow. przy pomocy starostwa pow. oraz jedn. org. powiatu (szkoły średnie, domy pomocy społecznej), w tym powiatowego urzędu pracy ' nadzoruje go Prezes RM, wojewoda oraz RIO ' miasto na prawach powiatu (100 tys. mieszkańców w dn. 31.05.1998r.): rada miasta + prezydent miasta ą sam. gminy: ' organami są rada gminy (o. stanowiący i kontrolny) oraz wójt/burmistrz/prezydent miasta (o. wykonawczy) ' wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy oraz jedn. org. gminy (zakłady komunalne, ośrodki zdrowia) ' nadzoruje go Prezes RM, wojewoda oraz RIO ą samorząd specjalny zawodowy (oparty na wspólnocie zawodowej, np. radców podatkowych, notariuszy, lekarzy) i gospodarczy (wspólne interesy Izby Rolnicze) ą zakład publiczny jednostka organizacyjna nie będąca organem państwowym, ani org. samorządu, która została powołana do wykonywania zadań publicznych i jest uprawniona do nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych (szkoły, przedszkola, uniwersytety, zakłady opieki zdrowotnej, biblioteki publiczne, muzea itp.) ą fundacja instytucja oparta na majątku przeznaczonym przez jej założyciela na określone, niegospodarcze cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, oświatowe bądz dobroczynne. ' fundacje prawa publicznego uzyskują kapitał od państwa w celu wykonania zadań publicznych i są wyposażone we władztwo państwowe (Polska Akademia Nauk, CBOS, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich) ą inne podmioty wykonujące zadania adm. publ. - organizacje społeczne, państwowe, komunalne jedn. org. nie będące org. adm. rządowej bądz sam. teryt. (np. ochotnicze straże pożarne, Polski Czerwony Krzyż, Polski Związek Aowiecki) Organ administracji publicznej jest to wyodrębniona organizacyjnie część określonego podmiotu (np. adm. rządowej, samorządowej), działająca w imieniu i na rachunek tego 3 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 podmiotu (np. państwa, samorządu), uprawniona do korzystania ze środków władczych i działająca w zakresie swoich kompetencji. Ministerstwo to zespół pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zadań. W jego skład wchodzą departamenty, biura i sekretariaty. Urząd to zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych, przydzielony do pomocy organowi adm. i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu. 6. Przedmiot administracji publicznej (=co robi adm. publ.?). Ze względu na to, czym adm. publ. się zajmuje, możemy wyróżnić: " adm. władczą ingeruje przy użyciu środków władczych w sferę prywatną obywatela, ogranicza jego wolność lub własność, nakłada na niego obowiązki (np. regulacja ruchu drogowego, obowiązek podatkowy) " adm. świadczącą zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści (pomoc społeczna, drogi, place publiczne) " adm. wykonującą uprawnienia właścicielskie i zarządzające (w odniesieniu do majątku publicznego, służącego wykonywaniu podst. funkcji publicznych, jak i gospodarczego akcje, papiery wartościowe) Wyróżnia się również różne działy adm. publ.: adm. budownictwa, oświaty, ochrony zdrowia, rolnictwa... 7. Oceny administracji publicznej: ' ocena emocjonalna ' doktrynalna ' polityczna ' legalności ' celowości ' rzetelności ' gospodarności. 4 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 II. Administracja publiczna jako przedmiot badań naukowych. 1. Ewolucja badań nad administracją: " o racjonalizacji działań człowieka można mówić od najdawniejszych czasów. Mojżesz grupował ludność w setki z setnikami na czele, Karol Wielki podzielił państwo na hrabstwa z hrabiami. Na podstawie praktyki organizacyjnej gromadzona była wiedza dotycząca organizacji. Do powstania nauki potrzebne jeszcze było sformułowanie metodologii badawczej oraz kryteriów ocennych. Wykształciły się 2 zakresy badawcze: ć% prakseologia ogólna teoria sprawnego działania ć% teoria organizacji teoretyczne badanie zorganizowanych działań ze względu na ich formy organizacyjne " widoczna refleksja dotycząca technik rządzenia miała miejsce w XVI w. w pracach N. Machiavellego ( Książę ) " XVIII w. - pojawia się kameralistyka (policystyka), która zajmowała się problematyką usprawniania administracji, obejmując różne dziedziny wiedzy (prawo, ekonomię, politykę) " Lorenzo von Stein XIX w., pojmował administrację jako realizację konstytucji przez państwo, sformułował nazwę nauka administracji , która miała ukazywać ideę administracji, formułuje założenia tzw. triady nauk administracyjnych: ć% nauka prawa administracyjnego bada normy prawa regulujące działalność adm. ć% nauka polityki adm. - cele, zadania i sposoby ich osiągania ć% nauka adm. - rzeczywista adm., jej struktury, działalność, metody usprawniania " XIX wiek powstaje teoria organizacji Taylor'a, która bada prawidłowości i relacje międzyludzkie w strukturze org. " współcześnie administracja badana jest kompleksowo zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym przez nauki administracyjne, socjologię, psychologię... (J. Starościak - Elementy nauki administracji ) 2. Współczesne płaszczyzny badań nad administracją: ć% płaszczyzna historyczna ć% filozoficzno-ideologiczna (ontologia, aksjologia, epistemologia) ć% polityczna (cele, zadania, potrzeby społeczne) ć% prakseologiczna (sprawność działania) ć% ergologiczno-techniczna ć% socjologiczno-psychologiczna ć% ekonomiczno-finansowa ć% porównawcza (budowa do funkcji, adm. w różnych państwach) ć% normatywna (badania prawa) " metody badawcze n. o adm. - są zapożyczone z innych nauk, np. statystyczne, ankiety eksperymenty itp. 3. Miejsce nauki o administracji w systemie badań nad administracją publiczną: Tradycyjne dyscypliny (socjologia, teoria organizacji) nie są w stanie dać wystarczającego obrazu administracji publicznej, fragmentaryczne badania powodują rozproszenie wysiłków badawczych i nie pozwalają na uchwycenie całości skomplikowanej wiedzy. "' Nauka administracji to nauka kompleksowa, można ją określić jako naukę społeczną, opierającą się na metodach empirycznych, której przedmiotem jest wiedza o istniejącej w danym ustroju adm. publ. 5 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 4. Cechy nauki o administracji: ' nauka kompleksowa, syntetyczna bada rzeczywisty obraz adm. we wszechstronnym jej uwarunkowaniu ' humanistyczna, społeczna przedmiotem jej zainteresowań są określone przejawy kultury ludzkiej ' empiryczna jej twierdzenia są prawdziwe tylko wtedy, gdy znajdują potwierdzenie na określonym wycinku rzeczywistości ' realna zderza stan faktyczny z prawnym ' opisowa konkretny opis sytuacji ' postulatywna tworzy wnioski, dyrektywy ' teoretyczna syntetyzuje, uogólnia ' praktyczna, wdrożeniowa bada konkretne struktury i proponuje reformy 6 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 III. Czynniki wpływające na sprawność administracji publicznej. (duży problem, jak to ugryzć, ze względu na ubogość notatek...) 1. Sprawność działania administracyjnego oraz kierunki usprawniania administracji. Sprawność - dobre zorganizowanie, zdolność do działania. Sprawność adm. publ. to realizacja w prawnych formach zadań w sposób skuteczny, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi; jest ona wypadkową sposobu budowy systemu i czynnika ludzkiego. Usprawniać można w 3 zasadniczych kierunkach: a) efektywność stopień realizacji założonych celów b) ekonomiczność stosunek wyniku działania do kosztów c) etyczność zgodność działania z powszechnie akceptowanymi wartościami 2. Stanowiska pracy w administracji publicznej. Stanowisko pracy - podstawowy, pojedynczy i niepodzielny element struktury org., który posiada zakres obowiązków oraz kompetencji w celu realizowania wyznaczonych zadań. Podział stanowisk pracy: a) w ujęciu przestrzennym ( funkcjonalnym) -> miejsce pracy (odpowiednio wyposażona część przestrzeni, gdzie wykonuje się zadania administracyjne b) w ujęciu hierarchicznym-> miejsce pracy w strukturze organizacyjnej innych stanowisk
ą kierownicze (mają udział w podejmowaniu decyzji, ciągle je podejmują)
Ä… niekierownicze (przygotowawcze, pomocnicze, kancelaryjne)
Ä… poÅ›rednie Stanowiska pracy o różnych nazwach sÄ… poÅ‚Ä…czone w komórki organizacyjne (jednostki), np. departamenty : a) komórki zarzÄ…du - zarzÄ…dzanie danÄ… instytucjÄ…, praca konceptualna, decyzyjna majÄ…ca na celu sprawne realizowanie zadaÅ„, celów instytucji b) komórki ruchu - bezpoÅ›rednio i praktycznie wykonujÄ… dziaÅ‚ania instytucji (obsÅ‚uga spoÅ‚eczeÅ„stwa) c) komórki dziaÅ‚alnoÅ›ci pozamerytorycznej : obsÅ‚uga techniczna " sÅ‚użba publiczna to wszyscy wyÅ‚aniani w wyniku wyborów, powoÅ‚ania, nominacji i umowy o pracÄ™ pracownicy realizujÄ…cy ustawowe zadania poszczególnych wÅ‚adz, nazywani w prawie urzÄ™dnikami, funkcjonariuszami, pracownikami adm. paÅ„stwowej i samorzÄ…dowej itp., peÅ‚niÄ…cy funkcje: czÅ‚onków organów kolegialnych czÅ‚onków spoÅ‚ecznych organów kol. pracowników urzÄ™dów, którzy prezentujÄ…c walory zawodowe (wiedzÄ™, doÅ›wiadczenie, autorytet), zatrudnieni lub powoÅ‚ani zostali do wykonywania we wszystkich wÅ‚adzach paÅ„stwa w sposób fachowy i ciÄ…gÅ‚y zadaÅ„ publicznych za odpowiednim wynagrodzeniem. " stanowiska w adm. publ. mogÄ… powstać poprzez: wybór w adm. paÅ„stwowej pochodzi z niego Prezydent, w adm. rzÄ…dowej żaden organ, zaÅ› w adm. samorzÄ…dowej wszystkie, z wyj. organów z mocy prawa powoÅ‚anie zindywidualizowana decyzja administracyjna o wÅ‚adczym charakterze, wydana na podst. ustawy, pochodzÄ… z niego organy o najważniejszym znaczeniu w paÅ„stwie; czas powoÅ‚ania jest z góry ograniczony. Z powoÅ‚ania pochodzÄ…: w gminie: kierownik urzÄ™du stanu cywilnego, sekretarz gminy, skarbnik gminy w pow.: sekretarz powiatu, skarbnik powiatu w woj.: skarbnik woj., dyrektor woj. urzÄ™du pracy, dyr. woj. instytucji kultury 7 Piotr KÅ‚osowski, GdaÅ„sk 2010 mianowanie dokonywane jest przez organ paÅ„stwowy, na podst. prawa, akt mianowania jest skuteczny w przypadku zgody strony, tworzy szczególnÄ… ochronÄ™ prawnÄ…, odpowiedzialność i przywileje. Mianowani sÄ… np. pracownicy urzÄ™dów paÅ„stwowych, dyplomatycznych, konsularnych, prokuratorzy, komornicy, pracownicy szkół wyższych umowÄ™ zwykÅ‚a umowa o pracÄ™, nie jest stosowana obecnie, gdyż nie sprzyja trwaÅ‚oÅ›ci stosunku pracy (byÅ‚a stosowana w okresie PRL) z mocy prawa kiedy dany organ jest zarazem innym organem np. starosta wybierany przez radÄ™ powiatu staje siÄ™ z mocy prawa przewodniczÄ…cym zarzÄ…du powiatu i jednoczeÅ›nie zwierzchnikiem powiatowej adm. zespolonej 3. Struktury organizacyjne: Struktura organizacyjna ukÅ‚ad stanowisk i skÅ‚adajÄ…cych siÄ™ z nich komórek org. wewnÄ…trz organizacji. Struktury prowadzÄ… dziaÅ‚alność wewnÄ™trznÄ…, aby przygotować dz. zewnÄ™trznÄ… (dla obywatela) " ujÄ™cie statyczne: przestrzenne rozmieszczenie elementów org. (np. stanowisk pracy) " u. dynamiczne: sposób uporzÄ…dkowania procesów zachodzÄ…cych w org. Czynniki tworzÄ…ce strukturÄ™ org.: " podstawÄ… jest statut i regulamin org. " cel organizacji " otoczenie " kultura pracowników " formalizacja " departamentalizacja (grupowanie podobnych lub logicznie powiÄ…zanych prac) " centralizacja-decentralizacja " rozpiÄ™tość kierowania " spiÄ™trzenie kierowania " podziaÅ‚ pracy " można wyróżnić różne typy s. org: ª% hierarchiczne ª% szeregowe ª% równolegÅ‚e ć% ze wzglÄ™du na spiÄ™trzenie (liczbÄ™ szczebli zarzÄ…dzania) i rozpiÄ™tość kierowania: ª% struktury pÅ‚askie duża liczba szczebli kierowania, maÅ‚e spiÄ™trzenie kierowania ª% struktury smukÅ‚e maÅ‚a l. szczebli i spiÄ™trzenie kierowania ć% ze wzglÄ™du na wiÄ™zi organizacyjne: ª% struktura liniowa (prosta) scentralizowana wÅ‚adza, 1 pracownik ma tylko 1 przeÅ‚ożonego, trudność w przekazie informacji ª% struktura funkcjonalna podziaÅ‚ na dziaÅ‚y kierowane przez ekspertów, 1 pracownik może mieć kilku przeÅ‚ożonych (możliwa sprzeczność poleceÅ„) ª% struktura sztabowo-liniowa dziaÅ‚y z ekspertami, ale podporzÄ…dkowane kierownikom 4. WiÄ™zi organizacyjne stosunki wystÄ™pujÄ…ce pomiÄ™dzy poszczególnymi częściami instytucji: " wiÄ™z sÅ‚użbowa (hierarchiczna) - zależność podwÅ‚adnego od przeÅ‚ożonego " wiÄ™z funkcjonalna zróżnicowanie kompetencji zawodowych " wiÄ™z techniczna - wzajemne uzależnienie czÅ‚onków zespoÅ‚u w dziaÅ‚alnoÅ›ci zwiÄ…zanej z wymianÄ… zasileÅ„ i informacji (podziaÅ‚ pracy) 8 Piotr KÅ‚osowski, GdaÅ„sk 2010 " wiÄ™z informacyjna - jednostronne lub wzajemne obowiÄ…zek informowania siÄ™ o wszelkich stanach rzeczy i ich zmianach 5. DziaÅ‚alność wewnÄ™trzna w administracji. To stosunki prawne pomiÄ™dzy organami, jednostkami organizacyjnymi, jak również pracownikami (wertykalne) oraz miÄ™dzy organem zwierzchnim a podporzÄ…dkowanym (hierarchiczne). Obejmuje: ' kierowanie powodowanie, by dziaÅ‚alność podlegÅ‚ego zespoÅ‚u zgodna byÅ‚a z wolÄ… kierujÄ…cego (np. polecenie sÅ‚użbowe) ' kontrolÄ™ porównanie stanu faktycznego z wzorcowym, upoważnienie do oceny dziaÅ‚ania organu kontrolowanego przez kontrolujÄ…cy ' nadzór kontrola zawężona do aspektu legalnoÅ›ci i uzależniona od nastÄ…pienia okreÅ›lonego stanu faktycznego (podjÄ™cia jakiegoÅ› rozstrzygniÄ™cia przez podmiot nadzorowany); organ nadzorujÄ…cy może wkroczyć w kompetencje o. nadzorowanego ' koordynacjÄ™ pozyskiwanie informacji, ich transformacja, formuÅ‚owanie dyspozycji i przekazywanie ich podmiotom kontrolowanym przez organ koordynujÄ…cy (wystÄ™puje pewna nadrzÄ™dność) ' współdziaÅ‚anie niezależna, wspólna, równorzÄ™dna współpraca w realizacji celów 6. DziaÅ‚alność zewnÄ™trzna administracji. To dziaÅ‚ania w stosunku do podmiotów niepodporzÄ…dkowanych organizacyjnÄ…, sÅ‚użbowÄ… podlegÅ‚oÅ›ciÄ… danemu organowi administracji. Jest to sfera stosunków z obywatelami, organizacjami spoÅ‚ecznymi, samorzÄ…dowymi itp., a także z jednostkami paÅ„stwowymi i niepaÅ„stwowymi nie podlegajÄ…cymi danemu organowi. Zasadnicza sfera to stosunek do spoÅ‚eczeÅ„stwa. Obejmuje 3 główne formy: ' stanowienie prawa (akty prawa miejscowego rozporzÄ…dzenia wojewody, uchwaÅ‚y sejmików, rady gminy) ' stosowanie prawa wydawanie aktów administracyjnych, postanowieÅ„, aktów nadzoru, czynnoÅ›ci informacyjne, planistyczne, propagandowe ' przestrzeganie prawa kontrola jego przestrzegania Dodatkowo: ' zawieranie umów cywilnoprawnych w celu realizacji zadaÅ„ publicznych ' niektóre organy adm. publ. mogÄ… karać grzywnÄ… w formie mandatu np. PaÅ„stwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Pracy 7. Proces kierowania nie jest jednorodnym aktem, lecz rodzajem interakcji spoÅ‚ecznej podporzÄ…dkowanej celowi dziaÅ‚ania oraz dążeniu do jego urzeczywistnienia. Funkcje kierownicze: " planowanie, organizowanie " zatrudnianie " motywowanie " kontrolowanie " ponoszenie odpowiedzialnoÅ›ci i ryzyka " mediacja w sporach " zapewnianie równowagi " współpraca z ludzmi 9 Piotr KÅ‚osowski, GdaÅ„sk 2010 Style kierowania (czyli sposób pracy kierownika z podwÅ‚adnymi): autokratyczny samodzielne kierowanie bez udziaÅ‚u podwÅ‚adnych demokratyczny kierownik peÅ‚ni funkcje koordynatora zespoÅ‚u, pobudzanie samodzielnoÅ›ci pracowników uchylajÄ…cy siÄ™ od ingerencji w zasadzie brak kierowania RozpiÄ™tość kierowania liczba osób (komórek) bezpoÅ›rednio podporzÄ…dkowanych 1 kierownikowi SpiÄ™trzenie kierowania ogólna liczba osób podporzÄ…dkowanych 1 kierownikowi 8. Kultura administrowania wiąże siÄ™ z etykÄ… administracji (:-D), zagadnienie dość proste do ogarniÄ™cia, chodzi np. o rzetelność urzÄ™dników, bezstronność, pomoc w zaÅ‚atwianiu spraw, należyta informacja, indywidualne podchodzenie do spraw itd. 9. Kontrola administracji. Kontrola - ustalenie stanu faktycznego i porównanie rzeczywistoÅ›ci z zamierzeniami, ustalenie różnic i wprowadzenie zaleceÅ„ w celu usuniÄ™cia zjawisk niepożądanych. Kontroli poddawane sÄ… w granicach okreÅ›lonych w prawie w zasadzie wszystkie organy adm. rzÄ…dowej, samorz., podmioty spoÅ‚., gosp., jak również obywatele. Wyróżniamy kontrolÄ™: " zewnÄ™trznÄ… (kiedy podmiot kontrolujÄ…cy znajduje siÄ™ poza strukturÄ… p. kontrolowanego) " wewnÄ™trznÄ… " podejmowanÄ… z urzÄ™du " na wniosek (instancyjnÄ…) " wstÄ™pnÄ…, faktycznÄ… i nastÄ™pczÄ… " parlamentarnÄ…, prezydenckÄ…, sÄ…dowÄ…, prokuratorskÄ… " kontrolÄ™ NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich " TK " spoÅ‚ecznÄ… (w tym medialnÄ…) Typy kontroli: " inspekcja naoczne stwierdzenie jakiegoÅ› faktu, bezpoÅ›rednia obserwacja danego podmiotu " lustracja ocena stanu rzeczywistego lub wyników okreÅ›lonego dziaÅ‚ania " rewizja sprawdzenie sÅ‚usznoÅ›ci dokonanych już czynnoÅ›ci (najczęściej finansowa) " wizytacja ocena caÅ‚oksztaÅ‚tu dziaÅ‚alnoÅ›ci kontrolowanego podmiotu " nadzór - prawo wydawania poleceÅ„ i dyrektyw majÄ…cych na celu zmianÄ™ kierunku dziaÅ‚ania, pojÄ™cie szersze, niż kontrola Kryteria kontroli: legalnoÅ›ci celowoÅ›ci ocena dziaÅ‚aÅ„ podjÄ™tych do osiÄ…gniÄ™cia zamierzonego efektu rzetelnoÅ›ci ocena starannoÅ›ci, dobrej woli, uczciwoÅ›ci, solidnoÅ›ci... (w tym ocena pracowników) gospodarnoÅ›ci stosunek poniesionych kosztów do efektów Cechy kontroli:
bezstronna jednostka kontrolująca nie powinna ponosić odpowiedzialności za działania j. kontrolowanej
fachowa kontrolujący powinien być ekspertem w dziedzinie przez niego kontrolowanej
efektywna Koniec :-) PS. Nie zapewniam , że lektura tego skryptu pozwoli na zdanie egzaminu, ale na pewno w tym nie przeszkodzi. 10 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 IV. Eseje (z forum) 1. Dlaczego w opisie i analizie administracji publicznej można wyróżnić różne płaszczyzny badawcze? W opisie i analizie administracji publicznej można wyróżnić wiele płaszczyzn badawczych bo administracja jest pojęciem złożonym i wiele różnych czynników wpływa na jej kształt. Dodatkowo sam w sobie proces analizowania jest metodą polegającą na wyodrębnieniu z całości elementów, badaniu każdego z osobna i rozpatrywaniu z różnych stron i w wielu aspektach. Natomiast opis jest efektem analiz zebranego materiału; w opisie korzystanie z różnych płaszczyzn badawczych pomaga stwierdzić co jest przedmiotem, celem badań oraz daje możliwość łatwiej dojść do wniosków. Uwzględnienie płaszczyzn badawczych pomaga patrzeć na administrację kompleksowo, z wielu perspektyw co pozwala na jej pózniejsze ulepszanie w poszczególnych aspektach. Wyróżnia się wiele płaszczyzn: płaszczyzna filozoficzna ułatwia spojrzenie na administrację publiczną ontologicznie, aksjologicznie czy epistemologicznie; płaszczyzna polityczna analizująca administrację pod kątem polityki i sposobów sprawowania władzy; historyczna możemy dzięki niej opisać ewolucję administracji publicznej; organizacyjna (prakseologiczna) czyli taka w której rozpatruje się problem skutecznego dotarcia do celu; socjologiczna (tzw. tradycyjna) będąca opisem rzeczywistej administracji i sprawozdaniem tego jak działa; płaszczyzna psychologiczna badanie administracji ze względu na funkcję jaką spełnia w życiu i działalności jednostki i grup społecznych; płaszczyzna prawnicza (tetyczna) analiza organizacji i funkcjonowania administracji z punktu widzenia norm prawnych; płaszczyzna porównawcza polega na zestawieniu obserwowanych zjawisk polskiej administracji publicznej z administracją w innych krajach. 2. Jakie cechy decydują o tzw. dobrej administracji? Według Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji (2001 Parlament europejski), każdy z nas ma prawo do dobrej administracji, co oznacza że podmioty administracji publicznej powinny potrafić służyć i działać w granicach i na podstawie prawa. Jest to stwierdzenie ogólnikowe. Cechami które powinny decydować o dobrej administracji i zarazem wynikają z Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji są: bezstronne i zgodne z prawem rozpatrzenie każdej sprawy, unikanie zbędnej zwłoki, brak jakiejkolwiek dyskryminacji, tzw. zasada współmierności (urzędnik ma pilnować aby działania pozostawały współmierne do obranego celu), zakaz nadużywania uprawnień, uczciwość, uprzejmość, stosowne terminy podjęcia decyzji oraz uzasadnienie tych decyzji, ochrona danych osobowych. Dodatkowo urzędnicy powinni działać zgodnie z kodeksem służby cywilnej oraz doskonalić swoje umiejętności sztuki administrowania. 3. Który z czynników kształtujących współczesną administrację publiczną ma twoim zdaniem największy wpływ na organizację i działanie? (Zbigniew Leoński Nauka administracji str. 27 Rozdział III Czynniki kształtujące administrację publiczną) Na ukształtowanie się administracji publicznej ma wpływ wiele czynników. Są to bardzo różne rzeczy. Administracja jest zależna m. in. Od terenu swego działania, poziomu kultury społeczeństwa, uwarunkowań historycznych, panujących poglądów na świat, postępu technicznego itd. ale wg mnie najistotniejszym czynnikiem jak pisze Zbigniew Leoński jest ustrój państwa. W zależności od zmian ustroju następują też zmiany w administracji wykonującej funkcje publiczne. Widać to na przestrzeni historii i ewolucji ustrojowych. Zbigniew Leoński za punkt wyjścia bierze absolutyzm, ponieważ właśnie wtedy powstał zalążek współczesnej administracji. W absolutyzmie 11 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 nastąpiło umocnienie władzy panującego która opiera się na wojsku, skarbie i ZAWODOWYM APARACIE URZDNICZYM. Następuje też rozdział władz sądowych i administracyjnych dzięki czemu władze administracyjne mogły działać niezależnie od sądów. Kolejnym etapem było państwo liberalne gdzie administracja staje się z racji trójpodziału władzy, wymiarem wykonywania prawa. Dodatkowo zdobyczą społeczną państwa liberalnego jest samorząd terytorialny i samorządy specjalne. Ostatnim etapem jest współczesny okres w którym wzrasta aktywna rola administracji publicznej i dochodzą zadania w zakresie zaspokajania potrzeb jednostki w dziedzinie socjalnej, oświatowej itp. Można by dodać że obok ustroju również istotny wpływ na kształtowanie administracji publicznej ma prawo i jego ewolucja, gdyż to właśnie w granicach i na podstawie prawa muszą działać organy administracji publicznej oraz to prawo jest głównym regulatorem kompetencji, kontroli i wzajemnych zależności. 4. Co można i należy twoim zdaniem we współczesnej polskiej administracji publicznej usprawnić? (list Janusza Kochanowskiego o dobrą administracje ) Jak wielokrotnie pan profesor wspominał można odpowiedzieć: Wszystko . Jest to jednak odpowiedz zbyt ogólnikowa. Według mnie w Polsce powinno się zlikwidować kilka urzędów (np. prokurator generalny). Redukcja w zasadzie niepotrzebnych organów pozwoliłaby na zmniejszenie kosztów oraz skrócenie łańcucha postępowania w wielu sprawach. Bardzo ważne jest to aby tak zmienić istniejące przepisy prawne, żeby procedury administracyjne zachodziły szybciej. Można by też bardziej korzystać z postępu technicznego, zinformatyzować administrację, dzięki czemu dostęp do niektórych informacji dla petentów byłby prostszy i łatwiejszy. Warto też wprowadzić większą rotację pracowników, aby młode wykształcone osoby miały szeroki dostęp do administracji publicznej. Kolejnym dobrym posunięciem byłoby zrekonstruowanie czasu pracy i dostosowanie go do rzeczywistej ilości spraw do rozpatrzenia przez urzędnika. Reasumując, należałoby po prostu pozmieniać wiele rzeczy w prawie administracyjnym, jak pisze Janusz Kochanowski rzecznik praw obywatela w swoim liście o dobrą administrację . 5. W jaki sposób mogę jako pracownik administracji publicznej doskonalić swoje umiejętności i wpływać na rozwój własnej kariery? Przede wszystkim należy pamiętać że doskonalenie swoich umiejętności zależy tylko od nas samych i od tego jak dużo serca w to włożymy. Trzeba chcieć rozwijać się i swoją karierę. Można to robić np. przez udział w kursach doszkalających, kształcenie się w szkołach wyższych, branie udziału w konferencjach, robienie różnych certyfikatów MBA, jednak najefektywniejszym sposobem jest bycie odważnym w podejmowaniu decyzji, działań, aby w ten sposób zdobywać doświadczenie. Nie wolno zapominać że jest to okupione ryzykiem i trzeba ponosić konsekwencje za swoje czyny, ale tylko to może rozwijać naszą karierę i nas samych jako administratywistów. 6. Na co będę zwracał szczególną uwagę jako osoba na stanowisku kierowniczym w administracji? Bardzo trudno jest wyobrazić siebie samego na stanowisku kierowniczym i odpowiedzieć na co zwracałbym uwagę, nie będąc nigdy w takiej sytuacji, aczkolwiek wydaje mi się iż zwracałbym uwagę przede wszystkim na kwalifikacje i wiedzę podwładnych. Równie ważne byłoby to, aby w swoim zawodzie nie popaść w rutynę, rozpatrywać każde sprawy osobno oraz przestrzegać etyki zawodowej o przepisów prawnych. Dodatkowo będąc na stanowisku nadrzędnym w stosunku do innych ludzi, należało by pamiętać o tym aby zwracać uwagę na swoje zachowanie, tak aby zawsze dawać przykład podwładnym ale również posiadać wzajemny szacunek, gdyż jest on podstawą 12 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010 współpracy. Co również ważne, zwracałbym uwagę na zadowolenie petentów, gdyż administracja publiczna jest między innymi dla nich stworzona. Jeżeli świadczone usługi nie posiadałyby akceptacji ze strony interesantów, to w takim przypadku administracja publiczna traci wiarygodność i ufność obywateli. 7. Jak można tłumaczyć termin "europeizacja polskiej współczesnej administracji publicznej"? Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej można zaobserwować proces europeizacji polskiej współczesnej administracji publicznej. Jest to powolne wprowadzanie i przyswajanie w polskich standardach administracyjnych, prawa europejskiego i europejskich wyznaczników administrowania i zarządzania jednostkami administrującymi. Wynika to z tego że po prostu prawo europejskie jest inne i dąży się do jak największego ujednolicenia, aby kraje UE tworzyły jedną wielką jedność, kolektyw, tak aby wszelkie procesy administracyjne były we wszystkich krajach podobne i równie łatwe i klarowne. 8. Jakie elementy są najważniejsze w doskonaleniu kultury administrowania? Rozpatrując zagadnienie kultury administrowania, rzeczą która jako pierwsza przychodzi na myśl jest relacja: administratywista petent, czyli tak naprawdę umiejętność obcowania między ludzmi. Wg mnie obywatel udający się do urzędu administracyjnego jest osobą która jest najważniejsza. To petentowi powinna służyć administracja, a nie na odwrót, dlatego też wymaga się od pracowników administracji publicznej przede wszystkim wysokiej kultury osobistej, uczciwości oraz grzeczności. Oczywiście działa to w obie strony i również interesant powinien zachowywać się przyzwoicie. Równie ważnym elementem kultury administrowania jest ubiór i prezencja. To w jaki sposób petent zostaje przyjęty świadczy o szacunku do niego. Myślę tu również o stanie samej instytucji urzędu. Nie powinna to być ruina, ale z drugiej strony też nie obiekt wybudowany z przesadnym przepychem, jak ma to miejsce chociażby w bankach czy placówkach ZUS u. 9. Jaka jest współzależność między wewnętrzną a zewnętrzną sferą działania podmiotów administracji publicznej? Działania w sferze wewnętrznej determinują zewnętrzne - administracja wewnątrz organu przygotowuje pole do działania zewnętrznego. Można nawet powiedzieć, że działanie zewnętrzne składa się z 2 etapów: działania wewnętrznego oraz właściwego działania zewnętrznego. Jeśli administracja wewnątrz jest niesprawna - występuje zaburzenie koordynacji jej działań, pozbawiona jest współdziałania organów, jest niewłaściwie kierowana, brakuje kontroli oraz odpowiedniego nadzoru, to niestety na zewnątrz także widać tego efekty w postaci licznych uchybień, powolności, czy nawet sprzeczności działania. 10. Uzasadnij z jakimi materiałami (zródła prawa, dokumenty) chciałbyś zapoznać się w pierwszej kolejności podejmując pracę w wybranym podmiocie administracji publicznej albo innej jednostce administracji? Podejmując pracę w podmiocie administracji publicznej albo innej jednostce administracyjnej, najważniejsze jest aby zapoznać się przede wszystkim z aktami normatywnymi jak statut czy regulamin wewnętrzny albo zestaw informacji które dotyczą kompetencji stanowiska na które zostaje się przyjętym. To właśnie zakres naszych obowiązków powinien nas najbardziej interesować na początku, aby odnalezć się w nowym miejscu i wiedzieć co robić. Dzięki zapoznaniu się z dokumentem przedstawiającym zakres czynności na naszym stanowisku możemy również unikać nadużyć w stosunku do siebie przez innych współpracowników. 13 Piotr Kłosowski, Gdańsk 2010