FIZYKOTERAPIA:
CZYNNIKI:

Czynniki fizyczne- moga byc naturalne lub sztuczne wytworzone przez odpowiednie geberatory.
Podzial:
czynniki termiczne- bodzce dla organizmu jest energia cieplna ktora moze byc przekazywana droga
przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytwarzana w tkankach w wyniku przeplywu pradu
oddzialywania na nie pol elektromagnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej czestotliwosci. Cieplo
powstaje rowniez w tkankach pod wplywem drgan mechanicznych o czestotliwosci przewyzszajacej.
Czynniki fotochemiczne- zaleza od reakcji fotochemicznych zachodzacych w tkankach pod wplywem
promieniowan nadfioletowych
czynniki elektrokinetyczne- sa to roznego rodzaju prady magnesowe powoduja pobudzenie tkanki nerwowej i
miesniowej wynikiem tego sa skurcze miesni
czynniki elektrochemiczne- istota tych czynnikow jest przeplyw przez tkanki stalego pradu elektrycznego ktory
powoduje przemieszczanie sie stron i zmianu krazenia roztworow elektrolitow(protoplazma oraz plyn
pozakomorkowy) co wplywa na mechanizm komorek.

Czynniki mechaniczne-zwiazane sa z oddzialywaniem mechanicznym np. Cisnienie hydrostatyczne wody w
czasie kapieli uderzenie strumienia wody o cialo w czasie kapieli w zabiegach wodoleczniczych, ultradzwieki,
masaz oraz nacieranie

czynniki kinetyczne- oddzialywuja na organizm w czasie biernych cwiczen ruchowych wspomaganych i
czynnych.
Mechanizm dzialania czynnikow fizycznych:
Zalezy od:
ilosci energii
czasu dzialania energii
wlasciwosci tkanki
Jezeli natezenie danego czynnika fizycznego jest male a czas jego dzialania krotki to odczyn jest minimalny lub nie
wystepuje wcale.
Odczyn progowy- najmniejszy stwierdzony odczyn. zwiekszenie natezenia danego czynnika lub wydluzenie czasu jego
oddzialywania nasila odczyn tkanki. Stopien odczynu zalezy od wrazliwosci tkanki na dana postac energii.
Przekroczenie granicy zdolnosci przystosowaniu sie tkanki do bodzca fizycznego powoduje jej uszkodzenie granice ta
okresla sie nazwa wartosci progowej tolerancji tkanki ktorej miara jest ilosc energii dostarczonej w okreslonym czasie.
Wyroznia sie:
czynniki nieodwracalne- powstaja w wyniku uszkodzenia tkanek w zaleznosci od nasilenia bodzca dochodzi do
uszkodzenia tkanki czyli uposledzenia lub zniszczenia jej czynnosci oraz uszkodzenia jej struktury
czynniki odwracalne-wystepuja po uplywie pewnego czasu.
Odczyn normalny-Rdzaj i stopien odczynu zalezy od stanu czynnosciowego tkanki wykazujace prawidlowe czynnosci
reaguja w okreslony sposob ktory mozna przewidywac.
Odczyn paradoksalny-W przypadku gdy tkanki sa zmienione chorobowo lub zaburzone sa mechanizmy ustrojowe
decydujace o odczynie moze wystapic skutek odmienny od spodziewanego.
Odczyn-czynnik fizyczny moze byc miejscowy albo ogolny
odczyn miejscowy- wystepuje w miejscu dzialania energii
odczyn ogolny- stanowi odpowiedz calego ustroju lub niektorych jego skladnikow na dany bodziec.
Odczyn fizyczny- powstaje w wyniku wtornych zmian zachodzacych w ustroju pod wplywem miejscowego dzialania
energii lub na drodze odruchowej.
Znajomosc odczynow i umiejetne ich wykorzystanie warunkuje skutecznosc leczenia fizykalnego. Nalezy pamietac ze
moze wystapic nadwrazliwosc na pewne postacie energi moze byc ona samoistna spowodowana stanami chorobowymi
czy przyjmowanie pewnych lekow. Wystepowac moze nadwrazliwosc na jedna postac energi jesli uprzednia zadzialala na
jej postac.
SKÓRA:
Spelnia wazna role w mechanizmie oddzialywania na ustroj czynnikow fizycznych. Stanowi ona strukturw tkankowa ktora
okrywajac caly organizm pobiera i przetwarza oddzialywujaca na nia energie, jest bogato unerwiona znajduja sie w skorze
zakonczenia nerwow, sa to receptory ktore sa odbiornikami okreslonych postaci energii.
Zachodzace pod jej wplywem pobudzenie receptorow zostaje droga nerwow dosrodkowanych przekazane do
osrodkowego ukladu nerwowego (OUN) stad przez nerwy odsrodkowe zostaja wyslane impulsy nerwowe do narzadow
wykonawczych czyli efektorow ktorymi sa miesnie gruczoly i narzady.
A
UK ODRUCHOWY:
RECEPTOR--->OUN--->EFEKTOR
PRAWO DASTRE MORATA:
Bodzce termiczne (cieplo lub zimno) dzialajace na duze powierzchnie skory powoduja przeciwne do naczyn skory
zachowanie sie duzych naczyn klatki piersiowej i jamy brzusznej, naczynia nerek, sledziony i mozgu wykazuja taki sam
odczyn jak naczynia skory.
ÅšWIATLOLECZNICTWO I ÅšWIATLOTERAPIA:

PROMIENIOWANIE PODCZERWONE:
promienie o dlugosci fali od 400 do 760nm
Dzialanie biologiczne:
polega na dzialaniu ciepla ktore powoduje:
rozszerzenie naczyn wlosowatych skory, zwiekszony przeplyw przez tkanki krwi zmniejszenie napiecia miesni
dzialanie przeciwbolowe
wzmozenie przemiany materii
pobudzenie receptorow cieplnych skory, wplyw na nazrady glebiej polozone.

PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE:
dlugosc fali od 100-400nm
zmiany w organizmie:
zmiana przemiany materii (wzmozenie przemiany urynowej)
zmniejszenie zwiekszonego stezenia glukozy we krwi
zmniejszenie stezenia kwasu mlekowego
przyspieszenie przemiany cholesterolu
przemiana mineralna-usprawnienie mineralizacji kosci poprzez unormowanie stosunku wapnia do fosforu
pobudzenie wydzielania przysadki gruczolu tarczycowego, nadnerczy, jajnikow i jader
zwiekszenie wykorzystania tlenu
obnizenie podwyzszonego cisnienia (wzrost produkcji histaminy dzialajacej rozszerzajaco na naczynia
krwionosne)
zwiekszenie zmniejszonej ilosci krwinek czerwonych i zwiekszenie liczby krwinek bialych.

ELEKTROLECZNICTWO:
prad staly- prad elektryczny ktory w czasie przeplywu nie amienia kierunku ani wartosci natezenia.Prądu stałego używa
się do zabiegów galwanizacji, jontoforezy oraz kąpieli elektryczno-wodnych.
Zjawiska pradu elektrycznego:
zjawisko elektrochemiczne:
jest zwiazane z elektroliza, wystepuje w czasie przeplywu pradu przez elektrolity tkankowe
zjawisko elektrokinetyczne:
polega na przesunieciu wzgledem siebie fazy rozproszonej i rozpraszajacej koloidow tkankowych pod wplywem pola
elektrycznego do tych zjawisk naleza: elektrofereza i elektroosmoza.
Zjawisko elektrotermiczne:
polega na powstaniu w tkankach ciepla pod wplywem pradu elektrycznego cieplo powstaje w tkankach w wyniku tarcia
miedzy poruszajacymi sie w polu elektrycznym jonami. Istotny wplyw na zwiekszenie cieploty tkanek wywiera
rozszerzenie naczyn krwionosnych pod wplywem pradu.
Reakcja nerwow i miesni na prad staly:przeplyw pradu stalego przez tkanke miesniowa i nerwowa powoduje zmiane
ich pobudliwosci.powstaje w wyniku przemieszczenia jonow, zmian w polaryzacji blon komorkowych zachodzacych w
procesie przeplywu pradu. W czasie przeplywu pradu stalego pobudliwosc pod katoda wzrasta a pod anoda maleje.
Odczyn ze strony naczyn krwionosnych:staly prad elektryczny powoduje rozszezenie naczyn krwionosnych. Odczyn ten
wykazujacy sie zaczerwienieniem skory wystepuje najwyrazniej pod elektrodami pod katoda rozszerzenie naczyn jest
intensywniejsze a pod anoda jest slabsze.

GALWANIZACJA:
Galwanizacja jest zabiegiem elektroleczniczym, w którym wykorzystuje się prąd stały.Do zabiegu galwanizacji stosuje się
elektrody plaskie a takze elektrody o specjalnym ksztalcie.
Elektrody plaskie
elektrody specjalne- sluza do wykonywania galwanizacji w okolicy gałek ocznych, uszu, elektrody waleczkowe
W wypadku, gdy obydwie elektrody są jednakowych rozmiarów, gęstości prądu będą pod nimi jednakowe. Jeśli natomiast
ich powierzchnie są różne, to gęstość prądu jest większa pod elektrodą o mniejszej powierzchni.Przy ułożeniu
poprzecznym elektrod prąd natrafia na duże opory związane z warstwowym ułożeniem tkanek o różnym przewodnictwie.
Natomiast przy ułożeniu elektrod na jednej płaszczyz
nie skóry, tzn. przy podłużnym przepływie prądu, opór, jaki stawiają
tkanki, jest ok.4 razy mniejszy aniżeli przy poprzecznym ułożeniu elektrod.
Galwanizacja labilna-Jeśli jedna z elektrod jest umocowana na stałe, druga zaś zmienia w czasie zabiegu swe położenie.
Przykładem galwanizacji labilnej jest użycie elektrody wałeczkowej.
Galwanizacja stabilna-W wypadku, gdy obie elektrody nie zmieniają swego położenia w czasie zabiegu.
Ponieważ bieguny prądu stałego powodują odmienne skutki w tkankach żywych, jedną z elektrod nazywa się elektrodą
czynną. Jest to elektroda, za pomocą której ma być wywołany zamierzony skutek leczniczy. Drugą elektrodę, zamykającą
obwód prądu, nazywa się
elektrodą bierną, ponieważ nie bierze ona bezpośredniego udziału w oddziaływaniu leczniczym.
Dawkę natężenia prądu stałego ustala się w zależności od:
powierzchni elektrody czynnej (mniejszej),
czasu trwania zabiegu,
rodzaju i umiejscowienia schorzenia,
wrażliwości chorego na prąd elektryczny.
Wyróżnia się następujące dawki natężenia prądu stałego:
dawka słaba  od 0,01 do 0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody,
dawka średnia  do 0,3 mA/cm2 powierzchni elektrody,
dawka mocna  do 0,5 mA/cm2 powierzchni elektrody.
Czas zabiegu galwanizacji waha się, w zależności od wskazań, od 10 do 30 min, zwykle
jednak wynosi od 15 do 20 min.
Wskazania:
Występujące pod anodą zmniejszenie pobudliwości nerwów oraz wpływ przeciwzapalny zabiegu wykorzystuje się
w leczeniu nerwobólów, przewlekłych zapaleń nerwów, splotów i korzeni nerwowych, zespołów bólowych w przebiegu
choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa i choroby dyskowej. Występujące pod katodą przekrwienie naczyń pozwala
stosować galwanizację w leczeniu porażeń wiotkich oraz zaburzeń krążenia obwodowego. Galwanizację podłużną
lub poprzeczną stosuje się również w przypadkach utrudnionego zrostu po złamaniach kości.
Przeciwwskazania:
stanowią ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich, wypryski, stany gorączkowe oraz porażenia spastyczne.

JONOFEREZA:
Zabieg elektroleczniczy polegający na wprowadzeniu do tkanek siłami pola elektrycznego jonów działających leczniczo.
Do jontoforezy mogą zatem być używane tylko związki chemiczne ulegające dysocjacji elektrolitycznej. Związki
chemiczne mające tę właściwość nazywa się elektrolitami.
Do jontoforezy można używać tylko związków chemicznych ulegających dysocjacji elektrolitycznej. Zwykle stosuje się
dawki słabe, od 0,01 do 0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody.W wypadku jontoforezy wykonywanej w okolicy narządów
wrażliwych na prąd, np. oka, nie przekracza się zwykle dawki ogólnej 2 mA, a w okolicy głowy i szyi 3-6 mA.
Roztwory lekow uzywanych do jonoferezy:
Jodek potasowy-rozmiekczajacy wplyw na blizny
chlorek wapniowy-dzialanie przeciwzapalne, odczulajace,wplyw pobudzajacy na naczynia krwionosne
siarczan cynkowy-przyżeganie tkanek
 chlorowodorek prokainy-dzialanie znieczulajace
chlorowodorek lidokainy-dzialanie znieczulajace
chlorowodorek histaminy-rozszerzenie naczyn krwionosnych
chlorowodorek adrenaliny-zwezenie naczyn krwionosnych, skurcz miesni gladkich
penicylina (sol sodowa lub potasowa)-dzialanie bakteriostatyczne
siarczan streptomycyny-dzialanie bakteriostatyczne
siarczan neomycyny-dzialanie bakteriostatyczne
hydrokortyzon-dzialanie przeciwzapalne
pridazol(tolazolina)-rozszerzenie naczyn krwionosnych
Czas trwania jontoforezy zależy od rodzaju leku, stadium schorzenia i wrażliwości osobniczej na prąd elektryczny; wynosi
on od 10 do 30 min. Zwykle jontoforezÄ™ wykonuje siÄ™ w czasie od 15 do 20 min.
Wskazania:
Jontoforeza jodu: blizny, przykurcze bliznowate.
Jontoforeza wapnia: stany zapalne gałki ocznej, obwodowe zaburzenianaczynioruchowe, zespół Sudecka,
utrudniony zrost kości.
Jontoforeza cynku: przyżeganie trudno gojących się owrzodzeń, drożdżycapaznokci.
Jontoforeza prokainy lub lidokainy: nerwobóle, zespół rwy kulszowej,bóle głowy, zaburzenia wymowy
(transcerebralnie), dychawica oskrzelowa(na okolice kłębków szyjnych).
Jontoforeza histaminy: samorodna sinica kończyn, odmroziny, zespół bólowy rwy kulszowej, przewlekłe stany
zapalne stawów i zapalenia okołostawowe, owrzodzenia troficzne.
Jontoforeza adrenaliny: stany zapalne gałki ocznej, wspólnie z lidokainą lub prokainą w leczeniu stanów
bólowych.
Jontoforeza antybiotyków: bakteryjne stany zapalne skóry i tkanek miękkich.
Jontoforeza hydrokortyzonu lub preparatu Solu-Dacortin: stany zapalne skóry, tkanek miękkich, drobnych
stawów i pochewek ścięgnistych, stany zapalne gałki ocznej.
Jontoforeza tolazoliny (Pridazolu): zaburzenia w ukrwieniu nerwu wzrokowego i siatkówki, zaburzenia
ukrwienia obwodowego.
Przeciwwskazania:
nie odbiegają w zasadzie od przeciwwskazań do stosowania innych zabiegów elektroleczniczych. Pamiętać jednak należy,
że jony działające korzystnie w schorzeniu podstawowym mogą być przeciwwskazane ze względu na współistniejące inne
schorzenia. Wskazania i przeciwwskazania do jontoforezy ustala lekarz.

PRADY MALEJ CZESTOTLIWOSCI:
Do prądów małej częstotliwości zalicza się prądy złożone z impulsów elektrycznych o różnym przebiegu i częstotliwości
od 0,5 do 500 Hz.
Podzial:
Prądy złożone z impulsów o prostokątnym przebiegu.
Prądy, zwane eksponencjalnymi, złożone z impulsów o przebiegu trójkątnym, w których natężenie wzrasta
wykładniczo (eksponencjalnie). Odmianą ich jest prąd złożony z impulsów o kształcie trapezu.
Prądy powstałe w wyniku prostowania prądu sinusoidalnie zmiennego, składające się z impulsów stanowiących
połówkę sinusoidy. Nowoczesne aparaty do elektrolecznictwa, dzięki swym walorom technicznym, stwarzają
możliwości doboru odpowiedniego rodzaju prądu.
Prąd złożony z impulsów prostokątnych
nazywa się również prądem galwanicznym przerywanym.Impulsy prostokątne znajdują szerokie zastosowanie w
elektrostymulacji mięśni i nerwów oraz w elektrodiagnostyce.Prąd złożony z impulsów prostokątnych, o czasie trwania 2
ms i przerwie 5 ms, wywołuje tężcowe skurcze mięśni szkieletowych, a w ich następstwie zmniejszenie napięcia
mięśniowego. Ponieważ działa on również uśmierzająco na ból, znajduje zastosowanie w leczeniu zespołów bólowych,
bólów mięśniowych oraz w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Prad zlozony z impulsow trojkatnych:
prądy złożone z tego rodzaju impulsów nazywa się również prądami wykładniczymi lub eksponencjalnymi.Prądem tym
można również oddziaływać na mięśnie gładkie, które odznaczają się małą akomodacją, czyli zdolnością przystosowania
się do wolno narastającego natężenia, podobnie jak porażone wiotko mięśnie prążkowane.
Wskazania:
Porażenie wiotkie po przebytejchorobie Heinego-Medina oraz po uszkodzeniach obwodowych nerwów
ruchowych
Zapobieganie zanikom mięśniowym.
Usprawnianie upośledzonych grup mięśni.
W leczeniu zaparcia związanego ze zmniejszeniem napięcia mięśni gładkich jelita grubego stosuje się impulsy trójkątne o
czasie trwania od 400 do 500 ms i przerwie między impulsami od 1000 do 2000 ms. Natężenie prądu wynosi od 25 do 30
mA. W przypadkach zaparcia spowodowanego stanem skurczowym jelita stosuje się impulsy trójkątne o czasie trwania od
100 do 150 ms i czasie przerwy między nimi od 2000 do 3000 ms. Natężenie prądu wynosi od 25 do 30 mA. Elektrody o
wymiarach od 200 do 400 cm2 układa się na brzuchu po obu jego stronach, między łukiem żebrowym a grzebieniem
biodrowym" Pełny cykl leczenia obejmuje 20-30 zabiegów, wykonywanych trzy razy w tygodniu, a czas trwania zabiegu
od 20 do 30 min.

PRADY DIADYNAMICZNE:
Wykazują one silnie wyrażone działanie przeciwbólowe i przekrwienne.Prądy diadynamiczne wywodzą się z dwóch
podstawowych prądów impulsowych o częstotliwości 40 i 100 Hz.
Cechy charakterystyczne tych prądów przedstawiają się następująco:
Prąd DF {diphase fixe). Prąd ten powstaje w wyniku nałożenia na jednopołówkowo wyprostowany prąd
sinusoidalnie zmienny o częstotliwości
50 Hz drugiego takiego samego prÄ…du, przesuniÄ™tego w fazie o 180°. W rezultacie tego uzyskuje siÄ™ prÄ…d impulsowy o
częstotliwości 100 Hz, w którym czas trwania impulsu wynosi ok. 10 ms.
Prąd MF (monophase fixe). Jest to jednopołówkowo wyprostowany prąd sinusoidalnie zmienny o częstotliwości
50 Hz oraz czasie trwania impulsów i przerw między impulsami ok. 10 ms.
Prąd CP (courant module en courtes periodes). Prąd ten powstaje w wyniku okresowej zmiany prądów DF i MF,
które płyną na przemian w czasie 1 s.
Prąd LP (courant module en longues periodes). Prąd ten uzyskuje się przez nałożenie na prąd MF analogicznego
prÄ…du modulowanego w amplitudzie i przesuniÄ™tego w fazie o 180°. Czas trwania caÅ‚ego okresu modulacji wraz z
przerwÄ… wynosi od 12 do 6 s.
Prąd RS (rhythme syncope). Jest to przerywany prąd MF. Czasy przepływu prądu i przerwy są sobie równe i
każdy z nich trwa 1 s.
PrÄ…d MM (monophase module). Jest to prÄ…d MF modulowany w amplitudzie. Obwiednia modulacji odpowiada
połówce sinusoidy, czas modulacji oraz czas trwania przerwy między modulacjami wynosi ok. 1 s.
Wlasciwosci:
Przeciwbólowe działanie prądów diadynamicznych wyraża się podwyższeniem progu odczuwania bólu.
Wpływ na naczynia krwionośne-powodują powstanie w tkankach substancji, mających właściwość rozszerzania
naczyń krwionośnych. Rozszerzenie 220 naczyń jest silniej wyrażone w okolicy elektrody połączonej z ujemnym
biegunem z
ródła prądu diadynamicznego.
Wpływ na mięśnie szkieletowe-Prąd MF o częstotliwości 50 Hz powoduje wzmożenie napięcia mięśni, prąd zaś
DF o częstotliwości 100 Hz  jego obniżenie. Naprzemienne stosowanie wymienionych dwóch prądów, które
występuje w prądach CP i LP, powoduje niejako izometryczną  gimnastykę" mięśnia i daje w efekcie jego
przekrwienie i obniżenie napięcia.Z tych względów prądy CP i LP są szczególnie przydatne w leczeniu zespołów
bólowych występujących w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa oraz choroby dyskowej. Do
elektrostymulacji, czyli pobudzania do skurczu mięśni szkieletowych, szczególnie przydatne są prądy RS i MM,
Zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa-Elektrody na uchwycie
cyrklowym umieszcza się zwykle przykręgosłupowo.
Nerwobóle-Stosuje się odpowiednich wymiarów elektrody na uchwycie cyrklowym lub elektrody płaskie.
Zapalenie okołostawowe-W zapaleniu okołostawowym stawu ramiennego. Zabieg rozpoczyna się od stosowania
prądu CP przy użyciu dużych płaskich elektrod,
Choroba zwyrodnieniowa stawów- Przeciwbólowe i przekrwienne działanie prądów diadynamicznych
wykorzystuje się w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów. Stosuje się prąd DF i CP lub LP. Używa się
elektrod płaskich lub na uchwycie cyrklowym.
Stany po urazach narządu ruchu. Dobre i pewne wyniki leczenia uzyskuje się w stanach po rozciągnięciu lub
naderwaniu więzadeł stawów. W zależności od rodzaju stawu dobiera się odpowiednie elektrody.
Wskazania:
Dzięki leczniczemu stosowaniu prądów diadynamicznych można uzyskać korzystne wyniki w wielu sprawach
chorobowych.
Przeciwwskazania:
Są takie same, jak przeciwwskazania do stosowania prądu elektrycznego w ogóle. Należy jednak pamiętać, że prądów
diadynamicznych nie wolno stosować na okolicę serca oraz u osób z wszczepionym rozrusznikiem serca.
Prawo Du Bois Reymonda
głosi, że nie sam prąd, lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia jest przyczyną powstania bodz
ca
elektrycznego.Skurcz powstaje tylko przy zamykaniu i otwieraniu tego obwodu prądu, pod warunkiem jednak, że zmiana
natężenia jest dostatecznie szybka.