EKSPLOATACJA PODZIEMNA
POKA
ADÓW W
GLA KAMIENNEGO
 WSPÓA
CZESNE WYZWANIA. Część 11
dr hab. inż. MARIAN TUREK, prof. Politechniki Śląskiej
Główny Instytut Górnictwa, Katowice
Systemy ścianowe z podsadzką
Artykuł opiniował dr hab. inż. Piotr Czaja, prof. Akademii Górniczo-Hutniczej
1. Wprowadzenie pokładów w czasie (w celu ujawnienia się i złagodzenia
skutków prowadzonej eksploatacji) lub w skrajnych przy-
Ze względu na sposób likwidowania pustki powstałej padkach nawet zakaz stosowania systemu ścianowego
po wyeksploatowanym złożu węgla, wyróżniamy ściany z zawałem stropu. Wtedy jedynym możliwym do zastoso-
prowadzone: wania może być system ścianowy z p o d s a d z a n i e m
wyrobisk, np. nawet z określeniem, że musi to być system
z zawałem stropu (jego odmianą, obecnie praktycznie z podsadzką hydrauliczną jako szczelniejszą i mniej ściśli-
już niestosowaną, jest system z częściowym zawałem wą od podsadzki suchej.
stropu),
z ugięciem stropu  tylko w niskich ścianach o wysoko- Ściśliwość podsadzki jest zależna od jej rodzaju
ści do 1 m, pod stropami wykazującymi skłonność do i sposobu wykonywania, rodzaju materiału podsadz-
uginania się (system praktycznie już niestosowany), kowego, a także kąta nachylenia, grubości i głębokości
z podsadzaniem pustek: zalegania pokładu, w którym jest wykonywana. Na pod-
stawie badań i doświadczeń praktycznych stwierdzono, że
" podsadzką suchą, w tym: ściśliwość podsadzki suchej, w zależności od sposobu jej
wykonywania, wynosi od 25 do 70 %, a ściśliwość pod-
 pełną, sadzki hydraulicznej, w zależności od rodzaju materiału
 układaną pasami podsadzkowego, waha się od 5 do 30 %.
(system praktycznie już niestosowany),
Stosowanie podsadzki (zwłaszcza hydraulicznej) ma
" podsadzką hydrauliczną. miejsce nie tylko w systemach ścianowych, ale także
w systemach krótkofrontowych, zarówno w zabierko-
Jako najbardziej ekonomicznie opłacalny system eks- wych, jak i w przypadku zmechanizowanych systemów
ploatacji (wymaga najmniejszego zakresu wcześniejszego krótkofrontowych.
wykonania robót przygotowawczych), najpowszechniej
stosowanym w polskim górnictwie węgla kamiennego 2. System ścianowy z podsadzką suchą
jest system ścianowym z zawałem stropu.
Jego podstawową wadą jest jednak niekorzystny System ścianowy z podsadzką suchą jest stosowany
wpływ na powierzchnię, powodujący znaczne osiadania w przypadkach, gdy nie można wprowadzić innych sposo-
powierzchni. bów likwidowania pustek poeksploatacyjnych, jak również
Często, z powodu konieczności ochrony obiektów wtedy, gdy w celu ochrony obiektów powierzchniowych
powierzchniowych zlokalizowanych nad eksploatowanym zachodzi konieczność wypełnienia przestrzeni poeksplo-
pokładem, może być postawiony wymóg ograniczenia atacyjnej, a w kopalni nie ma infrastruktury i urządzeń
grubości wybieranej warstwy, rozłożenia eksploatacji do podsadzki hydraulicznej lub istnieje konieczność
(możliwość) lokalizowania skały płonnej pochodzącej
z robót górniczych i przeróbki mechanicznej. Najczęściej
system ścianowy z podsadzką suchą może być stosowany
do wybierania pokładów cienkich i silnie nachylonych
Adres do korespondencji:
e-mail: [e-mail] lub stromych.
120 WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010
Likwidacja pustki poeksploatacyjnej za pomocą pod- efektywność i wzrasta zużycie sprężonego powietrza,
sadzki suchej polega na jej wypełnieniu skałą płonną, podsadzarki powinny być lokalizowane w jak najmniejszej
pochodzącą z podziemnych robót górniczych lub z po- odległości od okna ściany.
wierzchni (odpady z przeróbki węgla, pyły elektrowniane). Długość rurociągu, wykonywanego z trudnościeral-
W zależności od sposobu lokalizowania w przestrzeni nych materiałów lub z wkładką (np. bazaltową, ceramicz-
wybranej materiału wypełniającego, podsadzka sucha ną), powinna wahać się w przedziale od 50 do 300 m.
może być: Średnice rurociągów podsadzkowych wynoszą 150, 180
lub 225 mm.
" sypana (ręczna)  polegająca na wypełnianiu pustki Przy mniejszych nachyleniach pokładu jest konieczne
przez zsypywanie lub ręczne układanie materiału, stosowanie zmechanizowanej obudowy podsadzkowej
" pneumatyczna (dmuchana)  polegająca na wypełnia- podporowej. Sekcje obudowy mają stropnice wysunięte
niu pustki drobnym materiałem (najczęściej wcześniej w stronę pola podsadzkowego, co ułatwia utrzymanie
pokruszonym), przez wdmuchiwanie go do pustki za stropu oraz umożliwia budowanie tam podsadzkowych
pomocą sprężonego powietrza, i prowadzenie rurociągu podsadzkowego. Podczas prze-
" miotana  polegająca na wrzucaniu materiału do pustki suwania sekcji obudowy zmechanizowanej, stropnice są
za pomocÄ… podsadzarki. wyciÄ…gane z podsadzki.
Tamy podsadzkowe mogą być elementem wyposażenia
W polskim górnictwie węgla kamiennego system sekcji, współpracować z sekcjami (tamy przesuwne), być
ścianowy z podsadzką suchą jest, a raczej był, stosowany przestawne lub budowane do każdego kroku podsadzki.
w zasadzie wyłącznie w odmianie podłużnej. Możliwe W zależności od wytrzymałości stropu i wysokości ścia-
jest także jego stosowanie w ścianach poprzecznych ny, podsadza się zwykle przestrzeń odpowiadającą jednemu
prowadzonych po wzniosie. Roboty przygotowawcze, lub dwom zabiorom. Największa odległość czoła ściany od
podobnie jak w systemie ścianowym z zawałem stropu, linii pełnej podsadzki suchej nie może przekraczać:
obejmują chodniki przyścianowe oraz przecinkę ścianową.
Urabianie, ładowanie i odstawa urobku również odbywają " 8 m w pokładach o grubości do 1,5 m,
się tak, jak w ścianach zawałowych. " 7 m w pozostałych pokładach.
Obecnie w ścianach z podsadzką suchą stosuje się
wyłącznie obudowę zmechanizowaną. W ścianach silnie Praktycznie dzisiaj już niestosowaną odmianą jest
nachylonych istnieje możliwość stosowania takiej samej system ścianowy z podsadzką suchą układaną pasami.
obudowy jak w ścianach zawałowych. Najczęściej za Stosowano go, gdy nie było odpowiedniego wyposaże-
pomocą podsadzarek prowadzi się wtedy dosypywanie nia technicznego, pozwalającego prowadzić ściany pod
materiału podsadzkowego do zawału, wdmuchując go mocnymi, trudno rabującymi się stropami lub gdy istnia-
tam bezpośrednio, np. w celu uszczelnienia. Dosypywanie ła potrzeba ochrony powierzchni, a w kopalni nie było
prowadzone jest podczas przesuwania sekcji obudowy zme- możliwości zastosowania innych rodzajów podsadzki.
chanizowanej, w miarÄ™ tworzenia siÄ™ pustki za obudowÄ…. Doprowadzano do Å‚agodnego uginania siÄ™ stropu zasad-
Przy mniejszym nachyleniu pokładu, konstrukcja niczego nad wybraną przestrzenią, bez jego przerywania
obudowy musi być dostosowana do sposobu kierowania się nad polem roboczym. System ścianowy z podsadzką
stropem  tzn. ze stropnicami wysuniętymi w stronę pola suchą układaną pasami stosowano przeważnie w odmianie
podsadzkowego. podłużnej. Jeśli pokład miał strop spełzający lub był silnie
Bardzo ważną sprawą jest zaprojektowanie takiego metanowy, stosowano pasy podsadzkowe położone rów-
układu transportu materiału podsadzkowego, który zapew- nolegle do czoła ściany.
ni dostarczanie go w ilości pozwalającej na płynną pracę Szerokości pasów i odległości między nimi dobiera-
ściany. Najczęściej materiał jest dostarczany w wozach no na podstawie doświadczeń praktycznych, tak by nie
urobkowych, a następnie przesypywany (np. przy zasto- dopuścić do zawału stropu bezpośredniego. Pasy były
sowaniu wywrotu wozów) na przenośnik taśmowy trans- usytuowane najczęściej prostopadle do czoła ściany, ich
portujÄ…cy materiaÅ‚ podsadzkowy do okna Å›ciany. szerokość wynosiÅ‚a 4÷10 m, wzajemna odlegÅ‚ość okoÅ‚o
8 m. Wykonywano je z kamienia pozyskiwanego z chod-
Przy dużym nachyleniu eksploatowanego pokładu, ników pozostawianych między pasami, tzw. ślepych,
często jest możliwe wypełnianie pustki poeksploatacyjnej zwanych inaczej podsadzkowymi. Wykonywano w nich
poprzez podawanie podsadzki bezpośrednio z wysypu przybierki spągu lub odstrzeliwano strop (w celu częś-
przenośnika za sekcje obudowy zmechanizowanej pod- ciowego odciążenia warstw stropowych). W  chodnikach
porowo-osłonowej, gdzie dochodzi do samostaczania podsadzkowych strop tworzył sklepienie oparte na pasach
się materiału podsadzkowego. Przy nieco mniejszych podsadzki, a w miarę oddalania się czoła przodka częścio-
nachyleniach jest konieczne zastosowanie podsadzarki wo ulegał ugięciu, a częściowo zawałowi.
wdmuchującej materiał podsadzkowy do wyeksploatowa- Przepisy górnicze bezpieczeństwa wymagają, by przy-
nej pustki za obudowÄ… przez rurociÄ…gi podsadzkowe. bierkÄ™ stropu lub spÄ…gu w  chodnikach podsadzkowych
Stosuje się podsadzarki o wydajnościach od 80 do oraz ich rabowanie wykonywać z opóz
nieniem szerokości
250 m3/h. W związku z tym, że w transporcie pneuma- jednego pola roboczego, w stosunku do układania pasów
tycznym wraz ze wzrostem długości rurociągu maleje podsadzkowych. W polu tym wzmacniano obudowę
WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010 121
organami lub podciÄ…gami. Kamienie w pasach pod- " Odprowadzenia oczyszczonej wody podsadzkowej
sadzkowych układano ręcznie. Zaczynano od układania  powinno odbywać się grawitacyjnie poprzez sieć
suchego muru z grubego kamienia na krawędzi dolnej wyrobisk lub utrzymywane w zrobach specjalne urzą-
pasa, następnie wypełniano środek drobnym kamieniem. dzenia odpływowe. Dla dostosowania układu wyrobisk
Przy większych upadach lub przy braku kamienia, dolną do tego celu, często zachodzi potrzeba wydrążenia
krawędz
pasa zabezpieczano stosami, organami lub dru- specjalnych chodników wodnych.
cianą siatką rozpiętą na stojakach. W pokładach silnie
nachylonych lub stromych, po przesunięciu się czoła Obecnie w ścianach z podsadzką hydrauliczną stosu-
ściany na odległość do 6 m, budowano na dolnych krawę- je się wyłącznie obudowę zmechanizowaną. Może ona
dziach pasów podsadzkowych rzędy stosów drewnianych ewentualnie współpracować z indywidualną obudową
i poniżej każdego rzędu wykonywano przybierkę stropu drewnianą, służącą do zabezpieczenia pola podsadzko-
i spągu. Urobiony tak kamień staczał się i opierał o stosy, wego. Urabianie ociosu węglowego i odstawa urobku
tworząc pas podsadzkowy. są realizowane tak samo jak w ścianach prowadzonych
Główną wadą tego sposobu likwidacji jest koniecz- z zawałem stropu.
ność pracochłonnego ręcznego układania pasów pod- Ze względów ekonomicznych, szerokość podsadzanego
sadzkowych, dlatego obecnie praktycznie nie jest już pasa powinna być jak największa. Jednak, w celu bez-
stosowany. piecznego prowadzenia robót, przy zastosowaniu obudowy
zmechanizowanej, odległość frontu ściany od linii szczelnej
3. System ścianowy z podsadzką hydrauliczną podsadzki nie może być większa niż 12 m (w przypadku
stosowania obudowy indywidualnej  10 m).
Ze względu na stosunkowo małą ściśliwość materiału Cykl podsadzania rozpoczyna się po wykonaniu na
podsadzkowego, zastosowanie do wybierania złóż węgla całej długości ściany przynajmniej jednego cyklu, na
kamiennego systemu ścianowego z podsadzką hydraulicz- który składają się: urobienie ociosu, załadowanie i wy-
ną powoduje najmniejsze obniżenia warstw zalegających transportowanie urobku, przesunięcie przenośnika i sekcji
nad wybieranym pokładem. Jest on stosowany przede obudowy zmechanizowanej do nowego pola. Następnie
wszystkim tam, gdzie zachodzi potrzeba ochrony obiektów rozpoczyna się likwidacja pustki poeksploatacyjnej, która
powierzchniowych lub dołowych.  w zależności od konstrukcji obudowy zmechanizowa-
Występowanie nad eksploatowanym pokładem warstw nej zabudowanej w ścianie  może obejmować różne
wodonośnych może wymuszać konieczność zastoso- czynności.
wania systemu ze szczelnym podsadzaniem wybranych Podobnie, jak w omówionych wcześniej systemach
pustek poeksploatacyjnych. Może to także mieć miejsce eksploatacji, zastosowanie obudowy zmechanizowanej
w przypadku dużej skłonności węgla do samozapalenia, w ścianach z podsadzką hydrauliczną stwarza bezpiecz-
szczególnie w przypadku wybierania resztek pokładów. ne warunki pracy w polu roboczym chronionym przez
Kierunek ścian wybieranych z zastosowaniem pod- tę obudowę. Pola podsadzkowego nie chroni obudowa
sadzki hydraulicznej względem nachylenia pokładu może jednak wcale lub tylko w niewielkim stopniu.
być różny, ale najczęściej mamy do czynienia ze ścianami Jeżeli końce stropnic sekcji obudowy zmechani-
prowadzonymi poprzecznie po wzniosie. Przyczyną tego zowanej sięgają w polu podsadzkowym do linii nowo
jest bezpieczniejsze i mniej pracochłonne wykonywanie wznoszonej tamy podsadzkowej, to przy zwięzłym i nie-
podsadzki, a także możliwość doszczelniania wcześniej ulegającym łatwemu rozwarstwieniu stropie zabezpieczają
wykonanej podsadzki (likwidacja tzw. zer). one wystarczajÄ…co miejsce pracy w tym polu. Gdy sekcje
Kierunek biegu takich ścian względem granic parceli obudowy nie mają takich stropnic lub strop w polu pod-
eksploatacyjnej również może być różny, ale najczęściej sadzkowym nie jest zbyt wytrzymały, przed rozpoczęciem
są one wybierane od pola. robót  związanych z budową tamy i podsadzaniem  jest
Roboty przygotowawcze, podobnie jak w systemach konieczne wykonanie obudowy indywidualnej, zabezpie-
z zawałem stropu i z podsadzką suchą, obejmują wydrąże- czającej pole podsadzkowe.
nie chodników przyścianowych oraz przecinki ścianowej. W praktyce są stosowane różne układy obudowy pola
Urabianie, ładowanie i odstawa urobku również odbywają podsadzkowego, współpracującej z sekcjami obudowy zme-
się tak, jak w ścianach prowadzonych z zawałem stropu chanizowanej. Do najczęściej stosowanych należą [1]:
lub zastosowaniem podsadzki suchej.
Różnice w rozcięciu pola eksploatacyjnego dla sy- " obudowa drewniana, wykonywana w postaci odrzwi
stemu ścianowego z podsadzką hydrauliczną polegają na równoległych do czoła ściany za sekcjami obudowy
tym, że niektóre z wyrobisk albo przejmują dodatkowe zmechanizowanej,
funkcje w porównaniu do eksploatacji z zawałem stropu, " obudowa drewniana, wykonywana w postaci odrzwi
albo należy wykonać dodatkowe wyrobiska. Dodatkowe prostopadłych do czoła ściany między sekcjami obu-
funkcje polegają na umożliwieniu [1]: dowy zmechanizowanej,
" stropnice drewniane równoległe do czoła ściany, zakła-
" Transportu materiału podsadzkowego do ściany. dane na stropnice sekcji obudowy zmechanizowanej,
" Oczyszczenia wody podsadzkowej w chodnikach podbudowywane stojakami drewnianymi między
osadnikowych. sekcjami.
122 WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010
Ustawianie obudowy między sekcjami jest możliwe, " Przesuwne  przystosowane do współpracy z obudo-
ponieważ w systemie eksploatacji z podsadzką hydraulicz- wami zmechanizowanymi, składające się z przepony
ną zachodzi konieczność wykonywania wielu czynności zamocowanej do ramy rozpieranej między stropem
w polu podsadzkowym za linią obudowy zmechanizo- a spągiem za pomocą siłowników hydraulicznych.
wanej. W związku z tym, że między polami roboczym (Poszczególne sekcje tamy, po zrabowaniu siłowników
i podsadzkowym musi istnieć możliwość poruszania rozpierających jej ramę, za pomocą innych siłowników
się, sekcje obudowy zmechanizowanej w ścianach pod- są przesuwane w nowe położenie i znów rozpierane.
sadzkowych często buduje się w sposób rozrzedzony Sprawdzają się najlepiej w przypadku, gdy nie ma
 najczęściej sekcje obudowy o podziałce 1,5 m stawia potrzeby zabezpieczania dodatkową obudową stropu
się w podziałce 2 m. w polu podsadzkowym; obudowa drewniana, znajdują-
Na rysunku 1 przedstawiono schemat obudowy ścia- ca się na drodze przesuwu tamy, może uniemożliwić jej
ny z podsadzką hydrauliczną, wyposażonej w obudowę pracę. Ewentualne zastosowanie obudowy kotwiowej
zmechanizowaną w polu roboczym i obudowę drewnianą w polu podsadzkowym może przyczyniać się do ich
w polu podsadzkowym; natomiast sposób zabudowy szerszego zastosowania, ale nie jest to możliwe przy
skrzyżowania ściany z chodnikiem na rysunku 2. łatwo rozwarstwiających się stropach).
W celu umożliwienia wypełnienia wybranej przestrze-
ni materiałem podsadzkowym doprowadzonym rurocią- Do budowy tamy podsadzkowej bocznej są wyko-
giem do ściany, jest konieczne jej wygrodzenie tamami rzystywane łuki obudowy chodnikowej. Od strony pod-
podsadzkowymi. Najprostszy sposób otamowania polega sadzki wykłada się je siatką drucianą lub wykładzinową,
na wykonaniu czołowych i bocznych tam z tkaniny pod- betonitami lub drewnem i na nich mocuje się tkaninę
sadzkowej (najczęściej płótna podsadzkowego), wzmac- podsadzkową. Jeżeli wyrobisko ścianowe jest podsadzane
nianego siatką drucianą, linami lub okorkami i rozpiętego w całości, wtedy buduje się tylko jedną tamę boczną, na
na drewnianych stojakach. Tamę czołową pokazano na jego skraju. Można także podzielić go na kilka oddziel-
rysunku 3, a tamę boczną na rysunku 4. nych przedziałów, które tworzy się przez wygradzanie
Elementy tam podsadzkowych czołowych lub nawet za pomocą dodatkowych tam bocznych. By umożliwić
całe tamy, z uwagi na krótki czas ich użytkowania (okres podsadzanie, do ściany musi być doprowadzony rurociąg
od wykonania tamy do budowania następnej, po wykona- podsadzkowy. Z chodnika nadścianowego wprowadza
niu cyklu produkcyjnego w ścianie), mogą być używane się go do ściany i montuje równolegle do tamy czołowej.
wielokrotnie. Tamy czołowe dzielimy na [1]: Rurociągi na odcinku do ściany wykonuje się jako stalowe
z wykładką ceramiczną, natomiast w ścianach jako stalo-
" Jednorazowego użytku  budowane z elementów we (stalowo-ceramiczne byłyby zbyt ciężkie). Za pomocą
drewnianych i tkaniny podsadzkowej. trójników, zasuw i krótkich odcinków rur, co kilka metrów
" Wielokrotnego użytku (rozbierane, przestawne) buduje się wloty za tamę czołową  trójniki i zasuwy
 obecnie praktycznie już niestosowane (wymagają umożliwiają kierowanie mieszaniny podsadzkowej do
gładkiego stropu), budowane najczęściej jako tamy dowolnego odcinka ściany. Odległość między wlotami jest
skośne, przechylone górą w stronę pola podsadzko- uzależniona od nachylenia podłużnego pokładu, jakości
wego, między dwoma rzędami stojaków, równolegle materiału podsadzkowego i ciśnienia, z jakim jest ona
do czoła ściany. wyrzucana z rurociągu.
Sposób zabudowy ściany przy zwiększonym
Dane techniczne zmechanizowanych obudów ścianowych
kroku podsadzkowym do 4,0 m
Liczba Odrzwia Odrzwia Odległość Rodzaj Wysokość Zakres Nachylenie Podporność Skok Ciśnienie Masa
cykli na 2 stojakach na 3 stojakach między stojakami obudowy obudowy pracy podłużne obudowy przesuwu zasilania zestawu
do 6 po 1 skrawie po 2 skrawie 1,5 m
Tagor 17/37 1,9-3,6 226-270 14 700
1,7-3,7 m do 10°
LV-Op2 m kNm2 0,75 m 25 MPa kg
do 7 po 1 skrawie po 3 skrawie 1,75 m
do 8 po 1 skrawie po 4 skrawie 2,00 m
Rys. 1. Zabudowa ściany podsadzkowej z obudową zmechanizowaną
WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010 123
Rys. 2. Zabudowa skrzyżowania ściany
Linia tamy czołowej Wylot z rurociągu podsadzkowego
RurociÄ…g podsadzkowy podwieszany na linkach stalowych fð 7-8 mm
Wykładka stropu okorkami, deskami lub połowicami
lub Å‚aÅ„cuchach technicznych fð 8-10 mm
w odstępach do 0,5 m
do 1,0 m
Linia stalowa
2,1 m
Deski wzmacniajÄ…ce tamÄ™
Maksymalne otwarcie ściany 7,5 m
Płótno podsadzkowe
Do usztywnienia tamy należy dodatkowo
stosować rozpory drewniane
lub metalowe
1,9÷2,0 m
Rys. 3. Tama podsadzkowa czołowa w ścianie
124 WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010
do 2,3 m
do 2,3 m
Przed wypompowaniem na powierzchniÄ™ woda po-
Opinka  deski, okorki itp.
Płótno podsadzkowe ułożone obok siebie
winna być oczyszczona. Woda może być odprowadzana
lub siatka stalowa
wyrobiskami przyścianowymi, wygrodzeniami wyko-
nanymi w zrobach lub rurociÄ…gami albo specjalnymi
korytami pozostawianymi w podsadzanej przestrzeni.
Pełnią one często rolę osadników  przepływająca woda
popodsadzkowa pozostawia część zanieczyszczeń na
trasie swojego przepływu. Nie powinna ona stykać
się z drogami odstawy urobku i transportu materiałów
 często w rozcince pokładu planowanego do wybra-
nia systemem z podsadzkÄ… hydraulicznÄ… projektuje siÄ™
chodniki wodne, usytuowane równolegle do wyrobisk
przyścianowych.
Rodzaj i liczba rozpór zgodnie
Buduje się także osadniki komorowe, zlokalizowane
Linka stalowa (drut)
z rysunkiem książki obudowy
fð 3,8÷4,5 m
przy pompowniach głównego odwadniania, w których kla-
ruje siÄ™ woda przed wypompowaniem na powierzchniÄ™.
Rys. 4. Tama podsadzkowa boczna w ścianie
4. Organizacja produkcji
w ścianach podsadzkowych
Rurociąg podsadzkowy w ścianie może być przekła-
dany po każdym kroku podsadzki lub przymocowany
W ścianach prowadzonych z podsadzką, wyposażo-
do sekcji obudowy zmechanizowanej, przemieszczany
nych w obudowę zmechanizowaną, można wyodrębnić
razem z obudowÄ…. W tym drugim przypadku zawiesza siÄ™
cykl powtarzających się operacji, do których należą:
go na odcinkach łańcucha lub umieszcza na specjalnych
konsolach [1].
" urabianie ociosu węglowego,
Podsadzanie pustki poeksploatacyjnej powinno być
prowadzone odcinkami z poszczególnych wylotów ru- " przesuwanie (przekładka) przenośnika ścianowego,
" przesuwanie sekcji obudowy zmechanizowanej,
rociÄ…gu lub przez kierowanie mieszaniny podsadzkowej
" likwidacja pustki poeksploatacyjnej (podsadzanie).
do kolejnych, wygrodzonych w ścianie przedziałów.
W celu uniknięcia zatykania się rurociągu, bardzo ważne
W porównaniu do eksploatacji z zawałem stropu,
jest przestrzeganie zasady, aby przed każdym podaniem
dochodzi grupa robót związanych z podsadzaniem.
do niego mieszaniny dokonać przepłukania rurociągu
W przypadku stosowania podsadzki suchej mamy
wodą. Jest to konieczne także w każdym przypadku
najczęściej do czynienia z poszerzeniem cyklu wystę-
przerwania podawania mieszaniny. Wynika z tego, że
pującego w ścianach zawałowych: w odległości kilku
dla zmniejszenia ilości wody dostarczanej do wyrobiska
najkorzystniejsze jest prowadzenie ciągłego podsadza- metrów za maszyną urabiającą ocios węglowy jest
przesuwany przenośnik ścianowy, za nim są rabowane,
nia, realizowane przez otwieranie zasuw do kolejnych
przesuwane i rozpierane sekcje obudowy zmechanizo-
wylotów z rurociągu.
wanej, a następnie jest prowadzone wypełnianie pustki
W czasie prowadzenia podsadzania, część wody
poeksploatacyjnej. W ścianach z podsadzką hydraulicz-
przesÄ…cza siÄ™ przez tkaninÄ™ filtracyjnÄ… tamy, a jej nadmiar
ną, gdzie krok podsadzki jest duży, sytuacja jest bardziej
odprowadza się przez tzw. okno odpływowe wykonane
w tamie czołowej. Dokonuje się wtedy proces sedymen- skomplikowana. Najpierw kilka razy są prowadzone
czynności związane z urabianiem ociosu i przesuwaniem
tacji materiału podsadzkowego. Nie należy dopuścić, aby
obudowy zmechanizowanej do nowego pola, a następnie
przebiegał on zbyt wolno, ponieważ dochodzi wtedy do
przystępuje się do wypełniania pustki.
dużego spiętrzenia się płynnej mieszaniny za tamą, co może
spowodować jej przerwanie lub nawet zniszczenie.
Podsadzanie musi zostać przerwane do czasu odsą-
czenia się nadmiaru wody lub (w przypadku, gdy są wy- Roboty związane z podsadzaniem są najczęściej
prowadzone na zmianach wydobywczych, ponieważ
grodzone mniejsze przedziały) skierowane do sąsiedniego
często mamy do czynienia z czynnościami lub procesami,
przedziału podsadzkowego.
które kolidują z prowadzeniem wydobycia w ścianie,
np. [1]:
Podsadzanie całego wyrobiska lub wygrodzonego
przedziału kończy się, gdy podsadzka d o s i ę g a do
" zabezpieczanie stropu w polu podsadzkowym lub
stropu wypełnianej przestrzeni. Istotnym problemem
między sekcjami obudowy zmechanizowanej,
do rozwiÄ…zania, w przypadku prowadzenia eksploatacji
" duża ilość wody płynąca przez ścianę w trakcie prowa-
z podsadzkÄ… hydraulicznÄ…, jest odprowadzenie wody
popodsadzkowej, która najczęściej jest mocno zanie- dzenia podsadzania  utrudnia lub nawet uniemożliwia
normalną pracę przenośnika ścianowego i maszyny
czyszczona ziarnami materiału podsadzkowego, gliny,
urabiajÄ…cej,
kawałkami węgla, skały płonnej itp.
WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010 125
do 2,3 m
" rozparcie tamy podsadzkowej o sekcje obudowy zme- Innymi robotami  wykonywanymi w trakcie eksplo-
chanizowanej  przesunięcie obudowy może osłabić atacji ściany podsadzkowej  podobnie jak w ścianach
tamę. z zawałem stropu, są czynności związane z rabowaniem
lub utrzymaniem chodników przyścianowych, transportem
W ścianach prowadzonych z podsadzką hydrauliczną różnych materiałów niezbędnych do prowadzenia eks-
najczęściej stosuje się czterozmianowy system pracy: ploatacji oraz konserwacją, przeglądami i ewentualnymi
dwie zmiany wydobywcze z uzyskiwaniem postępu remontami maszyn i urządzeń.
ściany i otwarcia stropu, jedna zmiana z wykonywaniem
zabezpieczenia stropu i budowÄ… tam podsadzkowych oraz
czwarta zmiana z prowadzeniem podsadzania pustek
poeksploatacyjnych.
Dąży się do tego, by kompletny cykl produkcyjny za-
Literatura
mknąć w jednej dobie. Może to być trudne do uzyskania
w przypadku występowania niezbyt dobrych warunków
1. Ostrihansky R.: Eksploatacja podziemna złóż węgla ka-
stropowych, co wymusza wykonywanie większej liczby
miennego. Wydaw.  ÅšlÄ…sk , Katowice 1996
obudowy zabezpieczającej pole podsadzkowe i uniemoż- 2. Piechota S.: Technika podziemnej eksploatacji złóż
i likwidacji kopalń. AGH WN-D, Kraków 2008
liwia stosowanie przesuwnych tam podsadzkowych.
qð MiesiÄ™cznik  WiadomoÅ›ci Górnicze jest czasopismem naukowo-technicznym prezentujÄ…cym zagadnienia techniki,
ekonomiki i organizacji górnictwa. Czasopismo to znajduje się w wykazie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyż-
szego wybranych czasopism punktowanych z liczbą punktów  4 za umieszczone w nim publikacje naukowe.
qð ArtykuÅ‚y naukowo-badawcze i przeglÄ…dowe, skÅ‚adane w Redakcji, powinny dotyczyć tematów ważnych z naukowego
i przemysłowego punktu widzenia. Powinny być napisane zwięz
le, poprawną polszczyzną. W szczególności w ich ukła-
dzie powinien być wyróżniony cel pracy, rozwinięcie tematu, podsumowanie wyników i wnioski. W pracach badawczych
powinna być wyróżniona część doświadczalna zawierająca opis badanych materiałów, opis stosowanej aparatury i metod
analitycznych.
qð Redakcja przyjmuje do publikacji tylko prace oryginalne, niepublikowane wczeÅ›niej w innych czasopismach.
qð Do tekstu pracy należy doÅ‚Ä…czyć w jÄ™zyku polskim obszerne streszczenie (okoÅ‚o 200 słów) zawierajÄ…ce cel
i wnioski pracy oraz wykaz słów kluczowych (3-6 słów).
qð ArtykuÅ‚y mogÄ… być ilustrowane rysunkami i fotografiami, jednak ich liczbÄ™ należy ograniczyć do najniezbÄ™dniejszych.
Rysunki powinny być wykonane komputerowo i dostarczone wraz z wydrukiem i dyskietką, każdy jako odrębny plik.
Przyjmuje się, że rysunki zostały wykonane w jednym z programów, który w nazwie pliku dodaje rozszerzenie *.cdr, *.ai.
Fotografie (zdjęcia), jeżeli są załączone do artykułu jako zeskanowany plik komputerowy, powinny być zapisane jako
*.tif lub *.jpg. Bardzo ważne, aby rozdzielczość efektywna skanowania wynosiła 300 dpi. Ilustracje skanowane jak dla
internetu (tj. takie, które mają rozdzielczość 72 dpi) nie będą publikowane, gdyż technicznie nie jest możliwe uzyskanie
dobrej jakości druku takich ilustracji.
qð Wykresy najlepiej wykonać programem Excel z pakietu MS Office, rozszerzenie *.xls. Do wykresów należy zaÅ‚Ä…czyć
tablice z danymi, z których te wykresy wykonano. Każdy wykres ma być odrębnym plikiem.
qð Tablice zamieszczane w artykule powinny być zapisane jako odrÄ™bne pliki. Najkorzystniej jeÅ›li bÄ™dÄ… zapisane w formacie
Word for Windows 97/2000/XP, tj. *.doc
qð ImiÄ™ i nazwisko Autora lub Autorów należy umieÅ›cić w lewym, górnym rogu pierwszej strony. Na dole tej strony jako
przypis powinien być wskazany Autor (gdy jest ich więcej niż jeden) i adres do korespondencji z podaniem miejsca pracy
Autora, adresu pocztowego, telefonu, faksu, względnie adresu elektronicznego.
qð Każdy nadesÅ‚any artykuÅ‚ podlega recenzji, o wyniku której redakcja powiadamia Autora.
Nieustosunkowanie się do propozycji recenzenta najpóz
niej w ciągu trzech miesięcy
uważa się za rezygnację z publikacji.
We wszystkich sprawach  budzących wątpliwości  prosimy skontaktować się z Redakcją telefonicznie:
(032) 757 21 42 wew. 25 lub 23.
126 WIADOMOŚCI GÓRNICZE 2/2010