Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania LABORATORIUM Temat: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania 1. WPROWADZENIE Proces wytwarzania części na obrabiarkach skrawajÄ…cych wiąże siÄ™ generowaniem ciepÅ‚a w zespoÅ‚ach ruchowych. Wydajna i dokÅ‚adna obróbka wymaga obecnie stosowania coraz wyższych prÄ™dkoÅ›ci ruchów głównych, posuwowych i pomocniczych a także wysokiej sztywnoÅ›ci obrabiarki. Powoduje to wzrost strat mocy w ogniwach kinematycznych a tym samym wzrost temperatury i odksztaÅ‚ceÅ„ cieplnych obrabiarki. Cieplne bÅ‚Ä™dy obróbki zależą w głównej mierze od konstrukcji wrzeciennika, ukÅ‚adów posuwu wraz z suportem narzÄ™dziowym, a także Å‚oża. W odniesieniu do zespoÅ‚u wrzeciennika wbudowany silnik elektryczny napÄ™dzajÄ…cy wrzeciono generuje straty mocy dochodzÄ…ce nawet do kilku kilowatów. Aożyska wrzeciona nie tylko w rozwiÄ…zaniach wysokoobrotowych, ale też w rozwiÄ…zaniach preferujÄ…cych wysokÄ… sztywność sÄ… zródÅ‚ami ciepÅ‚a przysparzajÄ…cymi wiele problemów. DziaÅ‚anie zródeÅ‚ ciepÅ‚a we wrzecienniku prowadzi do przemieszczeÅ„ cieplnych korpusu i wrzeciona, a to wpÅ‚ywa na bÅ‚Ä™dy obróbki. W ukÅ‚adach posuwu narzÄ™dzia stosowane sÄ… czÄ™sto zespoÅ‚y Å›ruba-nakrÄ™tka toczna. CiepÅ‚o generowane przy ruchu posuwowym nagrzewa zarówno Å›rubÄ™ tocznÄ… jak i korpusy suportu, zatem rozszerzalność cieplna powodujÄ™ zmianÄ™ pozycji narzÄ™dzia w czasie pracy. W obrabiarkach istnieje wiele zjawisk cieplnych, które powodujÄ…, że struktura mechaniczna obrabiarki nie jest stabilna, gdyż w warunkach realizacji procesu technologicznego dochodzi do zmian wymiarów i geometrii konstrukcji (rys.1). o µm µ µ µ C Rys.1. Nagrzewanie siÄ™ i odksztaÅ‚cenia zespołów centrum obróbkowego Rys.1 Temperatury i przemieszczenia cieplne obrabiarki 1 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania Przemieszczenia cieplne narzÄ™dzia oraz wrzeciona w istotny sposób wpÅ‚ywajÄ… na bÅ‚Ä…d wykonania przedmiotu. Badania dowodzÄ…, że udziaÅ‚ bÅ‚Ä™du cieplnego w caÅ‚kowitym bÅ‚Ä™dzie wykonania części wynosi od 40% do 70%. W obróbce precyzyjnej niepożądane przemieszczenia cieplne powinny być nadzorowane oraz eliminowane aby zapewnić wymaganÄ… dokÅ‚adność. JednÄ… z metod redukcji wpÅ‚ywu odksztaÅ‚ceÅ„ cieplnych jest kompensacja cieplnego bÅ‚Ä™du obróbki. Celem ćwiczenia jest poznanie metody kompensacji bÅ‚Ä™dów opartej na poÅ›rednich pomiarach temperatury rzeczywistej obrabiarki. 2. METODA KOMPENSACJI BADÓW TERMICZNYCH Kompensacja bÅ‚Ä™du cieplnego nie sÅ‚uży zmniejszeniu wielkoÅ›ci odksztaÅ‚ceÅ„ cieplnych obrabiarki. Metoda ta ma na celu redukcjÄ™ wpÅ‚ywu przemieszczeÅ„ cieplnych na dokÅ‚adność obróbki. Åšledzenie wartoÅ›ci i trendu tych przemieszczeÅ„ podczas obróbki umożliwia modyfikacjÄ™ pÅ‚ożenia narzÄ™dzia poprzez sterowanie NC tak aby przewidywana niepożądana cieplna zmiana poÅ‚ożenia narzÄ™dzia wzglÄ™dem przedmiotu obrabianego zostaÅ‚a wyeliminowana. BezpoÅ›rednie metody kompensacji polegajÄ… na pomiarze przemieszczenia cieplnego i wprowadzenie odpowiedniego przesuniÄ™cia korekcyjnego do ukÅ‚adu NC obrabiarki. WadÄ… jest bardzo trudny pomiar w przestrzeni skrawania, czÄ™ste przerwania procesu skrawania. Jest ona rzadko używana PoÅ›rednie metody kompensacji polegajÄ… na prognozowaniu przemieszczenia cieplnego na podstawie pomiaru temperatur i wprowadzenie odpowiedniego przesuniÄ™cia korekcyjnego. Zalety: Nadzorowanie przemieszczeÅ„ cieplnych w czasie rzeczywistym bez koniecznoÅ›ci przerywania procesu skrawania, Å‚atwość pomiaru temperatury. Wady: Konieczność opracowania matematycznego modelu przemieszczeÅ„ cieplnych obrabiarki w oparciu o badania eksperymentalne. Konieczność wyposażenia obrabiarki w sensory i ukÅ‚ad pomiaru temperatur. Etapy realizacji poÅ›redniej metody kompensacji a. Identyfikacja bÅ‚Ä™dów termicznych obrabiarki NiezbÄ™dny jest eksperyment dla pomiaru przemieszczeÅ„ i temperatur obrabiarki w różnych warunkach eksploatacyjnych i w caÅ‚ej przestrzeni roboczej. Wymagana jest optymalna lokalizacja sensorów temperatury. b. Modelowanie bÅ‚Ä™dów termicznych Metody matematycznego modelowania bÅ‚Ä™dów termicznych - Regresja liniowa i nieliniowa - Sieci neuronowe (wielowarstwowe MLP, radialne RBF) - & & & & & & & & 2 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania c. Kompensacja bÅ‚Ä™dów termicznych Prognozowanie aktualnego bÅ‚Ä™du termicznego odbywa siÄ™ na podstawie pomiaru temperatur i wolumetrycznego modelu bÅ‚Ä™dów termicznych. Prognozowany bÅ‚Ä…d termiczny przetwarzany jest na odpowiednie przesuniÄ™cie kompensacyjne (sygnaÅ‚ korekcji) wg. przyjÄ™tej strategii dla NC. STEROWNIK CNC STEROWNIK CNC STEROWNIK CNC "Ti "Ti "Ti "Ti " " " " " " " " " " " " Wolumetryczny Wolumetryczny Wolumetryczny model bledu model bledu model bledu Temperatury Temperatury Temperatury Temperatury Temperatury termicznego termicznego termicznego Sygnal Sygnal Sygnal Kompensacja Kompensacja Kompensacja Kompensacja Kompensacja korekcji korekcji korekcji Rys.2 Ogólny schemat kompensacji bÅ‚Ä™du cieplnego obrabiarki 3. MODEL BADÓW TERMICZNYCH Model oparty na analizie regresji jest matematycznym zwiÄ…zkiem pomiÄ™dzy przyrostem temperatury ("Ti) w wybranych punktach konstrukcji obrabiarki a przemieszczeniem cieplnym (´), ´ = f ("Ti). Funkcja może mieć postać wielomianu k k k ´ = b0 + "Ti + "b "b "Ti2 +"b "Ti"Tj, i ii ij i=1 i=1 i< j gdzie staÅ‚e b0, bi, bii i bij sÄ… współczynnikami regresji. Aby znalezć współczynniki regresji potrzebny jest zestaw danych zwiÄ…zanych z cieplnym zachowaniem siÄ™ obrabiarki w reprezentatywnych warunkach pracy. Dane powinny mieć postać przyrosty temperatury- przemieszczenie. 3.1 Efekty kompensacji poÅ›redniej Zastosowanie metody kompensacji bÅ‚Ä™dów termicznych powoduje zmniejszenie bÅ‚Ä™du termicznego 3 do 10 razy. 3 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania 100 80 60 40 20 0 0 10 20 30 40 displacement x [Å‚Å‚ m] 5 Przemieszczenia cieplne wrzeciona x i y 4 wzglÄ™dem stoÅ‚u frezarki bez korekcji 3 2 1 Przemieszczenia po korekcji 0 -1 -2 -1,5 -1 -0,5 0 0,5 1 Rys.3 PrzykÅ‚ady efektów kompensacji bÅ‚Ä™du displacement x [µm] cieplnego obrabiarki Y Y Y Z Z Z 40 40 20 20 0 0 0 60 120 180 240 300 360 420 480 0 60 120 180 240 300 360 420 480 -20 -20 -40 -40 -60 -60 -80 -80 Z1 after correction Z1 after correction FunctionZ FunctionZ -100 -100 Real displacement Z Real displacement Z z z Spindle Spindle -120 -120 y y time [min] time [min] Sensor Y1 Test bar Sensor Y1 Test bar 20000 Spindle speed [rpm] 15000 Sensor Z1 Sensor Z0 Sensor Z1 Sensor Z0 10000 5000 35mm 35mm 0 4 Å‚Å‚ displacement y [ m] µ displacement y [ m] displacement [um] displacement [um] Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania POMIARY TEMPERATURY PostÄ™py w technice elektronicznej i detekcyjnej doprowadziÅ‚y do powstania różnorodnych termometrów na podczerwieÅ„ (IR) do zastosowaÅ„ przemysÅ‚owych i naukowych. Zrozumienie podstawowych różnić pomiÄ™dzy nimi jest ważne dla wyboru odpowiedniego urzÄ…dzenia do okreÅ›lonego zastosowania. Energia jest promieniowana przez wszystkie obiekty o temperaturze wiÄ™kszej niż zero absolutne. Energia ta roÅ›nie w miarÄ™ jak obiekt staje siÄ™ cieplejszy, co pozwala na pomiar temperatury poprzez pomiar promieniowanej energii, szczególnie promieniowania w części widma elektromagnetycznego okreÅ›lanego jako podczerwieÅ„. Promieniowanie podczerwone jest częściÄ… widma elektromagnetycznego, które obejmuje fale radiowe, mikrofale, Å›wiatÅ‚o widzialne, nadfiolet, promieniowanie gamma i promieniowanie rentgenowskie. Te różne postacie energii sÄ… podzielone na kategorie w zależnoÅ›ci od czÄ™stotliwoÅ›ci lub dÅ‚ugoÅ›ci fal. Należy zauważyć, że Å›wiatÅ‚o widzialne rozciÄ…ga siÄ™ od 0,4 do 0,7 mikrometra, przy promieniowaniu nadfioletowym (UV) o falach krótszych niż 0,4 mikrometra i promieniowaniu podczerwonym o falach dÅ‚uższych niż 0,7 mikrometra, rozciÄ…gajÄ…cym siÄ™ do kilkuset mikrometrów. W praktyce, do pomiarów temperatur metodÄ… IR wykorzystuje siÄ™ zakres 0,5 do 20 mikrometrów. Zgodnie z prawem Planka, intensywność promieniowanej energii jest funkcjÄ… dÅ‚ugoÅ›ci fali. max = 2,89 x 103/T gdzie: max = dÅ‚ugość fali o najwiÄ™kszej energii w mikrometrach, T = temperatura w stopniach Kelvina. W miarÄ™ powiÄ™kszania siÄ™ temperatury dÅ‚ugość fali zwiÄ…zana z energiÄ… szczytowÄ… (najwyższym punktem krzywej) przesuwa siÄ™ ku krótszym dÅ‚ugoÅ›ciom fal. Na przykÅ‚ad, dÅ‚ugość fali o energii szczytowej emitowanej przez obiekt w 2617 stopniach Celsjusza (2890 stopni Kelvina) wynosi: max = 2,89 x 103/2890K = 1,0 µm. EMISYJNOŚĆ Emisyjność (współczynnik emisji (E)) jest definiowana jako stosunek energii wypromieniowanej przez obiekt w okreÅ›lonej temperaturze do energii wyemitowanej przez idealne zródÅ‚o promieniowania, albo ciaÅ‚o czarne, w tej samej temperaturze. Emisyjność ciaÅ‚a czarnego wynosi 1,0. Wszystkie wartoÅ›ci emisyjnoÅ›ci zawierajÄ… siÄ™ w granicach 0,0 do 1,0. ZwiÄ…zane z emisyjnoÅ›ciÄ… sÄ…: współczynnik odbicia (R) - miara zdolnoÅ›ci obiektu do odbijania energii w zakresie podczerwieni, oraz współczynnik przenikania (T) - miara zdolnoÅ›ci obiektu do przepuszczania energii w zakresie podczerwieni. Ponieważ caÅ‚e promieniowanie musi być albo przepuszczone (T), albo odbite (R), albo zaabsorbowane (A) to: A + R + T = 1,0 Jeżeli dany obiekt jest w stanie równowagi cieplnej, nie staje siÄ™ on ani cieplejszy ani zimniejszy. Ilość energii, jakÄ… on emituje musi być wtedy równa iloÅ›ci energii jakÄ… absorbuje, tak wiÄ™c A (absorpcja) = E (emisyjność). Z podstawienia otrzymujemy: E + R + T = 1,0 Jeżeli jakiekolwiek dwie z tych wartoÅ›ci sÄ… znane, trzecia jest Å‚atwa do okreÅ›lenia. 5 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania PRZENIKANIE W niektórych zastosowaniach, szczególnie w wypadku szkÅ‚a i cienkich tworzyw sztucznych, przepuszczalność staje siÄ™ bardzo ważnym czynnikiem. Jeżeli potrzebne jest zmierzenie temperatury tych substancji przy użyciu metody IR, musi być wybrana dÅ‚ugość fali, przy której materiaÅ‚ jest nieprzezroczysty lub prawie nieprzezroczysty. CzÄ™sto pożądany jest pomiar temperatury pod powierzchniÄ… jakiegoÅ› obiektu. Jest to możliwe, kiedy materiaÅ‚ jest częściowo przezroczysty na dÅ‚ugoÅ›ci fali pomiaru. Dla dokonania pomiarów temperatury obiektów poprzez okienko szklane lub kwarcowe, muszÄ… być wykorzystane fale stosunkowo krótkie, w celu skorzystania ze zdolnoÅ›ci takich okienek do przepuszczania dużego procentu energii w zakresie podczerwieni o tych dÅ‚ugoÅ›ciach fal. ABSORPCJA ATMOSFERYCZNA Jednym z pierwszych warunków branych pod uwagÄ™ przy wyborze zakresu widmowego (zakresu dÅ‚ugoÅ›ci fal, w którym przyrzÄ…d jest czuÅ‚y na promieniowanie podczerwone) jest absorpcja atmosferyczna. Pewne skÅ‚adniki atmosfery, takie jak para wodna, CO2 i inne materiaÅ‚y pochÅ‚aniajÄ… promieniowanie podczerwone o okreÅ›lonych dÅ‚ugoÅ›ciach fal, zwiÄ™kszajÄ…c ilość energii absorbowanej wraz z odlegÅ‚oÅ›ciÄ… pomiÄ™dzy mierzonym obiektem a przyrzÄ…dem pomiarowym. Dlatego też, jeżeli te czynniki absorbujÄ…ce zostanÄ… zignorowane, przyrzÄ…d może poprawnie odczytywać temperaturÄ™, kiedy bÄ™dzie znajdowaÅ‚ siÄ™ blisko obiektu, lecz wskaże o kilka stopni mniej z wiÄ™kszej odlegÅ‚oÅ›ci, ponieważ wyÅ›wietlana temperatura bÄ™dzie stanowić wartość Å›redniÄ… temperatury obiektu i temperatury atmosfery. Na odczytywanÄ… wielkość mogÄ… wpÅ‚ywać zmiany wilgotnoÅ›ci lub obecność pary albo okreÅ›lonych innych gazów. Na szczęście, istniejÄ… okna w widmie promieniowania podczerwonego, które pozwalajÄ… na pomijanie tych absorpcji. OPTYKA Wielkość celu i jego odlegÅ‚ość majÄ… istotne znaczenie dla dokÅ‚adnoÅ›ci wiÄ™kszoÅ›ci termometrów IR. Każdy przyrzÄ…d IR posiada pole widzenia (kÄ…t patrzenia), dla którego bÄ™dzie on uÅ›redniaÅ‚ wszystkie widziane temperatury. Ponieważ wiÄ™kszość termometrów IR posiada optykÄ™ o staÅ‚ej ogniskowej, minimalna plamka pomiarowa wypada na wyspecyfikowanej odlegÅ‚oÅ›ci ogniskowej miÄ™dzy 50 a 150 cm. Niektóre przyrzÄ…dy o dużym zasiÄ™gu do kontroli izolatorów i transformatorów w wÄ™zÅ‚ach energetycznych posiadajÄ… ogniskowÄ… bardzo dużą. Alternatywnie, wykorzystywane sÄ… Å›wiatÅ‚owodowe ukÅ‚ady optyczne w zastosowaniach specjalnych, kiedy nie ma wystarczajÄ…co dużo miejsca na zamontowanie gÅ‚owicy czujnikowej, albo kiedy silne zakłócenia o czÄ™stotliwoÅ›ciach radiowych mogÄ… spowodować bÅ‚Ä™dne odczyty EMISYJNOŚĆ Idealna powierzchnia do pomiarów temperatury metodÄ… IR powinna mieć emisyjność 1,0. Taki obiekt nazywany jest ciaÅ‚em czarnym lub ciaÅ‚em idealnie promieniujÄ…cym / absorbujÄ…cym. W wypadku takich obiektów R = T = 0. Termin ;ciaÅ‚o czarne; jest nieco mylÄ…cy, ponieważ kolor, jako pojÄ™cie zwiÄ…zane ze znacznie krótszymi falami zakresu widzialnego, w zakresie podczerwieni nie ma sensu. Jednakże w praktyce, wiÄ™kszość ciaÅ‚ jest albo ciaÅ‚ami szarymi (które majÄ… emisyjność mniejszÄ… od 1,0, lecz takÄ… samÄ… na wszystkich dÅ‚ugoÅ›ciach fal), albo ciaÅ‚ami nie szarymi (które majÄ… emisyjnoÅ›ci zmieniajÄ…ce siÄ™ w 6 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania zależnoÅ›ci od dÅ‚ugoÅ›ci fal oraz/albo temperatury). Ten ostatni rodzaj obiektu może powodować poważne problemy w dziedzinie dokÅ‚adnoÅ›ci pomiarów temperatur, ponieważ wiÄ™kszość termometrów IR matematycznie przeksztaÅ‚ca zmierzonÄ… energiÄ™ podczerwieni na temperaturÄ™. Jako że obiekt o emisyjnoÅ›ci 0,7 emituje tylko 70% dostÄ™pnej energii, temperatura wskazywana bÄ™dzie niższa niż temperatura rzeczywista. Producenci termometrów IR zazwyczaj rozwiÄ…zujÄ… ten problem instalujÄ…c kompensator emisyjnoÅ›ci, kalibrowany regulator wzmocnienia, który zwiÄ™ksza wzmocnienie sygnaÅ‚u z detektora podczerwieni tak aby skompensować stratÄ™ energii spowodowanÄ… przez emisyjność mniejszÄ… od jednoÅ›ci. Ta sama regulacja może być wykorzystana do skorygowania strat przy przechodzeniu promieniowania podczerwonego przez okienka, dym, pyÅ‚ lub opary. Na przykÅ‚ad, ustawienie kompensatora na 0,5 dla obiektu o takiej emisyjnoÅ›ci spowoduje zwiÄ™kszenie wzmocnienie o współczynnik równy 2. JeÅ›li okienko wziernikowe jest wykorzystywane do celowania termometru na obiekt znajdujÄ…cy siÄ™ w komorze próżniowej, a współczynnik przenoszenia energii przez to okienko wynosi 40% (T = 0,4), bÅ‚Ä™dy nakÅ‚adajÄ… siÄ™ na siebie, tak że ustawienie netto kompensatora powinno wynieść 0,5 x 0,4 = 0,2. WynikÅ‚e z tego wzmocnienie równe 5 skompensuje wszystkie straty energii. EMISYJNOŚĆ A DAUGOŚĆ FALI W wypadku wielu materiałów, szczególnie organicznych, emisyjność nie zmienia siÄ™ znacznie wraz z dÅ‚ugoÅ›ciÄ… fal. Inne materiaÅ‚y, takie jak szkÅ‚o i cienkie folie z tworzyw sztucznych, wykazujÄ… znaczne straty przenoszenia energii podczerwieni na niektórych dÅ‚ugoÅ›ciach fal, szczególnie w zakresie fal krótszych. Metale, prawie we wszystkich wypadkach, wykazujÄ… siÄ™ wiÄ™kszym współczynnikiem odbicia na dÅ‚uższych falach, stÄ…d ich emisyjność poprawia siÄ™ wraz ze skracaniem siÄ™ dÅ‚ugoÅ›ci fal. Problemy powstajÄ… w wypadku metali o niskich temperaturach, gdy najkrótsza użyteczna dÅ‚ugość fali zależy od punktu, w którym ilość istniejÄ…cej energii jest niewystarczajÄ…ca do wytworzenia odpowiedniego sygnaÅ‚u wyjÅ›ciowego z detektora. W takich wypadkach konieczny jest kompromis. Emisyjność wiÄ™kszoÅ›ci substancji organicznych (drewno, materiaÅ‚y tekstylne, tworzywa sztuczne itp.) wynosi w przybliżeniu 0,95. Metale o gÅ‚adkiej, wypolerowanej powierzchni majÄ… emisyjnoÅ›ci dużo niższe od 1,0. Emisyjność materiaÅ‚u może być okreÅ›lona w jeden z nastÄ™pujÄ…cych sposobów: Nagrzać w piecu próbkÄ™ materiaÅ‚u do znanej temperatury, okreÅ›lonej za pomocÄ… precyzyjnego czujnika umieszczonego w tym piecu, oraz zmierzyć temperaturÄ™ obiektu termometrem IR. Użyć regulacji kompensatora emisyjnoÅ›ci do wymuszenia wskazania poprawnej temperatury. Stosować tÄ™ wartość emisyjnoÅ›ci w pózniejszych pomiarach tego materiaÅ‚u. W przypadku stosunkowo niskich temperatur (do okoÅ‚o 2500C), kawaÅ‚ek taÅ›my maskujÄ…cej może być umieszczony na powierzchni obiektu i mierzona jest temperatura tej taÅ›my maskujÄ…cej za pomocÄ… termometru IR z nastawÄ… emisyjnoÅ›ci równÄ… 0,95. NastÄ™pnie, należy zmierzyć temperaturÄ™ obiektu i tak wyregulować kompensator emisyjnoÅ›ci, aby wyÅ›wietlacz pokazaÅ‚ poprawnÄ… temperaturÄ™. Stosować tÄ™ wartość emisyjnoÅ›ci w pózniejszych pomiarach tego materiaÅ‚u. W wypadku bardzo wysokich temperatur, można w obiekcie wywiercić otwór, o gÅ‚Ä™bokoÅ›ci co najmniej 6 razy wiÄ™kszej od Å›rednicy. Taki otwór zachowuje siÄ™ jak ciaÅ‚o czarne o emisyjnoÅ›ci równej w przybliżeniu 1,0, a temperatura odczytana przy wycelowaniu termometru IR do wnÄ™trza tego otworu bÄ™dzie poprawnÄ… temperaturÄ… obiektu. Tak jak w przypadku 2, należy użyć kompensatora emisyjnoÅ›ci do okreÅ›lenia prawidÅ‚owej nastawy przy pózniejszych pomiarach temperatury tego obiektu. Kiedy część powierzchni obiektu może być pomalowana np. matowÄ…, czarnÄ… farbÄ… bÄ™dzie miaÅ‚a emisyjność równÄ… okoÅ‚o 1,0. MogÄ… być również zastosowane inne 7 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania powÅ‚oki niemetaliczne, takie jak smar do form, napylenie proszku, dezodorantu i innych. Należy zmierzyć znanÄ… temperaturÄ™ jak poprzednio i wykorzystać regulator emisyjnoÅ›ci do okreÅ›lenia prawidÅ‚owej wartoÅ›ci emisyjnoÅ›ci. Dla wiÄ™kszoÅ›ci materiałów dostÄ™pne sÄ… znormalizowane wartoÅ›ci emisyjnoÅ›ci. APARATURA DO ZDALNEGO POMIARU TEMPERATURY Stanowisko badawcze stanowi obrabiarka oraz pirometr Raynger MX4, współpracujÄ…cy z komputerem PC np. typu laptop (p.rys. 4) oraz kompaktowa kamera termowizyjna MobIR-3 (rys.7). Pirometr (p.rys.5) wyposażony jest w ukÅ‚ad mikroprocesorowy pozwalajÄ…cy zarówno na wykonywanie dyskretnych pomiarów (max 100 pomiarów) i przechowywanie ich w swojej pamiÄ™ci, jak i na ciÄ…gÅ‚Ä… rejestracjÄ™ temperatury obserwowanej powierzchni (p.rys.6). Dodatkowo do pirometru może być doÅ‚Ä…czona dotykowa sonda temperatury, pozwalajÄ…ca na dostrajanie wskazaÅ„ lub na dokonywanie niÄ… pomiarów metodÄ… wrzeciono pirometr wrzeciennik komputer Å‚oże tokarki dotykowÄ…. Rys.4. . Stanowisko badawcze do zdalnych pomiarów i rejestracji temperatury zespołów obrabiarki Rys.5. Pirometr zamocowany w statywie z przewodami zasilajÄ…cymi i komunikacyjnymi 8 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania Tw To Rys.6. Temperatura wirujÄ…cego wrzeciona Tw mierzona pirometrem i temperatura otoczenia To podczas przerywanego cyklu pracy obrabiarki 1) Interfejs USB / zÅ‚Ä…cze Å‚adowania akumulatora 2) Mikrofon 3) Przycisk 4) Przycisk V 5) Przycisk OK 6) Przycisk M 7) Przyciskÿ 8) Przycisk › 9) Przycisk C 10) Przyciskÿ 11) Przycisk zasilania 12) Obiektyw IR 13) Ekran LCD 14) GÅ‚oÅ›ni Rys 7 Kamera termowizyjna MobIR® M3 Specyfikacja techniczna kamery termowizyjnej MobIR® M3 Sensory obrazowe Termiczny: Typ detektora: Mikrobolometryczny UFPA (160x120 px, 35µm) Zakres spektralny: 8-14µm KÄ…ty widzenia/ Ogniskowa: 25° x 19°/12.6mm CzuÅ‚ość termiczna: d"120mK przy 30°C Obraz: Zoom elektroniczny: 2× WyÅ›wietlacz zewnÄ™trzny: Kolorowe wyÅ›wietlacze LCD wysokiej rozdzielczoÅ›ci: 2.2 TFT i 1.2 9 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania Pomiar Zakres pomiarowy: -20°C& +250°C DokÅ‚adność: Ä…2°C lub Ä… 2%wartoÅ›ci odczytanej Tryby pomiarowe: Automatyczne Å›ledzenie najcieplejszego punktu, 1 ruchomy punkt, 1 ruchomy obszar (min, max, Å›rednia), alarm akustyczny, izotermy, profil liniowy temperatury Korekcja pomiaru: Zmienna emisyjność 0.01& 1.00 (w krokach co 0.01), temperatura otoczenia, dystans, wilgotność wzglÄ™dna, itd. Alarm akustyczny: Automatyczny alarm przy przerwie w zasilaniu Wskaznik laserowy Dioda laserowa AlGaInP Warunki Å›rodowiskowe Temperatura pracy: -10°C & +50°C Temperatura przechowywania: -20°C & +60°C Wilgotność: 10 & 95%, bez kondensacji Rys. 8 Interfejs programu do analizy obrazu kamery termowizyjnej MobIR® M3 10 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania PRZEBIEG ĆWICZENIA pomiar temperatury do obliczenia poprawki kompensujÄ…cej przemieszczenie cieplne frezarki Celem pomiaru jest zarejestrowanie pola temperatur w kilku momentach pracy frezarki aby można byÅ‚o przy pomocy funkcji korekcyjnej okreÅ›lić w przybliżeniu wielkość przemieszczeÅ„ cieplnych, które wywoÅ‚ujÄ… cieplny bÅ‚Ä…d obróbki. Y X Rys.9 Widok frezarki oraz obraz pola temperatury belki frezarki uzyskany przez pomiar kamerÄ… IR T2 T3 T1 Rys. 10 Lokalizacja punktów pomiaru temperatury belki frezarki do funkcji korekcyjnej okreÅ›lajÄ…cej przewidywane przemieszczenia cieplne wrzeciona na kierunku X. 11 Instrukcja do laboratorium: Kompensacja bÅ‚Ä™dów cieplnych obrabiarki w procesie wytwarzania 1. Przygotować kamerÄ™ termowizyjna MobIR3 do pomiarów temperatury. 2. Dokonać rejestracji temperatury poczÄ…tkowej frezarki 3. Zaznaczyć punkty pomiaru temperatury T1, T2, T3 na powierzchni belki obrabiarki 4. Uruchomić obrabiarkÄ™ i dokonać rejestracji temperatury w punktach T1, T2, T3 w 40 min oraz w 60 min nagrzewania. Dobrać dla poszczególnych miejsc wÅ‚aÅ›ciwe współczynniki emisyjnoÅ›ci 5. Dokonać eksportu pliku z obrazem pola temperatury do komputera 6. Dokonać analizy obrazu pola temperatury dla okreÅ›lenia wartoÅ›ci temperatur T1,T2,T3 7. Na podstawie przygotowanej funkcji korekcyjnej oraz zmierzonych temperatur obliczyć przemieszczenie cieplne wrzeciona, którego wartość powinna być skompensowana przez ukÅ‚ad pomiarowy, aby zredukować bÅ‚Ä…d obróbki pochodzÄ…cy od rozszerzalnoÅ›ci cieplnej korpusu belki. Postać funkcji do korekcji przemieszczeÅ„ cieplnych gÅ‚owicy frezarki na kierunku X. "Lx= 1,155* "T1+4,18* "T2+4,73* "T3 PrzygotowaÅ‚: ZdzisÅ‚aw Winiarski 12