List Pawła do Kolosan Pozdrowienie 1 Paweł, z woli Bo\ej apostoł Jezusa Chrystusa,1 i Tymote- 2 usz,2 brat, do [mieszkających] w Kolosach świętych3 i 1 wierzących4 braci5 w Chrystusie: Aaska wam i pokój6 od Boga, naszego Ojca.7 Modlitwa dziękczynna 3 Zawsze w naszych modlitwach dziękujemy za was Bogu, Ojcu 4 naszego Pana Jezusa Chrystusa, odkąd usłyszeliśmy o waszej wierze w Jezusie Chrystusie8 i miłości, którą \ywicie dla 5 wszystkich świętych, z powodu nadziei,9 odło\onej wam w 1 Paweł: Zwyczajem staro\ytnej korespondencji było umieszczanie imienia autora na początku listu. Apostoł Jezusa Chrystusa: I w tym Liście, i w Li- ście do Galacjan (1,1.12-13), stając w obliczu herezji, autor podkreśla, \e nie jest samozwańcem, ale \e to sam Bóg zlecił mu zwiastowanie ewange- lii. 2 Tymoteusz wymieniany jest jeszcze na początku w 2 Kor, Flp, 1 i 2 Tm oraz Flm. Trudno określić go mianem współautora (zwłaszcza ze względu na takie wypowiedzi, jak np. 4,18); jego imię pojawia się raczej jako imię osoby podpisującej się pod Listem Pawła. 3 Święty, od gr. hagios, czyli oddzielony (od czegoś, i poświęcony do cze- goś) to człowiek, który odwrócił się od świata i poświęcił Bogu. W tym sensie, i wbrew dość powszechnej opinii, świętym lub oddanym jest ka\dy chrześcijanin, a nie tylko wyjątkowy spośród wielu. 4 Wierzących albo: wiernych braci w Chrystusie. Tekst oryginalny uzasad- nia oba przekłady. 5 Liczba mnoga, bracia, mo\e być w grece przekładana wyra\eniem bracia i siostry. 6 Zob.: Gal 1,3. 7 Niektóre pózniejsze manuskrypty dodają: i od Pana Jezusa Chrystusa . 8 W wyra\eniu o waszej wierze w Jezusie Chrystusie nie chodzi o wiarę w Chrystusa, lecz o to, \e \ycie w Chrystusie pogłębia i rozwija wiarę człowieka oraz o to, \e nasze poleganie na Jezusie Chrystusie sprawia, \e zawarta w ewangelii prawda przynosi owoce (o byciu w Chrystusie czy- tamy między innymi w Rz 6,1-14). 9 Nadzieja to nie jedynie to, co się czuje (Rz 15,4) nadzieja to równie\ to, co jest niezale\nie od uczuć. Treścią nadziei są Bo\e obietnice (Flp 3,20; Dz 23,6; Rz 8,23-24; 2 Kor 5,1; Ef 1,18; Flp 3,21; Tt 1,2; 1 Ts 5,8) str. 2 O, głębokości poznania Boga... niebie, o której ju\ słyszeliście w słowie prawdy ewangelii, 6 która do was dotarła.10 Na całym świecie11 wydaje ona owoce12 i rośnie, i podobnie jest u was od dnia, gdy usłyszeliście i po- znaliście prawdę o łasce Boga.13 7Tak nauczyliście się14 od Epa- frasa,15 naszego ukochanego współsługi; jest on względem 8 was16 wiernym usługującym Chrystusa, on te\ nam unaocznił oraz owoce naszej wiary i miłości (Mt 6,19-21; 2 Tm 4,8; Obj 2-3 1 Kor 3,14-15). Wiara, nadzieja i miłość pojawia się równie\ w Rz 5,2-5; 1 Kor 13,13; Gal 5,5-6; 1 Tm 1,3; 5,8; Hbr 10,22-24. Wiersz ten mo\na rozu- mieć dwojako: (1) Słowa: z powodu nadziei odnoszą się do słowa dzięku- jemy z w. 3. Apostoł dziękuje Bogu, gdy\ wie, \e dzięki wierze Koloseń- czycy będą uczestnikami zło\onego dla nich działu w niebie. (2) Słowa: z powodu nadziei odnoszą się do słów o wierze i miłości Kolosan (w. 4). W tym wypadku Apostoł wyra\ałby myśl, \e nadzieja jest dobrą inspiracją dla wiary i miłości. 10 Lub: która przybyła i jest wśród was. Greckie pareimi (pareimi) wyra\a taką właśnie myśl. 11 Ewangelia nie jest marginesowym doniesieniem lokalnej prasy . W ciągu trzech dziesięcioleci licząc od Piędziesiątnicy dotarła ona do ka\de- go zakątka Imperium Rzymskiego. Przesłanie ewangelii głosi o Chrystu- sie, który jest ten sam wszędzie i względem ka\dego wczoraj, dziś i na wieki (Hbr 13,8). 12 Grecka forma słowa karpofore,w (karpoforeo) zawiera w sobie myśl, \e ewangelia sama w sobie ma moc wydawania owoców (zob. Rz 1,16). 13 Dosł.: łaskę Boga w prawdzie. Poznanie prawdy o łasce Boga i zdanie się na tę prawdę sprawia, \e słowo ewangelii rodzi owoce w \yciu człowieka (Iz 55,11; Rz 1,16; Ef 2,8-10). 14 Tak nauczyliście się lub: tego doświadczyliście, to znacie z doświadczenia w rozumieniu apostoła Pawła uczenie się ma wymiar praktyczny, to znaczy jest doświadczaniem prawdziwości zwiastowanego słowa (1 Kor 4,6; 14,31.35; Ef 4,20; Flp 4,9.11; 1 Tm 5,4; 2 Tm 3,14; Tt 3,14). 15 Epafras: mieszkaniec (Kol 4,12) i prawdopodobnie zało\yciel zboru w Kolosach, ewangelista w pobliskiej Laodycei i Hierapolis (4,13). Paweł kochał go i cenił, nazywając Epafrasa współwięzniem i swoim współpracownikiem (Flm 23n). To Epafras opowiedział przebywającemu w Rzymie Pawłowi o problemie zboru w Kolosach i prawdopodobnie on zainspirował apostoła do napisania niniejszego Listu (ww. 4,8). Jego imię, skrócona forma od Epafroditus (od Afrodyty, greckiej bogini miłości), sugeruje, \e był on człowiekiem nawróconym z pogaństwa. Nie jest to ta sama postać, co Epafrodyt wspomniany w Flp 2,25; 4,18. 16 Względem was albo jak tłumaczą inni zamiast nas, czyli zamiast Pawła i innych jego współpracowników. Wersje te wynikają stąd, \e nie- które manuskrypty zawierają zaimek was, a inne nas. Wersja z was wyra- List św. Pawła do Kolosan str. 3 waszą miłość w Duchu.17 9 Dlatego i my od dnia, gdy [o tym] usłyszeliśmy, nie przestaje- my się za was modlić i prosić18 o napełnienie was poznaniem19 Jego woli we wszelkiej mądrości i duchowym zrozumieniu20 10 po to, byście postępowali w sposób godny Pana21 dla całkowi- tego przypodobania się [Jemu],22 wydając owoc w ka\dym do- brym czynie i pogłębiając poznanie Boga, 11pokrzepieni wszel- ką mocą zgodną z potęgą Jego chwały, prowadzącą do wytrwa- \a myśl, \e Epafras, wysłannik zboru i wierny sługa jego członków, po- magając Pawłowi pokazuje czynem, jak bardzo kochają go Kolosanie. Wersja z nas wyra\a myśl, \e Epafras w zastępstwie Pawła wiernie słu\y Kolosanom. 17 Miłość rozlana jest w naszych sercach przez Ducha Świętego (Rz 5,5). Paweł przedstawia ją nie jako naturalną dyspozycję człowieka, lecz jako owoc Ducha Świętego (Gal 5,22). Wysiłek wzbudzenia w sobie miłości mo\e być bezowocny, gdy\ na drogach miłowania wa\ne jest nie samo miłowanie, lecz Ten, który jest jego zródłem. Miłości nie mamy szukać w naszej duszy; to duszę mamy otwierać dla Osoby, która kocha nas i będzie kochać przez nas. 18 Z modlitwy Pawła (ww. 9-14), której osobisty charakter wyra\a grecka forma słowa prosić, wyłania się obraz chrześcijańskiego \ycia: Jako chrześcijanin przynale\ę do Królestwa Jezusa Chrystusa (w. 13); moim fundamentem jest moc charakterystyczna dla potęgi Jego chwały (w. 11; por.: 1 Kor 2,5; Ef 1,19-20); moje \ycie przenika atmosfera cierpliwości, wytrwałości, radości i dziękczynienia (ww. 11-14, por.: 1 Ts 5,16nn; Hbr 6,11n; Jk 1,2-4); moim celem jest dą\enie do pełnego poznania woli Boga (w. 9), która ma prowadzić do twórczego \ycia (w. 10); świadectwo mo- jego \ycia polega na postępowaniu właściwym Panu, szafowaniu danymi mi przez Niego mo\liwościami (w. 10; por.: Ef 2,10; Flp 2,12-13). O taki kształt \ycia mo\emy się modlić nieustannie. 19 Pełne poznanie Boga jest dla człowieka za trudne (zob. w. 10), jednak pełnia poznania woli Bo\ej odnośnie naszego \ycia i powołania nie jest procesem nieskończonym ani niedoścignionym ideałem. Poznanie Jego woli w sensie biblijnym to coś więcej ni\ wiedza; to poznanie łączy się z doświadczeniem i ze skutkami w postaci \ycia godnego Pana. 20 Lub: ...abyście zostali napełnieni poznaniem jego woli [wyra\ającym się] we wszelkiej mądrości i duchowym zrozumieniu. 21 W Listach napotykamy jeszcze zwroty: godny powołania (Ef 4,1), ewan- gelii (Flp 1,27), Boga (1 Ts 2,12). 22 Postępować w sposób godny Pana dla całkowitego przypodobania się Jemu w słowach tych daje o sobie znać estetyczny wymiar etyki chrze- ścijańskiej (zob. 3,1nn). str. 4 O, głębokości poznania Boga... łości i cierpliwości we wszystkim. Z radością 12dziękujcie Ojcu, który nas przysposobił do udziału w dziedzictwie23 świętych w 13 światłości;24 On nas wyratował od władzy ciemności i prze- 14 niósł do Królestwa25 swego umiłowanego Syna, w którym mamy odkupienie,26 przebaczenie grzechów. Fundamentalne znaczenie Osoby i dzieła Jezusa Chrystusa27 15 On jest obrazem28 niewidzialnego Boga, pierworodnym wszelkiego stworzenia,29 23 Albo: który nam umo\liwił (lub nas uprawnił) do korzystania z działu świętych w światłości. Naszym dziedzictwem są dobra, z których będzie- my korzystać wraz z nastaniem pełni odkupienia (Rz 8,17.23; 1 Kor 15,53; 2 Kor 5,4; por. Joz 14,1). 24 Światłość: jest symbolem świętości (Mt 5,14; 6,23; Dz 26,18; 1 J 1,5), prawdy (Ps 36,8; 119,105.130; 2 Kor 4,6), miłości (Jk 1,17; 1 J 2,9n), chwały (Iz 60,1-3; 1 Tm 6,16) i \ycia (J 1,4). Zgodnie z takim rozumie- niem, światłość jest cechą charakterystyczną Boga (1 J 1,5), Chrystusa (J 8,12) i chrześcijanina (Ef 5,8). Królestwo światłości jest przeciwieństwem mocy ciemności (w. 13). 25 Królestwo: W tym wypadku odnosi się do tej sfery panowania Boga, w której On jest wyłącznym Władcą. Przynale\ność do tej sfery jest dla chrześcijanina zródłem bezpieczeństwa (jest on prawdziwie wolny od ciemności), a jednocześnie wyznacza kierunek jego \ycia (jest on praw- dziwie wolny do posłuszeństwa Panu). 26 Odkupienie oznacza uwolnienie nas od konsekwencji grzechu (zob.: Rz 6,23) oraz od naszego zaprzedania grzechowi (Rz 7,14) Chrystus zgła- dził nasz grzech na krzy\u Golgoty (J 1,29); wolność od grzechu staje się naszym udziałem, gdy w wierze uto\samiamy się z Nim w Jego śmierci i zmartwychwstaniu (Rz 6,2-7). Z odkupieniem nierozerwalnie łączy się odpuszczenie grzechów (zob. równie\: Dz 10,34; 26,18; Rz 4,25; Hbr 9,22). 27 Wiersze 15-20 są być mo\e hymnem wczesnego Kościoła, akcentującym fundamentalne znaczenie Osoby i dzieła Jezusa Chrystusa w odniesieniu do stworzenia (ww. 15-17) i zbawienia (ww. 18-20). Paweł powołuje się na jego treść w swej argumentacji przeciw herezji. 28 Podobnie Paweł określa Jezusa w 2 Kor 4,4 (gr. eikon). Pewien wgląd w głębię u\ytego tu słowa dają nam takie teksty, jak: J 1,18; 14,9; Hbr 1,3. Niewidzialny Bóg objawia się w Chrystusie i jest taki, jakim rozpoznaje- my Go w Nim (zob. tak\e: J 10,30; 14,11). 29 Pierworodny stworzenia nie znaczy: pierwszy stworzony, lecz zgodnie z w. 16 i 17 zrodzony, by być gruntem, przyczyną, autorem, uzasadnie- List św. Pawła do Kolosan str. 5 16 poniewa\ w Nim zostało stworzone wszystko, co jest w niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy rządy, czy zwierzchności, czy władze; wszystko zostało stworzone przez Niego i dla Niego.30 17 On sam jest przed31 wszystkim i w Nim wszystko współistnieje;32 18 On te\ jest Głową Ciała, Kościoła; On jest początkiem, pierworodnym z umarłych,33 aby we wszystkim dostąpić pierwszeństwa, 19 gdy\ w Nim [Bóg]34 zapragnął zawrzeć wszelką pełnię35 20 i przez Niego całkowicie pojednać ze sobą wszystko, co jest na ziemi i w niebie, wprowadzając pokój przez krew Jego krzy\a.36 niem i celem wszystkiego. Słowo pierworodny oznacza bowiem nie tylko pierwszeństwo co do czasu, ale tak\e co do rangi. 30 Autor Listu wyraznie podkreśla, \e cały porządek anielski i wszelkie mo\liwe hierarchie władzy, mogące z powodu wpływu fałszywych na- uczycieli budzić zainteresowanie Kolosan (2,18), podlegają Chrystu- sowi i od Niego całkowicie zale\ą. 31 Przed, gr. pro, mo\e się odnosić do pierwszeństwa w odniesieniu do czasu oraz w odniesieniu do rangi (por.: J 1,1-2; 8,58). 32 Tzn. podtrzymywane w swoim istnieniu i stanowiące spójną całość. Chry- stus jest tym, w którym cały wszechświat łączy się ze sobą. 33 Początkiem nowego stworzenia (1 Kor 15,45nn). ...pierworodnym z umar- łych, tzn. (1) pierwszym wzbudzonym z martwych w nowym, duchowym ciele (1 Kor 15,20.44), w odró\nieniu od tych, którzy zostali wzbudzeni, by ponownie umrzeć (2 Krl 4,35; Ak 7,15; J 11,44; Dz 9,36-41; 20,7-11); (2) pierwszym zrodzonym z duchowo martwych (Ef 2,1nn). 34 Za dodaniem słowa Bóg przemawia 2 Kor 5,19. 35 Pełnia: słowo to odnosi się albo do pełni boskości albo do wszelkich w tym nadnaturalnych i zbawczych czynników decydujących o losie i wiecznym \yciu człowieka. Znane jest te\ odnoszenie pełni do Kościoła w ró\nych przejawach jego \ycia. 36 Pojednanie odnosi się nie tylko do spraw ziemi, ale równie\ nieba. Reali- zuje się ono w doświadczeniu wszelkiego stworzenia w odpowiedzi na je- go osobistą wiarę. Bóg, w swojej wszechwiedzy, nie widział innej drogi do pokoju z człowiekiem jak tylko przez krzy\ i przez przelaną na nim krew Tego, w którym zamieszkał swoją pełnią. str. 6 O, głębokości poznania Boga... Udział Kolosan w pojednaniu 21 I was, niegdyś obcych i wrogich w myśleniu skupionym na złych czynach,37 22teraz całkowicie pojednał38 w Jego ziemskim ciele przez śmierć, aby was przed sobą postawić jako świętych, 23 nieskazitelnych i nienagannych, jeśli tylko nieprzerwanie trwać będziecie w wierze, ugruntowani, stali i nieporuszeni dzięki nadziei płynącej z ewangelii, którą usłyszeliście zwia- stowaną ka\demu stworzeniu pod niebem i której ja, Paweł, zostałem sługą. Paweł zwiastun Bo\ej tajemnicy 24 Teraz raduję się w cierpieniach za was i ze swojej strony do- pełniam w moim ciele niedostatku udręk Chrystusa39 za Jego Ciało, którym jest Kościół 25i którego sługą zostałem zgodnie z powierzonym mi przez Boga zadaniem, abym względem was wypełnił Słowo Bo\e, 26tajemnicę,40 zakrytą od wieków i poko- 27 leń, a teraz objawioną Jego świętym, którym Bóg zechciał oznajmić, jak wielkie jest wśród pogan bogactwo chwały tej tajemnicy, którą jest Chrystus w was,41 nadzieja chwały. 28Jego 37 Słowa te oddają obojętność, obcość i wrogość ludzkiej logiki i ideałów względem wszystkiego, co Bo\e. 38 Teraz całkowicie pojednał... jeśli tylko nieprzerwanie trwać będziecie w wierze: wiersze 22 i 23 akcentują z jednej strony Bo\ą inicjatywę w pojednaniu; z drugiej zaś strony, kładą nacisk na potrzebę trwania w wie- rze; taka bowiem postawa umo\liwia pojednanemu udział w szczęściu, które łączy się z realizacją Bo\ych zamysłów względem niego. 39 Tym bardziej Kościół zbli\y się do pełni, w im większym stopniu dopełni się na moim ciele to, czego mi jeszcze brak z pełni cierpień, których do- znał Chrystus. Cierpienia cierpiących w imię Chrystusa są ziarnem, z któ- rego wyrasta Kościół (zob.: 4,13). 40 Plany Bo\e pozostają tajemnicą, jeśli nie zostaną objawione w Słowie Bo\ym. Słowo tajemnica (gr. mysterion) było popularnym słowem grec- kich misteriów religijnych. Oznaczało ono wiedzę tajemną dostępną dla wybranych. Paweł natomiast zawsze łączy to słowo z takimi wyrazami, jak: objawiona, oznajmiona (Ef 1,9), objawienie (Rz 16,25), dając wyraz- nie do zrozumienia, \e Bo\ą tajemnicą nie jest wiedza tajemna dostępna dla nielicznych, lecz Chrystus i Jego dzieło odkupienia zwiastowane ka\- demu człowiekowi. 41 Chrystus w was... myśl zawarta w tym wyra\eniu jest dla chrześcijań- stwa zarówno podstawą wewnętrznego \ycia, jak i drogowskazem co- dziennego postępowania. List św. Pawła do Kolosan str. 7 to zwiastujemy, napominając ka\dego człowieka i nauczając ka\dego człowieka z całą mądrością, by przedstawić ka\dego 29 człowieka jako doskonałego w Chrystusie;42 nad tym te\ się trudzę, stając do walki wsparty Jego działaniem, które się z mocą we mnie przejawia.43 ROZDZIAA 2 Troska i modlitwa o właściwy rozwój duchowy Kolosan 1 Chcę bowiem, abyście wiedzieli, jak wielkie zmagania podej- muję ze względu na was i tych, którzy są w Laodycei,44 i tych 2 wszystkich, którzy mnie osobiście nie poznali, aby ich serca doznały zachęty, byli zjednoczeni w miłości i [dą\yli] do całego bogactwa całkowitej pewności płynącej ze zrozumienia, do 3 dogłębnego poznania tajemnicy Boga, Chrystusa,45 w którym 42 Chrystus w nas nie wyklucza potrzeby napominania i nauczania, duszpa- sterstwa i Kościoła, który jest środowiskiem chrześcijańskiego rozwoju ku doskonałości (lub dojrzałości). Słowa te uczą nas, co ma być celem pracy duszpasterskiej i nauczającej: ma ona być obliczona na osiągnięcie przez wierzącego dojrzałości w Chrystusie. 43 Nasz trud jest tylko i a\ walką owocną na tyle, na ile skutecznie przejawia się w nas Jego działanie. Powinniśmy zatem robić wszystko, by usuwać wszelkie bariery i przeszkody z drogi obecnego w nas Chrystusa. Paweł mo\e być przykładem usuwania tych barier jako człowiek, którym Bóg rzucił o ziemię (Dz 9,3-4), by rozbić jego wyobra\enia o Bogu i o ludz- kich mo\liwościach (Dz 9,15; 20,24; Flp 3,7nn). Z Listów Apostoła wyni- ka, \e bariery te to: niepełne ofiarowanie siebie Bogu i patrzenie na \ycie po staremu (Rz 12,1-2); uwikłanie w to, co pospolite (2 Tm 2,4.21); nieznajomość celu drogi, brak dyscypliny co do czasu, pracy, \ycia du- chowego (1 Kor 9,26-27). 44 List do Kolosan miał być odczytany równie\ w Laodycei (obecnie Pa- mukkale), le\ącej 18 km od miasta adresatów Listu. Nale\y dą\yć do two- rzenia zborów lokalnych jak najbli\ej miejsca zamieszkania jego człon- ków. 45 Zdrowy duchowy rozwój to proces coraz głębszego rozpoznawania w Jezusie Chrystusie podstaw naszego nowego jestestwa. W procesie tym poznaję: (1) Co się w Nim ze mną dokonało (ww. 7, 11, 13, 14, 15-22); (2) Do czego w Nim jestem zdolny (ww. 17, 19); (3) Co mam w Nim do objęcia w posiadanie? (ww. 2, 3, 12; por.: Flp 3,7nn). Na podstawie tej krótkiej informacji o treści modlitwy apostoła, mo\emy wnioskować, \e praktycznie: (a) Duchowy rozwój zaczyna się od modli- str. 8 O, głębokości poznania Boga... są ukryte wszystkie skarby mądrości i poznania.46 Ostrze\enie przed fałszywą nauką 4 Mówię o tym, aby was nikt nie zwodził podstępnymi wywo- dami.47 5Bo chocia\ ciałem jestem nieobecny, to jednak duchem jestem z wami i cieszę się, widząc wasz porządek i niewzruszo- 6 ność waszej wiary w Chrystusa. Jak więc przyjęliście Jezusa Chrystusa, Pana, tak w Nim postępujcie,48 7zakorzenieni i budu- jący się w Nim, i umacniający się w wierze, tak jak was na- 8 uczono; przepełnieni wdzięcznością. Uwa\ajcie, aby was kto nie wpędził w niewolę filozofią i mrzonkami, opartymi na prze- kazach ludzkich i na zasadach świata,49 a nie na Chrystusie; 9w Nim bowiem w cielesnej postaci mieszka cała pełnia boskości50 twy i to nie tylko mój wzrost, ale i wzrost innych. (b) Przebiega on wśród prób (w Kolosach zagro\eniem były fałszywe nauki), które obna\a- ją nasze braki, wskazują cele duchowej pielgrzymki, budzą rozpaczliwe pragnienie ich osiągnięcia (por.: Hbr 2,10; 5,7-10; 1 Ptr 4,1-2). (c) Reali- zuje się w ramach wzrostu całej lokalnej wspólnoty wiernych (1 Kor 12,24n). (d) Jego podstawą jest Biblia, dzięki której mo\emy uczestniczyć w tym samym nauczaniu, co pierwsi chrześcijanie. (e) Wymaga on od nas więzi miłości ze względu na momenty niepewności, a mo\e i błędów, od których nasze poznawanie Jezusa nie będzie wolne. (f) Wymaga on czasu by dojrzeć, by zostać złamanym i by zwycię\yć. 46 Fałszywi nauczyciele trapiący zbór w Kolosach akcentowali poznanie (gr. gnosis) jako środek do zbawienia. Paweł przeciwstawia im Chrystusa. To w Nim ukryte są wszelkie skarby mądrości i poznania. 47 Albo: abyście nie ulegali wpływom & 48 Temat duchowej więzi wierzącego z Chrystusem przewija się przez cały List do Kolosan: Kol 1,2.27-28; 2,7.10-13.20; 3,1.3. 49 Zasady świata (gr. stoicheia tou kosmu): wyra\enie to w grece mo\e oznaczać: podstawowe jak ówcześnie rozumiano \ywioły lub siły przyrody: powietrze, wodę, ogień, ziemię; podstawowe zasady lub prawa rządzące światem, a przeciwne Bogu; główne zało\enia świeckich prądów umysłowych i główne dogmaty systemów religijnych świata. Herezja ko- loseńska mogła łączyć w sobie wymienione elementy i uczyć, \e zbawie- nie obok wiary w Chrystusa uwarunkowane jest poznaniem tajem- nych zasad bądz reguł rządzących światem oraz przestrzeganiem takich rytuałów religijnych, jak: obrzezanie, przepisy dietetyczne, święcenie określonych dni. 50 Albo: w Nim bowiem ucieleśnia się cała pełnia boskości. Stwierdzenie to jest całkowitym zaprzeczeniem nauki gnostyckiej. List św. Pawła do Kolosan str. 9 10 i w Nim zostaliście napełnieni,51 [w Tym], który jest głową 11 wszelkiej nadziemskiej zwierzchności i władzy; w Nim te\ zostaliście obrzezani52 nie ręką ludzką, gdy w obrzezaniu Chry- 12 stusowym zrzuciliście z siebie ziemskie ciało53 pogrzebani wraz z Nim w chrzcie, w którym te\ zostaliście razem [z Nim] o\ywieni przez wiarę w działanie Boga,54 który Go wzbudził z martwych; 13i was, martwych z powodu upadków55 i nieobrze- zania własnego ciała, razem z Nim o\ywił, wybaczając nam 14 wszystkie upadki. On wymazał obcią\ającą nas listę długów 51 Fałszywi nauczyciele głosili, \e wiarę w Chrystusa trzeba uzupełnić ludz- kim wysiłkiem religijnym. Paweł natomiast stwierdza, \e w Chrystusie ju\ zostaliśmy napełnieni . Przez uto\samienie się z Nim w wierze wraz z Nim zostaliśmy współukrzy\owani i współpogrzebani, współwzbudzeni i współo\ywieni (ww. 12-13; por.: Ef 2,1nn); darowane nam zostały nasze występki (w. 13); zostaliśmy wyzwoleni spod panowania nadziemskich władz i zwierzchności (w. 15). 52 Obrzezanie to dokonuje się nie przez zewnętrzny rytuał, ale w pokucie: gdy człowiek zrzuca z siebie wszystko, co w nim cielesne, czyli zepsute, odcinając się od tego, kim dotychczas był poprzez chrzest-pogrzeb, zanu- rzenie się w śmierć wraz z Chrystusem (ww. 11-12a). 53 Obrzezanie Chrystusowe. Zwrot ten mo\e oznaczać obrzezanie dokonane przez Chrystusa lub lepsze w tym kontekście obrzezanie doznane przez Chrystusa. To drugie odnosiłoby się do Jego chrztu cierpienia i śmierci, w którym mamy swój udział na skutek naszego chrztu, jeśli wła- ściwie pojmujemy jego istotę. Fragment ten jest jedynym, który mówi o chrzcie w kontekście staro- testamentowego obrzezania (1 Mj\ 17,11). Niektórzy niesłusznie wyprowadzają z niego argument na poparcie chrztu niemowląt. Argument ten jest jednak nieuzasadniony, jeśli zauwa\ymy, \e: (1) Obrzezanie (usu- nięcie napletka u niemowlęcia płci męskiej) zasadzało się na cielesnym związku z Abrahamem, chrzest wymaga pokuty i uto\samienia się w wie- rze z Jezusem, a poniewa\ niemowlęta nie są w stanie pokutować i wie- rzyć, nie kwalifikują się do chrztu. (2) Paweł nawiązuje do obrzezania nie ze względu na chęć uto\samienia go z chrztem, ale z uwagi na nacisk, jaki wywierali na chrześcijan w Kolosach fałszywi nauczyciele. Domagali się oni od chrześcijan obrzezania, gdy tymczasem chrześcijanie są ju\ praw- dziwie obrzezani (zob. tak\e Rz 2,28n; Gal 5,6). Niesłusznie więc byłoby budować dogmat o chrzcie niemowląt w oparciu o słowa, u których pod- ło\a le\y zgoła inny problem. 54 Albo: dzięki poleganiu na działaniu Boga... 55 Upadek, greckie paraptoma, oznacza równie\ potknięcie, wypadnięcie z właściwej drogi. str. 10 O, głębokości poznania Boga... wynikających z [naszych] zobowiązań56 i usunął przygwoz- 15 dziwszy ją do krzy\a; dzięki niemu rozbroił zwierzchności i władze, wystawił je na pokaz i powlókł w tryumfalnym pocho- dzie.57 16 Dlatego niech was nikt nie osądza z powodu jedzenia i picia lub z powodu święta, lub nowiu, lub sabatów58 17są to cienie [rzeczy] przyszłych; ciało zaś59 Chrystusa. 18Niech was nie odtrąca ten,60 kto lubi się umartwiać i oddawać cześć aniołom,61 56 Lista długów wynikających z naszych zobowiązań, termin handlowy ozna- czający napisane ręką zadłu\onego poświadczenie zadłu\enia. Paweł od- nosi to określenie do naszych niedopełnionych zobowiązań wobec Boga wynikających z Prawa Moj\eszowego. 57 Dzięki niemu: słowa te odnoszą się do krzy\a. Dzięki dziełu krzy\a wyda- rzyło się to, co przypomina obraz rzymskiego zwycięzcy prowadzącego w pochodzie triumfalnym, na oczach wiwatujących tłumów, pokonanych królów, wodzów, \ołnierzy jako dowód całkowitego zwycięstwa i przypieczętowanie całkowitej klęski (zob.: 2 Kor 2,14). Zwycięstwo Chrystusa zaznacza się tak\e w tekstach: Mt 12,29; Ak 10,18; Rz 16,20. 58 Kiedykolwiek Stary Testament łączy nów księ\yca z sabatem, to słowo sabat oznacza sabat cotygodniowy (2 Krl 2,23; 1 Krn 23,31; 2 Krn 2,4; Neh 10,33; Iz 1,13; 66,23; Ez 45,17; 46,1; Oz 2,1; Am 8,5). Gdy Stary Te- stament z kolei mówi o sabatach (uroczystościach) rocznych jak np. dzień pojednania przedstawiony w 3 Mj\ 23 to nazywa je sabatami od- pocznienia, które to wyra\enie Septuaginta konsekwentnie tłumaczy wy- ra\eniem sabbata sabbaton. W Kol 2,16, podobnie jak w Mt 28,1, sabat oznacza sabat tygodniowy. Twierdzenie, \e sabat, o którym tutaj mowa, z uwagi na to, \e został nazwany cieniem rzeczy przyszłych, nie mo\e ozna- czać sabatu cotygodniowego, jest nieuzasadnione. Sabat nie tylko wskazu- je na przeszłość odpocznienie po stworzeniu ale tak\e na przyszłość odpocznienie po nowym stworzeniu. Hbr 4 słusznie łączy siódmy dzień tygodnia z odpocznieniem, jakie niesie ewangelia. 59 cienie... ciało: Stary Testament kierował wzrok na nadchodzącego Chry- stusa (J 5,39). Dalsze wskazywanie na zbawcze znaczenie przestrzegania praw Starego Testamentu jest, w obliczu obecnego ju\ Chrystusa, niedo- strzeganiem faktu, \e ciało rzucające cień stało się historycznym faktem: mamy \yć w Chrystusie, nie pod Prawem, które jednak powinniśmy brać pod uwagę jako po\yteczny podręcznik \ycia (Rz 15,4; 1 Tm 1,8-11). 60 Albo: nie pozbawia nagrody... słowa te nawiązują do sportu, do nie- słusznego rozstrzygnięcia sędziego na niekorzyść zawodnika. 61 U podło\a tych słów mo\e le\eć następujący, fałszywy pogląd: sam Bóg w swej świętości i doskonałości jest tak odległy od człowieka, \e czcić Go mo\na tylko poprzez bardziej dostępny porządek aniołów. Wynikające z tego poni\anie siebie i oddawanie czci aniołom są bezpodstawne. List św. Pawła do Kolosan str. 11 powoływać na tajemnicze doznania i bezpodstawnie szczycić 19 swoim cielesnym sposobem myślenia, a lekcewa\y głowę, z której całe ciało, zasilane i spajane stawami i ścięgnami, rośnie Bo\ym wzrostem. 20 Skoro z Chrystusem umarliście dla zasad świata, to dlaczego niczym \yjący w świecie stosujecie się do nakazów: 21nie 22 dotykaj, nie kosztuj, nie ruszaj? Te przepisy i nauki ludzkie dotyczą tego, co i tak przeznaczone do zu\ycia. 23Cała ich mą- drość tkwi w dewocji,62 poni\aniu się i umartwianiu ciała, jed- nak poza zaspokajaniem cielesnych ambicji nie mają one \adnej wartości.63 ROZDZIAA 3 Praktyczne zasady \ycia w Chrystusie64 a. śycie w społeczności Kościoła 1 Jeśli więc razem z Chrystusem zostaliście wzbudzeni,65 zabie- 62 Albo: w religijnej nadgorliwości. 63 Innymi słowy: Jest w nich tyle mądrości, ile mo\e być w dewocji, poni\a- niu się i umartwianiu ciała, jednak poza poprawianiem samopoczucia, nie mają one \adnej wartości. 64 Rozdział ten, z uwagi na początkowe słowa: Jeśli więc... , łączące jego treść z bardziej teologiczną zawartością poprzednich rozdziałów, rozpo- czyna część praktyczną. Praktyka chrześcijańskiego \ycia opiera się na faktach dokonanych dla nas i w nas przez Chrystusa i z faktów tych wypływa. Podobną logikę Pawłowego myślenia obserwujemy w Rz 12,1; Ef 4,1; Flp 4,1; Kol 2,2. 65 Nakazy chrześcijańskiego \ycia mają charakter indykatywny (oznajmują- cy), a nie imperatywny (rozkazujący); pouczają nas one nie o tym, co mu- simy robić, ale o tym, co mo\emy robić jako nowi ludzie, jako współwzbu- dzeni z Chrystusem (zob. w. 3). Dla nas, chrześcijan, przykazanie jest równocześnie zwiastowaniem o naszych nowych mo\liwościach w Chry- stusie (por. 1 J 3,19 z 1 J 4,21). Z Nim umarliśmy (w. 3), z Nim zostali- śmy wzbudzeni (w. 1), z Nim nasze \ycie jest ukryte w Bogu (w. 3); w Nim zrzuciliśmy z siebie starego człowieka (w. 9), w Nim przywdzialiśmy na siebie nowego człowieka (w. 10). W oparciu o te fakty mo\emy: myśleć o tym, co w górze (ww. 1-2), uśmiercać to, co w naszych członkach ziem- skie (ww. 5,8) mo\emy urzeczywistniać na co dzień to, czym staliśmy się w Chrystusie. str. 12 O, głębokości poznania Boga... gajcie o to, co w górze,66 gdzie siedzi Chrystus po prawicy Bo- 2 ga; o tym, co w górze, myślcie, nie o tym, co na ziemi. 3 Umarliście bowiem, a wasze \ycie jest ukryte wraz z Chrystu- sem w Bogu. 4Gdy pojawi się Chrystus nasze \ycie wtedy i wy wraz z Nim pojawicie się w chwale.67 5 Uśmierćcie zatem to, co w członkach ziemskie: rozwiązłość,68 nieczystość, zmysłowość,69 złe pragnienia i zachłanność równo- znaczną z bałwochwalstwem. 6Z ich powodu Bo\y gniew nad- ciąga na nieposłusznych synów.70 7Dawniej, gdy w tym \yliście, 8 i wy postępowaliście podobnie,71 ale teraz odrzućcie i wy to wszystko: gniew, porywczość, złość,72 oszczerstwo,73 nieprzy- zwoite słowa z waszych ust; 9nie okłamujcie się nawzajem sko- ro zdarliście z siebie starego człowieka wraz z jego postępkami, 10 a przywdzialiście nowego, bezustannie odnawianego74 dla 66 Zabiegać o to, co w górze, to planować realizację tego, co właściwe Bo- \emu porządkowi rzeczy, nie poprzestawać w nadziei tylko na \yciu ziemskim; nie szukać na ziemi tego wszystkiego, co mo\e być nazwane skarbem (Mt 6,19-21). Myślenie o tym, co w górze, to ustawianie \ycia pod kątem wieczności; \ycie faktem i nadzieją zmartwychwstania (1 Kor 15,17nn). Ale myślenie o tym, co w górze, oznacza równie\ poszerzanie na ziemi granic Królestwa Bo\ego (Mt 6,33), podporządkowywanie spraw ziemskich wytycznym woli Bo\ej (Mt 6,10). 67 Chodzi o nasze zmartwychwstanie i przemienienie (zob.: 1 Kor 15,42n; 1 Ts 4,13-18). 68 Rozwiązłość, gr. porneia, to utrzymywanie stosunków seksualnych poza mał\eństwem. W czasach Pawła łączyła się ona często z kultem bóstw urodzaju (Gal 5,19). 69 Zmysłowość, gr. pathos, wskazuje na po\ądanie, które nie ustanie, dopóki nie zostanie zaspokojone. 70 Chrześcijanin, o\ywiony duchowo, wcią\ \yje w ciele, które nale\y do ziemi i przez które to, co przyziemne, wcią\ domaga się zaspokojenia (zob.: Rz 8,10). Kto spełnia tęsknoty ciała, nawet jeśli jest chrześcijani- nem, nara\a się na Bo\y gniew: Rz 8,12n; 1 Kor 11,29-30. 71 Albo: Dawniej, gdy tak \yliście, i wy obracaliście się pośród nich tzn. nieposłusznych synów. 72 Złość, gr. kakia, łączy się z postawą nastawioną na wyrządzanie szkody bliznim. 73 Bluznierstwo, oznacza oszczerstwo lub potwarz. 74 Odnawianego lub odnawiającego się; u\yta tu forma grecka ma znaczenie zarówno bierne, jak i zwrotne. List św. Pawła do Kolosan str. 13 [osiągnięcia] poznania zgodnego z obrazem Tego, który go stworzył, 11gdzie nie ma Greka ani śyda, obrzezania ani nieob- rzezania, cudzoziemca, Scyty, niewolnika, wolnego, ale Chry- stus wszystkim i we wszystkich.75 12 Dlatego jako wybrani Bo\y,76 święci i ukochani, przywdziej- cie serdeczne współczucie, dobroć,77 pokorę,78 łagodność i cier- 13 pliwość, okazując jedni drugim wyrozumiałość i wybaczając sobie nawzajem, jeśli ktoś ma powód do skargi przeciw komuś: jak Chrystus darował wam, tak [czyńcie] i wy; 14a na to wszyst- ko [przywdziejcie] miłość, która jest spójnią doskonałości. 15 Ponadto w waszych sercach niech rządzi pokój Chrystusowy, do którego te\ zostaliście powołani w jednym ciele;79 i bądzcie wdzięczni!80 16Niech was przepełnia Słowo Chrystusa:81 z całą mądrością nauczajcie i napominajcie jedni drugich przez psal- my, hymny, natchnione pieśni, z wdzięcznością nucąc w wa- 75 Cudzoziemiec, gr. barbaros, dosł. obcojęzyczny, to człowiek nie mówiący po grecku, a zatem uwa\any za kulturowo ni\ej stojącego. Scyta tak staro\ytni Grecy określali koczownicze ludy zamieszkujące od VII w. p. Chr. do pierwszych wieków naszej ery stepy na północ od Morza Czarne- go. W ich oczach Scytowie uchodzili za uosobienie najbardziej prymityw- nego barbarzyństwa. Sens wypowiedzi jest taki: w błogosławieństwie odnowienia mo\e mieć udział ka\dy, komu zwiastowana jest ewangelia, bez względu na przyna- le\ność etniczną, religijną, kulturę, status społeczny. Nie liczy się nic, co nasze, i nie przeszkadza nic, co nasze znaczenie ma tylko Chrystus! 76 Ludem wybranym był Izrael (5 Mj\ 4,37). Tu określenie to odnosi się do społeczności Kościoła. Wybranie Bo\e nie tylko nie zwalnia nas od od- powiedzialności za jakość naszego postępowania, ale tym bardziej odpo- wiedzialność tę akcentuje mamy postępować zgodnie z powołaniem, tzn. tak jak Chrystus. 77 Dobroć, gr. chrestotes, oznacza równie\ uprzejmość, \yczliwość. 78 Pokora, gr. tapeinofrosyne. Człowiek pokorny to ten, który właściwie ocenia nie tylko swoją słabość, ale i docenia moc Boga. 79 Pokój ma być zasadą rządzącą \yciem osobistym chrześcijanina (zob: 1 Kor 7,15; Flp 4,7) i relacjami pomiędzy ludzmi we wspólnocie kościoła (1 Kor 15,33). 80 Bądzcie wdzięczni mamy być wdzięczni Bogu za powołanie nas do pokoju. 81 Albo: Słowo Chrystusa niech mieszka w was obficie. Słowo Chrystusowe dotarło do Kolosów w ustnym zwiastowaniu apostolskim (1,5.6). Dziś po- siadamy je w Nowym Testamencie. str. 14 O, głębokości poznania Boga... szych sercach Bogu;82 17i wszystko, cokolwiek robicie w słowie lub czynie, [róbcie] w imieniu Pana Jezusa,83 dziękując przez Niego Bogu Ojcu. b. śycie w społeczności rodzinnej84 18 śony, bądzcie uległe mę\om, jak przystoi w Panu.85 19 Mę\owie, kochajcie \ony i nie odnoście się do nich z goryczą. 20 Dzieci, bądzcie we wszystkim posłuszne rodzicom, gdy\ to jest miłe Panu. 21Ojcowie, nie wywołujcie u swoich dzieci roz- \alenia, aby nie ulegały zniechęceniu. 22 Słudzy, bądzcie we wszystkim posłuszni ziemskim panom86 słu\cie nie na pokaz, jak [to robią] pochlebcy, lecz w szcze- 23 rości serca, w bojazni przed Panem. Cokolwiek czynicie, z 24 duszy czyńcie, jak dla Pana, nie dla ludzi, świadomi, \e od Pana otrzymacie zapłatę w dziedzictwie. Panu, Chrystusowi, 82 Psalmy to psalmy Starego Testamentu (Ak 20,42; 24,44; Dz 1,20; 13,33) lub odpowiadające im co do gatunku pieśni chrześcijańskie (1 Kor 14,26); hymny to podniosłe pieśni uwielbienia (Mk 14,26; Hbr 2,12; Dz 16,25); uduchowione pieśni to utwory w treści zbli\one do psalmów (zob: Obj 5,9; 14,3; 15,3). Przez pieśni przypominano sobie i uczono się na pamięć najwa\niejszych prawd wiary. Zachowały się one w listach Pawła: Ef 5,14; Flp 2,6-11; Kol 1,15-20; 1 Tm 3,16. 83 Zdanie to wyra\a jedną z najwa\niejszych wytycznych postępowania chrześcijan: Czy to, co robię, lub postanawiam robić, mogę uczynić w imieniu Jezusa i czy mój czyn będzie wyrazem wdzięczności Bogu? 84 O chrześcijańskim \yciu rodzinnym traktują równie\ inne fragmenty Nowego Testamentu: 1 Kor 7,1-16; Ef 5,22-6,4; 1 Ptr 3,1-7. W staro\yt- ności do społeczności rodzinnej nale\eli równie\ niewolnicy. Z tego względu zasady \ycia rodzinnego rozciągały się równie\ na nich. Dzisiaj zasady dotyczące panów i niewolników mo\emy odnieść do stosunków między pracownikiem a pracodawcą. 85 Por.: 1 Kor 11,3; Ef 5,22nn; 1 Tm 2,12. 86 Paweł nie zaleca walki z istniejącym porządkiem społecznym. Chrześci- jaństwo bowiem \yje misją, perspektywą powrotu Zbawiciela (Mt 10,23; 28,18-20). W takiej sytuacji zdobycie pana dla Chrystusa było sprawą wa\niejszą ni\ uwolnienie się od niego. Zaczynać od walki z niewolnic- twem znaczyłoby tyle, co zaczynać dziś zwiastowanie ewangelii od pięt- nowania systemu podatkowego. Chrześcijaństwo stawia na przemianę człowieka, a nie na tępienie zła złem. Z drugiej strony apostoł zachęca niewolników do korzystania z ofert wyzwolenia (1 Kor 7,21). List św. Pawła do Kolosan str. 15 słu\ycie.87 25Kto bowiem krzywdzi, dozna krzywdy bez wzglę- du na osobę. ROZDZIAA 4 1 Panowie, traktujcie sługi sprawiedliwie i bezstronnie, świado- mi, \e i wy macie Pana w niebie. Apel o wytrwałość w modlitwie 2 Trwajcie w modlitwie, czuwając w niej z dziękczynieniem. 3 Módlcie się przy tym i za nas, aby Bóg otworzył nam bramy Słowa dla rozgłoszenia tajemnicy Chrystusa z powodu której jestem te\ więzniem 4abym ujawnił ją tak, jak powinienem.88 Stosunek do niechrześcijan 5 Wobec [osób] z zewnątrz postępujcie mądrze, wykorzystując 6 sprzyjające okoliczności.89 Niech wasze wypowiedzi będą zawsze uprzejme, zaprawione solą,90 abyście wiedzieli, jak ma- cie ka\demu odpowiadać. Wiadomości o sytuacji osobistej i pozdrowienia91 7 O wszystkim, co mnie dotyczy, opowie wam Tychikus,92 uko- 87 Albo: Panu, Chrystusowi, słu\cie! Słowo słu\yć mo\na w tym przypadku przeło\yć w znaczeniu oznajmienia (słu\ycie) lub nakazu (słu\cie). 88 Dosł.: abym ujawnił ją tak, jak powinienem ogłosić. 89 Ef 5,16 90 ...zaprawiona solą, znaczy: zdrowa moralnie, przyzwoita w treści (3,8), budująca i niosąca błogosławieństwo (Ef 4,29), dorzeczna i gasząca spory (2 Tm 2,23). 91 Z fragmentu tego wyłania się obraz sługi Chrystusowego w ogóle. Do jego cech zaliczyć by mo\na: wierność (ww. 7, 9, 12, 17); gotowość do poświęcenia własnego \ycia (ww. 7, 9, 10, 18); troskliwość w stosunku do braci wyra\oną w gorliwej modlitwie i w konkretnych czynach podejmo- wanych dla ich powodzenia (ww. 12, 13); nieprzekreślanie innych, jak by- ło w przypadku Pawła względem Marka (w. 10; por.: Dz 15,37nn); nieza- łamywanie się po doznanych pora\kach (czego dobrym przykładem jest Marek w. 10); niepokładanie nadziei w ludziach i nieuzale\nianie się od ich poparcia (w. 11); ufne respektowanie własnego powołania i godze- nie się z wyznaczonym przez Boga losem (w. 17, 18; por.: Dz 9,16; 1 Kor 7,20); Otwarty dom o ile jest to mo\liwe (w. 15). str. 16 O, głębokości poznania Boga... chany brat, wierny usługujący i współsługa w Panu. 8Posłałem go do was właśnie po to, abyście się dowiedzieli o naszych 9 sprawach i aby pokrzepił wasze serca. [Posłałem go] wraz z Onezymem,93 wiernym i ukochanym bratem, który pochodzi spośród was. Oni was powiadomią o wszystkim, co się tutaj dzieje. 10 Pozdrawia was Arystarch,94 mój współwięzień,95 i Marek, siostrzeniec Barnaby96 odnośnie którego otrzymaliście pole- cenie: Przyjmijcie go, jeśli do was przyjdzie 11i Jezus, zwany Justem.97 Ci spośród obrzezanych są jedynymi [moimi] współ- pracownikami na rzecz Królestwa Bo\ego, oni stali się dla mnie 12 pociechą. Pozdrawia was Epafras, który pochodzi spośród was, sługa Jezusa Chrystusa, zawsze walczący za was w modli- twach, abyście zostali doprowadzeni do doskonałości oraz do 13 pełnego przekonania o całej woli Boga. Zaświadczam bo- wiem, \e usilnie zabiega o was oraz o tych, którzy są w Laody- cei i Hierapolis.98 14Pozdrawia was Aukasz,99 kochany lekarz, i 92 Zob. Ef 6,21. 93 Zob. Wiadomości szczegółowe w Liście do Filemona. 94 Arystarch, Macedończyk, pojawia się 3 razy w Dz: Był z Pawłem w czasie rozruchów w Efezie (19,29); wyruszył z Pawłem (oraz z Tychiku- sem) w drogę do Macedonii (20,4); towarzyszył Pawłowi w drodze do Rzymu (27,2). 95 Współwięzień, gr. synaichmalotos, oznacza jeńca, ale odnosi się równie\ do uwięzionych. Tu chodzi o osobę uwięzioną wraz z Pawłem. 96 Marek, autor drugiej Ewangelii; wbrew Barnabie Paweł nie chciał go wziąć w swoją drugą podró\ misyjną, dlatego \e w czasie pierwszej Ma- rek opuścił ich w Pamfilii (Dz 15,38). Czas pokazał, \e Barnaba rozpoznał Marka lepiej. Na przestrzeni 12 lat, które minęły od tego nieprzyjemnego wydarzenia, jego siostrzeniec stał się zasługującym na uznanie sługą ewangelii, a 5 lat pózniej, w czasie swego drugiego uwięzienia, Paweł po- prosi Tymoteusza, aby przyprowadził Marka ze sobą jako osobą bardzo potrzebną mu do posługiwania (2 Tm 4,11). Z faktów tych mo\emy wno- sić, \e (1) spór z Barnabą został za\egnany (Dz 15,38nn); (2) chwilowe załamanie, podobnie jak w przypadku Marka, nie przekreśla nas jako sług Chrystusowych. 97 Justus. Poza tą wzmianką postać ta nie pojawia się w innych miejscach Nowego Testamentu. 98 Hierapolis, miasto w Azji Mniejszej, odległe o ok. 10 km od Laodycei i o ok. 22 km od Kolosów. List św. Pawła do Kolosan str. 17 Demas.100 15Pozdrówcie braci w Laodycei i Nimfę101 oraz zbór w jej domu. 16A gdy ten list u was zostanie odczytany, spraw- cie, aby został odczytany równie\ w zborze Laodycejczyków, a ten z Laodycei102 wy równie\ przeczytajcie.103 17Powiedzcie te\ Archippowi:104 Pamiętaj, abyś wypełniał posługę, którą przyją- łeś w Panu. 18 Pozdrowienie moją, Pawła, ręką.105 Pamiętajcie o moich kaj- danach.106 Aaska [niech będzie] z wami. 99 Aukasz, autor trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich, w których opisu- je przede wszystkich działalność misyjną Pawła jako częsty towarzysz je- go podró\y, a w tym wypadku jego uwięzienia (zob. tak\e: Dz 28) 100 Demas: zgodnie z 2 Tm 4,10, w pózniejszym okresie opuścił Pawła. 101 Wczesny Kościół nie posiadał swoich budynków. Nabo\eństwa odbywały się w domach chrześcijan. Tak było w przypadku Pryscylli i Akwili (Rz 16,5; 1 Kor 16,19), Filemona (Flm 2), Marii, matki Jana (Dz 12,12). Ob- serwując rozwój wczesnego kościoła, musimy sobie zdać jasno sprawę, \e nie budynki kościelne są jego gwarancją, lecz otwarte i stanowiące przy- kład postaw chrześcijańskich domy. 102 Chodzi albo o zaginiony list Pawła do zboru w Laodycei (obok Ef, Kol i Flm, czwarty, jaki miał zanieść do Azji Tychikus), albo o List do Efezjan będący swego rodzaju listem obiegowym Pawła. 103 Praktyką wczesnego Kościoła było odczytywanie listów Pawła na głos w czasie ogólnych zgromadzeń. 104 Archippos. W Flm 2 Paweł określa go swoim współbojownikiem. 105 Paweł zwykle dyktował swoje listy (Rz 16,22) umieszczając na końcu kilka napisanych własną ręką słów (1 Kor 16,21; Gal 6,11; 2 Tm 3,17; Flm 19). Jego podpis stanowił gwarancję autentyczności listu. 106 Zob.: Hbr 13,3.