19. "Grupy literackie okresu XX lecia międzywojennego (próba porównania)."

Nowe oblicze poezji oraz jej radosną atmosferę łatwo zrozumieć, gdy uświadomimy
sobie, że jest to poezja kraju, który po ponad 100 latach niewoli odzyskał
niepodległość. Realia historyczne po 1918 r. zadecydowały o odmienności nowej
poezji. Drugim czynnikiem kształtującym wymiar i temat poezji stał się
gwałtowny rozwój techniki. Pragnieniem młodych poetów było położenie kresu
tematyce narodowościowej, patriotycznej i wyzwoleńczej. Nowa epoka, świat i
człowiek determinowały charakter poezji XX lecia międzywojennego. Ojczyzna
jest już wolna, więc pora skończyć z martyrologią i "wiecznymi Zaduszkami".
Poezja powinna być radosna, głosić apoteozę młodości i wiosny. Oto słynne
cytaty potwierdzające powyższe tezy:
"Ojczyzna moja wolna, wolna...
Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada" (Słonimski "Czarna wiosna");
"A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę" (Jan Lechoń "Herostrates");
Młode pokolenie czuło przesyt poezji przez wielkie P, pełnej narodowego patosu
i romantycznego dziedzictwa. Poeci zaczęli organizować życie kulturalno
rozrywkowe, a także prowadzili dyskusje na temat samej istoty literatury.
Powstały grupy poetyckie:
SKAMANDER
Skamander wywodzi się z grupy pikadorczyków, organizatorów słynnych imprez w
kawiarni "Pod Pikadorem", które były satyrą antymieszczańską, głosiły "sztukę
na sprzedaż" i odejście od poetyckiej chwały.
Skład grupy: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Jan Lechoń (Leszek
Serafłnowicz), Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński.
Nazwa: pochodzi od mitologicznego źródła o nazwie Skamander. Twórcy tej grupy
poetyckiej nazwę wzięli z "Akropolis" Stanisława Wyspiańskiego. Nazwali tak
również miesięcznik poetycki, który stał się wykładnią postulatów
skamandrytów.
- Postulaty:
programowa zapowiedź bezprogramowości (programy są zawsze spojrzeniem wstecz,
są dzieleniem nieobliczalnego życia przez znane). Poeci Skamandra nie chcą
określać wspólnego programu, łączy ich przyjaźń, mają jednakowe ogólne poglądy
na temat poezji, ale obierają różne techniki pisarskie;
prawo do swobody i niechęć do patosu;
poeta ma być rzemieślnikiem, uczciwie pracującym, a nie "nadludzką istotą";
młodość jest głównym tematem i siłą twórczą poezji skamandrytów.
Skamandryci podkreślali potrzebę silnego związku poezji z życiem współczesnym,
z dniem codziennym. Starali się adresować swą wypowiedź poetycką do jak
najszerszego kręgu odbiorców, toteż oprócz wierszy pisali szopki polityczne,
teksty piosenek do kabaretów, wiersze satyryczne i felietony.
Wprowadzili do poezji konkretność obrazowania, opiewali optymistyczną radość
życia, preferowali tematykę dnia codziennego, zwracając się do prostego
człowieka, wprowadzili do poezji język potoczny. Twierdzili, że poeta to zwykły
człowiek wciśnięty w tłum, a poezja jest polem do popisu dla wszystkich
tematów. Lata trzydzieste to koniec działalności Skamandra. Drogi przyjaciół
rozeszły się, poróżniły ich między innymi poglądy polityczne.

AWANGARDA KRAKOWSKA
Grupa zajmowała się nowatorską działalnością intelektualną, zwłaszcza
artystyczną głosiła m.in. konieczność zbliżenia poezji do cywilizacji
technicznej. Ukształtowała się na początku lat dwudziestych. Poeci awangardy
skupiali się wokół czasopisma "Zwrotnica", które ukazywało się w Krakowie w
dwóch seriach, w latach 192223 oraz 192627.
Skład grupy: Tadeusz Peiper teoretyk grupy; po powrocie z Hiszpanii wydał
programowe książki o tytułach: "Nowe usta" i "Tędy". Pozostali członkowie
grupy: Julian Przyboś, Adam Ważyk, Jan Brzękowski i Jału Kurek.
Program Awangardy Krakowskiej to idea nowej sztuki. Główny temat poezji to
3M, czyli miasto, masa, maszyna. Główne założenia techniczne to praca nad
językiem poetyckim (precz z watą słów!). Sens poezji tkwi w skrócie i siłe
metafory, w kondensacji znaczeń słowa. Metafora odpowiadała najlepiej
ukształtowanym pod wpływem współczesnej cywilizacji sposobom odczuwania,
umożliwiała osiągnięcie maksymalnej ekonomiczności wypowiedzi.
Poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem. Jest natomiast
poważnym rzemieślnikiem, osobowością roboczą, pracującą w materiale słowa.
Według członków Awangardy Krakowskiej nowoczesna sztuka powinna brać udział w
tworzeniu nowego modelu człowieka, nowych form życia, powinna uczestniczyć w
nurcie przemian, a także likwidować przepaść, jaka wytworzyła się między
osiągnięciami cywilizacji a nieumiejętnością psychicznego dostosowania się do
nowych warunków.
Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych, lecz nawiązywały do jej założeń
inne ugrupowania poetyckie XX lecia międzywojennego, których wspólna nazwa to
Druga Awangarda. Najważniejsza wśród nich była Awangarda Lubelska.
AWANGARDA LUBELSKA (1927-1939)
Najwybitniejszym przedstawicielem był Józef Czechowicz.
Awangarda Lubelska nawiązuje do Awangardy Krakowskiej zamiłowaniem do metafory,
przejmuje od niej zasadę poetyckich skrótów. Przywołuje też tradycyjne tematy
(uczucia, wieś, krajobrazy).
Założenia poezji Czechowicza:
poezja jest muzyką;
materiał poezji to skojarzenia, psychiczne wrażenia człowieka, sny;
poezja powinna głosić postulaty moralne;
tematyka wierszy powinna nawiązywać do tradycji.
FUTURYŚCI
Futuryzm (futurus przyszłość) rozwinął się na zachodzie Europy i w Rosji
przed I wojną światową. Przedstawiciel futuryzmu na zachodzie to Filippo
Tommaso Marinetti, a w Rosji Włodzimierz Majakowski. W Polsce okres głównych
wystąpień futurystów to lata 19181921. Futuryści byli pierwszym awangardowym
kierunkiem w poezji. W Drugiej Rzeczypospolitej istniały dwa ośrodki
futuryzmu:
I Warszawa przedstawiciele: Anatol Steru, Aleksander Wat.
II Kraków przedstawiciele: Stanisław Młodożeniec, Bruno Jasieński.
Założenia grupy:
postulat dowolności form gramatycznych i ortograficznych (tytuł futurystycznej
jednodniówki brzmi: "Nuż w bżuhu");
świadoma prowokacja wobec tradycji i ustalonych autorytetów oraz norm;
fascynacja światem współczesnej techniki i cywilizacji (Dobra maszyna jest
wzorem i szczytem dzieła sztuki przez doskonałe połączenie ekonomiczności,
celowości i dynamiki);
. wiersz manifest futurystów to "But w butonierce" Bruno Jasieńskiego.