mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY MODUA I LEKCJA 1 TEMAT: Prawna ochrona pracy Temat: System ochrony pracy w Polsce PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Czas realizacji: CZAS " 1 godzina lekcyjna 6 godzin lekcyjnych REALIZACJI: Cele operacyjne: POZIOM WIEDZY Po zakończeniu zajęć uczeń rozumie i wie: POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej " na czym polega system prawny i organizacyjny ochrony pracy w Polsce, i gimnazjalnej " z czego wynika i kto sprawuje nadzór nad warunkami pracy w Polsce, " z czego wynika konieczność zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy, " jakie są obowiązki służby bhp. ą ą POMOCE DYDAKTYCZNE: rzutnik, Treści: foliogramy, 1. System prawny ochrony pracy w Polsce. wzory druków, 2. System organizacyjny ochrony pracy w Polsce. pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. 3. Nadzór nad warunkami pracy. 4. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy. CELE 5. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy. EDUKACYJNE OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń Pomoce dydaktyczne: zna i umie stosować: " rzutnik, " foliogramy. określenia prawne występujące w stosunku pracy, podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu Plan zajęć: bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych Lp. ść Lp. Treść Metoda nauczania Czas realizacji i niepełnosprawnych, uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, 1. Wprowadzenie. Wykład 5 min. zasady postępowania w związku z wypadkiem. 2. System prawny ochrony pracy w Polsce Wykład 10 min. 3. System organizacyjny ochrony pracy w Polsce Wykład 10 min. SPIS JEDNOSTEK TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. 4. Struktury organizacyjne nadzoru państwowego Wykład 10 min. i społecznego nad warunkami pracy Pytania 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. 5. Komisja i służba bezpieczeństwa Wykład 5 min. i ochrony pracy Pytania 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. 6. Podsumowanie Wykład Dyskusja 5 min. 6 8 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 7 MODUA I MODUA I SCENARIUSZ ZAJĆ: LITERATURA: Ad. 1. Przedstaw cel lekcji i strukturę omawianych problemów. Zdefiniuj główne pojęcia. 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): Dział IV, rozdział I Obowiązki pracodawcy, Ad. 2. II Obowiązki pracownika, Omów system prawny ochrony pracy w Polsce i jego części składowe wykorzystując foliogram nr 1. ci sk ą ci sk ą II a Zakaz konkurencji, III Kwalifikacje zawodowe. Ad. 3. Zapytaj, co uczniowie rozumieją pod słowem system . Uzupełnij ich wiedzę na ten temat i omów 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut rolę i zadania wszystkich instytucji państwowych biorących udział w systemie ochrony pracy Ochrony Pracy, Warszawa 2002. w Polsce. Pokaż 3. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. Ad 4. " wymień wszystkie organy nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce. 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży " szczególnie podkreśl rolę PIP w tym nadzorze. i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. " narysuj na tablicy schemat struktury organizacyjnej PIP 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. " wykaż, że kontrole inspektorów PIP w zakadach pracy służą pracownikom. " w dyskusji niech uczniowie uzasadnią dlaczego. Ad 5. " wymień, kiedy tworzona jest służba i powoływana komisja bezpieczeństwa i higieny pracy. " omów najważniejsze z 22 zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Ad 6. " sprawdz poprzez zadawanie pytań, co uczniowie zapamiętali z lekcji. " wykaż znaczenie systemu ochrony pracy, podkreśl udział w tym systemie samych pracowników. " niech uczniowie powiedzą w dyskusji, jak widzą swój udział w ochronie bezpiecznych warunków pracy. " zwróć uwagę na koszty społeczne wynikające z lekcewa żenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Spis foliogramów Nr Tytu Tytuł Tytu ń 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - zapisy o ochronie pracy. 2. System prawny ochrony pracy. 3. System ochrony pracy (schemat uproszczony). 4. Państwowy nadzór nad warunkami pracy - Państwowa Inspekcja Pracy. 5. Państwowy nadzór nad warunkami pracy - Państwowa Inspekcja Sanitarna. 6. Państwowy nadzór nad warunkami pracy - Urząd Dozoru Technicznego. ą ą 7. Społeczny nadzór nad warunkami pracy. 8. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy. 9. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy. e, 7 9 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI 1. Jakie są główne zródła prawa ochrony pracy? ł ł ł ł Odpowied ą Odpowiedz: Konstytucja RP, Kodeks pracy (głównie działX), inne ustawy dotyczące organów nadzoru państwowego ą nad warunkami pracy (ustawa o PIP, PIS i dozorze technicznym) oraz dotyczące warunków ą ą MODUA I bhp w różnych sektorach działania, np.: prawo atomowe, górnicze i geologiczne, budowlane. 2. Wymień organy państwowe sprawujące nadzór nad warunkami pracy. ą ą Odpowied ą Odpowiedz: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego ą TEMAT: Prawna ochrona pracy 3. Pracodawca, za rażą stwa i higieny pracy, moż Pracodawca, za rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, moż Pracodawca, za rażą stwa i higieny pracy, może ukarać pracownika. PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Wymień, jakimi karami. CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych Odpowied Odpowiedz: Karą upomnienia, karą nagany, karą pieniężną. 4. Jakie są zadania Państwowej Inspekcji Pracy? POZIOM WIEDZY POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej Odpowied ą Odpowiedz: Do podstawowych obowiązków należą: ą i gimnazjalnej " nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bez- pieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i POMOCE innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników DYDAKTYCZNE: rzutnik, związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, foliogramy, " kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budo- wzory druków, wy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. i innych urządzeń technicznych oraz technologii, " kontrola legalności zatrudnienie, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzo- ziemców, CELE EDUKACYJNE OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń " uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów bu- zna i umie stosować: dowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach, określenia prawne występujące w stosunku pracy, " kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań doty- czących bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach, podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, " opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy, przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych " prawo wnoszenia powództwa, a za zgodą osoby zainteresowanej uczestnictwo w postępowaniu
i niepełnosprawnych, przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie stosunku pracy, uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, " współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia, zasady postępowania w związku z wypadkiem. " ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy. 5. Jakie są zadania i uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej? SPIS JEDNOSTEK TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. Odpowied Odpowiedz: Do podstawowych zadań i uprawnień Państwowej Inspekcji Sanitarnej należą: 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. " sprawowanie nadzoru sanitarnego nad zak sprawowanie nadzoru sanitarnego nad zakładem pracy sprawowanie nadzoru sanitarnego nad zak 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą " dokonywanie pomiarów środowiska pracy (odpłatnie), zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. " udział w odbiorze budowanych lub przebudowanych obiektów. 6. Kiedy pracodawca jest obowiązany powołać służbę bhp? ązany powoł ązany powoł służbę Odpowied Odpowiedz: Wówczas, gdy zatrudnia ponad 100 pracowników. 6 10 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 7 MODUA I MODUA I Test sprawdzający wiadomości z zakresu System ochrony pracy w Polsce . LITERATURA: 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): 1. Co rozumiesz pod pojęciem system ochrony pracy w Polsce ? o Dział IV, rozdział I Obowiązki pracodawcy, w II Obowiązki pracownika, A) całokształt norm prawnych, technicznych i organizacyjnych. II a Zakaz konkurencji, B) każdy obywatel winien mieć pracę. III Kwalifikacje zawodowe. 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut C) każdy obywatel ma otrzymać świadczenia pieniężne i rzeczowe. Ochrony Pracy, Warszawa 2002. 3. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. 2. Państwowy nadzór nad warunkami pracy w Polsce sprawują: 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży A) tylko Państwowa Inspekcja Pracy. i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. B) Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowy Inspektor Sanitarny. C) tylko Urząd Dozoru Technicznego. ą ą 3. Urząd Dozoru Technicznego sprawuje nadzór nad: ą ą z- i A) tylko urządzeniami objętymi dozorem. ą ą w B) tylko suwnicami. o- n C) wszystkimi maszynami i urządzeniami technicznymi zainstalowanymi w zakładzie. ądzeniami technicznymi zainstalowanymi w zak ądzeniami technicznymi zainstalowanymi w zak o- 4. Społeczny inspektor pracy jest wybierany przez: Społ Społ ń u- A) pracodawcę spośród pracowników. B) związki zawodowe. ą ą y- C) wszystkich pracowników. u e, d ROZWIZANIE TESTU 1 2 3 4 A X X B X C X 7 11 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY MATERIAA yRÓDAOWY DLA UCZNIA Temat: System ochrony pracy w Polsce MODUA I System ochrony pracy przejawia się w różnych formach organizacyjnych państwa. W zależności od zamożności TEMAT: Prawna ochrona pracy państwa może być bardziej lub mniej rozwinięty. Mówiąc o systemie ochrony pracy w Polsce, należy rozróżnić system prawny i system organizacyjny. ą ą PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Pierwszy z nich - prawny, stanowi integralną część gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi o normach prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii zródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Drugi zaś ą ą - instytucjonalny, to system organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa, zak ą stwa, zakładu oraz organów uczestniczących stwa, zak ą CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych w tworzeniu, a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce. w tworzeniu, a tak w tworzeniu, a tak POZIOM WIEDZY POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej 2. SYSTEM PRAWNY OCHRONY PRACY W POLSCE i gimnazjalnej System ten opiera się na zródłach prawa wskazanych w Konstytucji RP i art. 9 Kodeksu pracy. Podstawowym aktem prawnym, mówiącym o prawie do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, jest ą ą POMOCE Konstytucja RP, która w art. 66 gwarantuje takie prawo każdemu. Sposób realizacji tego prawa określa ustawa. Usta- DYDAKTYCZNE: wą określającą prawa i obowiązki obywateli w tym zakresie jest Kodeks pracy. Podstawowe uregulowania kodek- ą ą ą ą rzutnik, sowe znajdują się w dziale X kodeksu dotyczącym bhp, w dziale VII dotyczą ą ą ącym ochrony pracy kobiet i w dziale foliogramy, I ą IX dotyczącym ochrony pracy młodocianych. Natomiast art. 9 Kodeksu pracy wskazuje na inne zródła prawa pracy, ą ą wzory druków, szczególnie zaś porozumienia normatywne zawierane między partnerami socjalnymi, tj. układy zbiorowe i inne po- dzy dzy partnerami socjalnymi, tj. uk pytania kontrolne i testy partnerami socjalnymi, tj. uk sprawdzające wiedzę. rozumienia zbiorowe, np. akty wewnątrzzakładowe stanowione w formie regulaminów i statutów. ą ą ą ą ństwa i higieny pracy można więc wyróżnić akty prawne powszechnie CELE Wśród zródeł prawa dotyczących bezpieczedo tego organy oraz porozumienia zawierane pomiędzy partnerami EDUKACYJNE obowiązują ą ące, stanowione przez upoważnione ą ą OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego yprocesu nauczania praw i obowiązków w uczenia się uczeń społecznymi, obowiązujące grupy, które takie porozumienia zawarł . Dodatkowo, jako zródło ą ą ące grupy, które takie porozumienia zawarł ą ące grupy, które takie porozumienia zawarł ą zna i umie stosować: zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zostały wprowadzone zasady bhp. określenia prawne występujące w stosunku pracy, Przepisy powszechnie obowiązują ą ące, poza wymienionym już Kodeksem pracy, są to akty wykonawcze bezpo- ą ą średnio rozwijające postanowienia działu X Kodeksu pracy oraz przepisy ogólne, międzybranżowe i resortowe wyda- ą ą podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu ne na podstawie delegacji zawartej w art.23715 k.p. 23715 k.p. bezpieczeństwa i higieny pracy, Do przepisów powszechnie obowiązują do przepisów prawa pracy, takie ą ących należą również przepisy ą ą przepisy dotyczące ochrony pracy zaliczane młodocianych kobiet, jak ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę nad warunkami pracy, a tak ą ą nad warunkami ą ą nad warunkami pracy, a także przepisy dotyczące innych dziedzin prawa, i niepełnosprawnych,pracy, a tak regulujące sprawy z zakresu bhp. Do takich przepisów należy prawo budowlane, prawo górnicze i geologiczne czy ą ą uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, też prawo atomowe. zasady postępowania w związku z wypadkiem. Do grupy przepisów powszechnie obowiązujących należy zaliczyć również niektóre normy techniczne. Normy Do grupy przepisów powszechnie obowiązujących należy zaliczyć również niektóre normy techniczne. Normy techniczne wydawane są na podstawie ustawy z dnia 12 września 2002r. roku o normalizacji (Dz. U. nr 169, techniczne wydawane są na podstawie ustawy z dnia 12 września 2002r. roku o normalizacji (Dz. U. nr 169, poz. 1386, ze zm.) poz. 1386, ze zm.). .Regułą określoną w art. 9 tej ej ustawy jest, że normy techniczne dobrowolne, jednakże mogą one SPIS JEDNOSTEK Regułą określoną w art. 5 tustawy jest, że normy techniczne są są dobrowolne, jednakże mogą mieć charakter obowiązkowy, jeżeli właściwi ministrowie wprowadzą obowiązek ich stosowania. Obowiązek stoso- one mieć charakter obowiązkowy, jeżeli przepis powszechnie obowiązujący nakazuje jej stosowanie. W takich przy- TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. wania normy technicznej może wynikać z rozporządzenia właściwego ministra wprowadzającego normy określone w padkach norma prawna, nakazując stosowanie normy technicznej, powoduje powszechność jej stosowania. Należy tym rozporządzeniu do obowiązkowego stosowania, bądz przez powołanie się na określoną normę w przepisie jednak zwrócić uwagę, że wzorem państw członkowskich Unii Europejskiej, można zauważyć tendencje do ograni- 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. powszechnie obowiązującym. W takich przypadkach norma prawna, nakazując stosowanie normy technicznej, po- czania norm powołanych do powszechnego stosowania. 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. woduje powszechność jej stosowania. Należy jednak zwrócić uwagę, że wzorem państw członkowskich Unii Europej- Pozostałe przepisy, będące na podstawie art. 9 K.p. przepisami prawa pracy, można podzielić na przepisy 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą skiej, można zauważyć tendencje do ograniczania norm powołanych do powszechnego stosowania. stanowione w drodze porozumienia zawartego pomiędzy partnerami społecznymi lub w ściśle określonych przypad- zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. kach Pozostałe przepisy, będące na podstawie art. 9 K.p. przepisami prawa pracy, można podzielić na przepisy przepisy wewnątrzzakładowe, ustanawiane przez samego pracodawcę. stanowione w drodze porozumienia izawartego pomiędzy partnerami w ponadzakładowych i zakładowych przypad- społecznymi lub w ściśle określonych układach Do pierwszej grupy należy zal czyć przepisy bhp występujące kach przepisy wewnątrzzakładowe, ustanawiane przez samego pracodawcę. zbiorowych pracy (uzp). Z przepisów działu XI K.p., w którym uregulowane zostały sprawy dotyczące porozumień Do pierwszej grupy należy zaliczyć przepisy bhp występujące w ponadzakładowych i ych spraw w układach zbiorowych nie zostały wyłączone sprawy z zakresu bhp, co otwiera drogę do regulowania tzakładowych układach zbiorowych pracy (uzp). Z przepisów działu XI K.p., w którym uregulowane zostały sprawy dotyczące porozumień zbiorowych pracy. zbiorowych nie zostały wyłączone sprawy z zakresu bhp, co otwiera drogę do regulowania tych spraw w uk do regulowania tych spraw w uk do regulowania tych spraw w układach zbiorowych pracy. 612 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 7 MODUA I MODUA I Jednakże strony układu nie mogą wprowadzić do układu zbiorowego pracy postanowień mniej korzystnych od zawar- tych w przepisach powszechnie obowiązujących. Powstaje wobec tego pytanie, czy mogą być wprowadzane posta- LITERATURA: nowienia ograniczające obowiązki pracownika w zakresie bhp. Wydawać by się mogło, że ograniczenie obowiązków 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): jest dla pracownika korzystniejsze. Jednakże obowiązki pracownika ustanowione zostały w celu zapewnienia mu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a zatem każde ich ograniczenie de facto działałoby na jego niekorzyść, powodując Dział IV, rozdział I Obowiązki pracodawcy, ograniczenie jego ochrony. W układach zbiorowych pracy nie mogą być jednak nakładane na pracowników dodat- II Obowiązki pracownika, kowe obowiązki, gdyż te mogą być ustanawiane jedynie w drodze przepisów powszechnie obowiązujących. Tak II a Zakaz konkurencji, więc w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w układach zbiorowych pracy mogą być określone albo dodatkowe III Kwalifikacje zawodowe. uprawnienia pracownicze, albo uszczegółowione uprawnienia wynikające z przepisów powszechnie obowiązujących. 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut Do najczęściej występujących uregulowań z zakresu bhp zaliczyć można: ci Ochrony Pracy, Warszawa 2002. " dodatkowe przywileje zdrowotne, 3. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych " dodatkowe urlopy dla pracowników pracujących w warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz skrócenie form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. dobowego wymiaru czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w takich warunkach, h 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży " rekompensaty finansowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy w warunkach szkodliwych ś i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. dla zdrowia, uciążliwych oraz niebezpiecznych. h 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. Aktem wewnątrzzakładowym, regulującym sprawy z zakresu bhp, jest regulamin pracy. Zakres przedmiotowy regu- laminu, określony w art. 1041 K.p. obejmuje uregulowania w zakresie wyposażenia pracowników w odzież i obu- wie robocze oraz środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej. Regulamin pracy ustala pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, jeżeli zatrudnia co naj- mniej 20 pracowników. Jednakże w przypadku, gdy pracodawca nie może uzgodnić treści regulaminu z organizacją związkową lub, gdy taka organizacja nie działa u pracodawcy, regulamin ustala sam pracodawca. Regulamin nie st musi być ustalany, jeżeli w zakresie przewidzianym dla regulaminu obowiązują postanowienia układu zbiorowego a- pracy. Z treścią regulaminu pracodawca ma obowiązek zapoznać każdego pracownika. k- Zasady bhp są regułami pozaprawnymi. Oznacza to, że nie są one zdefiniowane prawnie ani też określone w prze- e pisach, jednakże - zgodnie z obowiązującymi przepisami - zarówno pracodawca, jak i osoba kierująca pracowni- y, kami i sam pracownik są obowiązani je przestrzegać, a ich naruszenie lub niestosowanie może spowodować sankcje o- przewidziane w Kodeksie pracy. W teorii, za zasady bhp uważa się reguły postępowania wynikające z doświadczenia życio życio życiowego oraz przesłanek naukowych i technicznych. e mi ń w 3. SYSTEM ORGANIZACYJNY OCHRONY PRACY W POLSCE O ile system prawny wskazuje na podstawy prawne bezpieczeństwa i higieny pracy, o tyle system organizacyjny o- wskazuje na organy i organizacje uczestniczące w określaniu i realizowaniu zadań w tej dziedzinie. a- System organizacyjny ochrony pracy można podzielić na: " ogólnokrajowy, e " zakładowy. a, Do pierwszego z nich należy zaliczyć parlament, rząd, ministerstwa i inne urzędy państwowe oraz państwowe y e, organy nadzoru i kontroli. Parlament ma przede wszystkim zadania ustawodawcze, tworząc prawo ustala podstawowe zasady systemu. Rząd y i resorty oraz urzędy państwowe, szczególnie Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Ministerstwo Polityki Społecznej oraz 9, Ministerstwo Zdrowia, ustalają wytyczne państwa w kształtowaniu polityki w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny e pracy oraz, na podstawie ustaw, wydają przepisy wykonawcze w zakresie bhp. Natomiast Państwowa Inspekcja o- Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego oraz sądy i prokuratura (również pozostałe orga- w ny nadzoru i kontroli) powołane zostały do nadzoru i kontroli obowiązków nałożonych przez prawo. W celu realizacji e uprawnień oraz przymuszania pracodawców do realizacji swoich obowiązków, organy te dysponują możliwością uka- o- rania mandatem karnym, bądz wydania nakazu lub decyzji. W określonych przepisami przypadkach mogą rów- j- nież zażądać wstrzymania prowadzenia prac. Główny Inspektor Pracy, w porozumieniu z właściwym ministrem, może wydać decyzję o wstrzymaniu działalności w całości lub części zakładu. y Istotną rolę w systemie organizacyjnym bhp na szczeblu państwa pełni Rada Ochrony Pracy. W skład Rady wchodzą d- przedstawiciele rządu, pracodawców i pracowników, posłowie i senatorowie oraz wybitni specjaliści z dziedziny bez- pieczeństwa i higieny pracy. Organ ten, umocowany przy pieczeństwa i higieny pracy. Organ ten, umocowany przy Sejmie RP, zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, pieczeństwa i higieny pracy. Organ ten, umocowany przy h ma sprawować nadzór nad jej działaniem. ń h 7 13 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY MODUA I TEMAT: Prawna ochrona pracy PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych POZIOM WIEDZY POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej POMOCE DYDAKTYCZNE: rzutnik, foliogramy, wzory druków, pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. Istotne znaczenie w tym systemie mają również instytuty naukowo-badawcze powołane do prowadzenia prac CELE EDUKACYJNE naukowo-badawczych w dziedzinie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia. OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń zna i umie stosować: Również w zakładzie pracy istnieją różne podmioty, do których obowiązków należy tworzenie warunków pracy a także społeczny nadzór i kontrola nad tymi warunkami. Podstawowym podmiotem w określenia prawne występujące w stosunku pracy,zakładzie pracy, którego obowiązkiem jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest pracodawca (art. 15 K.p.). Pracodawca podstawy prawne obowiązków pracodawcy i i pracownika z oraz esu zakr realizuje swoje obowiązki za pomocą wyspecjalizowanej służby bezpieczeństwa higieny pracy lekarza bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Dodatkowo, w zakładzie pracy w kształtowaniu bezpiecznych warunków pracy uczestniczy komisja ds. bhp jako organ opiniodawczo-doradczy. przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych, Organy przedstawicielskie, jakimi są związki zawodowe i społeczny inspektor pracy, pełnią przede wszystkim funkcje nadzorczo-kontrolne w zakresie przestrzegania przez pracodawcę obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, warunków pracy. Należy zwrócić uwagę, że nie tylko państwowe organy nadzoru nad warunkami pracy mają prawo zasady postępowania w związku bhp, z wypadkiem. wymierzania mandatu karnego za nieprzestrzeganie przepisów i zasad ale w uprawnienia egzekucyjne został wyposażony również społeczny inspektor pracy. Tym uprawnieniem jest prawo wydawania, w formie pisemnej, zaleceń doty- czących usunięcia stwierdzonych uchybień. Przepisy ustawy o społecznej inspekcji pracy przewidują możliwoSć ukarania SPIS JEDNOSTEK karą grzywny pracodawcy, który nie spowodował usunięcia uchybień wskazanych w zaleceniu społecznego inspektora pracy. TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. Pracodawca może odwołać się od wydanego zalecenia do właSciwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy. 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. 4. NADZÓR NAD WARUNKAMI PRACY 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. 4.1. Państwowy nadzór nad warunkami pracy Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują: " Państwowa Inspekcja Pracy, " Państwowa Inspekcja Sanitarna, Ponadto czynnoSci w zakresie dozoru technicznego nad urządzeniami technicznymi stwarzającymi szczególne zagrożenie sprawuje Urząd Dozoru Technicznego. 6 14 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 7 MODUA I MODUA I Państwowa Inspekcja Pracy LITERATURA: Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczegól- ności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Podlega Sejmowi. Nadzór nad Państwową Inspekcją 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): Pracy w zakresie ustalonym ustawą, sprawuje Rada Ochrony Pracy (ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r.,. Dz.U. z ą ą Dział IV, rozdział I Obowiązki pracodawcy, 2007 r. nr 89, poz. 589). II Obowiązki pracownika, Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy należy.- ł ży ł stwowej Inspekcji Pracy należy y II a Zakaz konkurencji, " nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa III Kwalifikacje zawodowe. i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wyni- 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy.z rodzicielstwem, Centralny Instytut kających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych Ochrony Pracy, Warszawa 2002. zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, " kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy 3. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999.innych urządzeń technicznych oraz technologii, 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży " kontrola legalności zatrudnienie, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców, i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. " uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach, " kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bez- pieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach, " opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy, " prawo wnoszenia powództwa, a za zgodą osoby zainteresowanej uczestnictwo w postępowaniu przed są-
dem pracy, w sprawach o ustalenie stosunku pracy, " współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia, " ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy. Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy.- Uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy.- " nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepi- sów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, " nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub ń zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifika- cji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonani; " nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośred- nie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu; " zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowe- e, mu wykonaniu; " nakazania, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenie działalności bądz działalności określonego rodzaju; " nakazania ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku; " nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługu- jącego pracownikowi, nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu, " przeprowadzanie kontroli o każdej porze dnia i nocy. Sposób egzekwowania uprawnień przez Państwową Inspekcję Pracy.- Sposób egzekwowania uprawnień przez Państwową Inspekcję Pracy.- " wydanie nakazu w zakresie bhp oraz nakazu płatniczego, w tym z rygorem natychmiastowej wykonalności, usunięcia uchybień lub pojęcia działań - jest to decyzja administracyjna, " skierowanie wniosków pokontrolnych do pracodawcy lub jednostki nadrzędnej, " karanie mandatem i kierowanie wniosku o ukaranie do sądu grodzkiego, który może ukarać grzywną, ą ą " powiadomienie prokuratury o popełnieniu przestępstwa. 7 15 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY Państwowa Inspekcja Sanitarna Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega ministrowi zdrowia, a kieruje nią Główny Inspektor Sanitarny (ustawa z dnia 14 marca 1985 r., tekst jednolity DzU. z 2006 r. nr 122, poz. 851 ze zm.). Zadania i uprawnienia Pa stwowej Inspekcji Sanitarnej Zadania i uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej MODUA I Państwowa Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników ł ł szkodliwych lub uciążliwych oraz w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaznych i zawodowych oraz do nadzo- ru, między innymi, nad warunkami: " higieny środowiska, " higieny pracy w zak higieny pracy w zakładzie pracy, higieny pracy w zak TEMAT: Prawna ochrona pracy " higieny nauczania, wychowania, wypoczynku, rekreacji, " zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytkowych. PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Do zakresu nadzoru sanitarnego należą tak Do zakresu nadzoru sanitarnego należą tak także.- " uzgadnianie projektów zagospodarowania przestrzennego, " ą ą CZAS uczestnictwo w dopuszczaniu do użytkowania obiektów budowlanych, środków komunikacji wodnej, lądowej, REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych powietrznej, " utrzymanie należytego stanu higienicznego zakładów pracy, warunków zdrowotnych produkcji, ytego stanu higienicznego zak ytego stanu higienicznego zak POZIOM ość o warunki zdrowotne środowiska pracy. WIEDZY " dbał POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej Państwowy Inspektor Sanitarny w związku z wykonywaną kontrolą ma prawo wstępu o każdej porze dnia i nocy ą ą i gimnazjalnej do zakładów pracy, obiektów użyteczności publicznej i obiektów handlowych. Ma prawo nakładać grzywny w drodze zak ci publicznej i obiektów handlowych. Ma prawo nak zak ci publicznej i obiektów handlowych. Ma prawo nak mandatu karnego lub kierować wnioski o ukaranie do sądu grodzkiego. ą ą POMOCE DYDAKTYCZNE: rzutnik, Urząd Dozoru Technicznego foliogramy, wzory druków, Działalność Urzędu Dozoru Technicznego (UDT) jest prowadzona na podstawie ustawy z dnia 21.12.2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. nr 122, poz. 1321) i polega na sprawowaniu dozoru technicznego nad urzą- pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. dzeniami technicznymi stwarzającymi zagrożenie dla życia lub zdrowia oraz mienia i środowiska. UDT podlega ą ą ministrowi właściwemu do spraw gospodarki. CELE EDUKACYJNE OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń 4.2. Społeczny nadzór nad warunkami pracy zna i umie stosować: określenia prawne występujące w stosunku pracy, Związki zawodowe ą ą podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu Związki zawodowe mają prawo dokonywania oceny warunków pracy, sprawowania kontroli nad prze- ą ą bezpieczeństwa i higieny pracy, strzeganiem przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bhp oraz kierowania działalnością przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych społecznej inspekcji pracy i współdziałania w tym zakresie z Państwową Inspekcją Pracy. i niepełnosprawnych, W razie uzasadnionego podejrzenia, że w zakładzie pracy występują zagrożenia dla życia lub zdrowia uprawnienia nadzoru wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przeprowa- państwowego nad warunkami pracy w Polsce, pracowników, zakładowa organizacja związkowa może ą ą dzenie odpowiednich badań. W określonych sytuacjach organizacja związkowa może zlecić przeprowadzenie ą ą zasady postępowania w związku z wypadkiem. pomiarów lub badań na koszt pracodawcy. SPIS JEDNOSTEK Społeczna Inspekcja Pracy TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. Społeczna Inspekcja Pracy (SIP) jest służbą społeczną pełnioną przez samych pracowników. Ma na celu 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochronę uprawnień pracowniczych, określo- 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. nych w przepisach prawa pracy. 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą Struktura SIP przewiduje powołanie zakładowego społecznego inspektora pracy, oddziałowego i grupo- zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. wego. Zakładowe organizacje związkowe mają prawo dostosowania organizacji SIP do istniejącej struktury ą ą ą ą zakładu pracy. Społeczni inspektorzy pracy, których uprawnienia przybliżone są do uprawnień inspekcji zawo- dowej, mają prawo: " kontrolować stan budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych z punktu widzenia bhp, ą ą " kontrolować przestrzeganie przepisów prawa pracy, " uczestniczyć w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy jako członkowie zespołów powy- padkowych. 616 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 7 MODUA I MODUA I Zakładowy społeczny inspektor pracy może kierować do pracodawcy na piśmie uwagi lub zalecenia, celem Zak Zak wykonania określonych działań lub usunięcia zagrożeń - za niewykonanie prawomocnego zalecenia grozi kara. LITERATURA: z Pracodawca może złożyć wydanego 1. Kodeks Pracy, (stan prawny sprzeciw 1. roku): na dzień od maja 2004 zalecenia do państwowego inspektora pracy, który utrzymuje lub uchyla zalecenie. Dział IV, rozdział I Obowiązki pracodawcy, II Obowiązki pracownika, w II a Zakaz konkurencji, o- 5. SAUŻBA BEZPIECZECSTWA I HIGIENY PRACY III Kwalifikacje zawodowe. Zasady funkcjonowania służby bhp określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2.09.1997 r. ze zm. w ą ą 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut sprawie służby bhp. Ochrony Pracy, Warszawa 2002. Pracodawca zatrudniający ponad 100 pracowników ma obowią utworzenia zakładowej służby bhp. ą ązek ą ą 3. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych Gdy pracodawca zatrudnia do 100 pracowników, zadania służby bhp mogą być zlecone specjalistom spoza form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. zakładu pracy lub pracownikowi wykonującemu inną pracę. ą ą 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające wymagania kwalifikacyjne określone w ż 4 rozpo- ą ą i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. j, rządzenia. Ponadto pracownicy służby bhp powinni odbywać szkolenia okresowe z zakresu bhp. ą ą 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. Służba bhp nie jest organem nadzoru - jest wyspecjalizowaną komórką fachową, pomaga pracodawcy w wypełnianiu obowiązków dotyczą ą ących zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. ą ą Do zakresu działania sł by bhp należą-. ł łużby bhp należą-. ł ł y 1) przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, e 2) bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmie- żą żą rzającymi do usuwania tych zagrożeń, ą ą 3) sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeń- ą ą stwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na ą ą ą ą celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, 0 4) udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji do- ą- tyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę ą ą ą ą ą ą a stanu bhp, 5) udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy albo jego części, a także ą ą nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i ą ą ń higieny pracy w tych założeniach i dokumentacji, 6) udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowla- nych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych ą ą urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników, ą ą ą ą e- 7) zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bhp w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach ą ą ą produkcyjnych, 8) przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy, ą ą a 9) udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów ą ą e, a- i instrukcji ogólnych dotyczących bhp oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie ą ą ą ą e bezpieczeństwa i higieny pracy, 10) opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych ą ą stanowiskach pracy, 11) udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynika- jących z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także ą ą u kontrola realizacji tych wniosków, o- 12) prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pra- ą ą cy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników o- badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, y 13) doradztwo w zakresie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, o- 14) udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą, 15) doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki nie- bezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, 7 17 mod-lic1.qxd 9/19/05 10:43 AM Page 6 PRAWNA OCHRONA PRACY PRAWNA OCHRONA PRACY 16. współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organi- zowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bhp oraz zapewnienia właściwej adaptacji w dziedzinie bhp oraz zapewnienia w w dziedzinie bhp oraz zapewnienia w zawodowej nowo zatrudnionych pracowników, 17. współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do dokonywania badań i po- miarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, ą ą MODUA I w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynni- kami lub warunkami, 18. współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, ą ą działają a ącymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnych przepisach, a ą 19. współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczegól- ą ą TEMAT: Prawna ochrona pracy ności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników, 20. współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi przy: pracy oraz z zak ą pracy oraz z zak ą PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, a) podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, w trybie i w ą ą zakresie ustalonym w odrębnych przepisach, b) podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy, ą ą CZAS uczestniczenie pracach, powołanej przez pracodawcę, komisji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w REALIZACJI:w 6 godzin lekcyjnych 21. innych zakładowych komisjach zajmujących się problematyką bhp, w tym zapobieganiem chorobom zawo- innych zak ą innych zak ą dowym i wypadkom przy pracy, POZIOM WIEDZY 22. inicjowanie i rozwijanie na terenie zak inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i inicjowanie i rozwijanie na terenie zak POCZTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej higieny pracy oraz ergonomii. i gimnazjalnej Powołanie służby bhp nie zwalnia pracodawcy, ani kierowników komórek organizacyjnych od wypełnia- nia obowiązków w zakresie bhp. ą ą POMOCE DYDAKTYCZNE: rzutnik, foliogramy, 6. KOMISJA BEZPIECZECSTWA I HIGIENY PRACY wzory druków, Pracodawca zatrudniający powyżej 250 pracowników powołuje komisję bezpieczeństwa i higieny pracy jako ą ą pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. swój organ doradczy i opiniodawczy. W skład komisji wchodzą: " CELE pracodawca, EDUKACYJNE " pracownicy służby bhp, OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczenia się uczeń " lekarz sprawujący opiekę nad pracownikami, ą ą zna i umie stosować: " zak zakładowy społeczny inspektor pracy, zak określenia prawne występujące w stosunku pracy, " przedstawiciele pracowników - wybrani przez zakładową organizację związkową, a gdy nie działa ą ą podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu organizacja związkowa - przez pracowników w trybie przyjętym u pracodawcy. ą ą bezpieczeństwa i higieny pracy, Przewodniczącym komisji jest pracodawca lub osoba przez niego upoważniona, wiceprzewodniczącym społeczny ą ą ą ą przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych inspektor pracy. i niepełnosprawnych, Zadaniem komisji jest dokonywanie przeglądu warunków pracy, okresowej oceny stanu bezpieczeństwa ą ą uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, i higieny pracy, opiniowanie podejmowanych przez pracodawcę środków zapobiegających wypadkom przy pracy ą ą i chorobom zawodowym, formułowanie wniosków dotyczących poprawy warunków pracy oraz współdziałanie z ą zasady postępowania ąw związku z wypadkiem. pracodawcą w realizacji jego obowiązków w zakresie bhp. ą ą SPIS JEDNOSTEK LITERATURA: TEMATYCZNYCH: 1. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. LITERATURA: 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 1. Kodeks pracy (stan prawny na dzień 1. stycznia 2009 roku). 1. Kodeks pracy (stan prawny na dzień 1. lipca 2007 roku). 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Prawna ochrona pracy. CIOP - PIB, 2. Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut Ochrony stwo i ochrona cz stwo i ochrona cz 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. Warszawa 2008. Pracy, Warszawa 2005. 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. PYTANIA KONTROLNE 1. Jakie są główne zródła prawa ochrony pracy? 2. Wymień państwowe organy nadzoru nad warunkami pracy. 3. Jakie są zadania Państwowej Inspekcji Pracy? 4. Jakie są zadania i uprawnienia Państwowej Inspekcji Sanitarnej? 5. Kiedy pracodawca jest obowiązany powołać służbę bhp? ą ą 6 18