wykład XI


Bezpieczeństwo pracy
i ergonomia
Wykład XI
Diagnoza w ergonomii
Przegląd metod i technik
diagnostycznych
Metody i techniki
diagnostyczne
Podział metod i technik diagnostycznych:
1. metody badań ankietowych,
2. listy kontrolne (check-list),
3. metody badań testowych,
4. metody wskaznikowe,
5. metody punktowo-wskaznikowe,
6. atestacja,
7. certyfikacja,
8. metody analizy sieciowej,
9. metody bilansowe.
1. Metoda badań ankietowych
Badania ankietowe polegają na udzielaniu
pisemnych odpowiedzi na pytania (w formie
swobodnych wypowiedzi) albo na wyborze
niektórych z dołączonych do każdego pytania
alternatyw (możliwości).
1. Metoda badań ankietowych
Zalety metody:
prostota;
łatwość opracowania w fazie przygotowawczej;
1. Metoda badań ankietowych
Wady metody:
brak uniwersalnego zastosowania raz opracowanej ankiety dla wszystkich
spotykanych grup i odmian stanowisk roboczych nawet w zakładzie średniej wielkości i
o przeciętnej złożoności procesów produkcyjnych i technologicznych;
konieczność opracowania ankiety według branż, a nawet grup technologicznych
stanowisk roboczych w celu umożliwienia uzyskania dużego stopnia wypełnienia
ankiety;
różny stopień szczegółowości pytań oraz ich niejednoznaczność;
brak systematyki zagadnień ogólnych i szczegółowych;
nieporównywalność uzyskanych odpowiedzi opisowych w czasie i przestrzeni;
utrudniona analiza i wnioskowanie, wynikające (oprócz innych przyczyn) ze
sprzeczności wniosków stawianych przez jednego, a zwykle kilku ankietowanych itp
2. Listy kontrolne (check-list)
Listy kontrolne są rozszerzoną formą ankiety, stosowaną przede wszystkim w
badaniach ergonomicznych.
Celem tych list jest usystematyzowanie, analiza oraz ocena różnych czynników
pracy i wydajności pracy.
Pytania dotyczą zarówno zagadnień:
konstrukcyjnych stanowiska,
maszyn,
urządzeń,
uciążliwości pracy oraz
warunków pracy.
Lista pytań kontrolnych może być pomocna przy analizie i ocenie stanowisk
roboczych znacznie różniących się między sobą. Ocena stanowiska roboczego
za pomocą list polega na przeprowadzeniu analizy pracy na stanowisku i
odpowiedzi na wybrane pytania.
2. Listy kontrolne (check-list)
Najbardziej znaną i uznaną przez II Kongres
Międzynarodowego Towarzystwa
Ergonomicznego jest lista opracowana przez
zespół pod kierunkiem G.C. Burgera, tzw.
Lista Kontrolna Ergonomicznej Analizy
Układów (Ergonomie System Analysis
Checklist), w skrócie ESAC.
2. Listy kontrolne (check-list)
Check Ergonomics Test (CET II) powstał jako
narzędzie do przeprowadzania ergonomicznej
analizy i oceny istniejących stanowisk pracy oraz
prototypów maszyn i innych urządzeń technicznych.
W skład tej listy wchodzi:
11 pytań ogólnych (oznaczonych cyframi rzymskimi),
68 pytań podstawowych (oznaczonych literą A i kolejnymi
cyframi arabskimi),
138 pytań szczegółowych typu B,
99 pytań szczegółowych typu C,
45 pytań szczegółowych typu D.
2. Listy kontrolne (check-list)
Pytania w metodzie CET II podstawowe i szczegółowe
podzielono na sześć grup tematycznych:
1. Przestrzeń pracy 2.2 Obciążenie psychiczne
1.1 Obciążenie fizyczne 2.3 Obciążenie psychiczne prze-
1.2 Obciążenie psychiczne pływem informacji
1.2.1 Układ wzrokowy 3. Obciążenie środowiskiem
1.2.2 Układ słuchowy 4. Organizacja pracy
1.2.3 Inne zmysły 5. Obciążenie czynnościowe
1.2.4 Drogi informacji i całkowite
2. Metody pracy 6. Wydajność układu
2.1 Obciążenie fizyczne
2. Listy kontrolne (check-list)
Lista kontrolna K.F.H. MURRELLA
Zawiera 11 pytań, na które powinien odpowiedzieć projektant:
1. Na czym będzie polegać rola operatora urządzenia? Czy posiadane
przez niego zdolności będą wykorzystane w sposób optymalny, czy też będzie on zmuszony do
podejmowania działań, których nie jest w stanie wykonać prawidłowo? Czy funkcje te można
przenieść na urządzenie?
2. Jak dalece urządzenie będzie dostosowane do operatora? Czy konstrukcja urządzenia jest
wynikiem tradycji, czy też była zaprojektowana już ze względu na przyszłego użytkownika?
3. Czy operator może siedzieć, czy też musi stać? Czy w każdym z tych
przypadków jego postawa przy pracy będzie zadowalająca?
4. Czy jest prawdopodobne, że urządzenie będzie obsługiwane częściowo lub wyłącznie przez
kobiety? Jeśli tak, to jakie kobiety powinny tu pracować?
5. Jakich informacji potrzebuje operator dla wypełnienia swoich zadań? W jakiej postaci musi
otrzymywać te informacje oraz jak mogą one być najlepiej przekazywane? Czy przez kanał
wzrokowy, słuchowy czy dotykiem? Który z tych sposobów przekaże informacje najszybciej i
najbardziej jednoznacznie? Które przyrządy pomiarowe są najważniejsze dla skutecznej obsługi
urządzenia, a które można uznać za drugorzędne?
2. Listy kontrolne (check-list)
Lista kontrolna K.F.H. MURRELLA
6. Jakie urządzenia sterownicze są potrzebne i jaki system sterowania należałoby zastosować? Czy
można zastosować sterowanie nożne, jeśli operator stoi? Jakiej siły będzie musiał operator
używać, czy będą potrzebne urządzenia wspomagające (serwomechanizmy)?
7. Jaki system łączności między operatorami jest potrzebny? Czy łączność ta musi być słowna, a
jeśli tak, to czy nie będzie ona zakłócona przez hałas? Jeśli oczekuje się tego zakłócenia, to czy
można zapewnić łączność za pomocą przyrządów?
8. Jaką pracę fizyczną będzie musiał operator wykonywać? Czy będzie ona odpowiadać jego
możliwościom, czy też będą potrzebne mechaniczne urządzenia pomocnicze?
9. Jakich warunków środowiska pracy należy się spodziewać? Czy będzie hałas? Czy będzie
gorąco? Jakie oświetlenie będzie konieczne?
10. Czy związane z pracą wymagania fizyczne lub umysłowe mogą doprowadzać do przeciążenia
operatora, a jeśli tak, to jakie kroki należałoby przedsięwziąć celem zmniejszenia obciążenia?
11. Jakie będą wymagania odnośnie do konserwacji urządzenia? Czy zostało ono zaprojektowane w
ten sposób, aby błędy mogły łatwo zostać wykryte oraz aby przewidywane naprawy mogły być
wykonane przy minimalnych stratach czasu? Czy jest dobry dostęp dla okresowych konserwacji?
3. Metody badań testowych
Badanie testowe jest to znormalizowana
procedura, prowadzona w celu uzyskania
informacji o cechach badanego zjawiska.
W badaniach organizacji najczęstszym
narzędziem stosowanym w badaniach
testowych są tzw. karty stanu
organizacyjnego stanowisk roboczych.
4. Metody wskaznikowe
Metody wskaznikowe mają charakter
uniwersalny, oparte są na metodach
matematycznych, charakteryzują się
możliwością bezpośredniego
przeprowadzenia porównań.
W metodach wskaznikowych za podstawę
oceny przyjmuje się określone wskazniki
obliczone według uprzednio przyjętych
wzorów matematycznych.
5. Metody punktowo - wskaznikowe
Metody punktowo  wskaznikowe polegają na jakościowej
budowie kryteriów oceny, w których wykorzystuje się według
określonego klucza zestaw ocen punktowych.
Diagnostyczna metoda punktowo-wskaznikowa umożliwia nie
tylko przeprowadzenie analizy diagnostycznej procesu pracy, ale
pozwala również na wyrażenie poziomu organizacji stanowiska
roboczego wielkością liczbową  wskaznikiem.
Celem metody jest poznanie, analiza i ocena stanu
organizacyjnego stanowisk pracy, określenie i zlokalizowanie
występujących nieprawidłowości i zakłóceń, wyznaczenie i
wskazanie kierunków dalszych badań szczegółowych i
umożliwienie opracowania projektu usprawnień.
6. Atestacja
Atestacja należy do podstawowych procedur
diagnostyczno-organizacyjnych, służących do
racjonalizacji i modernizacji zakładowego systemu
pracy.
Polega ona na kompleksowym badaniu i ocenie
stanowisk pod względem poziomu:
technicznego,
organizacyjnego,
ekonomicznego,
ergonomicznego,
bhp.
6. Atestacja
Syntetyczne wyniki procedury atestacyjnej, a
szczególnie orzeczenia o skali
bezpieczeństwa, opisuje się w dokumencie
zwanym atestem.
Przedmiotem atestacji są indywidualne i
zespołowe stanowiska robocze.
6. Atestacja
Celem atestacji jest najczęściej:
zbilansowanie stanowisk pracy z zasobami pracy oraz udoskonalenie organizacji na
stanowisku roboczym,
ocena stopnia nowoczesności technologii i konstrukcji wyrobów,
stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz unowocześniania i poprawy poziomu
technicznego wyposażenia stanowisk pracy,
ocena zużycia i wykorzystania środków trwałych,
podnoszenie kwalifikacji pracowników,
ocena warunków i bezpieczeństwa pracy oraz ergonomii,
likwidacja nieefektywnych stanowisk pracy, nie odpowiadających współczesnym
wymaganiom technicznym, technologicznym i organizacyjno-ergonomicznym,
ocena stanu organizacyjnego przedsiębiorstwa i usprawnianie wewnętrznych struktur
organizacyjnych oraz ich funkcji, a także podniesienie poziomu organizacji pracy w
przedsiębiorstwie.
7. Certyfikacja maszyn i
urządzeń
Problemy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia człowieka w
środowisku pracy można rozpatrywać, analizując poszczególne
elementy w systemie człowiek-technika-środowisko oraz
wzajemne ich powiązania.
Element techniczny w tym systemie obejmuje wszelkie środki
techniczne stosowane przez człowieka w procesie pracy.
Należą do nich:
maszyny i urządzenia produkcyjne,
środki ochrony zbiorowej pracowników,
środki ochrony indywidualnej pracowników.
7. Certyfikacja maszyn i
urządzeń
Rodzaje oceny zgodności środków technicznych
dzieli się w zależności od podmiotu oceniającego
na:
ocenę pierwszej strony (projektanta na etapie
projektowania, producenta na etapie produkcji),
ocenę drugiej strony (odbiorcy środków technicznych na
etapie projektowania lub/i produkcji),
ocenę trzeciej strony, prowadzoną przez jednostkę
niezależną na etapach projektowania lub/i produkcji.
7. Certyfikacja maszyn i
urządzeń
Ocena zgodności wyrobów z odpowiednimi wymaganiami,
prowadzoną przez trzecią stronę przed wprowadzeniem tych
wyrobów do obrotu handlowego, nosi nazwę certyfikacja.
Ze względu na bezpieczeństwo i zdrowie użytkowników środków
technicznych najkorzystniejszym rozwiązaniem jest ocena
zgodności przez trzecią stronę.
Dopuszczenie środków technicznych do obrotu handlowego bez
kontroli przez niezależną stronę prowadzi często do
nieprzestrzegania odpowiednich wymagań bezpieczeństwa pracy
i ochrony zdrowia.
Porównanie systemów oceny zgodności
wyrobów obowiązujących w Polsce i w Unii
Europejskiej  stan prawny przed 01-05-2004
Polska Unia Europejska
Podstawy prawne ustawa o badaniach i certyfikacji dyrektywy harmonizacji technicznej
Zakres wyrobów określony zarządzeniem dyrektora PCBC w określony w dyrektywach harmonizacji
podlegających ocenie sprawie ustalenia wykazu wyrobów technicznej
zgodności podlegających certyfikacji
Kryteria oceny wyrobów wymagania określone w normach PN i PN- wymagania podstawowe określone w
EN, wprowadzonych do obligatoryjnego dyrektywach oraz wymagania szczegółowe
stosowania oraz dodatkowe kryteria określone w normach europejskich EN 
stosowane przez jednostki certyfikujące nieobligatoryjnych
Procedury oceny zgodności jednakowe dla wszystkich rodzajów wyrobów różne procedury dla różnych rodzajów
wyrobów
Kryteria dotyczące jednostek normy serii PN-ISO 45000 normy serii EN 45000 oraz wymagania dla
badawczych i certyfikujących jednostek notyfikowanych określone w
dyrektywach
Kryteria dotyczące systemów normy serii PN-ISO 9000 normy serii EN 29000 (ISO 9000)
jakości
Oznakowanie wyrobów znak bezpieczeństwa: trójkąt z literą B w oznaczenia zgodności z dyrektywami: CE
środku
7. Certyfikacja maszyn i
urządzeń
Znak bezpieczeństwa  B  obowiązywał do 30.04.2004
Znak bezpieczeństwa  B  obecnie obowiązujący
Znak potwierdzenia zgodności z normami europejskimi
(Conformite Europeenne)
Znak budowlany  B
8. Metoda analizy sieciowej
Do rejestracji dotychczasowego stanu i
wnioskowania przy usprawnianiu organizacji
stanowisk roboczych realizujących określony
proces produkcyjny wyrobu można
zastosować siatki powiązań czynności
wykonywanych wg zasad obowiązujących w
znanych metodach analizy sieciowej (CPM,
PERT, itp.).
9. Metoda bilansowa
Metoda bilansowa opiera się na technice mierzenia czasu pracy
(normowaniu), na podstawie którego ocenia się stan organizacji
stanowisk roboczych. Jest stosowana do analizy stanu organizacyjnego
stanowisk roboczych o charakterze przemysłowym.
Na podstawie migawkowych obserwacji badanych stanowisk roboczych
oblicza się procentowe udziały ustalonych kilkunastu elementów
dyspozycyjnego czasu pracy stanowisk, co umożliwia ustalenie rezerw
produkcyjnych i sformułowanie wniosków dotyczących ich
wykorzystania.
Metoda bilansowa w ogólny sposób obrazuje skutki istniejącego stanu
(w postaci wskazników wykorzystywania czasu pracy na stanowisku
roboczym) i ułatwia wstępną ocenę stanu organizacji w poszczególnych
oddziałach i wydziałach zakładu.
Przedmiot diagnozy
ergonomicznej
Przedmiotem diagnozy mogą zatem być:
cechy człowieka i biologiczne skutki pracy,
maszyny i urządzenia,
materialne środowisko pracy,
stanowiska pracy.
Struktura metod oceny
stanowisk pracy
Ocena stanowisk pracy
Metody oceny
stanowisk pracy
ergonomiczna organizacyjna kompleksowa
Ocena stanowisk pracy
Metody oceny stanowisk roboczych mogą różnić się między sobą:
liczbą ocenianych parametrów  narzuconą przez autorów metody;
przedmiotem oceny  wyróżniono tu metody uniwersalne mogące znalezć zastosowanie w ocenie
różnych maszyn, urządzeń lub stanowisk roboczych i specjalistyczne, tj. przeznaczone tylko do
oceny wybranych grup stanowisk roboczych;
sposobem oceny  ilościowy (normatywy lub wytyczne), jakościowy (lingwistyczne kryteria oceny)
lub ilościowo-jakościowy;
formą oceny  tj. zbiór pytań, lista problemów, specjalnie opracowany arkusz oceny oparty na
zbiorze kryteriów ilościowych, normatywnych;
wynikiem oceny  opisowy, wskaznikowy, rzutujący na możliwości przeprowadzania porównań
między analizowanymi stanowiskami;
obszarem oceny problemu  struktura badanych parametrów: podział na stanowiska robocze,
płaszczyzny w przekroju, których analizowane jest dane stanowisko i szczegółowe składniki
charakteryzujące te płaszczyzny;
zakresem oceny  pełna, obejmująca analizę techniczną, technologiczną, organizacyjną i
ergonomiczną stanowiska pracy lub częściowa, badająca wybrane aspekty.
Ocena stanowisk pracy
Na podstawie analizy różnych metod oceny
stanowisk pracy można stwierdzić, że każda
z nich, aby mogła spełnić swoje zadanie,
musi zawierać:
merytoryczny zakres oceny,
sposób oceny,
technikę zbierania informacji,
mierniki oceny.


Wyszukiwarka