POMIAR DŁUGOŚCI I OBWODÓW KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH
UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY w BYDGOSZCZY Wydział Inżynierii Mechanicznej Zakład Inżynierii Biomedycznej Biomechanika Inżynierska INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 7 POMIAR DAUGOŚCI I OBWODÓW KOCCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH 1. Wprowadzenie 1.1. Pomiary długości kończyn Pomiary długości dotyczą długości względnej (ze stawem, którym badana kończyna łączy się z odpowiednią kończyną), bezwzględnej (bez ww. stawu), absolutnej (tzn. z ręką w kończynie górnej i stopą w kończynie dolnej) i odcinkowej, która określa długość części kończyny np. uda w kończynie dolnej albo przedramienia w górnej. Badanie powinno dotyczyć jednocześnie obu kończyn, bo tylko porównanie zdrowej kończyny z chorą pozwala na prawidłową ocenę. Warunek ten nie może być spełniony w sytuacji, kiedy obie kończyny mają nieprawidłową długość, co w praktyce klinicznej zdarza się rzadko. Wyniki zapisuje się w specjalnych tabelach i dołącza do całości dokumentacji kinezyterapeutycznej. Dokładność do jednego centymetra (np. jeżeli pomiar wynosi 87,7cm, to należy zapisać 88cm, a przy wartości 87,3-87cm). Tab. 1. Opis sposobu pomiaru długości kończyn POMIARY DAUGOŚCI KOCCZYN GÓRNYCH długość względna wyrostek barkowy łopatki - wyrostek rylcowaty kości promieniowej długość bezwzględna guzek większy kości ramiennej wyrostek rylcowaty kości promieniowej długość absolutna (anatomiczna) guzek większy kości ramiennej koniec opuszki najdłuższego palca długość ramienia guzek większy kości ramiennej wyrostek łokciowy kości łokciowej długość przedramienia wyrostek łokciowy kości łokciowej wyrostek rylcowaty kości łokciowej długość ręki środek linii łączącej oba wyrostki rylcowate przedramienia koniec opuszki najdłuższego palca szerokość ręki przyśrodkowa część główki II kości śródręcza boczna część główki V kości śródręcza POMIARY DAUGOŚCI KOCCZYN DOLNYCH długość względna kolec biodrowy przedni górny kostka przyśrodkowa goleni długość bezwzględna krętarz większy kości udowej kostka boczna goleni długość absolutna (anatomiczna) krętarz większy kości udowej zewnętrzna krawędz stopy na wysokości kostki bocznej długość uda krętarz większy kości udowej szpara stawu 2 kolanowego po stronie przyśrodkowej kostka przyśrodkowa goleni długość podudzia szpara stawu kolanowego po stronie przyśrodkowej kostka przyśrodkowa goleni długość stopy guz piętowy koniec opuszki najdłuższego palca szerokość stopy przyśrodkowa część główki I kości śródstopia boczna część główki V kości śródstopia 1.2. Pomiary obwodu kończyn Służą do oceny przyrostów lub ubytków masy mięśniowej. Wykonywane poprzez stawy porównawczo w jednej i drugiej kończynie pomagają w wykrywaniu zmian zapalno wysiękowych, które przeważnie znacznie powiększają obwód w chorym stawie. Częstość pomiarów obwodowych jest znacznie większa niż przy pomiarach długości. Szybkość zmian zachodzących w tkance Mięśniowej pod wpływem treningu nakazuje wykonywać te badania co siedem, dziesięć dni. Przy zmianach w obrębie stawów wykonuje się je jeszcze częściej co trzy, pięć dni. Ponadto dokładność pomiarów należy zwęzić do 0.5cm, bowiem przyrost masy mięśniowej w obwodzie o 1cm to dużo i taki wynik terapeutyczny wymaga wielkiego wkładu pracy. POMIARY OBWODÓW KOCCZYN GÓRNYCH Pomiary te wykonuje się na następujących poziomach: R1 odnosi się do masy mięśniowej m. naramiennego. Pozycja wyjściowa w siadzie, kończyna górna badana swobodnie zwieszona. Mierzy się odległość od górnej krawędzi dołu pachowego na przedniej stronie tułowia do przykręgosłupowej krawędzi łopatki, tak by taśma przebiegała prostopadle do osi długiej ramienia. Można na tym poziomie wykonać pomiar ramienny długi, mierząc odległość od wcięcia jarzmowego rękojeści mostka do krawędzi przykręgosłupowej łopatki, zachowując równoległe do podłoża ustawienie taśmy. Jeżeli badanie ma dostarczyć informacji o mięśniu naramiennym lub stawie ramiennym, to pierwszy sposób pomiaru jest obiektywniejszy. Nazywa się go pomiarem ramiennym krótkim. R2 dotyczy obwodu mięśni ramienia, w jego najgrubszym miejscu. Pomiar wykonuje się w ten sposób, że w zdrowej kończynie przez zgięcie stawu łokciowego i maksymalne napięcie zginaczy stawu łokciowego znajduje się najgrubsze miejsce w tym odcinku kończyny. Taśma ułożona jest na 3 kończynie badanej prostopadle do osi długiej ramienia. Odczytuje się wynik, mierząc jednocześnie odległość poziomu, na którym wykonywany był pomiar, od wyrostka łokciowego na tylnej powierzchni ramienia. Pomiar powtarza się jeszcze raz na tej samej wysokości przy rozluznieniu zginaczy stawu łokciowego (staw łokciowy w wyproście). Różnica między pomiarami w kończynie zdrowej pozwala na pośrednią ocenę kurczliwości badanego zespołu dynamicznego. Zachowując identyczne parametry, wykonuje się porównawczo pomiar w drugiej kończynie. A określa zmiany w obrębie stawu ramienno promieniowego, ramienno łokciowego i promieniowo łokciowego górnego. Zwiększony w jednej kończynie obwód świadczy o zmianach zapalnych w stawie łokciowym. Pomiar wykonuje się w pozycji leżąc tyłem lub siedząc z kończyną swobodnie zwieszoną. Taśma położona w wyrostku łokciowym i obu nadkłykciach kości ramiennej. P1 określa wielkość masy mięśni przedramienia w najgrubszym miejscu. Przesuwając taśmę zamkniętą w obwód blisko stawu łokciowego znajduje się najgrubsze miejsce. Od znalezionego poziomu określa się odległość od stałego punktu kostnego, którym w tym przypadku jest najczęściej wyrostek łokciowy kości łokciowej. Podobnie postępuje się z drugą kończyną. Zarówno przy tym pomiarze, jak przy wszystkich obwodowych, każde kolejne badanie wykonuje się na tych samych poziomach, mierząc na wstępnie odległość od stałego punktu kostnego do żądanego poziomu. Wybór punktu oznaczającego odległość lub wysokość pomiaru nie jest taki istotny jak powtarzanie określonego wyznacznika wysokości w kolejnych pomiarach. Mierząc np. w jednej kończynie obwód ramienia w odl. 20cm od wyrostka łokciowego, a w drugiej 15cm, zatraca się obiektywizm pomiaru. P2 dotyczy zmian w stawie promieniowo nadgarstkowym, a wykonuje się go układając taśmę przez wyrostki rylcowate obu kości przedramienia. Spełniony musi być warunek prostopadłego jej ustawienia do osi długiej przedramienia. POMIARY OBWODÓW KOCCZYN DOLNYCH Wykonuje się je w następujących poziomach: P pomiar pośladkowy, określa masę mięśni pośladkowych. Wykonuje się go mierząc w pozycji leżąc przodem odległość od krętarza wielkiego kości udowej do szpary pośladkowej. Taśma ułożona prostopadle do osi długiej, głównej ciała. Pomiar długi wykonuje się w pozycji leżąc na boku (nie badanym), mierząc odległość od spojenia łonowego przez krętarz większy do szpary 4 pośladkowej. Zachowane musi być prostopadłe ustawienie taśmy do osi długiej badanej kończyny. W odniesieniu do mięśni pośladkowych pomiar ten jest mniej obiektywniejszy. U1 określa masę mięśniową w najgrubszym miejscu uda. Badanie wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, polecając, we wstępnej fazie zgiąć staw kolanowy i biodrowy do kąta 40 stopni. Stopa oparta o podłoże. W podobny sposób jak przy pomiarze P1 wyszukuje się największy obwód, który z reguły jest blisko pachwiny. Po wyprostowaniu obu zgiętych uprzednio stawów i położeniu kończyny na podłożu sprawdza się odczyt i ustala odległość od stałego punktu kostnego. Najczęściej jest to podstawa rzepki lub kolec biodrowy przedni górny. Następnie bada się porównawczo na tym samym poziomie obwód uda drugiej kończyny, chorej. Jeżeli pacjent nie może we wstępnej fazie badania zgiąć jednego lub obu stawów, należy pomiar wykonać w sposób nietypowy, np. zmieniając pozycję wyjściową na leżąc na boku nie badanym. Odwiedzenie kończyny dolnej w stawie biodrowym pozwoli na swobodne znalezienie obwodu uda. U2 inaczej zwany pomiarem nadkolanowym. Określa się nim obwód a tym samym masę głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda. Odpowiedzialna jest ona za końcowe 30 stopni ruchu wyprostu w stawie kolanowym. Pomiar wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, wyszukując uprzednio wizualnie najgrubsze miejsce na brzuścu tej części mięśnia. Na ogół znajduje się ono w odległośći 6-10 cm od podstawy rzepki. Podobnie jak we wszystkich pomiarach obwodów, wysokość na której ponad rzepką wykonywany został pomiar, zapisuje się po to, aby kolejne badania można było wykonać w tym samym miejscu z dużą dokładnością. K pomiar przezkolanowy, informuje o zmianach w obrębie tego stawu. Pomiar wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, przekładając taśmę prostopadle do osi długiej kończyny dolnej na wysokości szpary stawu kolanowego. G1 - dotyczy największego obwodu goleni. Pomiar wykonuje się w pozycji leżąc tyłem, postępując podobnie jak przy określaniu największego obwodu U1. Odległość od poziomu, na którym wykonano badanie, odnosi się do podstawy rzepki. G2 pomiar nadrostkowy informuje o zmianach głównie w obrębie stawu skokowego górnego. Wykonuje się go w pozycji leżąc tyłem, taśmę przeprowadza się prostopadle do osi długiej goleni w bezpośrednim sąsiedztwie kostek bocznej i przyśrodkowej tuż ponad nimi. 5 Tab. 2. Opis sposobu pomiaru długości kończyn POMIARY OBWODÓW KOCCZYN GÓRNYCH krótki: przednia krawędz dołu pachowego brzeg przykręgosłupowy łopatki R1 (ramienny pierwszy) długi: wcięcie szyjne rękojeści mostka brzeg przykręgosłupowy łopatki R2 (ramienny drugi) obwód ramienia w najgrubszym miejscu A (łokciowy) przez wyrostek łokciowy i nadkłykcie kości ramiennej P1 (przedramienia pierwszy) obwód przedramienia w najgrubszym miejscu P2 (przedramienia drugi) przez wyrostki rylcowate kości przedramienia POMIARY OBWODÓW KOCCZYN DOLNYCH krótki: krętarz większy szpara pośladkowa P1 (pośladkowy pierwszy) długi: spojenie łonowe szpara pośladkowa U1 (udowy pierwszy) obwód uda w najgrubszym miejscu U2(udowy drugi) obwód uda mierzony 6 cm od podstawy rzepki K (kolanowy) na wysokości szpary stawu kolanowego G1 (goleniowy pierwszy) obwód podudzia w najgrubszym miejscu G2 (goleniowy drugi) tuż ponad kostkami goleni 2. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest określenie zależności pomiędzy wzrostem, masa i płcią osoby badanej a długością i obwodami kończyn górnych i dolnych. 3. Metoda badań Badania wykonuje się taśmą krawiecką, miękką. Pozycje wyjściowe do badań powinny być wygodne, stabilne i umożliwiające wzrokową kontrolę wykonywania czynności. Na ogół są to pozycje leżąc tyłem. 4. Przebieg ćwiczenia: 1. określenia liczby badanych (w zależności od liczności grupy i ilości czasu do dyspozycji), 2. określenie płci, wzrostu i wagi ciała badanego, 3. wykonać pomiar wybranych długości i obwodów kończyn według wskazań prowadzącego. 5. Opracowanie wyników - zakres sprawozdania Sprawozdanie z ćwiczenia powinno zawierać: 1. Określenie płci wzrostu i wagę badanych osób, 2. przedstawienie wyników pomiarów dla badanych osób, 6 3. analizę otrzymanych wyników z uwzględnieniem wzrostu, wagi i płci badanych osób, u uwzględnieniem procentowej długości i obwodów odniesionych do płci wzrostu i wagi badanych osób, 4. wnioski. 7