MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tadeusz Marekwia
U\
ytkowanie urządzeń transportowych 311[15].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr in\
. Sylwester Rajwa
mgr in\
. Janina ÅšwiÄ…tek
Opracowanie redakcyjne:
mgr Tadeusz Marekwia
Konsultacja:
mgr in\
. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z2.O2
 U\
ytkowanie urządzeń transportowych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik górnictwa podziemnego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Transport w kopalni. UrzÄ…dzenia odstawy urobku 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
20
4.1.3. Ćwiczenia 20
4.1.4. Sprawdzian postępów
21
4.2. Kopalniana kolej podziemna 22
4.2.1. Materiał nauczania
22
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
26
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów
27
4.3. Zastosowanie transportu szynowego 28
4.3.1. Materiał nauczania
28
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
36
4.3.3. Ćwiczenia 36
4.3.4. Sprawdzian postępów
37
4.4. Budowa i zasada działania wyciągów szybowych 38
4.4.1. Materiał nauczania
38
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
44
4.4.3. Ćwiczenia 44
4.4.4. Sprawdzian postępów
45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 51
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o transporcie i odstawie
w kopalniach węgla kamiennego. Ułatwi właściwe zrozumienie zagadnień związanych
z całokształtem działania transportu oraz zagro\
eń, jakie mogą występować na
poszczególnych etapach transportu.
W poradniku zamieszczono:
- Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.
- Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
- Materiał nauczania, który umo\
liwia samodzielne przygotowanie siÄ™ do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Obejmuje on równie\
:
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
ćwiczenia wraz z poleceniem i sposobem wykonania,
wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
sprawdzian postępów, który umo\
liwi Ci sprawdzenie poziomu umiejętności po
wykonaniu ćwiczeń. Rozwiązując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na
pytanie tak lub nie, co oznacza, \
e opanowałeś materiał albo nie.
- Sprawdzian osiągnięć sprawdzający Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu
całej jednostki modułowej.
- Wykaz literatury, z jakiej mo\
esz korzystać podczas nauki w celu pogłębienia wiedzy
z zakresu programu jednostki modułowej.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną czynność.
Po opanowaniu umiejętności spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, obiektach kopalnianych na powierzchni, sztolni
i w wyrobiskach dołowych (pole szkoleniowe) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikajÄ…cych z rodzaju
wykonywanych prac, zachować szczególną dyscyplinę, utrzymywać porządek w miejscu
wykonywania ćwiczeń. Przepisy te poznałeś ju\
podczas realizacji wcześniejszych jednostek
modułowych. Podczas realizacji ćwiczeń będą przypominane przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy do których musisz się stosować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[15].Z2
Eksploatacja maszyn i urządzeń
górniczych
311[15].Z2.01
Dobieranie maszyn do urabiania
i Å‚adowania
311[15].Z2.02
U\
ytkowanie urządzeń
transportowych
311[15].Z2.03
U\
ytkowanie maszyn i urządzeń
do zabezpieczenia wyrobisk
311[15].Z2.04
Eksploatowanie układów
sterowania, sygnalizacji
i łączności
311[15].Z2.05
Eksploatowanie urządzeń do
wzbogacania i przeróbki
mechanicznej kopalin
311[15].Z2.06
U\
ytkowanie sieci i urządzeń
elektrycznych w wyrobiskach
górniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- stosować jednostki układu SI,
- przeliczać jednostki,
- rozró\
niać podstawowe wielkości mechaniczne i elektryczne oraz ich jednostki,
- analizować proste schematy kinematyczne części maszyn,
- wykonywać rysunki części maszyn,
- analizować układy hydrauliczne i pneumatyczne,
- charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy obsłudze maszyn
i urządzeń mechanicznych,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- obsługiwać komputer,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- sklasyfikować transport kopalniany i określić jego zadania,
- scharakteryzować maszyny transportowe ze względu na zasięg i sposób przenoszenia,
- dobrać maszyny i urządzenia do transportu ludzi,
- dobrać maszyny i urządzenia odstawy, przewozu i ciągnienia w układach transportu dla
przewozu materiałów i maszyn oraz urobku,
- zastosować odpowiednie kopalniane środki transportowe do transportu drewna, narzędzi,
maszyn i urządzeń,
- określić zasady kierowania transportem w kopalni,
- wyjaśnić zasadę działania zsuwni śrubowej,
- rozró\
nić rodzaje przenośników, ich sposób odstawy i objaśnić ich budowę,
- nadzorować pracę i obsłu\
yć przenośniki,
- rozró\
nić napędy i zwrotnie oraz wyjaśnić ich budowę,
- dokonać łączenia i naprawy taśm,
- rozró\
nić urządzenia sygnalizacyjne,
- scharakteryzować transport szynowy w kopalniach,
- rozró\
nić stacje załadowcze i wyładowcze oraz urządzenia i oprzyrządowanie z tym
zwiÄ…zane,
- określić przeznaczenie transportu linowo kołowrotowego,
- scharakteryzować budowę i przeznaczenie wyciągów szybowych,
- określić sposoby magazynowania urobku,
- zabezpieczyć się przed pora\
eniem prÄ…dem elektrycznym podczas prac na torowisku
kopalnianym,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo\
arowej
obowiÄ…zujÄ…cych przy przewozie kopalnianym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Transport w kopalni. UrzÄ…dzenia odstawy urobku
4.1.1. Materiał nauczania
Zadania transportu kopalnianego
Transport kopalniany jest to zespół czynności związanych z przemieszczaniem
w odpowiednim czasie na obszarze kopalni ładunków dóbr materialnych i osób z jednego
miejsca w inne przy wykorzystaniu właściwie dobranych środków technicznych
i organizacyjnych.
Transport kopalniany wyró\
nia się zintegrowaniem dwóch obszarów działania:
pierwszego  objętego procesem transportu, a dotyczącego czystej pracy przemieszczania,
oraz drugiego  dotyczącego całego zło\
onego nieraz procesu przeładunków, składowania
i magazynowania materiałów.
Głównymi ogniwami transportu kopalnianego w kopalni są :
- transport podziemny,
- transport na powierzchni,
- transport zewnętrzny (z kopalni do odbiorcy).
Rys. 1. Schemat główny ogniw transportu kopalnianego [1, s. 235]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
System transportu w kopalni węgla kamiennego.
Transport podziemny dzieli się na transport: oddziałowy, transport główny, transport
szybowy i transport pomocniczy. Przedmiotem transportu są m.in. materiały, które najpierw
są dotransportowane do szybu, następnie transportowane (opuszczane) szybem na dół
i głównymi drogami transportowymi przewo\
one do oddziałów. Droga transportu węgla jest
przedstawiona na rys. 2.
Rys. 2. System transportu kopalnianego: 1  przenośnik zgrzebłowy ścianowy, 2  przenośnik zgrzebłowy
podścianowy, 3  oddziałowy przenośnik taśmowy, 4  zsuwnia (zbiornik), 5  stacja załadowcza,
6  wóz urobkowy, 7  jednostka transportowa (pociąg), 8  zbiornik przyszybowy, 9  zbiornik odmiarowy,
10  skip, 11  przenośnik odbierająco-dozujący, 12  przenośniki taśmowe, 13  załadunek wagonów
kolejowych [1. s. 692]
Urządzenia słu\
ące do odstawy i ich podział.
Podstawowymi urządzeniami do odstawy urobku w kopalni są przenośniki zgrzebłowe,
taśmowe i grawitacyjne. Przenośniki zgrzebłowe mają szerokie zastosowanie w wyrobiskach,
gdzie bezpośrednio dokonuje się urabiania węgla, a więc w przodkach ścianowych
i chodnikowych. Przenośniki taśmowe instalujemy jako przenośniki odbierające węgiel
z przenośników zgrzebłowych usytuowanych w chodnikach odstawczych oraz w głównych
ciÄ…gach transportowych do szybu lub po pochylniach na powierzchniÄ™ kopalni.
Przenośniki zgrzebłowe.
Przenośnik zgrzebłowy jest to urządzenie transportowe typu przesuwającego, w którym
przymocowane do łańcucha (łańcuchów) elementy poprzeczne zwane zgrzebłami przesuwają
urobek w sposób ciągły w określone miejsce.
Ka\
dy przenośnik zgrzebłowy składa się z następujących podstawowych zespołów:
napędu, rynien, łańcucha wraz ze zgrzebłami oraz zwrotni. Silnik napędowy sprzęgnięty
z przekładnią zębatą za pośrednictwem sprzęgła napędza gwiazdę napędową, która pociąga
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
łańcuch przenośnika wraz z urobkiem. Na rys. 3 i 4 przedstawione są ww. elementy
przenośnika zgrzebłowego. Do napędu stosuje się silniki o du\
ym momencie rozruchowym.
Elementy i zespoły stosowanych przenośników są zunifikowane tak, \
e sÄ… one wzajemnie
wymienne.
Rys. 3. Przenośnik zgrzebłowy: 1 napęd, 2  rynna dołączna, 3  rynna,
4  połączenie rynien, 7  zgrzebło
Rys. 4. Przenośnik zgrzebłowy: 1  zwrotnia, 2  rynna dołączna, 3  rynna
Przenośniki zgrzebłowe dzielą się na:
- przenośniki zgrzebłowe cię\
kie (np. Rybnik, Nowomag),
- przenośniki zgrzebłowe lekkie (np. SKAT lub GROT),
Ścianowy przenośnik zgrzebłowy Rybnik 750  budowa i zastosowanie
Przenośnik typu Rybnik 750 mo\
e słu\
yć do odstawy urobku ze ścian nachylonych
podłu\
nie do 35o oraz poprzecznie do 25o. Jest wyposa\
ony w bezcięgnowy system posuwu
kombajnu typu Eicotrack. Napędy posadowione są na urządzeniach kotwiąco
przesuwających zabezpieczających je przed spełzaniem. Trasa przenośnika przystosowana
jest do zamocowania odciągów połączonych z obudową ścianową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Mo\
e być wyposa\
ony w podwy\
szone zastawki chroniące załogę przed uderzeniami
brył węgla.
Dane techniczne przenośnika:
- wydajność max 900 t/h,
- moc całkowita 3x65/200 KW,
- długość przenośnika max 450 m,
- prędkość łańcucha 0,95 m/s,
- Å‚aÅ„cuch zgrzebÅ‚owy dwupasmowy Ø 30/108 mm,
- podział zgrzebeł 1080 mm (co 10 ogniw),
- wysokość profilu bocznego 260 mm,
- rynnociÄ…g otwarty,
- szerokość wewnętrzna 702 mm,
- szerokość rynny 758 mm,
- długość rynny 1500 mm,
- grubość blachy ślizgowej 40 mm.
Budowa przenośnika
W skład przenośnika wchodzą następujące zespoły:
- napęd wysypowy (główny),
- urzÄ…dzenie kotwiÄ…co-przesuwajÄ…ce,
- napęd zwrotny (pomocniczy),
- rynnociÄ…g,
- łańcuch zgrzebłowy,
- wyposa\
enie specjalne i dodatkowe,
- wyposa\
enie elektryczne.
Napęd wysypowy (główny)  składa się z następujących podzespołów:
- kadłub napędu,
- bęben napędowy,
- komplet wyrzutników,
- elementy dystansowe,
- jednostki napędowe.
Kadłub napędu  jest skrzyniową konstrukcją spawaną wykonaną z blach stalowych.
W ścianach bocznych znajdują się gniazda słu\
ące do zamocowania opraw uło\
yskowań
bębnów napędowych.
W dolnej części kadłuba znajdują się otwory, słu\
ące do połączenia kadłuba z płytą
podnapędową.
W listwach bocznych kadłuba wykonano otwory do połączenia kadłuba z czołem rynny
dołącznej.
Do kotwienia napędu wysypowego stosuje się belki kotwiące.
Bęben napędowy  posiada jednolitą niedzieloną gwiazdę łańcuchową z wewnętrznym
uzębieniem. Wał posiada w części środkowej oraz na jednym lub obu końcach zewnętrzne
uzębienie, które po zazębieniu z uzębieniem gwiazdy i wałka wolnobie\
nego przenosi
moment obrotowy.
Komplet wyrzutnikowy  składa się z wyrzutnika i płyty. Elementy te zapewniają płynne
zejście łańcucha z uzębienia gwiazdy łańcuchowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Jednostki napędowe  są mocowane po jednej lub po obu stronach kadłuba napędu.
W ich skład wchodzą:
- reduktory zębate walcowe, lub kątowe,
- sprzęgła podatne,
- obudowy sprzęgieł montowanych między silnikami dwubiegowymi a reduktorami,
- kołnierzowe silniki elektryczne dwubiegowe,
- hamulec środkowy słu\
ący do spinania łańcucha.
Napęd zwrotny
Kadłub tego napędu wyró\
nia siÄ™ tym, \
e jego konstrukcja umo\
liwia bezwnękową
eksploatację ściany.
Jednostkę napędową montuje się od strony zawału.
W przypadku gdy napęd znajduje się w chodniku, jednostkę napędową montuje się od
strony ociosu.
RynnociÄ…g
Rynnociągiem transportowany jest urobek w stronę napędu wysypowego. Rynnociąg
słu\
y równie\
jako tor jazdy dla maszyny urabiajÄ…cej (kombajnu) oraz wiÄ…\
e przenośnik
z obudowÄ… umo\
liwiając przesuwanie przenośnika i obudowy zmechanizowanej.
W skład rynnociągu wchodzą:
- człony trasy (rynny),
- człony specjalne (rynny dołączne).
A
ańcuch zgrzebłowy
A
ańcuch zgrzebłowy słu\
y do transportu urobku w kierunku wysypu. Składa się z dwóch
pasm łańcucha ogniwowego oraz zgrzebeł zamocowanych na nich za pomocą obejm
i nakrętek.
Zgrzebła są wykonane jako kute lub odlewane.
Odcinki łańcucha są parowane i łączone za pomocą ogniw złączonych o wytrzymałości
nie mniejszej ni\
90% wytrzymałości samego łańcucha.
Wyposa\
enie specjalne i dodatkowe to:
- urządzenie do pomiaru napięcia łańcucha,
- komplet narzędzi,
- przyrzÄ…d do monta\
u i demonta\
u sprzęgieł itp.
Nowszą wersję przenośnika ścianowego reprezentuje przenośnik zgrzebłowy RYBNIK
1100. Ścianowy przenośnik Rybnik 1100 jest przeznaczony do odstawy urobku ze ścian
węglowych o du\
ej koncentracji wydobycia, przy nachyleniu podłu\
nym Å›ciany do Ä…35º oraz
poprzecznym do Ä…25º. PodstawowÄ… wersjÄ… tego przenoÅ›nika jest ukÅ‚ad z napÄ™dami
o symbolach:
- napęd wysypowy (rys. 5a) uniwersalny 1100/45 montowany na belce w chodniku
podścianowym lub na płycie w ścianie  po zastosowaniu odpowiedniego członu
pośredniego mo\
e być zmontowany w układzie z wysypem bocznym lub krzy\
owym,
- napęd zwrotny (rys. 5c) montowany na płycie w ścianie lub na belce w chodniku.
- przy du\
ej ró\
norodności wykonań napędów w przenośniku RYBNIK 1100
proponowane sÄ… rynnociÄ…gi o profilach bocznych odlewanych E330 (rys. 5b).
Ścianowy przenośnik zgrzebłowy RYBNIK 1100 współpracuje z kombajnami
o dowolnym bezcięgnowym systemie posuwu (np. Eicotrack ).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- do współpracy z opisanym przenośnikiem mo\
liwe są odpowiednie wersje przenośnika
podścianowego typu GROT oraz kruszarki dynamiczne o odpowiedniej wydajności.
a) b) c)
Rys. 5. Ścianowy przenośnik zgrzebłowy RYBNIK 1100, a) napęd wysypowy uniwersalny  układ z wysypem
bocznym, b) człon podstawowy E330 (rynna), c) napęd zwrotny najazdowy [www.ryfama.com.pl]
Do odbioru urobku z przenośnika ścianowego słu\
y zgrzebłowy przenośnik
podścianowy.
Przenośnik zgrzebłowy podścianowy Grot 1100 przedstawiony na rys. 6 ma za zadanie
przejęcie urobku z przenośnika ścianowego, uspokojenie strugi urobku a następnie
przekazanie go na przenośnik taśmowy.
Rynnociąg oparty na profilu bocznym E 260 dzieli się na dwie części: odcinek sztywny
lub giętki i odcinek le\
Ä…cy na spÄ…gu.
Rys. 6. Przenośnik zgrzebłowy podścianowy Grot 1100 [www.ryfama.com.pl]
Przenośnik zgrzebłowy Skat  budowa i zastosowanie
Przenośnik zgrzebłowy SKAT  E 180 WM
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 7. Przenośnik zgrzebłowy Skat  E180WM [www.niwka]
Zakres zastosowania
Przenośnik zgrzebłowy SKAT E180WM (rys. 7) jest przeznaczony do odstawy urobku
z chodnikowych wyrobisk węglowych, węglowo-kamiennych i kamiennych, poziomych lub
nachylonych oraz z zabierek i ścian o małym wydobyciu. Przenośnik ten stanowi element
pośredni między urządzeniami ładującymi w przodku a środkami odstawy chodnikowej.
W zale\
ności od potrzeb rynnociąg przenośnika mo\
e być :
- uło\
ony na spÄ…gu w wyrobiskach poziomych lub nachylonych pod kÄ…tem do 18o,
- podwieszony na kolejce w wyrobiskach o nachyleniu do 6o.
W przenośniku uło\
onym na spągu, napęd zabudowany jest na podstawie. W przenośniku
podwieszonym zwrotnia i kilka rynien uło\
one są na spągu, a pozostała część rynnociągu
z napędem podwieszona jest nad przenośnikiem odbierającym lub nad wozami. Przenośnik
mo\
e współpracować z takimi urządzeniami jak: kombajny chodnikowe, przenośniki
taśmowe, ładowarki zgarniakowe itp.
Opis konstrukcji
Przenośnik zgrzebłowy SKAT  E180WM składa się z następujących głównych
zespołów:
- napęd jednosilnikowy lub dwusilnikowy,
- zwrotnia ,
- rynnociÄ…g,
- zastawki,
- łańcuch zgrzebłowy,
- podwieszenie napędu i trasy,
- wyposa\
enie elektryczne.
W zale\
ności od długości przenośnika napęd mo\
e być jedno lub dwusilnikowy.
W przekładni zastosowano nowoczesną dwustopniową przekładnię sto\
kowo planetarnÄ…
charakteryzujacÄ… siÄ™ du\
ą trwałością, małymi gabarytami, dwustopniowym układem
chłodzenia wodnego oraz niezawodnymi uszczelnieniami. Rynnociąg zmontowany jest
z rynien zbudowanych na bazie profili walcowych E 180 połączonych blachą ślizgową
wykonanÄ… ze stali o podwy\
szonej wytrzymałości na ścieranie. W celu zwiększenia przekroju
poprzecznego koryta rynien, a tym samym zwiększenia wydajności przenośnika zastosowane
zostały zastawki z blach i kątowników. A
ańcuch zgrzebłowy składa się z dwóch 15 to
ogniwowych odcinków łańcucha 18x64 B, dwóch zamków 18x64 B oraz zgrzebła
wykonanego ze specjalnego profilu walcowanego. Zwrotnia stanowi ostatni człon ciągu
rynien przenośnika i składa się z kadłuba, bębna zwrotnego, blachy ślizgowej i mechanizmu
przesuwania bębna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Dane techniczne
Przenośnik zgrzebłowy SKAT E180WM mo\
e być wykonany w ró\
nych wersjach
napędowych. W zale\
ności od ilości i mocy zainstalowanych jednostek napędowych
otrzymujemy rodzinę przenośników jednego typoszeregu. Parametry techniczne
i eksploatacyjne poszczególnych wersji przedstawia poni\
sza tabela.
Moc 1 x 15 kW 2 x 15 kW 1 x 22 kW 2 x 22 kW
Długość przenośnika 150 m przy maksymalnej wydajności
Wydajność [ t/h ] Do 120
Prędkość łańcucha [ m/s ] 0,6
18 x 64 B
Typ łańcucha 18 x 64 B 18 x 64 B lub C 18 x 64 B
lub C
Rozstaw osi łańcuchów [ mm ] 320
Podziałka zgrzebeł [ mm ] 1024
Typ przekładni PPL  14/22; PPL  22; GLIMAG  14/22
Dopuszczalne nachylenie podłu\
ne i
Ä… 18Ú ( Ä… 6Ú w wersji podwieszonej )
poprzeczne wyrobiska
Szerokość rynny [ mm ] 440
Wysokość rynny [ mm ] 180
Długość rynny [ mm ] 1500
Masa rynny [ kg ] 140
Masa przenośnika odpowiednia do długości przenośnika
Minimalna długość przenośnika ze zwrotnią uło\
onÄ… na spÄ…gu [ m ] 20
Zasady bezpieczeństwa obowiązujące przy eksploatacji przenośników zgrzebłowych
Zatrzymanie przenośnika zgrzebłowego powinno być mo\
liwe z ka\
dego miejsca trasy.
Przenośniki zgrzebłowe, które współpracują z kruszarkami powinny posiadać dodatkowe
linki uło\
one poprzecznie do trasy w odległości 5 8 m od strony kruszarki celem zatrzymania
napędu. Rozruch przenośnika jest poprzedzony sygnałem akustycznym słyszalnym na całej
trasie przenośnika. Zabronione jest wchodzenie na trasę przenośnika zgrzebłowego.
Przenośniki taśmowe
Przenośniki taśmowe są to środki transportu o zasięgu ograniczonym i ruchu ciągłym,
przenoszące nosiwo na powierzchni jednej taśmy, między dwiema taśmami lub wewnątrz
taśmy zamkniętej. Taśma tworzy cięgno bez końca, napędzane bezpośrednio bębnem lub
bębnami napędowymi, ewentualnie pośrednio przez dodatkowe cięgna napędowe.
Przenośniki taśmowe zalicza się do grupy przenośników cięgnowych. W górnictwie
najczęściej stosowane są przenośniki taśmowe z taśmą nieckową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 8. Schemat przenośnika taśmowego [12, s. 11]
Na rys. 8. taśma 1 przewija się przez bęben zrzutowy 2 oraz zwrotny 3 zmieniając
na nich kierunek biegu. Między bębnami taśma jest podparta zestawami krą\
nikowymi 4.
Bębny i zestawy krą\
nikowe są zabudowane na konstrukcji nośnej. Mechanizm napędowy
napędza taśmę za pomocą jednego lub kilku bębnów napędowych, wykorzystując sprzę\
enie
cierne między taśmą i bębnem. Napięcie wstępne, niezbędne do przeniesienia napędu na
taśmę i utrzymania w dopuszczalnych granicach zwisów taśmy między krą\
nikami, wywołuje
mechanizm napinający 5. Poprawne układanie się nosiwa na taśmie zapewnia kosz
zasypowy 6. Do czyszczenia taśmy słu\
Ä… urzÄ…dzenia czyszczÄ…ce 7.
Przenośniki taśmowe posiadają ogromne zastosowanie w górnictwie na całym świecie.
SÄ… maszynami transportowymi o wyjÄ…tkowo du\
ej liczbie zalet, do których nale\
y zaliczyć:
- łatwość dostosowania trasy do terenu,
- mo\
liwość zabudowy w układzie naziemnym i podziemnym,
- bardzo du\
ą wydajność transportu,
- mo\
liwość pracy w przeciwnych kierunkach,
- łatwość automatyzacji,
- stosunkowe niskie opory ruchu,
- mała pracochłonność obsługi,
- lekka konstrukcja,
- wysoka niezawodność ,
- cichobie\
ność, brak wibracji,
- postęp w konstrukcji taśm przenośnikowych pozwala na tworzenie długich odcinków
wieloczłonowych, umo\
liwiając transport dalekiego zasięgu do ~ 3000 m.
Przenośniki taśmowe klasyfikuje się według następujących kryteriów:
Z uwagi na sposób wyładunku:
- z wyładunkiem na bębnie,
- z wyładunkiem na trasie,
- z górną gałęzią nośną,
- z dolną gałęzią nośną,
- z dwiema gałęziami nośnymi.
Z uwagi na kształt uło\
enia taśmy:
- z taśmą płaską,
- z taśmą nieckową,
- z taśmą korytkową.
Ze względu na typ zastosowanej taśmy:
- z taśmą elastyczną o rdzeniu wykonanych z przekładek tkanych lub kordowych,
- z rdzeniem z linek stalowych lub innych tworzyw.
Ze względu na kształt trasy:
- prostoliniowe,
- krzywoliniowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Ze względu na kierunek ruchu:
- jednym kierunku ruchu,
- rewersyjne.
Ze względu na rodzaj napędu:
- z napędem bębnowym,
- z dodatkowymi napędami pośredniczącymi.
Ze względu na uło\
enie taśmy:
- naspÄ…gowe, naziemne,
- podwieszane,
- na estakadach.
Przedstawiona klasyfikacja nie jest pełna, mo\
liwe są jeszcze inne kryteria podziałów.
Do najczęściej stosowanych przenośników taśmowych zaliczamy przenośniki typu:
PTGM, Mifama, Gwarek, Pioma (rys. 9).
Wybrane dane techniczne przenośnika Pioma.
Uziarnienie nosiwa mm do 400
CiÄ™\
ar nasypowy nosiwa t/m3 do 4,0
Szerokość taśmy mm 800 1600
Prędkość biegu taśmy m/s do 4
Długość przenośnika m do 3000
Wydajność jednostkowa t/h do 3000
Moc napędu kW do 1500
Moc jednostki napędowej kW do 500
Rys. 9. Przenośnik taśmowy Pioma, a) napęd (reduktory napędowe); b) trasa taśmociągu z wyłącznikiem
bezpieczeństwa i sygnalizatorem alarmowym. [www.pioma.pl]
Charakterystyka techniczna typowych przenośników taśmowych
Przenośnik taśmowy składa się z następujących zespołów:
 taśmy tworzącej układ zamknięty, która jest jednocześnie elementem nośnym
i pociÄ…gowym,
 zestawów krą\
nikowych podtrzymujących gałąz
górną i dolną taśmy.
 napędu,
 stacji zwrotnej z zasypem,
 pętlicowego zasobnika taśmy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 stacji napinajÄ…cej,
 konstrukcji nośnej przeznaczonej do zamocowania zestawów krą\
nikowych,
 urządzeń czyszczących taśmę,
 wysięgnika z bębnem zrzutowym,
 przemieszczanego urządzenia załadowczego,
 bębna zwrotnego i odchylającego.
W skład przenośnika wchodzi tak\
e wyposa\
enie elektryczne.
Niezale\
nie od zespołów głównych przenośnik jest wyposa\
ony w dodatkowe zespoły
jak czujniki, wyłączniki awaryjne i linki bezpieczeństwa,
Przenośniki buduje się w trzech odmianach zespołów
konstrukcji nośnej: rurowa, linowa, ceownikowa. We
wszystkich trzech wariantach trasa mo\
e być
ustawiona na podło\
u lub podwieszona. Rys. 10
przedstawia konstrukcję nośną elastyczną (lina) ze
sztywnym zawieszeniem zestawów krą\
nikowych.
Rys. 10. Konstrukcja nośna elastyczna ze sztywnym zawieszeniem zestawów krą\
nikowych. [1, s. 232]
A
ączenie taśm
Taśmy produkowane są w odcinkach 100, 200, 300 m w zale\
ności od ich masy
i warunków dostarczania do kopalni. Na ka\
dym przenośniku, stosownie do jego długości,
istnieje konieczność wykonania od kilku do kilkunastu połączeń taśm. Połączenia mogą być
mechaniczne, klejone lub wulkanizowane.
Zaletą połączeń mechanicznych jest krótki czas wykonania i niski koszt. Wadą jest
mniejsza wytrzymałość i mniejsza trwałość połączenia. Połączenia mechaniczne mogą być
rozłączne (zawiasowe) i nierozłączne (rys. 11).
Rys. 11. Połączenia mechaniczne a) rozłączne(zawiasowe) firmy Aligator,
b) nierozłączne firmy Flexco [12, s. 190]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wulkanizację taśm przeprowadza się w prasach wulkanizacyjnych zapewniających
wymagane ciśnienie i temperaturę. Do wulkanizacji taśm gumowych potrzebna jest
temperatura ok. 145°C a do taÅ›m PCW 160°C. Zarówno do wulkanizacji jak do klejenia
taśmę trzeba przygotować (rys. 12).
Długość połączenia wynosi
L = (z 1)ls + A [mm]
gdzie:
z  liczba przekładek,
ls  długość stopnia [mm],
A  długość skosu [mm].
Rys. 12. Taśma przygotowana do wykonania złącza [12, s. 193]
Zasady bezpieczeństwa przy monta\
u i obsłudze przenośników
Elementy przenośników taśmowych, takie jak wysięgniki, stacje napędowe, sprzęgła
i przekładnie, stacje napinające, stacje zwrotne muszą być osłonięte.
Przenośniki muszą być wyposa\
one w czujniki ruchu i spiętrzenia, czujniki temperatury
oraz wyłączniki awaryjne powodujące wyłączenie silników napędowych. Wyłączniki
awaryjne przenośnika mają mo\
liwość wyłączenia i zablokowania napędu w pozycji
wyłączonej i są rozmieszczone w odległości do 70 m wzdłu\
przenośnika. Linki wyłączników
awaryjnych powinny umo\
liwiać ich uruchomienie poprzez pociągnięcie w dowolną stronę
i być rozwieszone w zasięgu ręki pracownika od strony przejścia i w miejscach przebywania
ludzi w czasie ruchu przenośnika.
Napędy i stacje zwrotne oraz trasę przenośników utrzymuje się w stałej czystości bez
nagromadzonego urobku. Rozruch przenośnika jest poprzedzony sygnałem akustycznym
słyszalnym na całej trasie przenośnika. Zabroniona jest jazda przenośnikiem nie
przystosowanym do jazdy ludzi.
Przejście obok przenośnika powinno mieć szerokość min. 0,7 m, wysokość min. 1,8 m.
Odstęp ruchowy przenośnika od obudowy 0,4 m w poziomie i 0,8 m w pionie.
Jazda ludzi przenośnikami taśmowymi
Przenośniki taśmowe, których zasadnicza funkcja polega na transportowaniu urobku
mogÄ… te\
słu\
yć do transportu ludzi  jazdy ludzi. Przystosowanie przenośnika do jazdy ludzi
wymaga spełnienia bardzo wielu rygorów.
Jazda ludzi przenośnikami mo\
e odbywać się na dolnej lub górnej taśmie w wyrobiskach
o nachyleniu do 18° po wzniosie i 12° po upadzie.
Przenośnik taśmowy do jazdy ludzi wyposa\
a siÄ™ w pomosty do wsiadania i wysiadania,
których powierzchnie powinny być przystosowane do nachylenia wyrobiska i wykonane
z materiałów utrudniających pośliz
nięcie się. Szerokość pomostów min. 0,8 m, długość
pomostu do wsiadania min. 2,5 m, a do wysiadania 10 m. Wysokość wolnej przestrzeni nad
pomostem min. 1,8 m.
Przy jez
dzie taśmą górną, za pomostem do wysiadania powinny być zainstalowane dwie
bramki uchylne  jedna w odległości 1m, druga w odległości 3 m od końca pomostu, przy
czym ka\
da z nich powinna działać w oddzielnym obwodzie sterowania na oddzielny
wyłącznik w obwodzie zasilania.
Przy jez
dzie taśmą dolną za pomostem do wysiadania powinny być zainstalowane
równie\
dwie bramki uchylne  jedna w odległości 1 m, druga w odległości 3 m od końca
pomostu, (przy czym ka\
da z nich powinna działać w oddzielnym obwodzie sterowania na
oddzielny wyłącznik w obwodzie zasilania) oraz jeden odrzutnik w odległości 12 m od końca
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
pomostu do wysiadania. Bramka uchylna jest to urządzenie, którego obrót wokół osi pod
wpływem nacisku ciała jadącego powoduje zadziałanie wyłącznika elektrycznego, wyłączenie
napędów przenośnika i zablokowanie układu sterowania. Odrzutnik jest to element w postaci
pługa usytuowany tak, aby powodował wypchnięcie jadącego poza taśmę dolną przenośnika
w stronę przejścia dla ludzi.
Ponadto wyposa\
enie przenośników do jazdy ludzi obejmuje: przy pomoście do
wsiadania tablicę świetlną z napisem  Jazda ludzi dozwolona i odpowiedni piktogram oraz
tablicę świetlną  Jazda ludzi niedozwolona , która jest wygaszona po przełączeniu sterowania
na jazdę ludzi. W odległości 20 m przed przednią krawędzią pomostu do wysiadania instaluje
siÄ™ \
ółte światło ostrzegawcze i piktogram, a w odległości 1,5 m przed tylną krawędzią
światło czerwone oraz tablicę ostrzegawczą z napisem  Uwaga wysiadać .
Podczas wsiadania i wysiadania na pomostach mo\
e przebywać tylko jedna osoba,
a odległość między jadącymi powinna wynosić min. 5 m dla prędkości taśmy do 1,6 m/s, lub
7 m dla prędkości od 1,6 do 2,5 m/s.
a) b)
Rys. 13. Piktogramy a) przy pomoście do wsiadania, b) 20 m przed pomostem do wysiadania. [1, s. 174]
Rozruch przenośnika jest poprzedzony sygnałem akustycznym słyszalnym na całej trasie
przenośnika. Zainstalowane na trasie przenośników sygnalizatory umo\
liwiajÄ… prowadzenie
łączności głośno mówiącej wzdłu\
całej odstawy.
Ka\
dy układ transportu przenośnikami powinien być raz na dobę przed uruchomieniem
oraz ka\
dorazowo przed rozpoczęciem jazdy ludzi poddany przeglądowi przez uprawnioną do
tego osobÄ™.
Przenośniki grawitacyjne
W górnictwie podziemnym stosowane są równie\
przenośniki grawitacyjne.
Zasada działania przenośników grawitacyjnych polega na przenoszeniu materiału
transportowanego wskutek działania składowej siły cię\
kości po bie\
niach pochyłych.
W odstawie podziemnej wykorzystuje się najczęściej przenośniki grawitacyjne ślizgowe 
ześlizgi, zsuwnie, zsypnie. Mo\
na je wykorzystywać do transportu nosiwa sypkiego. Budowę
ześlizgów, zsuwni i zsypni przedstawiono schematycznie na rys. 14. Ruch urobku w tego typu
urządzeniach odbywa się w formie ześlizgiwania, staczania albo wolnego spadku lub ma
postać mieszaną.
Przemieszczanie nosiwa mo\
e być prowadzone w zale\
ności od kąta nachylenia ześlizgu,
lub zsuwni do poziomu transportu wprost po spÄ…gu, po posadzce, w \
Å‚obkach i w rynnach
odkrytych lub zsuwniach śrubowych.
Ześlizgi i zsuwnie w zale\
ności od kształtu powierzchni zsuwnych, dzieli się na proste
i śrubowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 a) b) c)
Rys. 14. Schematy zsuwni i zsypni. a) zsuwnia śrubowa osłonięta, pojedyncza,
b) zsuwnia śrubowa , podwójna otwarta, c) zsypnia stopniowa
Przy du\
ych kÄ…tach nachylenia konieczne jest wytracanie energii przemieszczanego
materiału w związku z tym konieczne jest budowanie zsuwni z ró\
nych materiałów: drewna,
betonu, stali lub gumy o specjalnych własnościach mechanicznych.
Wloty do zsuwni i zsypu przenośników taśmowych muszą posiadać zabezpieczenia
chroniące ludzi przed wpadnięciem.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest transport kopalniany?
2. Jaki jest podstawowy podział transportu?
3. Na jakiej zasadzie działa przenośnik zgrzebłowy?
4. Do czego słu\
y przenośnik podścianowy?
5. Do czego jest przeznaczony przenośnik zgrzebłowy Skat?
6. Na jakiej zasadzie działa przenośnik taśmowy?
7. Co to jest rynnociÄ…g?
8. W jaki sposób mo\
na łączyć taśmy przenośnikowe?
9. Czym charakteryzują się połączenia mechaniczne taśm przenośnikowych?
10. W jakie urządzenia zabezpieczające muszą być wyposa\
one przenośniki taśmowe?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Skontroluj stan zabudowy przenośnika i uruchom przenośnik taśmowy w sztolni
szkoleniowej kopalni.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy obsłudze
przenośników taśmowych,
4) przypomnieć sobie jakie są wymagane zabezpieczenia dla przenośników taśmowych,
5) sprawdzić stan osłon i zabezpieczeń,
6) zapoznać się z wymogami dotyczącymi obsługi,
7) określić zagro\
enia występujące przy uruchamianiu,
8) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 przenośnik taśmowy w wyrobisku górniczym,
 instrukcja obsługi przenośnika,
 instrukcja dotycząca prowadzenia prac na trasie przenośnika,
 przepisy dotyczÄ…ce eksploatacji,
 notes,
 przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj połączenie taśmy przenośnikowej przenośnika zabudowanego w sztolni
szkoleniowej kopalni.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy
wykonywaniu połączeń taśm przenośników taśmowych,
4) wykonać połączenie dwóch odcinków taśm,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 instrukcja wykonywania połączeń taśm,
 dwa odcinki taśmy przenośnikowej,
 materiały potrzebne do wykonania połączenia,
 narzędzia potrzebne do wykonania połączenia.
4.1.4. Sprawdzian postępu
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zadania transportu kopalnianego?
2) podzielić transport kopalniany?
3) określić do czego słu\
y czujnik spiętrzenia?
4) wyjaśnić zasadę działania zsuwni śrubowej?
5) podać zasadniczą ró\
nicę między przenośnikiem taśmowym a
zgrzebłowym?
6) podać kształty uło\
enia taśmy na przenośniku taśmowym?
7) wymienić najwa\
niejsze elementy budowy przenośników?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.2. Kopalniana kolej podziemna
4.2.1. Materiał nauczania
Drogi przewozowe są to wyrobiska wraz z urządzeniami kolejowymi, po których odbywa
się przewóz urobku, materiałów i ludzi pociągami poruszającymi się po tych drogach.
Pociąg jest to skład wozów wraz z lokomotywą, odpowiednio osygnalizowany,
przygotowany do jazdy lub znajdujący się w drodze, jak równie\
lokomotywa na szlaku bez
wozów.
Szlak oznacza odcinek drogi przewozowej między sąsiednimi posterunkami ruchu lub
posterunkiem ruchu a końcowym punktem drogi przewozowej.
Posterunek ruchu jest to wyodrębniona część sieci kolei podziemnej, która powinna mieć
określoną nazwę i numer nadany w kolejności od podszybia. Mogą to być:
- stacje główne SG  poło\
one sÄ… na poczÄ…tku sieci kolei podziemnej, gdzie rozpoczynajÄ…
i kończą jazdę pociągi oraz wykonywane są czynności związane z przyjmowaniem
pociągów towarowych i osobowych, rozrządzeniem składów oraz zestawieniem
i odprawianiem pociągów,
- stacje załadowcze SZ  usytuowane są w miejscach ładowania urobku do wozów, gdzie
rozpoczynajÄ… jazdÄ™ pociÄ…gi z urobkiem,
- stacje postojowe SP  poło\
one są przy drogach przewozowych, które mają za zadanie
przejściowe magazynowanie wozów,
- stacje osobowe SO  są to miejsca, na których odbywa się wsiadanie i wysiadanie osób,
- stacje materiałowe SM  są to miejsca poło\
one przy drogach przewozowych, na których
dokonuje się załadunku lub wyładunku materiałów,
- mijanki Pm  są to miejsca poło\
one przy szlakach jednotorowych majÄ…ce drugi tor
umo\
liwiajÄ…cy krzy\
owanie pociągów.
Wszystkie stacje majÄ… oznakowanie transparentami lub tablicami  PoczÄ…tek stacji
i Koniec stacji .
Stacje główne wyposa\
a siÄ™ w:
- zapychaki i zapory,
- tory z urzÄ…dzeniami przetokowymi dla jednostek transportowych,
- stanowisko sprzęgania i rozprzęgania,
- stanowisko wywrotu.
Stacje główne, gdzie odbywa się rozładunek wozów na mostach samowyładowczych są
wyposa\
one w urzÄ…dzenia:
- do samoczynnego otwierania i zamykania wozów,
- sygnalizacji semaforowej do regulowania wjazdu pociągu na most samorozładowczy,
- umo\
liwiające wyłączenie przewodu jezdnego trakcji nad mostem samorozładowczym.
W skład urządzeń przewozowych wchodzą:
- tabor wozowy w tym wozy urobkowe, osobowe, sanitarne, do transportu materiałów,
maszyn i urządzeń,
- urządzenia stałe jak kopalniany tor kolejowy, stacje, dworce, zajezdnie, mijanki itp.,
- tabor trakcyjny (lokomotywy),
- specjalne pojazdy techniczne.
Droga przewozowa składa się z podło\
a i nawierzchni. Nawierzchnia toru to zespół
konstrukcyjny toru zło\
ony z szyn, złącz, podkładów i podsypki. Prześwity torów to
odległości między wewnętrznym krawędziami główek szyn (600 mm, 750 mm, 900 mm).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wozy kopalniane
Wóz kopalniany jest pojazdem przeznaczonym do przewozu urobku, materiałów lub
osób. Wóz kopalniany składa się z nadwozia i podwozia. Nadwozie stanowi skrzynia otwarta
z góry lub z boków albo całkowicie zamknięta.
Klasyfikacja wozów pod względem przeznaczenia:
 wozy osobowe, w tym sanitarne,
 wozy urobkowe,
 wozy do transportu ró\
nego,
 wozy specjalne (przewóz materiałów wybuchowych).
Liczba osi:
- dwu osiowe,
- cztero osiowe.
Pojemności wozów urobkowych:
 wozy małe o pojemności do 1,5 m3,
 wozy średnie o pojemności 1,5 3 m3,
 wozy du\
e o pojemności powy\
ej 3 m3.
Konstrukcje skrzyni:
 ze skrzyniÄ… sztywnÄ…,
 ze skrzyniÄ… zamocowanÄ… do ramy podwozia,
 ze skrzyniÄ… majÄ…cÄ… odchylne dno,
 ze skrzynią mającą odchylne ścianki boczne i nachylone dno,
 ze skrzyniÄ… zamocowanÄ… obrotowo do ramy podwozia.
Wozy urobkowe, które nie są opró\
niane w wywrotnicy nazywa się samowyładowczymi.
Do transportu materiałów słu\
ą ró\
nego rodzaju wozy kopalniane przedstawione na rys. 15.
a) b) c) d)
Rys. 15. Jednostki do transportu: a) drzewiarka, b) długa drzewiarka, c) platforma z kontenerem na drobnicę,
d) jednostka do transportu obudowy chodnikowej A
P [www.montana.pl]
W grupie wozów urobkowych, du\
ych, samowyładowczych wyró\
niajÄ… siÄ™ wozy typu
Granby (rys. 16).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 16. a) wóz urobkowy samowyładowczy typu Granby, b) krzywka rozładowcza. [1, s. 458]
Stacje załadowcze i wyładowcze
CechÄ… charakterystycznÄ… ka\
dej stacji jest akumulowanie urobku, które ma swoje
uzasadnienie w ró\
nicach wydajności i czasów pracy przodków wydobywczych, przewozu
szynowego i urządzeń wyciągowych.
W zale\
ności od przyjętej technologii pracy stacji za i wyładowczych stosuje się w nich:
 zbiorniki ruchome w postaci stale oczekujących na załadunek lub wyładunek wozów
urobkowych, a dla chwilowego wyrównania strugi urobku zbiorniki przesypowe
o pojemności od kilkunastu do kilkudziesięciu ton,
 zbiorniki stałe, typu górniczego lub mechanicznego, w których gromadzony jest urobek
w ilości kilkuset ton w okresach przerw przedzielających przybycie kolejnych składów
pociągów.
Rys. 17. Stacja załadowcza.a) ze zbiornikiem skarpowym, b) ze zbiornikiem rurowym. [1, s. 547]
Stacja załadowcza przedstawiona na rys. 17 składa się z: górniczego zbiornika
skarpowego 1 lub pionowego 2 z ślizgami 3 ograniczającymi kruszenie urobku, do którego
urobek jest dostarczany przenośnikiem taśmowym 4 lub przenośnikiem taśmowym 4
i przenośnikiem rozprowadzającym 5; urządzeń załadowczych wyposa\
onych w prostokÄ…tnÄ…
gardziel wylotową 6, do której przymocowana jest zsypnia 7 zakończona połączoną z nią
przegubowo zsuwniÄ… 8, podnoszonÄ… i opuszczanÄ… wciÄ…gnikiem elektrycznym 9.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
ObciÄ…\
nik 10 słu\
y do stabilizacji poło\
enia zsuwni 8. Do zsuwni zamocowane jest
urzÄ…dzenie przeciwprzepadowe 11 sterowane obrze\
em wozu. Zbiornik przepadów 12
usytuowany jest w podtorzu z przenośnikiem zgrzebłowym 13 i wysypem 14 (przenośnik
zgrzebłowy np. SKAT 60). Pomost sterowniczy usytuowany jest nad ładowanymi wozami
z pulpitem sterowniczym 15 i aparaturą niezbędną do zdalnego sterowania wszystkimi
urządzeniami stacji załadowczej oraz urządzeniami do zdalnego sterowania 16 lokomotywami
przewodowymi.
Lokomotywy kopalniane.
Ze względu na spełniane zadanie transportowe, lokomotywy kopalniane dzieli się na
lokomotywy:
 transportu pomocniczego o wskaz
niku wielkoÅ›ci do 110 t·kW wÅ‚Ä…cznie,
 transportu głównego o wskaz
niku wielkości powy\
ej 110 t·kW.
Ze względu na sposób doprowadzenia energii wyró\
nia siÄ™:
 lokomotywy zasilane ze z
ródeł zewnętrznych energii elektrycznej,
 lokomotywy z własnym z
ródłem energii  akumulatorowe, spalinowe, pneumatyczne,
 lokomotywy z mieszanymi z
ródłami poboru energii elektrycznej.
Ruchem kolei podziemnej kieruje dysponent ruchu kolei podziemnej. Przy wydawaniu
dyspozycji dysponent powinien kierować się względami bezpieczeństwa ruchu oraz
maksymalnego wykorzystania środków przewozowych. Dysponent odbiera od maszynistów
lokomotyw meldunki o poło\
eniu pociągów na szlakach za pomocą łączności radiowej lub
telefonicznej.
Maszyniści lokomotyw są informowani przez dysponenta o odbywającym się transporcie
ręcznym lub ruchu pieszym na drogach przewozowych.
Przewóz osób odbywa się tylko w do tego celu przeznaczonych wagonach osobowych.
Wsiadanie i wysiadanie mo\
e się odbywać tylko na dworcach osobowych. Dworce osobowe
muszą być oświetlone a na czas wsiadania lub wysiadania musi być wyłączona trakcja
elektryczna spod napięcia. Odjazd pociągu poprzedzony jest sygnałem akustycznym.
Wychylanie, wskakiwanie, wyskakiwanie z wagonu w czasie jazdy pociÄ…gu jest zabronione.
PociÄ…g osobowy nie mo\
e być pchany. Z wozów osobowych nie mogą wystawać przewo\
one
materiały.
Na drogach przewozowych nie wolno pozostawiać wozów. Prędkość jazdy pociągów:
podczas transportu urobku i materiałów max 5 m/s, podczas jazdy z ludz
mi i transportu
materiałów niebezpiecznych max 3,5 m/s. W czasie manewrów zabrania się pozostawiać
tabor poza ukresem dwóch zbiegających się torów. Na ostatnim wozie musi znajdować się
lampa sygnalizacyjna  widoczna dla maszynisty lokomotywy na prostym odcinku torów.
Prowadzenie robót na drogach przewozowych.
Prowadzenie robót na drogach przewozowych gdzie odbywa się ruch pociągów mo\
na
prowadzić na następujących warunkach:
 zgodnie z zatwierdzonÄ… instrukcjÄ…,
 zgodnie z regulaminem przewozu dołowego,
 zgodnie z ustaleniami sztygara oddziałowego określonych w ksią\
ce ostrze\
eń,
 miejsce pracy osygnalizowane we wszystkich kierunkach w odległości min. 20 m,
 odcinki torów z obu stron zabezpieczone w sposób pewny przed najechaniem przez
zabudowane zapory torowe,
 prace w sąsiedztwie trakcji mogą być prowadzone pod warunkiem, \
e przewód jezdny
wyłączony,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 załadunek i rozładunek mo\
e być prowadzony przy wyłączonym przewodzie jezdnym,
 stan wyłączenia przewodu jezdnego musi być zabezpieczony:
a) zdjęciem rączki z łącznika sekcyjnego,
b) zawieszeniem tabliczki na łączniku zabraniającej załączenie,
c) połączenie szyny z przewodem jezdnym za pomocą uszyniacza w miejscu, by był on
widoczny z miejsca pracy.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co wchodzi w skład urządzeń przewozowych?
2. Co to sÄ… drogi przewozowe?
3. Co to jest wóz kopalniany?
4. Jak dzielimy wozy ze względu na przeznaczenie?
5. Kto kieruje ruchem kolei podziemnej?
6. Czym charakteryzują się stacje załadowcze?
7. Jaka jest klasyfikacja wozów kopalnianych pod względem pojemności?
8. Na jakich zasadach mo\
na wykonywać prace na drogach przewozowych?
9. W jaki sposób następuje rozładunek wozu urobkowego typu Granby?
10. Jaka jest dopuszczalna prędkość jazdy pociągów ?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj skład wozów potrzebny do przewiezienia wybranych rodzajów materiałów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy pracach
załadunkowych,
4) ustalić rodzaj materiałów do przewiezienia,
5) dobrać odpowiedni rodzaj wozów (specjalnych) do załadunku ustalonych materiałów,
6) omówić wykonanie zadania.
Wyposa\
enie stanowiska:
 poradnik dla ucznia,
 literatura wskazana przez nauczyciela,
 instrukcja stanowiskowa,
 sprzęt ochrony osobistej,
 zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 2
Wykonaj zabezpieczenie stanowiska pracy zlokalizowanego na drodze przewozowej
z trakcją elektryczną. Ćwiczenie wykonaj w sztolni szkoleniowej kopalni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy pracach na
drogach przewozowych z trakcjÄ… elektrycznÄ…,
4) zawiesić znaki  Jazda zabroniona ,
5) wykonać zapory torowe z podkładów szynowych,
6) wyłączyć trakcję elektryczną i zawiesić na wyłączniku sekcyjnym tabliczkę  Nie
załączać ,
7) zabudować uszyniacz,
8) omówić wykonanie zadania.
Wyposa\
enie stanowiska:
 poradnik dla ucznia,
 literatura wskazana przez nauczyciela,
 instrukcja stanowiskowa obowiÄ…zujÄ…ca przy pracach na drogach przewozowych z trakcjÄ…
elektrycznÄ…,
 znaki  Jazda zabroniona ,
 podkłady szynowe,
 uszyniacz,
 sprzęt ochrony osobistej,
 zeszyt.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak Nie
1) scharakteryzować budowę wozów kopalnianych?
2) określić warunki jazdy ludzi pociągami osobowymi?
3) scharakteryzować przewóz kopalniany?
4) określić, jak nale\
y zabezpieczyć stanowisko pracy na drodze
przewozowej wyposa\
onej w trakcjÄ™ elektrycznÄ…?
5) określić zadania stacji załadowczych?
6) dobrać odpowiednie środki transportowe do transportu drewna,
materiałów sypkich, maszyn i obudowy A
P?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3. Zastosowanie transportu szynowego
4.3.1. Materiał nauczania
Kolejki szynowe podwieszone
Kolejki szynowe podwieszane dzięki prostocie konstrukcji, a tak\
e dzięki niezale\
ności
od pęczniejącego czy wypiętrzającego spągu znalazły szerokie zastosowanie w kopalniach
węgla. Słu\
ą przede wszystkim do transportu materiałów. Mo\
na ich u\
ywać równie\
do
transportu ludzi, chocia\
mają mniejszą wydajność. Spośród kolejek szynowych
podwieszanych wyró\
nia się kolejki z napędem linowym oraz z napędem własnym. Kolejki
z napędem linowym mogą być z liną zamkniętą i z liną otwartą. Kolejki z napędem własnym
mają napęd spalinowy lub elektryczny (akumulatorowy).
Kolejka SKL  5000H
Na rysunku 18 przestawiono budowę kolejki jednoszynowej podwieszonej z napędem
liną bez końca określonej nazwą SKL 5000H. Lina bez końca 11 wprawiana jest w ruch
wodziarkÄ… ciernÄ… 1 z tarczÄ… wielorowkowÄ… i krÄ…\
nikami kierującymi, której napęd
hydrauliczny daje siłę pociągową 30 KN. Napęd jest wyposa\
ony w silnik elektryczny
o mocy 90 KW napędzający pompy hydrauliczne, które cieczą o ciśnieniu 15 MPa zasilają
silniki hydrauliczne. Prędkość liny jest regulowana bezstopniowo w zakresie 0 2 m/s. Lina
11 przewija się poprzez napęd 1 stację napinającą 2 zespół stałych krą\
ników prowadzących
4 zwrotnicę 12 i jest złączona obydwoma końcami z ramą wózka ciągnącego 6. Wózek
ciÄ…gnÄ…cy 6 poprzedzony jest z ka\
dej strony wózkiem prowadzącym 13 w celu prawidłowego
ukierunkowania jego jazdy. Po torze jezdnym 3, którym są prostoliniowe i łukowe odcinki
dwuteownika 140 mm, porusza się pociąg zło\
ony z zespołu ciągnącego 6, wózków
hamulcowych 5 i wózków nośnych 7. Do wózków nośnych podwiesza się transportowe
ładunki. Wózki nośne 7 łączy się cięgłami 9 lub belka nośną 10. Do podnoszenia
i opuszczania słu\
ą wciągarki łańcuchowe 15. Zespół sygnalizacyjny 8 informuje o pracy
kolejki lub zbli\
aniu się do stacji krańcowych. Tor jezdny przystosowany jest do montowania
rozjazdów dla rozgałęzień. Tor jest podwieszany do obudowy za pomocą zawiesi szynowych
i Å‚aÅ„cuchów Ø14 co 3 m na prostych odcinkach torów, a co 1 m na odcinkach Å‚ukowych.
Kolej SKL 5000H wykorzystuje się do transportu maszyn, urządzeń i materiałów a tak\
e
do jazdy ludzi po drodze długości do 2 km w poziomie; nachylenie drogi mo\
e dochodzić
do 30°.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 18. Schemat budowy kolejki szynowej podwieszanej z napędem linowym typu SKL 5000H [DTR]
Kolejka SKL  2500
Odmianą kolejki SKL  5000 H jest kolejka SKL  2500 o napędzie z liną otwartą
przyciągarkami (kołowrotami) bębnowymi typu EKO  D o długości liny do 300 m (Rys. 19).
W wersji z liną zamkniętą stosuje się tarcze paraboliczne w miejsce bębnów. Tor wykonany
z dwuteownika 140 a udz
wig wózka wynosi 1,3 tony. Stosuje się liny o średnicy 12 i 20 mm.
Kolejka SKL  2500 jest prosta w budowie i obsłudze, daje się szybko montować.
Rys. 19. Kolejka SKL 2500 [DTR]
W celu ułatwienia załadunku i wyładunku materiałów z kolejki stosowane są
zmechanizowane stacje przeładunkowo  załadowcze gdzie przy u\
yciu wciągników
łańcuchowych o napędzie hydraulicznym podnosi się lub opuszcza ładunek o masie 5 ton
zamocowany do ruchomej belki nośnej stacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zalety i wady kolejek podwieszanych
Zalety kolejek podwieszanych są następujące:
- posiadają zdolność omijania przeszkód przyspągowych,
- łatwy załadunek i wyładunek,
- łatwe i szybkie wydłu\
anie i skracanie trasy,
- stosunkowo du\
y udz
wig i mo\
liwość dojazdu do przodka,
- łatwość podwieszania ró\
nych materiałów,
- tworzenie dogodnych zestawów transportowych.
Do wad nale\
y zaliczyć:
- kłopoty z liną i jej eksploatacją,
- konieczność podwieszania do obudowy chodnika,
- trudność w utrzymaniu prowadzenia liny i toru,
- ograniczoną długość transportu z uwagi na wytrzymałość liny,
- problemy w sposobie hamowania zestawów jezdnych.
Wózki nośne kolejki mogą być wyposa\
one w nośniki dla obudowy drewnianej lub
łukowej, nośniki dla materiałów sypkich lub w palety transportowe. Wózek nośny składa się
z kadłuba, do którego zamocowane są cztery krą\
ki jezdne i cztery krÄ…\
ki prowadzÄ…ce
poziome poruszające się po dolnych półkach. Wózki nośne łączy się między sobą cięgłami
stałymi lub teleskopowymi albo te\
dz
wigarami tworząc zespół nośny o udz
wigu 2,6 tony lub
5,2 tony. Belka nośna jest podnoszona lub opuszczana wciągnikiem łańcuchowym. A
adunek
transportowy podwiesza się na hakach. Zespoły łączy się za pomocą uchwytu przegubowego
Kabiny do jazdy ludzi (rys. 20) wykonane są jako czteroosobowe i ośmioosobowe
o szerokości 0,98 m. Kabina do jazdy ludzi zawieszona jest na dwóch wózkach jezdnych
2 połączonych cięgnem 3. Kabina wyposa\
ona jest w hamulec ręczny 4. Udz
wig kabiny
wynosi 0,9 tony.
Rys. 20. Kabina ośmioosobowa [10, s. 475]
Wózek hamulcowy jest niezbędnym ze względów bezpieczeństwa elementem kolejki
podwieszanej. Przy jednostajnym nachyleniu wyrobiska stosuje się jeden wózek hamulcowy,
natomiast na trasie ze zmiennym nachyleniu oraz podczas jazdy ludzi muszą być dwa wózki
hamulcowe, na początku i na końcu składu.
Wózek hamulcowy (rys. 21) jest wyposa\
ony w koło zębate 1 toczące się po środku
dwuteownika 140 i połączone z krzywką. Po przekroczeniu prędkości 3 m/s krzywka wskutek
siły ośrodkowej przesterowuje zawór przelewowy, powodując spływ oleju z cylindrów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
hydraulicznych ściskających sprę\
yny hamulca 2. Spadek ciśnienia powoduje, \
e sprÄ™\
yny
dociskają szczęki hamulcowe, co powoduje hamowanie. Hamowania mo\
na dokonać ręcznie
pociÄ…gajÄ…c dz
wignią połączoną z krzywką sterującą.
Rys. 21. Wózek hamulcowy WHK 1 [10, s. 475]
Kołowroty i ich zastosowanie w górnictwie
Kołowroty przeznaczone są głównie do przetaczania wozów kopalnianych po torach
poziomych lub nachylonych pod kÄ…tem +/ 30 stopni.
Poza tym stosuje siÄ™ je do:
 wszelkich prac pomocniczych w transporcie bezszynowym jak np. przesuwanie ciÄ™\
kich
przedmiotów po spągu,
 napędu podwieszanych kolejek liniowych słu\
ących do transportu materiałów do
przodka,
 do przetaczania wozów w stacjach załadowczych,
 do transportu obudów zmechanizowanych w ścianach.
W transporcie kopalnianym znalazły zastosowanie kołowroty typu EKO D i KBH oraz
typ kołowrotu  Jankowice . Liczba w symbolu np. EKO D15 oznacza wielkość kołowrotu
odpowiadajÄ…ca mocy silnika w kilowatach.
Ze względu na istniejące zagro\
enia ( zagro\
enie od liny, hałas oraz inne ucią\
liwości
transportowe) kołowroty zostały w pewien sposób wyparte przez kolejki podwieszane
samojezdne.
Zabudowa kołowrotu.
Sposób zabudowy kołowrotu zale\
y od warunków lokalnych od przewidywanego czasu
eksploatacji i zadań urządzenia. Jeśli kołowrót ma obsługiwać stałą drogę przewozową
najlepiej ustawić go na fundamencie stałym i przykręcić śrubami. Jeśli kołowrót instaluje się
na czas krótkotrwały mo\
na go ustawić wprost na twardym równym spągu i ustalić rozporami
(kotwami) wykorzystując do tego celu gniazda rozporowe. Przy spągu miękkim wskazane jest
wkopać podkłady drewniane pod wzdłu\
ne belki ramy. Przedstawiony na rysunku
22 kołowrót EKO D30 składa się z następujących podzespołów:
- bębna,
- dwustopniowej przekładni obiegowej,
- silnika elektrycznego,
- hamulca,
- ramy,
- układaka liny,
- osłony bębna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Tabela 1. Porównanie parametrów wybranych kołowrotów.
EKO EKO KBH KBH
D15 D30 5/TM 6/TM
Ilość silników 1 1 1 1,2
Moc silnika [kW ] 15 30 30 30 lub 45
Åšrednica liny [mm ] 13 18 16 24 30 34 18 44
Maksymalna długość liny [m ] 500 740 264 1580
Maksymalna prędkość liny [m/s] 1,18 1,40 0,20 0,43
Siła w linie na pierwszej warstwie 13,2 22,4 100 170
nawinięcia [kN]
Siła w linie na ostatniej warstwie 9,6 16,3 72 135
nawinięcia [kN]
Średnica płaszcza bębna [mm] 406 457 650 914
Długość bębna [mm ] 610 846 650 750
Masa kołowrotu [kg] 1357 2311 4150 8220
Zasada działania kołowrotu
Obroty silnika przenoszone są przez koło zębate na dwustopniową przekładnie obiegową
na wał bębna, a stąd przez koło zębate osadzone w tarczy sprzęgła. W przypadku, gdy bęben
jest zahamowany, koła zębate toczą się po wewnętrznym uzębieniu wieńca bębna
hamulcowego pociągając za sobą osie satelit, a wraz z nimi tarczę sprzęgła. Wtedy kołowrót
pracuje na biegu luzem. Z chwilą uruchomienia tarczy sprzęgła przez zakleszczenie jej
hamulca koła zębate pracują jak koła pośrednie i napędzają wieniec zębaty a wraz z nim
bęben. Ka\
dy kołowrót musi być wyposa\
ony w:
- hamulec samoczynny, działający na bęben w przypadku zaniku napięcia lub zadziałania
zabezpieczeń ruchu,
- sygnalizacjÄ™ ostrzegawczÄ… nadawanÄ… automatycznie przed ka\
dym ruszeniem linÄ…,
- zespół osłon,
- układak liny.
Kołowrót mo\
e być stosowany do prac transportowych w podziemiach kopalń
w pomieszczeniach o stopniu  a ,  b i  c niebezpieczeństwa.
Rys. 22. Widok ogólny kołowrotu EKO D30 [www.niwka.pl]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Kolejki szynowe podwieszane z napędem własnym
Kolejki podwieszane z napędem spalinowym (rys. 23). Kolejki podwieszane z napędem
spalinowym składają się z 3 podstawowych zespołów  modułów. Są to:
- ciÄ…gniki spalinowe,
- trasy jezdne,
- zestawy transportowe.
CiÄ…gniki spalinowe
CiÄ…gnik spalinowy jest samobie\
ną maszyną z napędem spalinowym przeznaczoną do
przemieszczania po trasie kolejek podwieszonych zestawów transportowych do jazdy ludzi
i transportu materiałów.
Ciągnik przystosowany jest do pracy w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych
o zagro\
eniu wybuchem metanu ( max. stÄ™\
enie metanu 1,5% ) oraz niebezpieczeństwa
wybuchu pyłu węglowego.
Cechy konstrukcyjne :
 modułowa budowa ciągnika pozwala na optymalną w danych warunkach konfigurację
z zestawami środków transportowych,
 nowoczesny silnik spalinowy wysokoprÄ™\
ny, charakteryzujÄ…cy siÄ™ wysokÄ…
niezawodnością, niską emisją szkodliwych substancji do atmosfery oraz niskim
poziomem hałasu gwarantuje wysokie osiągi i komfort pracy obsługi ciągnika,
 hydrauliczny rozruch silnika spalinowego,
 układ hydrauliczny zbudowany z kilku bloków zaworowych zapewnia łatwą obsługę
i diagnostykÄ™,
 zasilanie urządzeń pomocniczych z całkowicie oddzielnego układu hydraulicznego
gwarantuje wysoką niezawodność pracy głównego układu hydraulicznego,
 układ napędowy zabezpieczony przed przecią\
eniem za pomocÄ… regulatora mocy pompy
automatycznie dobiera prędkość jazdy do obcią\
enia ciÄ…gnika,
 blok zdalnego załączania (i odłączania) dodatkowej jednostki napędowej pozwala na
zwiększenie siły ciągu lub prędkości jazdy w zale\
ności od obcią\
enia i potrzeb w danej
chwili,
 konstrukcja siłowników hamulcowych gwarantuje bezawaryjną pracę układu oraz mały
spadek siły hamowania ciągnika w momencie eksploatacyjnego zu\
ywania siÄ™
elementów układu hamulcowego,
 mikroprocesorowy system sterowania spełnia wymagania Dyrektywy 94/9/WE (ATEX),
 nowoczesny reflektor z diodowym z
ródłem światła zapewnia równomierne oświetlenie
toru jezdnego kolejki jak i wyrobiska bez konieczności stosowania regulacji poło\
enia
reflektora,
 szyba osłaniająca przed pyłem zawartym w powietrzu w silnie wentylowanych
wyrobiskach dodatkowo podnosi komfort pracy operatora.
Trasy jezdne
Wykonanie profilu toru jezdnego  dwuteownik wg PN/H 93441 10:1994 (I 140E)
Minimalny promień krzywizny toru w płaszczyz
nie poziomej 4 [m]
Minimalny promień krzywizny toru w płaszczyz
nie pionowej 8 [m]
Maksymalne nachylenie toru Ä…30 [°]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
a) b) c)
Rys. 23. Lokomotywa kolei podwieszonej Pioma, a) kabina kierowcy, b) pulpit sterowniczy,
c) skład do przewozu ludzi [www.pioma.pl]
Dane techniczne:
Liczba wózków napędowych 3, 4, lub 5.
Średnica ciernego koła napędowego 340 mm.
Maksymalna siła uciągu:
- dla pięciu wózków napędowo jezdnych 105 kN ą 5%,
- dla czterech wózków napędowo jezdnych 85 kN ą 5%,
- dla trzech wózków napędowo jezdnych 63 kN ą 5%,
Maksymalna prędkość ciągnika:
- dla trzech wózków napędowo jezdnych 2,5 m/s,
- dla czterech wózków napędowo jezdnych 1,9 m/s,
- dla pięciu wózków napędowo jezdnych 1,5 m/s,
- prędkość zadziałania hamulca awaryjnego 2,6 2,8 m/s.
Silnik spalinowy:
- wysokoprÄ™\
ny z turbodoładowaniem i bezpośrednim wtryskiem,
- moc silnika spalinowego 81 kW (110 km),
- maksymalne obroty 2300 obr/min,
- pojemność skokowa 4,76 dm3.
Układ hydrauliczny:
- medium robocze olej hydrauliczny klasy HFC lub HLP 68, 46,
- max ciśnienie w układzie napędowym 32 MPa,
- max ciśnienie zasilania układów pomocniczych 16 MPa,
- wydajność pompy zasilającej układy pomocnicze 15 dm3/min.
Masa ciÄ…gnika gotowego do jazdy:
- z trzema wózkami napędowymi ok. 5300 kg,
- z czterema wózkami napędowymi ok. 5700 kg,
- z pięcioma wózkami napędowymi ok. 6100 kg.
Wymiary:
- szerokość kabiny 800 mm,
- szerokość przedziału silnikowego 900 mm.
Zasady bezpieczeństwa podczas transporty szynowego
Maszyny napędowe przewozu linowego do transportu materiałów w wyrobiskach
pochyłych wyposa\
a siÄ™ w urzÄ…dzenia hamulcowe, zaciskajÄ…ce siÄ™ samoczynnie w przypadku
zaniku energii napędowej. Cały zestaw transportowy powinien być połączony przed
mo\
liwością rozpięcia się liną zabezpieczającą, która powinna być w sposób nierozłączny
połączona z liną ciągnącą i obejmować swym zasięgiem cały zestaw transportowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Stanowiska obsługi maszyn napędowych transportu linowego i wszystkie stacje nadawczo
odbiorcze transportu linowego oraz z napędem własnym w czasie prowadzenia transportu
powinny być oświetlone. Odstęp między krawędziami środka transportowego a obudową
wyrobiska, ociosem lub odrzwiami obudowy oraz między dwoma mijającymi się środkami
transportowymi, powinien wynosić co najmniej 0,25 m.
Odstęp między krawędziami najszerszego środka transportowego kolei podwieszanych
a obudowÄ… wyrobiska, ociosem, odrzwiami obudowy lub innymi urzÄ…dzeniami, powinien
wynosić co najmniej 0,4 m. W miejscach przeładunku odległość ta musi wynosić co
najmniej 0,8 m.
Niedopuszczalne jest uruchamianie transportu w razie stwierdzenia:
- nieprawidłowości w działaniu maszyn napędowych lub sygnalizacji,
- złego stanu wyrobiska, torów, lin, innych urządzeń transportowych, a szczególnie
urządzeń zabezpieczających ruch układu transportu.
Układ transportu linowego wyposa\
a siÄ™ w sygnalizacjÄ™:
- umo\
liwiającą obustronne porozumiewanie się operatora maszyny napędowej z obsługą
stacji nadawczo odbiorczych,
- zakazującą wchodzenia do wyrobisk z układem transportu linowego na czas ruchu
układu, przy u\
yciu sygnałów świetlnych umieszczonych na wszystkich drogach dojścia
do wyrobiska transportowego.
Sygnalizację zakazującą załącza obsługa maszyny napędowej ka\
dorazowo przed
rozpoczęciem ruchu układu transportu.
Dojścia do trasy jazdy ludzi oraz wejście na stacje osobowe i inne oznakowuje się
odpowiednimi tablicami z napisem:  Uwaga przewóz linowy ,  Zachować ostro\
ność ,
 Stacja nadawcza ,  Stacja odbiorcza ,  Stacja osobowa ,  Jazda ludzi dozwolona ,  Jazda
ludzi zabroniona .
Zestaw transportowy do jazdy ludzi kolejkÄ… podwieszonÄ… wyposa\
a się w dwa wózki
hamulcowe.
Prędkość przewozu ludzi środkami transportu linowego nie mo\
e przekraczać 2 m/s. Na
stacjach osobowych odstęp między środkiem transportu a obudową wyrobiska powinien
wynosić co najmniej 0,8 m, natomiast wysokość wyrobiska od strony wysiadania i wsiadania
powinna wynosić co najmniej 1,8 m.
Podczas przewozu ludzi w wyrobisku transportowym nie wolno prowadzić innego
transportu, z wyjątkiem transportu urobku przenośnikami.
Środki transportowe do przewozu ludzi powinny zapewniać:
- wyprostowanÄ… pozycjÄ™ siedzÄ…cych ludzi,
- zabezpieczenie wejścia z mo\
liwością otwarcia od zewnątrz i wewnątrz,
W zestawie transportowym przeznaczonym do jazdy ludzi powinna być mo\
liwość
uruchomienia hamulców przez jadących. W układach transportu z napędem własnym
powinna być mo\
liwość nadania sygnału do maszynisty.
W układach transportu kolejkami podwieszonymi odległość od spągu do dolnej krawędzi
środka transportowego dla jazdy ludzi lub pojemnika materiałowego dla transportu
materiałów powinna wynosić nie mniej ni\
0,3 m.
Do elementów obudowy, na których podwieszona jest jezdnia kolejki, nie powinny być
podwieszane inne urzÄ…dzenia.
Jezdnie kolejek powinny być zakończone odbojnicami, przed którymi zabudowuje się
wyłączniki krańcowe. Konstrukcja wyłącznika krańcowego powinna być taka, aby ponowne
uruchomienie napędu i ruch zestawu transportowego były mo\
liwe tylko w kierunku
przeciwnym do chronionego przez wyłącznik krańcowy.
Przed ka\
dorazowym rozpoczęciem jazdy ludzi, pod nadzorem osoby dozoru sprawującej
nadzór nad jazdą ludzi układem transportu linowego lub z napędem własnym, sprawdza się
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
stan wyrobiska, obudowy, urządzeń w nich zabudowanych, oświetlenia, połączeń środków
transportu, poprawność działania układu sterowania, sygnalizacji, zabezpieczeń i blokad.
Wyniki przeprowadzonych przeglądów odnotowuje się na tablicy, a w przypadku jazdy ludzi
w odpowiedniej ksiÄ…\
ce kontroli.
4.3.2 Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego słu\
Ä… kolejki szynowe podwieszane?
2. Ja dzielÄ… siÄ™ kolejki szynowe podwieszane?
3. Jak jest napędzana kolejka SKL 5000H?
4. Jakie sÄ… zalety kolejek podwieszanych?
5. Jak jest zbudowany wózek nośny?
6. Jak jest zbudowany wózek hamulcowy?
7. Z jakich zespołów składają się kolejki podwieszane z napędem spalinowym?
8. Jakie silniki stosowane są w kolejkach podwieszanych z napędem spalinowym?
9. Do czego słu\
y lina zabezpieczajÄ…ca?
10. Jakie funkcje spełnia sygnalizacja w układzie transportu linowego?
4.3.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W wyrobisku sztolni ćwiczebnej dokonaj przedłu\
enia toru jezdnego kolejki
podwieszanej o dwie szyny.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy pracach przy
przedłu\
aniu trasy kolejki podwieszanej,
4) wyłączyć napęd kolejki i zabezpieczyć przed przypadkowym załączeniem,
5) zdemontować wyłącznik krańcowy,
6) zdemontować odbojnicę,
7) zabudować szyny z profilu ™ 140,
8) zabudować odbojnicę,
9) zabudować wyłącznik krańcowy,
10) omówić wykonanie zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- literatura wskazana przez nauczyciela,
- instrukcja stanowiskowa obowiązująca przy pracach przy przedłu\
aniu trasy kolejki
podwieszanej,
- sprzęt ochrony osobistej,
- dwie szyny o profilu I 140,
- łańcuchy do podwieszania szyn wraz z łapkami mocującymi do obudowy,
- śruby M20,
- pomost roboczy,
- narzędzia: klucze maszynowe, młotek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 2
W sztolni ćwiczebnej dokonaj przeglądu kolejki, jaki jest wymagany przed rozpoczęciem
jazdy ludzi.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się i zastosować przepisy bhp oraz instrukcje obowiązujące przy jez
dzie ludzi
kolejkami szynowymi,
4) zapoznać się z instrukcją przeglądu kolejki przed rozpoczęciem jazdy ludzi,
5) dokonać przeglądu kolejki,
6) wyniki zanotować na tablicy kontroli kolejki oraz w zeszycie,
7) zaprezentować wykonanie zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- literatura wskazana przez nauczyciela,
- instrukcja stanowiskowa obowiązująca przy przeglądzie kolejki przed rozpoczęciem
jazdy ludzi,
- sprzęt ochrony osobistej,
- kolejka szynowa podwieszana w sztolni ćwiczebnej,
- tablica kontroli kolejki,
- zeszyt.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować transport szynowy kolejkami podwieszanymi?
2) opisać sposób zabudowy kołowrotu?
3) określić, do czego słu\
y kolejka podwieszana?
4) określić, jakie warunki muszą być spełnione do jazdy ludzi kolejkami?
5) podać z jakich zestawów składa się kolej podwieszana?
6) scharakteryzować ciągniki spalinowe w transporcie podziemnym?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.4. Budowa i zasada działania wyciągów szybowych
4.4.1. Materiał nauczania
Cechy charakterystyczne i podział wyciągów szybowych
Górniczy wyciąg szybowy jest to zespół urządzeń słu\
Ä…cych do bezpiecznego
przemieszczania ładunków i ludzi miedzy poszczególnymi poziomami szybu, zwykle
pionowego, przy wykorzystaniu naczyń prowadzonych po prowadnikach usytuowanych
w szybie.
W skład wyciągu szybowego wchodzą:
 urządzenia i budowle stałe jak szyb z obmurzem 20, wie\
e szybowe 1, rzÄ…pie 23,
prowadniki 12, prowadniki naro\
ne 14 i 28, dz
wigary szybowe 21, nadszybia
i podszybia, specjalne komory itd.,
 mechaniczne urządzenia towarzyszące jak przenośniki podające 24 i 25, przenośniki
odbierające 19, zbiorniki załadowcze 26 i 27 i zbiorniki wyładowcze 17 i 18, hamulce
awaryjnego przejazdu punktów krańcowych 13, 15, 16, 29, 30, zbiorniki dla urobku
z przepadu 31, zespół pomp odwadniania 22, wentylator chłodzenia silnika maszyny
wyciągowej 5, koła odciskowe 8 i inne ,
 maszyna wyciągowa 6 z silnikiem elektrycznym 2 i przekładnią,
 liny nośne 7 i liny wyrównawcze 11 wraz z układem zawiesi 9 i 32,
 naczynia 10 wraz z wyposa\
eniem ( klatki, kubły, skipy, pojemniki, platformy, kabiny,
zamknięcia naczyń 33 itd.),
 aparatura i urzÄ…dzenia zasilania 3 oraz sterowania 4,
WyciÄ…g szybowy przedstawiony jest na rysunku 24.
Rodzaje wyciągów szybowych (rys. 25).
a  jednobębnowy, jednolinowy z wielowarstwowym nawijaniem liny, jednokońcowy.
b  jednobębnowy (z bębnem niedzielonym lub dzielonym) dla wyciągu podwójnego.
c  dwubębnowy dla wyciągu podwójnego.
d  podwójno  cylindryczno  sto\
kowy dla wyciągu podwójnego.
e  podwójno  cewowy dla wyciągu podwójnego.
f  z kołem pędnym jednolinowy dla wyciągu podwójnego.
g  z bębnem pędnym wielolinowy dla wyciągu podwójnego.
Podział wyciągów szybowych.
WyciÄ…gi szybowe dzieli siÄ™ w zale\
ności od:
Przebiegu w czasie  na wyciÄ…gi szybowe:
 ruchu ciągłym,
 ruchu przerywanym.
Rodzaju u\
ytkowania  na wyciÄ…gi szybowe:
- wydobywcze skipowe lub klatkowe,
- pomocnicze do transportu materiałów, maszyn i urządzeń,
- zjazdowe do transportu ludzi,
- do głębienia szybów,
- ratowniczo-awaryjne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Rys. 24. WyciÄ…g szybowy [3, s. 87]
Usytuowania maszyny wyciÄ…gowej  na wyciÄ…gi szybowe:
 zrębowe,
 wie\
owe,
 szybikowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Liczby naczyń  na wyciągi szybowe:
 jednonaczyniowe,
 dwunaczyniowe,
 wielonaczyniowe.
Rodzaju organu pędnego  na maszyny wyciągowe:
 ze stałym promieniem nawijania lub przewijania liny,
 ze zmiennym promieniem nawijania liny.
Rodzaju sprzÄ™\
enia liny  z organem pędnym:
 ze sprzÄ™\
eniem ciernym,
 ze sprzÄ™\
eniem kształtowym.
Rodzaju prowadzenia naczyń:
 z prowadzeniem sztywnym,
 z prowadzeniem elastycznym,
 z prowadzeniem półelastycznym,
Liczby lin nośnych  na wyciągi szybowe:
 jednolinowe,
 wielolinowe.
Rys. 25. Rodzaje wyciągów szybowych.[3, s. 120]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Wie\
e szybowe mogą być (rys. 26):
 wolnostojące, tzw. basztowe, w których maszyny wyciągowe są umieszczone w głowicy
wie\
y, a wypadkowa siła od naciągów lin przebiega pionowo , równolegle do osi szybu,
 zastrzałowe lub kozłowe, w których głowicy mieszczą się koła kierujące, a zastrzały lub
nogi kozła przenoszą ukośnie skierowane siły wypadkowe naciągów lin, maszyny
wyciągowe umieszczone są w tych przypadkach na zrębie szybu.
Rys. 26. Wie\
e szybowe: a) wie\
a jednozastrzałowa, b) wie\
a kozłowa, c) wie\
a basztowa słupowa,
d) wie\
a słupowa; 1  wie\
a szybowa, 2  trzon wie\
y, 3  zastrzał, 4  głowica wie\
y, 5  maszyna wyciÄ…gowa,
6  koła kierujące, 7  budynek maszyny wyciągowej, 8  naczynie wydobywcze, 9  urządzenie hamujące,
10  liny, 11  nadszybie, 12  szyb, 13  słup. [1, s. 392]
Podstawowe elementy składowe wyciągu:
Klatki  sÄ… to najbardziej uniwersalne naczynia wyciÄ…gowe, nadajÄ…ce siÄ™ do transportu
ludzi, wozów, materiałów i maszyn. Klatki mogą być jedno lub wielo piętrowe (do sześciu
pięter) mało  średnio  lub wielkogabarytowe. Klatki małogabarytowe słu\
Ä… w wyciÄ…gach
awaryjnych lub pomocniczych. Klatki średniogabarytowe słu\
ą do celów zjazdowo 
wydobywczych, a wielkogabarytowe do opuszczania ciÄ™\
kiego sprzętu.
Skipy  przeznaczone sÄ… do ciÄ…gnienia kopaliny u\
ytecznej. Obecnie buduje siÄ™ je
o coraz większej pojemności dochodzącej do pojemności 45 m3. Skipy mogą być opró\
niane
przez otwarcie dna przy nieruchomym kuble, przez otwarcie dna przy kuble wychylonym lub
przez górny otwór przy kuble wywrotowym. Załadunek skipów mo\
e być jedno lub dwu
stronny i odbywa się przez otwór wlotowy w pobli\
u głowicy skipu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Skip wykonany jest z stali wysoko wytrzymałościowej.
Rys. 27. Skip do urobku węglowego wykonany przez firmę PHB
1. Kubeł skipu
2. Wzmocnienia poziome
3. Zwiększenia sztywności kubła
4. Miejsce podziału skipu
5. GÅ‚owica
6. Połączenia nitowe
7. Pasy nośne
8. Otwór wlotowy
9. Klapa wsypowa
10. Zamknięcie dz
wigniowe
11. Prowadnice elastyczne krÄ…\
owe
12. Prowadnice sztywne (ślizgowe)
13. Zderzaki słu\
Ä…ce do amortyzacji
14. Zderzak prowadzÄ…cy
15. Otwór wypływu powietrza [3, s.122]
Kubły  są to naczynia wydobywcze stosowane w wyciągach szybowych do głębienia
szybów. Słu\
ą do transportu urobku, materiałów i ludzi. Pojemność kubła dochodzi do 8 m3.
Kubeł składa się z płaszcza, dna, kabłąka, kubków i sworzni.
Kubły mają kształt beczkowy lub cylindryczno-sto\
kowy. Kabłąki wykonuje się
z jednego pręta. Wszystkie elementy kubła muszą być atestowane i okresowo sprawdzane.
Kubeł mo\
e być wyposa\
ony w stopnie, daszek ochronny zakładany podczas jazdy ludzi.
Przeciwwagi  są stosowane w wyciągach jednonaczyniowych i słu\
ą do zrównowa\
enia
momentu statystycznego pochodzącego od masy naczynia pró\
nego i połowy masy
u\
ytecznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Zawiesia jednolinowe nośne składają się z dwóch zasadniczych zespołów 
samozaciskającego się zacisku liny w postaci sercówki lub zacisku klinowego typu Dariesa
oraz łączników krzy\
owych łączących trzon główny naczynia z zaciskiem.
Zawiesia wielolinowe nośne stosowane w wyciągach szybowych ze sprzę\
eniem ciernym
w układach wielolinowym z arytmetycznym rozdziałem obcią\
enia lin nośnych. Ich zadaniem
jest połączenie lin nośnych z naczyniem przy jednoczesnym zapewnieniu naciągu ka\
dej
z lin.
Prawidłowy równomierny rozdział obcią\
enia na wszystkie liny jest najistotniejszym
problemem w wyciÄ…gach wielolinowych.
Prowadzenie naczyń w szybie
Prowadzenie naczyń w szybie ma na celu zapewnienie naczyniom ruchu pionowego
równoległego do osi szybu w wymaganych przepisami odstępach między nimi i od ścian
szybu. Do prowadzenia naczyń w szybie stosuje się prowadniki sztywne lub elastyczne.
Prowadniki sztywne wykonane są z drewna lub kształtowników stalowych, natomiast
prowadniki elastyczne to prowadniki linowe. Z prowadnikami współpracuje prowadnica
zabudowana na naczyniu wyciÄ…gowym.
Układy odboju i hamulce szybowe
Droga wyciągu szybowego kończy się w wie\
y i w rząpiu. Końce drogi wyciągu
poprzedzane są wolną drogą przejazdu, na której musi zostać zatrzymane naczynie lub tak
ograniczona prędkość, aby przy uderzeniu w układ odboju nie nastąpiło zerwanie lin nośnych,
niekontrolowana deformacja naczyń lub wyślizgnięcie się lin wyrównawczych i opadnięcie
ich do szybu. Na wolnej drodze przejazdu w wie\
y i z pewnym wyprzedzeniem w rzÄ…piu lub
tylko w wie\
y zbudowane są hamulce szybowe, który zadaniem jest samoczynne
zahamowanie naczyń.
Hamulce szybowe lub elementy towarzyszÄ…ce muszÄ… tak\
e zabezpieczać zatrzymane
naczynie w wie\
y przed odpadnięciem w dół.
Zbiorniki węgla i urządzenia mechaniczne podszybia
Zbiorniki są to pomieszczenia wybudowane w sąsiedztwie szybów wydobywczych
majÄ…ce na celu gromadzenie urobku przy nierytmicznym transporcie na drodze przodek
wydobywczy  główny transport poziomy wydobywczy. Ze względu na kształt zbiorniki
dzielą się na: pionowe, ukośne, i poziome. Zbiorniki pionowe i ukośne wykonuje się
w górotworze, dlatego nazywamy je stacjonarnymi. Zbiorniki poziome mogą być budowane
jako stacjonarne i jako przenośne wykonane ze stali. W zale\
ności od sposobu usytuowania
zbiornika w ciągu transportowym wyró\
nia się dwa układy:
 szeregowy, jeśli przez zbiornik przechodzi całą ilość transportowego urobku,
 równoległy, je\
eli mo\
na regulować ilość urobku przechodzącego przez zbiornik zale\
nie
od potrzeby.
W zasadzie w układzie równoległym buduje się wyłącznie zbiorniki pionowe i to
najczęściej w podszybiach skipowych. Do zasadniczych czynników mających wpływ na
wybór rodzaju zbiornika nale\
Ä…:
 wytrzymałość górotworu,
 rodzaj magazynowania,
 wilgotność i twardość,
 pojemność zbiornika,
 lokalizacja,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
 rodzaj transportu poziomego,
 układ technologiczny transportu urobku w podszybiu i inne.
Załadowywanie zbiornika mo\
e odbywać się:
 wozami z zabudowanych nad zbiornikiem urządzeń wyładowczych wozów,
 urządzeniami transportu ciągłego; przenośnikiem lub dozownikiem.
Komplet urządzeń załadowczych do skipu w podszybiu składa się z wywrotów
z napędami i urządzeniami do przesuwania wozów, przenośników i dozowników, zbiorników
wyrównawczych, zasobników odmiarowych wraz z zamknięciami, klapami lub zasuwami.
Wszystkie te urządzenia mają oddzielne napędy elektryczne, pneumatyczne lub hydrauliczne.
Urządzenia te muszą być tak dobrane, aby była zapewniona rytmiczna dostawa urobku do
skipów, lub innych naczyń wyciągowych. Przy zastosowaniu naczyń klatkowych stosowane
są kolejki łańcuchowe, urządzenie zapychające (zapychak z zaporą). Mogą być sterowane
ręcznie lub zdalnie.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest wyciÄ…g szybowy?
2. Jakie podstawowe urządzenia wchodzą w skład wyciągu szybowego?
3. Jak dzielimy wyciągi szybowe ze względu na rodzaj u\
ytkowania?
4. Jak dzielimy wyciągi szybowe ze względu na liczbę naczyń i lin nośnych?
5. Do czego słu\
Ä… naczynia klatkowe i jak je dzielimy?
6. Co to jest skip i do czego słu\
y?
7. Co to są kubły i gdzie je stosujemy?
8. Od czego zale\
y prowadzenie naczyń w szybie?
9. Co to jest rzÄ…pie szybowe?
10. Co to są zbiorniki węgla?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przy pomocy modeli dokonaj gruntownej analizy urzÄ…dzenia klatkowego i skipowego.
Podaj ró\
nice w budowie tych naczyń wyciągowych.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z treścią niniejszego rozdziału,
2) zastosować informacje zawarte w powy\
szym rozdziale,
3) zapoznać się z materiałem dotyczącego budowy urządzeń klatkowych i skipowych
(literatura),
4) zaopatrzyć się w rysunki i schematy w/w urządzeń,
5) uwzględnić ró\
nice między tymi naczyniami wyciągowymi,
6) wyszczególnić cechy charakterystyczne naczyń,
7) zaprezentować wykonanie ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wyposa\
enie stanowiska pracy
 poradnik dla ucznia,
 literatura wskazana przez nauczyciela,
 modele wyciągów klatkowego i skipowego,
 rysunki i schematy urządzeń wyciągowych,
 filmy o pracy wyciągów klatkowych i skipowych,
 zeszyt.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie wyciągu szybowego?
2) wyjaśnić budowę naczynia klatkowego?
3) dokonać podziału wyciągów szybowych ze względu na rodzaj
u\
ytkowania?
4) określić sposób prowadzenia naczynia szybowego?
5) podać ró\
nice pomiędzy kubłem a skipem?
6) określić, co to jest przeciwwaga i do czego słu\
y?
7) wyjaśnić co to jest rząpie szybowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przenośnik ścianowy Rybnik 1100 jest przeznaczony do odstawy urobku ze ścian
węglowych o du\
ej koncentracji wydobycia, przy nachyleniu ściany podłu\
nym do
a) Ä…15º oraz poprzecznym do Ä…25º.
b) Ä…35º oraz poprzecznym do Ä…25º.
c) do Ä…25º oraz poprzecznym do Ä…5º.
d) do Ä…15º oraz poprzecznym do Ä…15º.
2. Odstęp między krawędziami środka transportowego a obudową lub odrzwiami wyrobiska
powinien wynosić, co najmniej
a) 0,2 m.
b) 0,3 m.
c) 0,25 m.
d) 0,4 m.
3. Odstęp między krawędziami dwóch mijających się środków transportu powinien wynosić
co najmniej
a) 0,2 m.
b) 0,3 m.
c) 0,25 m.
d) 0,4 m.
4. Odstęp miedzy krawędziami najszerszego środka transportu kolei podwieszanej
a obudową wyrobiska, ociosem, odrzwiami lub innymi urządzeniami powinien wynosić,
co najmniej:
a) 0,3 m.
b) 0,25 m.
c) 0,4 m.
d) 0,7 m.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. Podczas przewozu ludzi w wyrobisku transportowym
a) nie mo\
na prowadzić \
adnego transportu.
b) mo\
na prowadzić transport kołowy.
c) mo\
na prowadzić transport kolejką podwieszaną.
d) mo\
na prowadzić transport urobku przenośnikami.
6. Prędkość przewozu ludzi środkami transportu liniowego nie mo\
e przekraczać
a) 2 m/s.
b) 4 m/s.
c) 1,2 m/s.
d) 1,5 m/s.
7. Zestaw transportowy kolejki podwieszanej lub spÄ…gowej, poruszajÄ…cy siÄ™ po torach
o nachyleniu jednokierunkowym, powinien mieć wózek hamulcowy umieszczony:
a) na końcu zestawu od strony upadu.
b) na końcu zestawu od strony wzniosu.
c) na początku i końcu zestawu po obu stronach.
d) w środku zestawu.
8. RynnociÄ…g jest to
a) element zsuwni kaskadowej.
b) urządzenie do transportu kołowrotowego.
c) element przenośnika zgrzebłowego, do którego przymocowana jest gwiazda
łańcuchowa.
d) element przenośnika zgrzebłowego, słu\
Ä…cy m.in. jako tor jazdy kombajnu.
9. Maksymalna długość znanych przenośników taśmowych wynosi:
a) 500 m.
b) 1000 m.
c) 3000 m.
d) 2000 m.
10. PociÄ…g jest to
a) skład wozów wraz z lokomotywą, odpowiednio osygnalizowany, przygotowany do
jazdy.
b) skład wozów.
c) lokomotywa i torowisko.
d) lokomotywa.
11. W skład urządzeń przewozowych nie wchodzą
a) wozy sanitarne.
b) tor kolejowy.
c) mijanki.
d) hamulce szybowe.
12. Uszyniacz słu\
y do połączenia szyny z
a) podkładem torowym.
b) przewodem jezdnym.
c) lokomotywÄ….
d) silnikiem lokomotywy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
13. Kolejka SKL 2500 jest napędzana
a) kołowrotem typu KBH.
b) kołowrotem typu  Jankowice .
c) kołowrotem typu EKO  D.
d) lokomotywÄ… akumulatorowÄ….
14. Wózek hamulcowy słu\
y do
a) hamowania kolejką z napędem własnym.
b) zahamowania kolejki linowej po przekroczeniu prędkości 3 m/s.
c) zahamowania kolejki linowej po przekroczeniu prędkości 2 m/s.
d) hamowania kołowrotem.
15. Kolejki podwieszane z napędem spalinowym mo\
na stosować w wyrobiskach, w których
zawartość metanu w powietrzu nie przekracza
a) 1,0 %.
b) 0,5 %.
c) 1,5 %.
d) 2,0 %.
16. Prędkość jazdy ludzi przenośnikiem taśmowym nie mo\
e przekraczać
a) 2 m/s.
b) 2,5 m/s.
c) 3 m/s.
d) 1,2 m/s.
17. Jazda na taśmie przenośnika powinna odbywać się w pozycji
a) kucznej.
b) klęczącej.
c) siedzÄ…cej.
d) le\
Ä…cej.
18. Wóz typu Granby słu\
y do transportu
a) materiałów sypkich.
b) urobku.
c) rur.
d) rannych.
19. Kubły są to
a) naczynia wydobywcze.
b) naczynia szybowe, przeznaczone do transportu drobnych materiałów.
c) urzÄ…dzenia do transportu ludzi w szybie.
d) naczynia wydobywcze stosowane w wyciągach szybowych do głębienia szybów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
20. Załączony rysunek przedstawia
a) zsuwnię śrubową osłoniętą, pojedynczą.
b) zsuwnię śrubową , podwójną, otwartą.
c) zsypniÄ™ stopniowÄ….
d) zbiornik urobku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko................................................................................................
U\
ytkowanie urządzeń transportowych
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
6. LITERATURA
1. Antoniak J.: Maszyny górnicze cz. 3  Transport kopalniany. Wyd. Śląsk. Katowice,
1980
2. Frydek-Mistek.: Dokumentacja techniczno-ruchowa kolejki podwieszonej typu ZD24c/75
Frydek Mistek 2004
3. Karbon Sp.z o.o.: Vademecum Górnika  Wyd. PZZ KADRA. Katowice 2004
4. Kawecki Z., Moik A.: Nowoczesne podszybia i nadszybia cz. 3. Wyd. ÅšlÄ…sk 1972
5. Kędziora A..: Eksploatacja szybowych urządzeń wyciągowych. Wyd. Śląsk 1976
6. Kołowroty kopalniane EKO D30 PNEKO D30 Sosnowiec 1985 r. poradnik Nr.3
7. KWK Bolesław Śmiały: Instrukcja przy monta\
u, konserwacji napędów i stacji
zwrotnych przenośników zgrzebłowych nr 18/1 z 2005r
8. KWK Bolesław Śmiały: Remont przenośników zgrzebłowych instrukcja nr 38/1 z 2006 r.
9. MIFAMA. SA.: Dokumentacja techniczno-ruchowa  Przenośnik taśmowy PTGM
30/800 PTGM 50/800 PTGM 50/1000 Mikołów 2004.
10. Poradnik górnika, cz. 3, tom 3, praca zbiorowa. Wyd. Śląsk. Katowice, 1974
11. RYFAMA.: Dokumentacja techniczno-ruchowa  Ścianowy przenośnik zgrzebłowy.
Rybnik 750
12. śur T., Hardygóra M.: Przenośniki taśmowe w górnictwie. Wydawnictwo  Śląsk ,
Katowice 1996
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51