Instrukcja obsługi
Narzędzia ratownicze
Rozpieracze kolumnowe Publikacja z 08.2007 r.
1. sterownik gwiaz
dzisty
2. zawór sterujący
3. siłownik hydrauliczny
4. tłok
5. tłok 1
6. tłok 2
7. rękojeść
8. krala w tłoku
9. krala w podstawie rozpieracza
10. wąż zasilający
11. wąż powrotny
12. nypel MONO-złącza
Spis treści Numer strony
1. Rodzaje zagrożeń 3
2. Bezpieczeństwo produktu 4
3. Zasady bezpieczeństwa dotyczące węży hydraulicznych 6
3.1. Obsługa węży hydraulicznych 7
3.2. Zabezpieczenie otoczenia w razie awarii węży hydraulicznych 7
3.3. Przechowywanie węży hydraulicznych 7
3.4. Oznakowanie węży hydraulicznych 8
3.5. Okresy przeglądów oraz wymiany węży hydraulicznych 8
3.6. Przykłady możliwych uszkodzeń węży hydraulicznych 8
4. Zastosowanie zgodne z przeznaczeniem 9
5. Działanie i wydajność 10
5.1. Informacje ogólne 10
5.2. Schemat połączeń 10
5.3. Sterowanie wsuwaniem i wysuwaniem 10
5.4. Typ R 41X 10
5.5. Typ R 42X / R 43X 10
5.6. Zasilanie hydrauliczne 11
5.7. Węże 11
6. Podłączenie urządzeń 11
6.1. Hydraulika 11
6.2. Podłączanie MONO-złączy 11
7. Obsługa 12
7.1. Czynności przygotowawcze 12
7.2. Zasady bezpieczeństwa 14
7.3. Obsługa sterownika (pozycja nr 1 na okładce) 14
7.4. Stosowanie przedłużek 14
8. Wyłączenie urządzenia / stan spoczynku po eksploatacji urządzenia 15
8.1. Rozpieracze kolumnowe 15
8.2. Agregat hydrauliczny 15
8.3. Węże hydrauliczne 15
9. Czyszczenie i konserwacja 15
10. Naprawy 16
10.1 Informacje ogólne 16
10.2 Profilaktyczne działania serwisowe 17
10.3 Naprawy 17
11. Analiza usterek 19
12. Dane techniczne 21
12.1 Zalecenia dotyczÄ…ce oleju hydraulicznego 22
12.2 Węże hydrauliczne 22
12.3 Temperatura pracy i przechowywania urządzeń 22
13. Serwis  Autoryzowani Partnerzy firmy Fire-Max Sp. z o.o. 23
2
1 Rodzaje zagrożeń
Rozróżniamy kilka kategorii wskazówek dotyczących bezpieczeństwa. Poniższa tabela zawiera
opis symboli (piktogramów) oraz słów-haseł przyporządkowanych do konkretnych
niebezpieczeństw i ich możliwych następstw.
Piktogram Szkoda dla Zwrot Definicja Następstwa
Bezpośrednio Śmierć lub
NIEBEZPIECZEC
STWO! grożące bardzo ciężkie
niebezpieczeństwo obrażenia
Prawdopodobna Prawdopodobna
OSTRZEŻENIE! niebezpieczna śmierć lub
sytuacja ciężkie
obrażenia
Mniej Lekkie lub
OSTROŻNIE! niebezpieczna nieznaczne
sytuacja obrażenia
Uszkodzenie
urzÄ…dzenia,
Niebezpieczeństwo szkody
UWAGA! szkód ekologiczne,
materialnych i szkody
ekologicznych materialne w
otoczeniu
Porady odnośnie
zastosowania oraz Brak szkód dla
- WSKAZÓWKA inne ważne/ ludzi,
pożyteczne środowiska i
informacje i narzędzia
wskazówki
Nosić kask ochronny z osłoną twarzy
Nosić rękawice ochronne
Nosić obuwie ochronne
Fachowy recykling
Zwracać uwagę na ochronę środowiska
Przeczytać i stosować się do instrukcji obsługi
3
Rzeczy
Człowieka
2 Bezpieczeństwo produktu
Produkty LUKAS są projektowane i wytwarzane tak, aby zagwarantować najlepszą
wydajność i jakość pracy urządzenia oraz maksymalne bezpieczeństwo operatora
podczas użytkowania zgodnego z przeznaczeniem.
Przed rozpoczęciem pracy z narzędziem, należy dokładnie przeczytać Instrukcję Obsługi,
a następnie stosować się do zawartych w niej wskazówek i poleceń.
Należy również przestrzegać i wdrażać wszystkie powszechne, ustawowe oraz innych
wiążących uregulowań odnośnie zapobiegania wypadkom i ochrony środowiska.
Narzędzie mogą obsługiwać jedynie osoby, które są odpowiednio przeszkolone, także w
zakresie bezpieczeństwa technicznego, gdyż w innym wypadku istnieje ryzyko doznania
obrażeń.
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE!
Należy również przestrzegać instrukcji obsługi węży, osprzętu oraz
podłączonych narzędzi hydraulicznych!
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE!
Proszę zwrócić uwagę na to, że zastosowany osprzęt jest przystosowany do
narzędzi obliczonych na ciśnienie 70 MPa!
Poniższe wskazówki odnośnie bezpieczeństwa użytkowania należy przeczytać nawet w
przypadku odbytego wcześniej szkolenia.
Należy uważać na to, aby żadna Zabroniona jest praca pod
część ciała ani ubioru nie dostała obciążeniem jeżeli do
się pomiędzy widoczne wyraz
nie podnoszenia użyte są wyłącznie
ruchome części narzędzia (np. narzędzia hydrauliczne. Jeżeli
ramiona, ostrza). taki rodzaj pracy jest konieczny,
to dodatkowo konieczne jest
użycie wystarczających podpór
mechanicznych.
Należy nosić odzież ochronną, kask Przed i po użyciu, należy
ochronny z osłoną, obuwie sprawdzić narzędzie pod kątem
ochronne oraz rękawice ochronne widocznych wad lub uszkodzeń.
Natychmiast poinformować Skontrolować wszystkie węże,
stosowną jednostkę o zaistniałych węże i połączenia śrubowe pod
zmianach (wraz z charakterystyką kątem nieszczelności i
roboczą)! Ewentualnie natychmiast uszkodzeń rozpoznawanych na
unieruchomić i zabezpieczyć warstwie zewnętrznej oraz
narzędzie! niezwłocznie je usunąć!
WypryskujÄ…cy olej hydrauliczny
może prowadzić do obrażeń i
pożarów.
Natychmiast unieruchomić Nie należy przeprowadzać
narzędzie w przypadku awarii żadnych modyfikacji narzędzia
działania i je zabezpieczyć. (montowanie dodatkowych
Awarię należy niezwłocznie usunąć elementów i przebudowa).
(zlecić usunięcie).
Należy przestrzegać wszystkich Należy utrzymywać w komplecie
wskazówek odnośnie oraz w czytelnym stanie
bezpieczeństwa i zagrożeń wszystkie wskazówki odnośnie
zawartych na narzędziu oraz w bezpieczeństwa znajdujące się
Instrukcji Obsługi. na narzędziu.
Należy zrezygnować z każdego Należy przestrzegać wszystkich
trybu pracy, który obniża zaleconych w Instrukcji Obsługi
bezpieczeństwo i/lub stateczność terminów kontroli i/lub
narzędzia! przeglądów.
4
Nie należy w żadnym wypadku Nie wolno przekraczać
wyłączać urządzeń maksymalnego dopuszczalnego
zabezpieczających! ciśnienia roboczego podanego
na narzędziu.
Przed włączeniem/ uruchomieniem W celu napraw należy używać
oraz podczas pracy narzędzia wyłącznie oryginalnego osprzętu
należy zagwarantować, aby nikt nie LUKAS oraz stosować
był zagrożony w czasie eksploatacji oryginalne części zamienne.
urządzenia. Należy uważać na to, aby
podczas pracy z narzędziem
oraz podczas jego transportu
nie zahaczyć się o pętlę węża,
co może spowodować
potknięcie.
Podczas pracy w pobliżu elementów Należy zwrócić uwagę na to, że
budowlanych i węży pod napięciem, w wyniku nagłego oderwania,
należy przedsięwziąć stosowne podczas rozpierania i cięcia,
środki zaradcze w celu zapobieżenia odcinania, odrywania lub
przejściom prądu lub przeskokom odłamywania, może odpaść lub
wysokiego napięcia na narzędzie. zostać wyrzucony na zewnątrz
fragment ciętego materiału. W
związku z tym należy zachować
odpowiednie środki ostrożności.
Podczas pracy z narzędziem należy Części oderwane lub odcięte
zapobiegać powstaniu ładunku podczas rozpierania należy
elektrostatycznego, aby uniknąć dotykać jedynie w rękawicach
tworzenia się iskier. ochronnych, gdyż krawędzie
miejsc oderwanych lub
przeciętych mogą być bardzo
ostre.
Narzędzie jest napełnione olejem Podczas pracy i/lub składowania
hydraulicznym. Olej hydrauliczny narzędzia należy zadbać o to,
może być szkodliwy w przypadku aby nie zostało uszkodzone i
połknięcia lub wdychania oparów. było odpowiednio zabezpieczone
Z tego powodu należy też unikać przed silnym działaniem
bezpośredniego kontaktu oleju ze temperatury z zewnątrz.
skórą. Dlatego też podczas pracy z Proszę zwrócić uwagę na to, że
olejem hydraulicznym należy narzędzie może się nagrzać w
pamiętać o jego możliwym wyniku długotrwałego
negatywnym wpływie na systemy użytkowania.
biologiczne.
Podczas pracy należy zadbać o Przed transportem urządzenia
wystarczające oświetlenie. należy zawsze skontrolować
umieszczenie osprzętu i
zabezpieczyć przed
spowodowaniem wypadku.
Należy przechowywać niniejszą Należy zagwarantować
Instrukcję Obsługi w zasięgu ręki w przepisowe usunięcie wszystkich
miejscu użytkowania narzędzia. zdemontowanych części,
resztek oleju i płynu
hydraulicznego oraz materiałów
opakowaniowych!
Należy przestrzegać i wdrażać wszystkie ogólnie obowiązujące, ustawowe, wiążące
krajowe i międzynarodowe uregulowania odnośnie zapobiegania wypadkom i ochrony
środowiska!
5
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE/UWAGA!
Narzędzie jest przeznaczone wyłącznie do zastosowań przedstawionych w
Instrukcji Obsługi (patrz Rozdział  Zastosowanie zgodne z przeznaczeniem ).
Każde użytkowanie wykraczające poza powyższe ramy oraz inne używanie uważa się za
niezgodne z przeznaczeniem.
Jeśli taka sytuacja nastąpi, użytkownik działa na własne ryzyko a za szkody wynikłe w
związku z powyższym, producent/dostawca nie ponosi odpowiedzialności. Zastosowanie
zgodne z przeznaczeniem oznacza również stosowanie się do Instrukcji Obsługi oraz
przestrzeganie warunków przeglądów i konserwacji.
Nie należy nigdy pracować w stanie przemęczenia lub odurzenia!
3 Zasady bezpieczeństwa węży hydraulicznych
U W A G A !
Nie może w żadnym wypadku dojść do kontaktu węży z płynem hamulcowym.
Należy natychmiast wyczyścić węże po zetknięciu się z następującymi płynami:
- kwasy, Å‚ugi, rozpuszczalniki
- alkohol, paliwa i ATF (płyn z automatycznej skrzyni biegów)
- kwas akumulatorowy
- ester fosforanowy
Po wyczyszczeniu, węże hydrauliczne koniecznie należy skontrolować pod kątem ew.
uszkodzeń! W momencie stwierdzenia ew. uszkodzeń należy wymienić węże
hydrauliczne.
Rys. 2
6
3.1. Obsługa węży hydraulicznych
- Nie wolno przekraczać ustalonego ciśnienia roboczego
- Nie może mieć miejsca obciążenie rozciągające i skręcanie węży (patrz rys. 2,
pozycja 1)
- Nie wolno załamywać węża hydraulicznego (patrz rys. 2, pozycja 2)
- Nie należy ciągnąć lub kłaść węży na ostrych krawędziach (patrz rys. 2, pozycja 3)
- Nie wolno podłączać węży w pozycji skręconej (patrz rys. 2, pozycja 4)
- W żadnym wypadku nie należy przejeżdżać pojazdem po wężach. Węże hydrauliczne
rozłożone luz
no na drogach jezdnych, należy chronić przed uszkodzeniem, np.
poprzez zastosowanie mostków przejazdowych (patrz rys. 2, pozycja 5)
- W przypadku występowania wysokich temperatur z zewnątrz należy zamontować
węże hydrauliczne w odpowiedniej odległości od elementów budowlanych emitujących
ciepło lub też należy chronić je poprzez zastosowanie odpowiednich środków np.:
(osłona) (patrz rys 2, poz. 6)
- Nie wolno wieszać żadnych ciężarów na wężach hydraulicznych
3.2 Zabezpieczenie otoczenia w razie awarii węży hydraulicznych
Węże hydrauliczne muszą być w miarę możliwości zabezpieczone lub ułożone w taki
sposób, żeby można było uniknąć niebezpieczeństwa w przypadku nieprawidłowego
zadziałania węża hydraulicznego.
Niebezpieczeństwo może wystąpić w wyniku:
- uderzania węża hydraulicznego w różnych kierunkach po pęknięciu, np. przez
działanie z zewnątrz,
- wydostania się na zewnątrz medium pod ciśnieniem,
- zapalenie pod ciśnieniem mediów, które wydostały się na zewnątrz w pobliżu z
ródeł
zapłonu.
Niebezpieczeństwa można uniknąć np. poprzez zastosowanie pokryć ochronnych lub
osłon.
Uwaga na pęknięcia włoskowate!
- Olej hydrauliczny pod wysokim ciśnieniem może w przypadku kontaktu ze skórą
spowodować ciężkie obrażenia!
- Należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza w przypadku doznania obrażeń!
Należy niezwłocznie usunąć olej hydrauliczny z ran!
- Nie należy szukać wycieków palcami!
- Należy odciążyć system hydrauliczny przed rozłączeniem połączenia!
Przechowywanie węży hydraulicznych
- Nawet w przypadku fachowego przechowywania zgodnego z normami, węże
podlegajÄ… procesowi naturalnego starzenia siÄ™. W zwiÄ…zku z tym czas ich
przechowywania i okres zastosowania sÄ… ograniczone.
Przy przechowywaniu węży hydraulicznych należy dążyć do stosowania poniższych
wskazówek:
- Składować w miejscu chłodnym, suchym i w którym występuje mała ilość kurzu/pyłu
(ewentualnie zawinąć w folię poliuretanową); unikać promieniowania słonecznego lub
ultrafioletowego; osłonić znajdujące się w pobliżu z
ródła ciepła.
- Nie stosować w bezpośredniej bliskości opraw oświetleniowych wytwarzających ozon
(np. fluorescencyjnych z
ródeł światła, lamp na parę rtęci) lub urządzeń elektrycznych.
- Należy składować węże hydrauliczne w stanie nie naprężonym w pozycji leżącej.
7
- Podczas składowania w formie zwoju nie wolno przekroczyć najmniejszego podanego
przez producenta promienia ugięcia.
3.4. Oznakowanie węży hydraulicznych
- Wąż jest oznakowany przez producenta
- Na okuciu należy podać maksymalne dopuszczalne ciśnienie robocze oraz
oznakowanie producenta i miesiÄ…c/rok produkcji
Oznaczenie producenta Miesiąc/ rok Ciśnienie robocze
3.5 Terminy kontroli i wymiany węży hydraulicznych
- Po każdym użyciu skontrolować węże pod kątem uszkodzeń zewnętrznych,
pęknięć, miejsc zgięć i wybrzuszeń!
- Operator musi zadbać o to, aby węże były wymieniane w stosownych odstępach
czasu, również wtedy, gdy nie są zauważalne uszkodzenia węża, bezpośrednio
związane z bezpieczeństwem.
- Węże należy wymienić najpóz
niej po upływie 10 lat od daty produkcji (patrz
oznakowanie)!
- Węże muszą byś skontrolowane przez eksperta przed pierwszym użyciem, a
następnie co najmniej raz w roku w celu zapewnienia stanu umożliwiającego
bezpieczną pracę! Przykłady możliwych wad znajdują się poniżej.
Ekspert to osoba, która ze względu na fachowe wykształcenie i doświadczenie posiada
wystarczającą wiedzę w dziedzinie węży hydraulicznych oraz zna na tyle właściwe
państwowe przepisy ochrony pracy, przepisy dotyczące zapobiegania wypadkom,
wytyczne oraz ogólnie uznane reguły techniki (np. normy DIN EB), że jest w stanie
ocenić stan węży hydraulicznych umożliwiający bezpieczną pracę.
3.6 Przykłady możliwych uszkodzeń węży hydraulicznych
- Uszkodzenia zewnętrznej powłoki (np. przetarte miejsca, nacięcia lub pęknięcia)
- Pojawienie się kruchości powłoki zewnętrznej (tworzenie się pęknięć na materiale
wężowym)
- Odkształcenia, które nie odpowiadają naturalnym kształtom węża hydraulicznego, w
stanie bezciśnieniowym lub poddanym ciśnieniu lub w przypadku zgięcia, np.
oddzielanie się warstw, tworzenie się pęcherzy, miejsca wgniecenia, miejsca zagięte)
- Nieszczelne miejsca
- Montaż niezgodny z wymogami
- Wysunięcie węża z okucia
- Uszkodzenia lub odkształcenia okucia węża i/lub złączy
- Korozja okucia lub wkładu metalowego węża
- Przekroczone terminy przechowywania i czasu użytkowania
8
4 Zastosowanie zgodne z przeznaczeniem
Rozpieracze kolumnowe LUKAS zostały skonstruowane specjalnie do ratownictwa
technicznego. Wykorzystywane są one do uwalniania osób uwięzionych w pojazdach w
wyniku wypadków drogowych, kiedy rozwarcie rozpieracza ramieniowego jest
niewystarczające. Przy ich pomocy można np. rozeprzeć bądz
podnieść fragment
samochodu (patrz rys. poniżej). W innych katastrofach stosuje się je do podnoszenia lub
przesuwania przedmiotów takich jak np. betonowe bloki w zawalonych domach aby w ten
sposób uratować przysypanych lub zakleszczonych ludzi.
Urządzenie służy do rozpierania oraz odpychania przedmiotów.
Narzędzia są przystosowane również do użycia pod wodą do 40 m (131 ft) głębokości.
UWAGA!
Należy w takich sytuacjach zwracać uwagę na wycieki, aby zapobiec powstaniu
szkód ekologicznych.
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE!
Wszystkie przedmioty, przy których będzie stosowany rozpieracz kolumnowy
powinny być zabezpieczone za pomocą stabilnych podpór lub podkładów.
Dodatkowo należy zadbać o to, aby rozpieracz się nie ześlizgnął. W tym celu
najlepiej jest stosować wsporniki dostępne w ofercie osprzętu LUKAS.
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE/UWAGA!
Zabronione jest zgniatanie oraz uszkadzanie następujących przedmiotów:
- węży elektrycznych,
- elementów hartowanych, takich jak np. słupki kierownicy, drążki,
- elementów wybuchowych, takich jak np. naboje poduszek powietrznych
Do zasilania rozpieraczy kolumnowych NIGDY nie wolno stosować wyższego
ciśnienia roboczego niż podane w rozdziale  Dane techniczne . Ustawienie na
wyższe ciśnienie może spowodować szkody materialne bądz
doprowadzić do
obrażeń ciała.
Osprzęt i części zamienne do sprzętu ratowniczego można otrzymać w serwisie
autoryzowanego partnera.
9
5 Działanie i wydajność
5.1 Informacje ogólne
Rozpieracze kolumnowe są siłownikami dwustronnego działania. Wysuw i wsuw tłoka
następuje hydraulicznie. Kierunek działania tłoka jest sterowany za pomocą sterownika
gwiez
dzistego. Wszystkie rozpieracze kolumnowe działają po odłączeniu zasilania
hydraulicznego (np. w sytuacji mimowolnego rozłączenia, defektu węża, itd.)
(Rozpieracze kolumnowe R& są ze względów bezpieczeństwa zabezpieczone wewnętrznie
na 63MPa = 630 bar).
5.2 Schemat połączeń
Dla zrozumienia funkcji przedstawiamy schemat połączeń
w uproszczonej wersji (cylinder hydrauliczny narzędzia ratowniczego (A)
+ zawór ręczny (B)
5.3 Sterowanie ruchami roboczymi
Sterowanie wsuwaniem i wysuwaniem tłoka odbywa się za pomocą sterownika
gwiez
dzistego znajdującego się bezpośrednio na zaworze sterującym (patrz pozycja nr 1
na okładce oraz rys. nr 3 poniżej).
Rys. nr 3
5.4 Model R 41X
Rozpieracze kolumnowe typu R41X są jednostopniowymi siłownikami hydraulicznymi
służącymi do rozpierania. Na całej długości wysuwu tłoka mają one stałą siłę rozpierania.
5.5 Model R 42X / R 43X
Rozpieracze kolumnowe typu 42X / R 43X są kilkustopniowymi siłownikami
hydraulicznymi służącymi do rozpierania. Każdy tłok ma inna siłę rozpierania. Niemniej
każdy tłok na całej długości wysuwu ma stałą siłę rozpierania. Zaletą tego typu
rozpieraczy kolumnowych jest duży wysuw w stosunku do wysokości rozpieracza w stanie
złożonym.
10
5.6 Zasilanie hydrauliczne
Do napędu rozpieraczy kolumnowych wolno używać wyłącznie agregatów hydraulicznych
lub pomp ręcznych LUKAS.
Jeżeli agregat hydrauliczny nie jest produktem firmy LUKAS, należy zwrócić uwagę na to,
aby był on wykonany zgodnie z wymogami firmy LUKAS, ponieważ w innym przypadku
może dojść do niebezpiecznych sytuacji, za które LUKAS nie ponosi odpowiedzialności.
Szczególnie istotne jest, aby dopuszczalne ciśnienie robocze dla urządzeń hydraulicznych
LUKAS nie przekraczało 70 MPa (=700 bar).
WSKAZÓWKA:
Przed użyciem pomp i agregatów innych producentów należy koniecznie
skontaktować się z serwisem autoryzowanego partnera.
5.7 Węże hydrauliczne
Agregat hydrauliczny jest podłączony do rozpieracza kolumnowego przy pomocy węży
hydraulicznych.
6 Podłączenie narzędzi
6.1 Hydrauliczne
Od strony narzędzia są przewidziane dwa krótkie węże hydrauliczne; są one łączone za
pomocą pary węży z agregatem hydraulicznym. Wszystkie węże hydrauliczne posiadają
kolorowe oznakowanie i są wyposażone w mono-złącza, w związku z czym mogą zostać
podłączone bez możliwości pomyłki.
6.2 Podłączenie mono-złączy
Mechanizmy umożliwiające łączenie węży hydraulicznych.
Narzędzie jest podłączane do pompy hydraulicznej za pomocą przeciwstawnych złączek
(nypel i mufa), co wyklucza pomyłkę
11
Przed podłączeniem zdjąć osłony przeciwpyłowe, następnie spiąć nypel i mufę razem oraz
przekręcić tuleję ryglującą mufy w kierunku  1 , aż tuleja ryglująca zaskoczy. Połączenie
jest w tej chwili utworzone i zabezpieczone.
Rozłączenie następuje poprzez przekręcenie tulei ryglującej w kierunku  0 .
Podłączanie narzędzi jest możliwe również pod ciśnieniem.
WSKAZÓWKA:
W przypadku niskich temperatur otoczenia oraz podczas użycia węży
przedłużających/ bębnów wężowych (zwijadeł) zalecamy połączyć w stanie
bezciśnieniowym, gdyż rozłączenie może w innym razie wymagać dużego
nakładu siły.
W celu zabezpieczenia przed pyłem/ kurzem należy ponownie nałożyć osłony
przeciwpyłowe.
OSTRZEŻENIE/ OSTROŻNIE/UWAGA:
Nie wolno odkręcać mono-złączy od węży oraz/lub zamieniać węży
hydraulicznych!
7 Obsługa
7.1 Działania przygotowawcze
7.1.1 Pierwsze uruchomienie
Przed pierwszym uruchomieniem oraz po naprawach narzędzie należy odpowietrzyć.
- Podłączyć narzędzie do pompy hydraulicznej (patrz rozdział  Podłączenie
narzędzi ).
- Kilkakrotnie wysunąć i ponownie wsunąć całkowicie narzędzie bez obciążenia
(patrz rozdział  Obsługa sterownika gwiez
dzistego ).
WSKAZÓWKA:
Zalecamy, aby podczas odpowietrzania agregat hydrauliczny stał wyżej niż
narzędzie ratownicze.
Zalecany sposób postępowania w celu odpowietrzenia narzędzia ratowniczego:
1.) 1x całkowicie otworzyć i zamknąć stroną roboczą skierowaną do góry
2.) 1x całkowicie otworzyć i zamknąć stroną roboczą skierowaną do dołu
3.) 1x całkowicie otworzyć i zamknąć stroną roboczą skierowaną do góry
4.) 1x całkowicie otworzyć i zamknąć stroną roboczą skierowaną do dołu
7.1.2 Kontrola agregatu hydraulicznego
Patrz w tym celu do osobnej instrukcji obsługi dla danego agregatu
(lub pompy ręcznej).
WSKAZÓWKA:
Przed każdorazową pracą z agregatem hydraulicznym lub w celu podłączenia/
rozłączenia węży hydraulicznych należy zagwarantować, żeby agregat
hydrauliczny był wyłączony, a w przypadku pomp elektrycznych odłączony od
sieci, natomiast zawory uruchamiające były nastawione na obieg
bezciśnieniowy!
12
7.1.3 Podparcie
Przed przystąpieniem do pracy rozpieraczem kolumnowym należy zapewnić odpowiednie
oparcie dla urzÄ…dzenia oraz podparcie pojazdu. Rozpieracze kolumnowe posiadajÄ… z
zasady dwie krale, jedną w podstawie rozpieracza a drugą w tłoku, tak aby rozpieracz
dobrze się zahaczał (rys. 4). Jeżeli takie oparcie jest niewystarczające w przypadku
rozpierania podłogi samochodu (patrz rys. 5) lub rozpierania samochodu do góry to
konieczne jest zastosowanie wsporników, końcówek rozpierających (patrz rys. 6) oraz
ewentualnie zabezpieczenia np. przy pomocy pasów. Odpowiednie wsporniki oraz
końcówki rozpierające znajdują się w ofercie osprzętu LUKAS.
OSTRZEŻENIE/ OSTROŻNIE /UWAGA!
ZABRONIONE jest stosowanie rozpieracza kolumnowego bez krali lub innej
końcówki rozpierającej na tłoku. Podczas zastosowania rozpieracz mógłby się
wyślizgnąć i zranić użytkownika. Poza tym doprowadziłoby to do zniszczenia
tłoka oraz gniazda krali.
OSTRZEŻENIE/ OSTROŻNIE /UWAGA!
Podczas stosowania rozpieracza kolumnowego (bez wspornika) należy dążyć do
tego, aby wszystkie cztery ostre końce krali w tłoku oraz krali w podstawie
rozpieracza znalazły stabilne oparcie.
Podczas stosowania rozpieracza kolumnowego (ze wspornikiem) należy dążyć
do tego, aby powierzchnia pomiędzy czterema ostrymi końcami krali stabilnie
opierała się o okrągły drążek wspornika.
W ten sposób można uniknąć rozłożenia sił tylko po jednej stronie rozpieracza.
Podnoszone przedmioty muszą być zabezpieczone stabilnymi podporami!
13
7.2 Zasady bezpieczeństwa
Przed uruchomieniem rozpieracza kolumnowego bezwzględnie należy upewnić się, że
wysunięcie tłoka rozpieracza oraz odpryskujące elementy nie zagrażają żadnym, zarówno
upoważnionym jak i nieupoważnionym osobom! Należy unikać również zbędnego
uszkadzania części, które nie są poddawane działaniu tłoka lub odpryskujących
elementów.
Surowo zabronione jest chwytanie pracujÄ…cego urzÄ…dzenia
za tłok!
7.3 Obsługa sterownika gwiez
dzistego (pozycja nr 1 na okładce)
Otworzyć/ wysunąć narzędzie
Przekręcić sterownik gwiez
dzisty zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w
kierunku odpowiedniego symbolu) i trzymać w tym położeniu.
Zamknąć/ wsunąć narzędzie
Przekręcić sterownik gwiez
dzisty w kierunku przeciwnym do ruchów
wskazówek zegara (w kierunku odpowiedniego symbolu) i trzymać w tym
położeniu.
Czuwak: (gwarantuje całkowite utrzymanie ciężaru)
Po puszczeniu sterownika gwiez
dzistego automatycznie powraca on do
położenia środkowego gwarantując całkowite utrzymanie ciężaru.
7.4 Stosowanie przedłużek
Oferowana przedłużka LUKAS
przeznaczona jest do stosowania wyłącznie
z rozpieraczem kolumnowym R410
(długość = 250mm). Pozostałe rozpieracze
kolumnowe nie mogą być stosowane z
przedłużką, a poza tym stosować można
wyłącznie oryginalna przedłużkę LUKAS.
Montaż przedłużki przedstawia rysunek
obok.
14
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE/UWAGA!
Podczas pracy należy uważnie obserwować rozpieracz kolumnowy z
przedłużką. Jeżeli wystąpi wyraz
na zmiana pracy rozpieracza, to należy
natychmiast zatrzymać rozpieracz, a nawet, jeżeli zajdzie taka konieczność,
natychmiast przerwać pracę.
Po zakończeniu pracy rozpieraczem lub po jej przerwaniu, należy sprawdzić
rozpieracz oraz przedłużkę pod katem uszkodzeń.
8 Wyłączenie urządzenia / stan spoczynku po
eksploatacji urzÄ…dzenia
8.1 Rozpieracze kolumnowe
Po zakończeniu pracy rozpieracz kolumnowy należy wsunąć pozostawiając jedynie
kilkumilimetrowy występ tłoka. W ten sposób całe urządzenie zostaje odprężone
hydraulicznie i mechanicznie.
WSKAZÓWKA:
Podczas przechowywania i składowania rozpieraczy kolumnowych w wyniku
wahań temperatury otoczenia mogą wystąpić niewielkie ruchy tłoka.
Uwarunkowane jest to fizycznym efektem rozszerzania siÄ™ oleju
hydraulicznego znajdującego się w siłowniku po stronie tłoka. Z tego powodu
podczas przechowywania rozpieracza należy zachować przestrzeń ok. 30mm
po stronie tłoka na ewentualny wysuw tłoka.
8.2 Agregat hydrauliczny
Po zakończeniu pracy należy wyłączyć agregat.
8.3 Węże hydrauliczne
Odłączanie węży odbywa się zgodnie z instrukcją zawartą w rozdziale  Podłączanie
urządzenia . Należy pamiętać o założeniu osłonek na złączki.
9 Pielęgnacja i konserwacja
Po każdym zastosowaniu należy przeprowadzić oględziny, jednak nie rzadziej niż jeden
raz rocznie. Co 3 lata lub jeżeli istnieją wątpliwości co do bezpieczeństwa czy
niezawodności urządzenia, należy dodatkowo przeprowadzić próbę prawidłowego
działania (należy stosować się do krajowych oraz międzynarodowych przepisów
dotyczących okresów przeglądów urządzeń ratowniczych).
UWAGA!
Należy wyczyścić narzędzie przed przeprowadzeniem kontroli!
OSTRZEŻENIE! OSTROŻNIE/ UWAGA
Do przeprowadzenia działań związanych z konserwacją i naprawą niezbędne
jest odpowiednie wyposażenie warsztatu i osobiste wyposażenie ochronne.
15
Należy przeprowadzić:
Oględziny
Rozpieracz kolumnowy
·ð Rozpieracz i tÅ‚ok nie noszÄ… Å›ladów uszkodzeÅ„ i odksztaÅ‚ceÅ„,
·ð PrawidÅ‚owe i stabilne osadzenie krali,
·ð Stan obu krali (wykruszenia)
·ð Ogólna szczelność (wycieki),
·ð PrawidÅ‚owa praca sterownika gwiaz
dzistego,
·ð RÄ™kojeść na swoim miejscu oraz stabilnie zamocowana,
·ð Tabliczki znamionowe oraz symbole okreÅ›lajÄ…ce kierunki czytelne,
·ð MONO-zÅ‚Ä…cze Å‚atwo siÄ™ Å‚Ä…czy,
·ð OsÅ‚onki na swoim miejscu.
Węże
·ð OglÄ™dziny pod kÄ…tem widocznym uszkodzeÅ„,
·ð Wycieki.
Próba prawidłowego działania
·ð Wysunąć, a nastÄ™pnie wsunąć tÅ‚ok na caÅ‚ej dÅ‚ugoÅ›ci (patrz rozdziaÅ‚  Dane
techniczne ).
·ð PrawidÅ‚owe wysuwanie oraz wsuwanie tÅ‚oka podczas uruchamiania sterownika
gwiaz
dzistego.
·ð Nie wystÄ™pujÄ… żadne dodatkowe ruchy tÅ‚oka przy puszczeniu sterownika
gwiaz
dzistego (przełącznik czuwakowy).
10 Naprawy
10.1 Informacje ogólne
Prace serwisowe mogą być wykonywane jedynie przez producenta sprzętu lub przez
serwis autoryzowanych partnerów.
We wszystkich elementach wolno dokonywać wymiany, stosując oryginalne części
zamienne zgodnie z listą części zamiennych LUKAS. Należy również uwzględnić ew. listę
narzędzi specjalnych, wskazówki odnośnie montażu, aspekty bezpieczeństwa, kontrole.
(Patrz także rozdział  Czyszczenie i Konserwacja ). Podczas prac montażowych
należy szczególnie dbać o czystość wszystkich elementów, ponieważ
zabrudzenia (stałe) mogą uszkodzić narzędzie ratownicze!
OSTRZEŻENIE! OSTROŻNIE/ UWAGA!
Podczas napraw należy bezwzględnie nosić odzież ochronną, gdyż narzędzia
również w stanie spoczynku mogą być pod ciśnieniem.
WSKAZÓWKA:
Należy zasadniczo odesłać Kartę Rejestracyjną Gwarancji do firmy Fire-Max Sp.
z o.o.  wyłącznego przedstawiciela LUKAS na terenie Polski. Tylko wtedy
będziecie Państwo mieli prawo do rozszerzonego świadczenia gwarancyjnego.
WSKAZÓWKA:
Przed użyciem złączy innego producenta, należy koniecznie skontaktować się z
serwisem autoryzowanego partnera.
16
10.2 Serwis zapobiegawczy
10.2.1 Wskazówka odnośnie pielęgnacji
Narzędzie należy czyścić co jakiś czas pod kątem ochrony przed zewnętrzną korozją,
metalowe powierzchnie narzędzia należy smarować olejem.
10.2.2 Kontrola działania i obciążenia
Jeżeli istnieją wątpliwości odnośnie bezpieczeństwa i niezawodności, należy dodatkowo
przeprowadzić kontrolę działania i obciążenia.
W tym celu LUKAS oferuje odpowiednie wyposażenie kontrolne.
10.2.3 Wymiana oleju hydraulicznego
- po około 200 godzinach pracy , jednakże nie póz
niej niż po trzech latach należy
wymienić olej hydrauliczny,
- w każdym wypadku również wtedy, gdy wymieniany jest olej hydrauliczny przynależnej
pompy (hydraulicznej/ pompa ręczna). Powoduje to uniknięcie zanieczyszczenia świeżego
oleju hydraulicznego przez zużyty ze sprzętu ratowniczego.
Sposób postępowania:
1. Całkowicie wsunąć rozpieracz kolumnowy.
2. Dokonać wymiany oleju hydraulicznego w agregacie. Należy również stosować się do
osobnej instrukcji obsługi dotyczącej użytkowanej agregatu.
3. Odkręcić wąż spustowy na agregacie:
- przy podłączeniu węża bezpośrednio do agregatu:
Odkręcić do końca nakrętkę niebieskiego węża powrotnego.
- przy podłączeniu węża z mono-złączem do agregatu:
Ściągnąć osłonę ze złączy pojedynczych.
Odkręcić do końca nakrętkę na złączu pojedynczym niebieskiego węża powrotnego.
4. Odprowadzić wąż spustowy do osobnego naczynia odbierającego, aby wylać olej
hydrauliczny znajdujący się jeszcze w narzędziu.
5. Powoli wysunąć rozpieracz kolumnowy (pompa musi cały czas działać). Stary olej
hydrauliczny z siłownika po stronie pierścienia wycieka wówczas wężem powrotnym
do oddzielnego zbiornika. Przepracowany olej należy usunąć tak samo jak olej z
pompy.
6. Wyłączyć agregat hydrauliczny lub nie pompować dalej (np. pompa ręczna).
7. Podłączyć wąż spustowy ponownie do pompy.
- przy podłączeniu węża bezpośrednio do agregatu:
Ponownie przykręcić nakrętkę niebieskiego węża powrotnego
(Proszę mieć na uwadze konieczny moment dokręcenia wynoszący MA = 40 Nm!)
- przy podłączeniu węża z mono- złączem do agregatu:
Ponownie przykręcić na złączu pojedynczym niebieskiego węża powrotnego.
(Proszę mieć na uwadze konieczny moment dokręcenia wynoszący MA = 40 Nm!)
8. Odpowietrzyć narzędzie ratownicze w sposób podany w rozdziale  Działania
przygotowawcze .
10.3 Naprawy
10.3.1 Wymiana bÄ…dz
dokręcanie węży hydraulicznych
W przypadku nieszczelności na przyłączu węża zasilającego i/lub powrotnego lub
konieczności wymiany węży, należy węże dokręcić na bloku sterownika. (Uwaga !
Przestrzegać momentu dokręcania MA = 40 Nm!)
WSKAZÓWKA:
W celu wymiany węży, należy najpierw zdemontować MONO-złącza.
17
Sposób postępowania:
1. Z tulei rękojeści wykręcić 2 śruby  B
wraz z nałożonymi tulejkami
izolującymi (śruba z łbem okrągłym o
gniez
dzie sześciokątnym).
2. Zdjąć tuleję rękojeści i dokręcić
śruby, w razie potrzeby wymienić
uszczelki.
3. Odkręcić wąż  D , a następnie wyjąć
wąż  D oraz ring uszczelniający  E .
(Ten punkt należy pominąć, jeżeli
węże są tylko dokręcane).
4. Z powrotem wkręcić wąż wraz z
ringiem uszczelniającym. Należy
uważać, aby płytka izolująca  F
została zamontowana prawidłowo.
5. Dokręcić przyłącza węży na zaworze
sterujÄ…cym. (Uwaga! Moment
dokręcający wynosi MA = 40 Nm!)
6. Następnie z powrotem założyć i dokręcić tuleję rękojeści, tulejki izolujące oraz śruby
(moment dokręcający wynosi 5Nm) i zabezpieczyć pastą uszczelniającą (np.
LOCTITE 243).
10.3.2 Mono-złącza
Mono-złącza na wężach przyłączeniowych od strony narzędzia podlegają wymianie w
sytuacji gdy:
- są zewnętrzne uszkodzenia,
- zaryglowanie nie działa,
- w sytuacji podłączonego i/ lub nie podłączonego złącza ciągle wydostaje się na
zewnÄ…trz olej hydrauliczny.
OSTRZEŻENIE/OSTROŻNIE/UWAGA:
Nie wolno naprawiać złączy, należy je zamienić oryginalnymi częściami LUKAS!
Sposób postępowania:
1. Ściągnąć osłonę ze złączy.
2. Odkręcić nakrętki zabezpieczające węży hydraulicznych i rozłączyć złącze.
18
2. Nałożyć nowe złącze oraz naciągnąć nakrętki zabezpieczające węży
hydraulicznych o momencie dokręcającym wynoszącym MA = 40 Nm oraz
ponownie nasunąć osłonę złączy.
10.3.3 Tabliczki
Wszystkie uszkodzone i/lub nieczytelne tabliczki (wskazówki odnośnie bezpieczeństwa,
tabliczka znamionowa itd.) muszą zostać wymienione.
Sposób postępowania:
1. Usunąć uszkodzone i/ lub nieczytelne tabliczki.
2. Wyczyścić powierzchnie acetonem.
3. Nakleić nowe tabliczki.
Proszę zwrócić uwagę na to, aby naklejać tabliczki we właściwej pozycji. Jeżeli pozycja
ta nie jest już znana, to należy zwrócić się do serwisu autoryzowanego partnera.
11 Analiza usterek
Wada Kontrola Przyczyna RozwiÄ…zanie
Tłok porusza się po Czy węże Powietrze w Odpowietrzyć układ
naciśnięciu powoli hydrauliczne są systemie hydrauliczny
lub zrywami podłączone hydraulicznym
prawidłowo?
Czy działa agregat
hydrauliczny?
Narzędzie nie Poziom oleju Zbyt mało oleju Uzupełnić olej
uzyskuje podanej hydraulicznego w hydraulicznego w hydrauliczny i
siły pompie zasilającej? pompie odpowietrzyć
Po zwolnieniu Pokrywa Uszkodzenie Usunięcie wady
sterownika uszkodzona lub sprężyny skrętowej przez serwis
gwiez
dzistego nie uruchamianie dla ustawienia autoryzowanego
wraca do pozycji sterownika powrotnego partnera
środkowej gwiez
dzistego Zabrudzenie zaworu
chodzÄ…ce z trudem?
gwiez
dzistego
Uszkodzony zawór
Inne uszkodzenie
mechaniczne (np.
zaworu
gwiez
dzistego)
Węże hydrauliczne Są pod zbyt dużym Pompę przełączyć
nie dają się ciśnieniem (np. w na obieg
podłączyć związku ze zbyt bezciśnieniowy
wysokÄ… temperaturÄ…
otoczenia)
Złącze uszkodzone Należy niezwłocznie
wymienić złącze
19
Węże hydrauliczne Sprawdzić stopień Olej hydrauliczny Należy wymienić
często nie dają się lepkości i nie jest olej hydrauliczny
podłączyć temperaturę dostosowany do (proszę mieć na
zastosowania sytuacji uwadze rozdział
używanego oleju zastosowania!  Zalecenia odnośnie
hydraulicznego oleju
hydraulicznego )
Złącze uszkodzone Należy niezwłocznie
wymienić złącze
Wystąpienie oleju Połączenie Nieszczelność, Wymienić węże
hydraulicznego na hydrauliczne ewentualnie
wężach i uszkodzone? uszkodzenie
połączeniach
Rozpad Kontakt z Wymienić węże
powierzchni na agresywnymi
wężach mediami
hydraulicznych
Wystąpienie oleju Uszkodzona Usunięcie wady
hydraulicznego na uszczelka drążka przez serwis
drążku tłoka Uszkodzony tłok autoryzowanego
partnera
Wyciek na złączach Uszkodzone złącze? Uszkodzone złącze Należy niezwłocznie
wymienić złącze
Wyciek na rurze Zwiększenie Zwiększenie ciężaru Należy w inny
uchwytowej ciężaru? (Narzędzie (np. coś upadło sposób poruszyć
kombi podczas dodatkowo na część ciężar
rozpierania) przeznaczoną do Przyłożyć narzędzie
podniesienia i w z innej strony, w
zwiÄ…zku z tym nagle
której ciężar do
zwiększyło wagę) poruszenia jest
niższy
Zastosować
wspierajÄ…ce
narzędzia w celu
poruszenia ciężaru
Czy ciśnienie Zmniejszenie Po zmniejszeniu
ustawione na ciśnienia w ciśnienia nie
pompie jest narzędziu występuje już
dostosowane do ratowniczym wyciek.
maksymalnego Jeżeli po
dopuszczalnego zmniejszeniu
ciśnienia na ciśnienia na rurze
narzędziu
uchwytowej ciÄ…gle
ratowniczym? da się stwierdzić
wyciek, należy
natychmiast
unieruchomić
narzędzie
ratownicze i zwrócić
siÄ™ do serwisu
autoryzowanego
partnera
Luz
ne węże Węże hydrauliczne Dociągnąć węże.
hydrauliczne w nie są dokręcone.
rurze uchwytowej?
20
W przypadku awarii, należy skontaktować się z serwisem autoryzowanego partnera lub
wyłącznym przedstawicielem Lukasa w Polsce, firmą:
Fire-Max Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 224
02-495 Warszawa
Tel. [phone]
Faks: ([phone]
e-mail: [e-mail]
12 Dane Techniczne
Wszystkie wartości podane są z tolerancją, dlatego pomiędzy wartościami osiąganymi
przez urządzenie, a wartościami podanymi w poniższych tabelach nie mogą występować
rozbieżności.
Typ urzÄ…dzenia R 430 R 420 R 424 R 422
Numer katalogowy 174070000 174040000 174060000 174050000
Siła rozpierania 240 266
(tłok 1) [kN]
Siła rozpierania 120 133
(tłok 2) [kN]
Siła rozpierania 35 - - -
(tłok 3) [kN]
Maksymalny wysuw 295 445 365
(tłok 1) [mm]
Maksymalny wysuw 280 430 340
(tłok 2) [mm]
Maksymalny wysuw 245 - - -
(tłok 3) [mm]
Wysuw całkowity [mm] 820 575 875 705
Długość 475 480 625 550
(tłok wsunięty) [mm]
Długość 1295 1055 1500 1255
(tłok wysunięty) [mm]
Wymiary 112 x 210 112 x 211
S x W [mm]
Waga 17,4 16,9 21,1 18,9
Å‚Ä…cznie z olejem
hydraulicznym [kg]
Maksymalne ciśnienie 70
robocze [MPa]*
Zapotrzebowanie oleju 1,6 1,5 2,2 1,8
[l]**
DIN EN 13204 TR266/295- TR266/445- TR266/365-
133/280-17 133/430-21 133/340-19
NFPA 1936
21
Typ urzÄ…dzenia R 410 R 412 R 414
Numer katalogowy 174010000 174020000 174030000
Siła rozpierania [kN] 135 122
Wysuw [mm] 300 500 700
Długość 450 680 900
(tłok wsunięty) [mm]
Długość 750 1180 1600
(tłok wysunięty) [mm]
Wymiary S x W [mm] 86 x 174
Waga Å‚Ä…cznie z olejem 13,1 17,8 24,3
hydraulicznym [kg]
Maksymalne ciśnienie 70
robocze [MPa]*
Zapotrzebowanie oleju [l]** 0,5 0,8 1,2
DIN EN 13204 R135/300-13 R135/500-18 R122/700-24
NFPA 1936
Zalecenia odnośnie oleju hydraulicznego
Olej dla narzędzi hydraulicznych LUKAS olej mineralny DIN ISO 6743-4 i inne
Zakres temperaturowy Nazwa oleju Klasa lepkości Uwaga
A -20 ... +550 C HM10 VG10
Zakres temperaturowy Nazwa oleju Klasa lepkości Uwaga
A -4.0 ... +1310 F HM10 VG10
Zalecana klasa lepkości: 10 ... 200 mm2/s (10 ...200 cSt.)
12.2 Węże hydrauliczne
Promień ugięcia Rmin = 38 mm ((Rmin = 1.5 in.)
Odporność na ciśnienie Czynnik bezpieczeństwa: Ciśnienie rozrywające/ maks.
ciśnienie robocze , co najmniej 4 : 1
Wytrzymałość na -400 C ... + 1000 C (-400 F ... + 2120 F
temperaturÄ™
Medium robocze Olej mineralny wg DIN ISO 6743-4
12.3 Zakresy temperatur roboczych i składowania
Temperatura robocza [0C] -20 ... +55
Temperatura otoczenia (Narzędzie użytkowane) [0C] -25 ... +45
Temperatura składowania (Narzędzie nie [0C] -30 ... +60
użytkowane)
Temperatura robocza [0F] -4 ... +131
Temperatura otoczenia (Narzędzie użytkowane) [0F] -13 ... +113
Temperatura składowania (Narzędzie nie [0F] -22 ... +140
użytkowane)
22
Wyłączny przedstawiciel firmy LUKAS w Polsce:
Fire-Max Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 224
02-495 Warszawa
Tel. [phone]
Faks: ([phone]
e-mail: [e-mail]
13 Serwis
Autoryzowani Partnerzy firmy Fire-Max Sp. z o.o.
Autoryzowani Partnerzy Zasięg
terytorialny,
województwo*
AIR PRESS ul. Pisankowa 1 tel. /fax [phone] - 65 śląskie, opolskie,
45-841 Opole tel. [phone] dolnośląskie
kom. 0691 43 94 45 i część łódzkiego
e-mail: [e-mail]
BA SYSTEM ul. Kartuska 234 D tel. [phone] pomorskie,
80-120 Gdańsk kom. 0606 738 274 zachodniopomorski
e-mail: [e-mail] e i część
podlaskiego
INSAP Sp. z o.o. ul. A
adna 4-6 tel. [phone] małopolskie i
31-444 Kraków tel. [phone] podkarpackie
fax [phone]
e-mail: [e-mail]
ISKRA Sp. z o.o. ul. Krańcowa 11 tel. [phone] lubuskie,
61-022 Poznań fax [phone] wielkopolskie i
e-mail: [e-mail] kujawsko-
pomorskie
PROCOM ul. 6-go Września 39 tel. [phone] mazowieckie,
A
oÅ› tel. [phone] lubelskie,
05-504 Złotokłos fax [phone] świętokrzyskie,
e-mail: [e-mail] część podlaskiego
i część łódzkiego
*szczegółowy zasięg i aktualna lista serwisowa na www.firemax.pl
Proszę w sposób prawidłowy usunąć wszystkie materiały
opakowaniowe i zdemontowane części
23