2009-12-04 Organizacje sieciowe, wirtualne i fraktalne WSPÓACZESNE KONCEPCJE ZARZDZANIA Sieciowa struktura organizacyjna Organizacja sieciowa (sieć organizacyjna) to względnie trwałe zgrupowanie autonomicznych wyspecjalizowanych jednostek lub przedsiębiorstw, uczestniczących w systemie wzajemnych kooperacji według zasad rynkowych (P. Dwojacki, B. Nogalski) Parametry struktury Typowe dla struktury hierarchicznej Typowe dla sieci Powołanie przez organ założycielski wolą członków Cele narzucone z zewnątrz sformułowane na podstawie analizy potrzeb członków Podział pracy stabilny i ściśle określony zmienny, wynikający z zainteresowań członków lub rotacji zadań Specyfika obowiązków szczegółowa brak Wzorce działania silnie sformalizowane brak Komunikacja sformalizowana, głównie kanałami luzna, kanałami poziomymi pionowymi Rozpiętość kierowania wąska brak Forma struktury smukła (trójkąt) idealnie płaska Motywacja działania zewnętrzna wewnętrzna Lokalizacja władzy na najwyższym szczeblu kierowania rotacyjne wykonywanie funkcji kierowniczych Autorytet wynikający z pozycji organizacyjnej wynikający z wiedzy i doświadczenia zajmowanego stanowiska Kontrola sformalizowana, wykonywana przez kontrolę zastępuje samokontrola i kierowników presja członków sieci Zdolność do zmian wysoce ograniczona nieograniczona D. Elsner, Ludzkie oblicze organizacji. Czy sieć jest dobra na wszystko?, Personel 1997, nr 9, s. 25. 1 2009-12-04 Organizacje sieciowe tworzące sieć międzyorganizacyjną Sieć międzyorganizacyjną - układ współdziałania niezależnych pod względem organizacyjno-prawnym organizacji, powiązanych kapitałowo bądz też nie, lecz zawsze oparty na potencjale synergicznym podmiotów sieci w jednym obszarze funkcjonowania bądz ich większej liczbie oraz na współpracy szerszej niż jednorazowa wymiana. Z tego względu dla sieci międzyorganizacyjnych charakterystyczne są procesy wzajemnej koordynacji działań. Jeśli między podmiotami sieci występują zależności kapitałowe, to nie służą one budowaniu portfela inwestycji, lecz zabezpieczeniu efektywności współpracy. Do sieci międzyorganizacyjnych możemy zaliczyć wiele różnych form, np. alianse strategiczne, wspólne przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe czy grona przemysłowe (industrial districts), lecz już nie ugrupowanie gospodarcze typu holdingowego czy koncernowego Zalety " Szybka rekonfiguracja uczestników organizacji sieciowej co zapewnia wysoki poziom elastyczności decyzyjnej i wykonawczej, " Zadania realizowane przez ogniwa najbardziej kompetentne przy jednoczesnym zapewnieniu koordynacji " Wzmocnienie procesy pozyskiwania, przekazu i wykorzystywania wiedzy, " Zapewnienie łączności organizacji z otoczeniem, " Umożliwienie samodzielnego i bezpośrednie go nawiązywania więzi społecznych opartych na zaufaniu. 2 2009-12-04 Organizacje wirtualne Organizacja wirtualna Czasowa sieć niezależnych kapitałowo przedsiębiorstw (dostawców i odbiorców), którzy dzięki technologii informatycznej połączyli się w całość wytwarzająca określony produkt. Dzięki utworzeniu tej więzi potęgują swoje kompetencje oraz dzielą się kosztami dostępu do tworzących się rynków (R. Rutka) Organizacja tworzona na zasadzie dobrowolności przez organizacje, które wchodzą ze sobą w różnego typu związki dla realizacji celu, który ma za zadanie przyniesienie im korzyści większych niż wtedy gdy działają w sposób tradycyjny. Dla wspólnego działanie nie istnieje konieczność zawarcie umów cywilno-prawnych. Czas tego związku ustalany jest przez organizację, która pierwsza uzna, że istnienie jest dla niej niekorzystne (Kisielnicki) Wirtualna organizacja polega na włączeniu wszystkich lub tylko niektórych ludzi z różnych organizacji do wspólnej gry na rynku. W gruncie rzeczy stanowią oni pewną całość organizacyjną nową strukturę, która wyróżnia się następującymi cechami (K. Zimniewicz): " skupia się na realizacji podstawowego celu działalności gospodarczej, " dzięki strukturalnym i proceduralnym uproszczeniom osiąga maksimum gospodarności, " wykorzystuje możliwości radykalnego obniżenia kosztów, " rozwija i oferuje innowacyjne produkty lub specjalne usługi, " zapewnia elastyczność, " jest otwarta na wszelkie zmiany. 3 2009-12-04 Najważniejsze cechy OW " Oportunizm " Doskonałość " Technologia " Transgraniczność " Zaufanie Warunki konieczne zaistnienia " Wysoki poziom IT " Dostęp do baz danych, baz wiedzy " Zaufanie do wszystkich organizacji wchodzących w skład OW Zalety " Większa elastyczność działania- szybkie reakcje na zmiany na rynku (np. pojawienie się niszy rynkowej), krótszy czas od powstanie pomysłu do realizacji " Szybkość realizacji transakcji i niższe koszty (rozłożenie kosztów na wielu partnerów) " Oferowanie nie tylko sprzedaży produktów lub usług, ale całego kompleksowego rozwiązania dla klientów " Zbiór podstawowych kompetencji kooperantów możliwość skorzystania z tego, co każdy z partnerów ma najlepszego, uzyskania przewagi kompetencyjnej " Zapewnienie łatwiejszego dostępu do informacji i wiedzy oraz stworzenie sprzyjających warunków do jej tworzenia, kodyfikacji i transferu " Szansa dla MSP 4 2009-12-04 OGRANICZENIA ZASTOSOWANIA " stosowaniem nowoczesnych technologii informacyjnych i środków komunikacji, a w tym zwłaszcza: globalnej sieci komputerowej " posiadanie środków finansowych na sfinansowanie rozwoju IT i sieci łączności; " niewydolność i zawodność urządzeń technicznych i komunikacyjnych; " konieczność budowy atmosfery zaufania, bez którego współpraca na długą metę będzie niemożliwa; " możliwość włączenia się do organizacji niekompetentnych i niesprawdzonych; " trudność z egzekwowaniem należności od sprawcy nieudanej transakcji (i zasadności takiej egzekucji); " problem nadzoru wynikający z braku formalnego zwierzchnictwa; " brak uregulowań prawnych określających odpowiedzialność firm partnerskich względem siebie i klientów (co może być też traktowane jako zaleta). Organizacje fraktalne Fraktal Pojęcie fraktal wywodzi się od łacińskiego słowa fractus co znaczy podzielony , ułamkowy . Cały świat, jaki obserwujemy wokół nas nie składa się z figur euklidesowych tzn. góry nie są stożkami, a chmury okręgami, ale jak zauważył B.B. Mandelbrot, twórca geometrii fraktalnej, przypominają fraktale czyli obiekty charakteryzujące się wysokim stopniem samopodobieństwa, gdzie każdy fragment przypomina całość. 5 2009-12-04 Organizacje fraktalne Na grunt organizacji i zarządzania koncepcję organizacji fraktalnej przeniósł H. J. Wernecke. Zdefiniował on fraktal jako: samodzielnie działającą jednostkę przedsiębiorstwa, której cele i wydajność mogą być jednoznacznie opisane . Organizacja fraktalna " Przedsiębiorstwo składa się z wielu samodzielnie działających jednostek organizacyjnych, potrafiących w sposób dynamiczny, oparty na wspólnych zasadach i kryteriach oceny dostosowywać się do zmieniających się warunków otoczenia (R. Rutka) Cechy organizacji fraktalnych " samopodobieństwo, " samoorganizacja, " dynamika i witalność. 6