...w laboratorium | temat numeru WODA
dr Urszula Błaszczyk, prof. dr hab. inż. Tadeusz Tuszyński
Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej
Akademia Rolnicza im. H. Kołłątaja w Krakowie
Wody mineralne
i ich znaczenie w profilaktyce zdrowotnej
Streszczenie Summary
Woda mineralna jest ważnym z
ródłem składników mineralnych Mineral water is a significant source of several mineral compo-
niezbędnych dla organizmu ludzkiego. Odgrywają one kluczową nents which are vital to human body. These minerals play a crucial
rolę w wielu procesach biochemicznych i korzystnie oddziałują role in many biochemical processes and they have beneficial in-
na zdrowie człowieka. Szczególnie istotnymi składnikami wód fluence on human health. The most important elements inherent
mineralnych są jony wapnia, magnezu, sodu oraz chlorki i wo- in mineral waters are calcium, magnesium, sodium, bicarbonates
dorowęglany. and chlorides.
Słowa kluczowe Key words
woda mineralna, minerały, profilaktyka zdrowotna mineral water, minerals, health prevention
Wodo, nie masz ani smaku, ani koloru, ani zapachu, nie można ciebie opisać, stanowi płyn wewnątrzkomórkowy, pozostałą część reprezentuje
piję ciebie, nie znając ciebie. Nie jesteś niezbędną do życia: jesteś samym życiem. płyn pozakomórkowy (np. krew, limfa, soki trawienne), z czego 25%
(& ) Jesteś największym bogactwem, jakie istnieje na świecie. występuje w osoczu.
Antoine Saint-ExupŁry W sercu pustyni Woda jest najlepszym rozpuszczalnikiem i nośnikiem substancji
odżywczych. Jest niezbędna do zachowania prawidłowego przebiegu
Woda należy do najcenniejszych substancji na Ziemi. Jest bazą procesów trawienia, wchłaniania oraz transportowania składników
kształtującą środowisko życia i działalność człowieka. Należy do wy- pokarmowych w narządach i komórkach. Jednocześnie jest ona
czerpywalnych zasobów przyrody. Zajmuje około 71% powierzchni niezbędna do przebiegu procesów przemiany materii oraz usuwania
globu, ale co ciekawe, spośród wszystkich światowych zasobów wody zbędnych produktów metabolizmu, a także substancji toksycznych,
tylko niecałe 3% stanowią wody słodkie, z czego aż 2,1% występuje nagromadzonych np. w mięśniach podczas intensywnego wysiłku
w postaci lodów polarnych, a tylko około 0,0001%  w rzekach. To fizycznego. Reguluje temperaturę ciała, równomiernie rozprowadzając
najlepiej świadczy o tym, jak cenną substancją jest woda słodka. Naj- ciepło i ułatwiając jego wydalanie. Spełnia także bardzo ważną rolę
bogatsze w wodę kontynenty to Ameryka Południowa i Azja. Szacuje ochronną w przypadku gałki ocznej, rdzenia kręgowego i mózgu oraz
się, że 2 mld ludzi nie jest dostatecznie zaopatrzonych w wodę pitną, umożliwia właściwą ruchliwość stawów.
a 80% chorób w Afryce jest spowodowanych złą jakością wody. Polska
należy do krajów o bardzo skromnych zasobach wody słodkiej, jednak Czym jest woda mineralna?
może się szczycić najbardziej cennymi zasobami wód mineralnych Pojęcie wody mineralnej po raz pierwszy zdefiniowano na Międzyna-
w Europie. rodowym Kongresie Balneologicznym w Nauheim (1911 rok). Uznano
wówczas, że woda mineralna to taka woda, która w jednym dm3 zawiera
Kilka faktów o wodzie co najmniej 1000 mg rozpuszczalnych składników mineralnych.
Bez wody nie ma życia, i to nie tylko człowieka, ale także zwierząt, Według aktualnie obowiązującego w Polsce Rozporządzenia
roślin i drobnoustrojów. Większość reakcji chemicznych w komór- Ministra Zdrowia z dnia 29 kwietnia 2004 r. naturalna woda
kach żywych przebiega w środowisku wodnym. Woda jest aktywnym mineralna to woda pochodząca z udokumentowanych zasobów
składnikiem wielu reakcji biochemicznych oraz istotnym czynnikiem wody podziemnej, pierwotnie czysta pod względem chemicznym
determinującym właściwości biologicznie ważnych makrocząsteczek, i mikrobiologicznym, charakteryzująca się stabilnym składem mi-
np. białek. Istnienie życia na Ziemi jest w znacznej mierze uzależnione neralnym oraz właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne,
od jej zdolności do rozpuszczania wielu rodzajów polarnych cząsteczek powodujące korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi. Właściwości
dostarczających energię, elementów budulcowych oraz cząsteczek korzystne dla zdrowia powinny być udokumentowane badaniami
służących jako katalizatory czy nośniki informacji. farmakologicznymi i klinicznymi, względnie określone na podstawie
Woda stanowi od 50% do 75% masy ciała człowieka, a jej zawar- składu mineralnego wody. Stwierdzono, że korzystnie oddziałuje woda
tość w ustroju zależy od wielu czynników, m.in. od ilości spożywanej zawierająca co najmniej 1000 mg rozpuszczonych w litrze składników
soli kuchennej, wieku, budowy ciała, ilości tkanki tłuszczowej, którą mineralnych lub woda z naturalną zawartością CO2, w stężeniu co
cechuje niska zawartość wody (10-20%) itd. Także inne tkanki oraz najmniej 250 mg/l.
organy różną się ilością wody, i tak np. mięśnie zawierają ok. 75% W ostatnim rozporządzeniu ministra zdrowia zdefiniowano także
wody, krew  82%, płuca  78%, wątroba  74%, a kości  ok. 46%. pojęcie wody z
ródlanej i wody stołowej. Przyjęto, że naturalna woda
Ciało noworodka zawiera procentowo znacznie więcej wody (78%) z
ródlana to woda podziemna, pierwotnie czysta mikrobiologicznie
niż ciało dorosłego człowieka. Kobiety ze względu na zwiększoną i chemicznie, nie różniąca się właściwościami i składem mineralnym od
zawartość tkanki tłuszczowej mają mniej wody w ustroju w porów- wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Natomiast woda stołowa,
naniu z mężczyznami. Dwie trzecie wody w organizmie człowieka nazywana również mineralizowaną, to woda otrzymana po dodaniu
Laboratorium | 4/2007
20
temat numeru WODA l ...w laboratorium
do wody z
ródlanej naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych Dobra woda zdrowia doda
zawierających jeden lub więcej składników mających znaczenie fizjolo- Jakość wody decyduje w znacznej mierze o naszym zdrowiu. Lekarze
giczne, np. sodu, magnezu, wapnia, chlorków czy siarczanów. i dietetycy zalecają picie co najmniej 1-1,5 litra wody mineralnej
Osobną grupę stanowią wody lecznicze. Według definicji woda dziennie. Wartość odżywczo-zdrowotna naturalnych wód mineralnych
lecznicza to pierwotnie czysta woda podziemna z jednego złoża, wynika z obecności w nich rozpuszczalnych składników mineralnych,
której skład chemiczny oraz właściwości fizyczne warunkują określone niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Ponieważ
działanie lecznicze, potwierdzone wynikami badań farmakologicznych występują one w wodzie mineralnej w postaci jonowej, są przez to
i klinicznych. Powinna zawierać w litrze nie mniej niż 1000 mg roz- bioaktywne i lepiej przyswajalne. Z 88 występujących w przyrodzie na-
puszczonych składników mineralnych oraz co najmniej jeden swoisty turalnych pierwiastków w wodach podziemnych stwierdza się obecność
składnik w stężeniu warunkującym działanie lecznicze wody. Uznanie około 50 z nich. Ogólnie można wśród nich wyróżnić cztery grupy:
wody za leczniczą następuje na podstawie rozporządzenia Rady Mini- 1) makroelementy, m.in.: wodór, węgiel, tlen, azot, sód, chlor, potas,
strów na wniosek ministra zdrowia i ministra środowiska. wapń, siarka, magnez, żelazo;
Wszystkie wody dostępne w sprzedaży powinny spełniać również 2) mikroelementy, m.in.: lit, bor, glin, miedz
, cynk, chrom, mangan,
szczegółowe wymagania mikrobiologiczne, wskazujące, że nie występują jod, fluor;
w nich żadne mikroorganizmy chorobotwórcze. Dotyczy to szczególnie 3) pierwiastki promieniotwórcze, np.: radon, uran, rad;
bakterii z grupy coli oraz Pseudomonas areuginosa, Streptococcus faecalis 4) pierwiastki śladowe, np.: złoto, rubid, rtęć.
i Clostridium perfingens. Istotne są również kryteria chemiczne dotyczące O składzie wody mineralnej decyduje szereg czynników, m.in.
zawartości składników niepożądanych lub szkodliwych dla zdrowia. skład chemiczny utworów wodonośnych, czas kontaktu wody ze
W wodzie nie powinny występować żadne potencjalnie toksyczne skład- skałą, głębokość warstwy wodonośnej, temperatura wody i zawartość
niki pochodzenia naturalnego, w stężeniu uznawanym za szkodliwe dla składników gazowych.
zdrowia, jak również składniki antropogeniczne. Wykrycie w wodzie Największe znaczenie spośród wszystkich składników naturalnie
surowej z ujęcia składników organicznych pochodzenia zewnętrznego, występujących w wodach mineralnych mają kationy wapnia i ma-
zwłaszcza detergentów, pestycydów, polichlorowanych bifenoli lub gnezu, ponieważ ich niedobory w organizmie człowieka w istotny
wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, dyskwalifikuje sposób mogą być uzupełniane poprzez picie wody mineralnej z dużą
jej przydatność do dystrybucji. Nie może ona również zawierać skład- ich zawartością. Innymi ważnymi składnikami wód mineralnych
ników nieorganicznych, których rodzaj i stężenie nie są uzasadnione są: wodorowęglany, chlorki, siarczany (VI), sód oraz występujące
lokalnymi warunkami geologicznymi, zwłaszcza związków azotowych, w niewielkich ilościach żelazo, a także fluorki i jodki. Aby składni-
które mogą przekształcić się w rakotwórcze nitrozoaminy. Ze względów ki mineralne miały znaczenie fizjologiczno-odżywcze, czyli mogły
technologicznych oraz z uwagi na odczucia konsumentów ocenia się korzystnie wpływać na zdrowie człowieka, muszą występować
również właściwości organoleptyczne wody (barwa, przezroczystość, w wodzie w odpowiednio wysokim stężeniu. W tabeli 1 podane
zapach, smak), chociaż cechy te nie mają większego znaczenia dla zostały minimalne stężenia składników mineralnych, które mają
jakości wody pod względem zdrowotnym. korzystne oddziaływanie fizjologiczne. Zawartość innych kluczowych
W tym roku najprawdopodobniej wejdzie w życie nowe rozpo- biopierwiastków, np. potasu, litu czy cynku, nie ma już tak dużego
rządzenie ministra zdrowia w sprawie naturalnych wód mineralnych, znaczenia, ponieważ zwykle w wodach mineralnych występują one
naturalnych wód z
ródlanych i wód stołowych, które zastąpi obowią- zwykle w bardzo małych ilościach.
zujące przepisy z kwietnia 2004 roku. Nowe rozporządzenie będzie Jednym z najważniejszych biopierwiastków występujących w wodach
aktem wykonawczym do Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia mineralnych jest wapń. Należy zaznaczyć, że dorosły człowiek, ważący
z dnia 25 sierpnia 2006 roku. W przygotowanym projekcie nowego 70 kg ma w organizmie ok. 1200 g tego makroelementu (niecałe 2%
rozporządzenia zawarte są szczegółowe wymagania, jakie powinny masy ciała). Ponad 98% Ca2+ znajduje się w kościach, głównie w po-
spełniać naturalne wody mineralne, naturalne wody z
ródlane i wody staci fosforanu wapnia; reszta krąży we krwi, biorąc udział w licznych
stołowe, w tym wymagania mikrobiologiczne, dopuszczalne poziomy procesach biochemicznych. Wapń spełnia istotne funkcje w organizmie
naturalnych składników mineralnych oraz warunki ich ewentualnej człowieka, m.in.:
obróbki technologicznej (usuwanie składników lub sycenia dwutlen-  jako materiał budulcowy kości i zębów;
kiem węgla). Projekt określa także szczegółowe wymagania dotyczące  uczestniczy w przewodnictwie impulsów nerwowych;
znakowania tych wód. Dotychczas konsument był często wprowadzany  bierze udział w mechanizmie skurczu mięśni poprzecznie prążko-
w błąd poprzez niewłaściwe zapisy na etykietach. wanych;
 jest niezbędny do utrzymania równowagi elektrolitowej organizmu;
Rodzaj składnika Stężenie
 uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi jako tzw. czynnik (IV) oraz
minimalne w mg/l
Kationy wapnia [Ca2+] 150 w regulacji pracy serca (wpływa na jego prawidłowy rytm i kontrolę
magnezu [Mg2+]50
ciśnienia krwi);
sodu [Na+] 200
 zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, działa
żelaza (II) [Fe2+]1
przeciwobrzękowo, przeciwalergicznie i przeciwzapalnie;
Aniony fluorkowy [F ]1
 uczestniczy w regulacji wchłaniania witaminy B12.
jodkowy [J ] 0,5
chlorkowy [Cl ] 200 Prawidłowe stężenie wapnia redukuje ryzyko wystąpienia chorób
siarczanowy (VI) [SO42 ] 200
serca, udarów oraz kamieni nerkowych. Dzienne zapotrzebowanie na
wodorowęglanowy [HCO3 ] 600
wapń dla dorosłej osoby wynosi 800-1200 mg. Skutkiem niedoboru
 dwutlenek węgla [CO2] naturalnego 250
wapnia mogą być zaburzenia nerwowo-mięśniowe i demineralizacja
pochodzenia
kości. U dzieci może dochodzić do powstania krzywicy, a u dorosłych
Tabela 1. Minimalne stężenia składników wód mineralnych mające znaczenie
fizjologiczno-odżywcze  do osteoporozy.
Laboratorium | 4/2007
21
21
...w laboratorium | temat numeru WODA
Magnez jest kolejnym szczególnie ważnym składnikiem wód mi- a w ich wyniku zakłócenie objętości płynów ustrojowych, np. krwi,
neralnych. W organizmie człowieka około � magnezu ustrojowego i zaburzenia prawidłowej czynności nerek oraz pracy serca. Dlatego
znajduje się w kościach. Pozostała część występuje w komórkach, gdzie w tych szczególnych okolicznościach picie wody mineralnej ze
uczestniczy w wielu procesach biochemicznych, mających ogromne znaczną zawartością jonów Na+ ma korzystny wpływ na prawidłowe
znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Magnez funkcjonowanie organizmu.
spełnia w nich istotną rolę, m.in. jako: Chlorki, podobnie jak jony sodowe, uczestniczą w regulacji gospo-
 kofaktor szeregu enzymów, np. kinaz; darki wodnej oraz utrzymują równowagę kwasowo-zasadową organizmu.
 czynnik nieodzowny do funkcjonowania pompy sodowo-potasowej Są one niezbędne do tworzenia kwasu solnego w żołądku oraz działają
w komórkach, co istotnie wpływa na regulowanie równowagi wodno- bakteriobójczo, przynajmniej na niektóre drobnoustroje. Występują
-elektrolitycznej organizmu; zazwyczaj w większej ilości przy równoczesnym wysokim stężeniu
 ważny element w procesie biosyntezy kwasów nukleinowych i syntezy kationów sodu. Chlor, podobnie jak sód, tracony jest z organizmu
białek; w stanach długotrwałego pocenia się, przy przewlekłych biegunkach
 istotny czynnik prawidłowej gospodarki lipidami i transmisji sygnału oraz stosowaniu leków moczopędnych. Dzienne zapotrzebowanie na
w obrębie centralnego układu nerwowego; chlorki wynosi od 1700 mg do 5100 mg.
 regulator poziomu amin katecholowych i ATP. Innym niezwykle ważnym dla organizmu ludzkiego pierwiastkiem
Magnez spełnia także istotną rolę w profilaktyce i terapii różnych jest żelazo. Jego ilość w ustroju wynosi od 3,5 g do 5 g, z czego
chorób, zapobiega zmianom nowotworowym, miażdżycy naczyń krwio- w przybliżeniu 65-70% znajduje się w hemoglobinie, a około 26%
nośnych, zawałom, kamicy nerkowej oraz nadpobudliwości nerwowej  w ferrytynie i hemosyderynie. Prawie cała zawartość żelaza obec-
i depresji. Chroni przed zatruciami związkami ołowiu, kadmu, rtęci nego w organizmie znajduje się w postaci związanej z białkami.
i innych metali ciężkich oraz zmniejsza skutki wpływu zanieczyszczeń Jon Fe2+ występuje w obrębie grupy prostetycznej ważnych enzymów
przemysłowych na organizm. hemowych, takich jak hemoglobina, mioglobina i cytochromy.
Dzienne zapotrzebowanie na ten składnik mineralny wynosi Pierwszy z wymienionych enzymów  hemoglobina  jest białkiem
w przybliżeniu od 280 mg do 350 mg na dobę. Przy jego niedoborze biorącym udział w transporcie tlenu z płuc do tkanek oraz dwu-
może dochodzić do wielu dysfunkcji metabolicznych w organizmie, tlenku węgla z tkanek do płuc. Rola żelaza polega na tworzeniu
głównie w komórkach mięśni gładkich i mięśnia sercowego. Niedobór odwracalnego połączenia z tlenem. Kolejny enzym hemowy  mio-
magnezu objawia się wzmożoną aktywnością układu nerwowo-mięśnio- globina  występuje w komórkach mięśniowych, a jej funkcją jest
wego (drżenia mięśniowe, drętwienie kończyn, drganie powiek), może magazynowanie tlenu w tych właśnie komórkach. W warunkach
dochodzić do osłabienia mięśni, zaburzenia rytmu serca, pogorszenia niedoboru tlenu, np. przy intensywnych ćwiczeniach fizycznych,
koncentracji, zmęczenia, zawrotów i bólu głowy. tlen zawarty w utlenowanej mioglobinie zostaje wykorzystany
Chociaż zarówno związki magnezu, jak i wapnia decydują o tzw. w mitochondriach mięśni do biosyntezy ATP na drodze fosforylacji
twardości węglanowej (przemijającej) wody, to jednak picie wody bo- oksydacyjnej. Inne enzymy hemowe to cytochromy. Należą one do
gatej w te składniki ma pozytywne działanie na pracę nerek i, co może klasy oksydoreduktaz, a ich funkcją jest przenoszenie elektronów
wydawać się zaskakujące, zapobiega tworzeniu się kamieni i złogów. w procesie utleniania biologicznego. Żelazo, ulegając procesom
Magnez w istotny sposób wpływa na wchłanianie wapnia. Naj- redukcji i utlenianiu (F2+"!Fe3+), uczestniczy w końcowych ogniwach
właściwsza proporcja jonów magnezu do jonów wapnia wynosi 1:2, łańcucha utleniania biologicznego.
przy czym ma to istotne znaczenie wówczas, gdy oba rodzaje jonów Jony Fe2+ wchłaniane są z pokarmu na poziomie śluzówki jelita przy
występują w znacznych ilościach. Zachwianie równowagi magnezowo- udziale swoistego białka  ferrytyny. Ferrytyna magazynuje żelazo, skąd
-wapniowej prowadzi do uwalniania wapnia z kości. może ono być pobierane w razie zapotrzebowania. Za transport żelaza
Kolejnym składnikiem wód mineralnych jest sód, który spełnia do miejsc, w których jest ono niezbędne, np. do szpiku kostnego czy
podstawową rolę w regulacji gospodarki wodnej i kwasowo-zasado- innych narządów, odpowiada białko transportujące  transferyna. Wol-
wej. Ogólna jego ilość w organizmie zdrowego człowieka wynosi ne żelazo jest toksyczne dla organizmu, natomiast w postaci związanej
130-165 g. Jony Na+, zawarte w płynach ustrojowych oraz prze- z białkami nie ma tych niekorzystnych właściwości. Jon żelaza (II) jest
strzeniach międzykomórkowych, czyli na zewnątrz komórki, oraz najbardziej przyswajalną postacią żelaza dla ustroju, żelazo dostarczane
jony potasu znajdujące się wewnątrz komórek tworzą odpowiedni w diecie jest wchłaniane jako jon dwuwartościowy.
potencjał błon komórkowych, niezbędny do przewodnictwa im- Dzienne zapotrzebowanie na ten biopierwiastek wynosi 10-12 mg,
pulsów nerwowych. Zapewnia to prawidłową czynność mięśni oraz a jego niedobór prowadzi do niedokrwistości (anemii). Żelazo w wo-
przechodzenie do komórek składników odżywczych warunkujących dach mineralnych występuje najczęściej w małych ilościach.
czynności życiowe, w tym aminokwasów, cukrów czy witamin. War- Jod to pierwiastek odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie
to pamiętać, że kation sodu wykazuje właściwości wiązania wody. tarczycy, gruczołu mającego ogromny wpływ na prawidłową gospo-
Odpowiednie stężenie sodu w płynie pozakomórkowym jest nie- darkę hormonalną, a co za tym idzie  regulującego przemiany ener-
zbędne do zachowania prawidłowej objętości krwi i zapobiega nad- getyczne, wzrost, syntezę białek, a także rozwój i pracę mózgu oraz
miernemu odwodnieniu. Sól spożywcza (NaCl), dostarczana wraz układu nerwowego. Jod jest składnikiem dwóch hormonów tarczycy:
z pożywieniem, zaspokaja zapotrzebowanie organizmu człowieka na tyroksyny i trójjodotyroniny. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek
ten pierwiastek. Nadmierna ilość soli w pokarmach doprowadza do wynosi 150 �g/dobę. Jego niedobór prowadzi do niedoczynności
jej zwiększonej retencji, czyli zatrzymania w organizmie, co może tarczycy i rozwoju wola endemicznego, u dzieci może dochodzić do
prowadzić do obrzęków, a także do wzrostu ciśnienia tętniczego. upośledzenia umysłowego.
Niekiedy jednak, w przypadku osób wykonujących ciężką pracę Fluor jest składnikiem kości i zębów, wzmacnia szkliwo i zębinę
fizyczną, szczególnie w czasie upałów, gdy dochodzi do dużych oraz zapobiega występowaniu próchnicy, zmniejszając rozpuszczalność
strat ilości soli wraz z potem, mogą pojawić się niedobory sodu, szkliwa. Wpływa na gospodarkę wapniem i fosforem w organizmie
Laboratorium | 4/2007
22
temat numeru WODA l ...w laboratorium
człowieka. Dzienne zapotrzebowanie na fluor wynosi 1 mg. Zarówno Podsumowanie
niedobór, jak i nadmiar tego składnika jest szkodliwy. Niedobór pro- Istotną cechą wód mineralnych jest ich czystość bakteriologiczna
wadzi np. do zwiększonej podatności na próchnicę zębów, a nadmiar i brak zanieczyszczeń składnikami szkodliwymi dla zdrowia. Wybierając
ma negatywny wpływ na centralny system nerwowy. odpowiednią dla siebie wodę, należy zwrócić szczególną uwagę na
Kolejnym składnikiem wód mineralnych, na który warto zwrócić zawartość poszczególnych minerałów i dobrać ją do indywidualnych
uwagę, są wodorowęglany. Uczestniczą one w utrzymaniu równowagi potrzeb. Warto pamiętać, że naturalne wody mineralne nie tylko uzu-
kwasowo-zasadowej, a co szczególnie ważne, alkalizują sok żołądko- pełniają straty wody, ale także niedobory niektórych biopierwiastków
wy, i dlatego wody mineralne z dużą ich zawartością polecane są kluczowych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niezbędne
osobom cierpiącym na nadkwasotę. Mają także pozytywne działanie dla organizmu pierwiastki pobierane z wody mineralnej są bioaktywne
w początkowych stadiach cukrzycy. Należy ich jednak unikać przy i łatwo przyswajalne.
niedokwasocie, a także w przypadku osób zdrowych, gdy występują
w stężeniu ponad 1000 mg/l, ponieważ mogą zaburzyć procesy Piśmiennictwo
trawienne. 1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie
Również naturalnie występujące w wodzie siarczany wywierają naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód z
ródlanych i wód
pozytywne oddziaływanie na organizm człowieka, ponieważ korzystnie stołowych (Dz.U. nr 120, poz. 1256 oraz nr 276, poz. 2738).
wpływają na przemianę materii, m.in. zwiększają wydzielniczość wątro- 2. Tretyn A.: Wapń w komórkach eukariotycznych. PWN, Warszawa 1994.
by. Ponadto działają leczniczo w stanach zapalnych dróg moczowych 3. Durlach J.: Magnez w praktyce klinicznej. PZWL, Warszawa 1991.
i w chronicznych stanach nieżytowych jelit, a także w początkowych 4. Kabata-Pendias A., Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych.
i średnich stadiach cukrzycy. PWN, Warszawa 1993.
Składnikiem wód mineralnych, który może występować w nich 5. Williams D.: The metals of life. Van Nostrand Reinhold Company,
w znacznych ilościach, jest także dwutlenek węgla. Ma on Londyn 1971.
znaczenie smakowe, orzez
wiające, wpływa na wzrost apetytu, 6. Wojtaszek T.: Wody mineralne jako czynnik ekologicznej profilaktyki
jest także w pewnym stopniu czynnikiem konserwującym, który zdrowotnej.  Biul. Magnezol. , 1997, 2, 245-252.
sprawia, że w wodach nasyconych CO2 trudniej rozwija się flora 7. Latour T.: Naturalne wody mineralne w świetle dotychczasowych propono-
bakteryjna niż w wodach niegazowanych. Jednak silnie gazowane wanych norm polskich. ZTU PZH Poznań, 1994.
wody mineralne nie są wskazane dla osób cierpiących na zabu- 8. Latour T.: Wody butelkowane i warunki zabezpieczenia ich jakości zdro-
rzenia trawienia, otyłych oraz przy schorzeniach żołądka (np. wotnej.  Bezpieczeństwo i Higiena Żywności , 3, 2004.
nadkwasocie). Wody silnie nasycone dwutlenkiem węgla nie są 9. Stachowiak J.: Wody podziemne do produkcji wód mineralnych, z
ródlanych
również polecane dzieciom. i mineralizowanych.  Przem. Ferm. i Owoc.-Warz. , 2000, 7, 28-31.
Grażyna Świderska
Prawo w pytaniach i odpowiedziach
W ramach odpowiedzialności wykroczeniowej ustawodawca
Czy jeśli pracownicy (zatrudnionych
stwierdził, że kto nie organizuje wyborów rady pracowników, podlega
90 pracowników) nie zgłaszają
karze ograniczenia wolności albo grzywny.
kandydata, to Rada Pracownicza
nie musi zostać powołana?
Podstawa prawna
Każdy pracodawca wykonujący działalność gospodarczą, zatrudnia-
Ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników
jący co najmniej 50 pracowników, został ustawowo zobowiązany do
i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U nr 79, poz. 550).
informowania (bądz
prowadzenia konsultacji) pracowników:
 o działalności i sytuacji ekonomicznej spółki oraz o przewidywa-
Osobom poszukującym więcej informacji z zakresu bez-
nych zmianach,
pieczeństwa, ergonomii oraz prawa pracy polecamy mie-
 o zatrudnieniu oraz przewidywanych zmianach w zatrudnieniu.
sięcznik  Promotor  pismo skierowane do pracodawców
Pracodawca obowiązany jest powołać Radę Pracowników. Zobo-
oraz służb BHP.
wiązany jest również do przeprowadzenia wyborów na członków
Rady Pracowników, w tym między innymi zebrania zgłoszeń kandy-
www.promotor.elamed.pl
datów na członków Rady Pracowników np. przed zebraniem wybor-
infolinia: 0801 88 89 80
czym załogi, powiadomienia o terminie i warunkach dokonywania
wyborów/regulaminu wyborów (nawet wtedy, gdy tych zgłoszeń nie
W wydaniu marcowym m.in.: isrs7  zarządzanie bezpieczeństwem
ma, gdyż zgłoszenia mogą zostać dokonane z sali podczas zebrania
" Nowy cykl: ochrona skóry " Kompendium BHP: BHP w pomiesz-
załogi) oraz do przeprowadzenia tych wyborów (powołania komisji
czeniach pracy
wyborczej np. do liczenia głosów). Tylko protokół komisji wyborczej
z zebrania załogi jest właściwym dokumentem do powołania Rady Ponadto: ocena ryzyka " analiza wypadku " odpowiedzi na pytania
Pracowników. czytelników " zarządzanie ryzykiem ergonomicznym
Laboratorium | 4/2007
23
23