Zagrożenia związane z korzystaniem
z internetu przez młodzież
Wyniki badania EU NET ADB
JOANNA WA
ODARCZYK
Fundacja Dzieci Niczyje
Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski
76,4% nastolatków (14 17 lat) w Polsce doświadczyło co najmniej jednego z typów zagrożeń: agresja
elektroniczna, spotkanie z osobÄ… poznanÄ… w internecie, kontakt z pornografiÄ…, kontakt z innymi poten-
cjalnie szkodliwymi treściami. W artykule przedstawiono wyniki badania EU NET ADB dotyczące
zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu przez młodzież wraz z porównaniem do wyników
podobnych badań. Badanie składało się z części ilościowej (kwestionariusze, reprezentatywna próba
nastolatków) oraz jakościowej (wywiady).
Uzyskane dane pokazują, że ponad połowa nastolatków jest odbiorcą treści nieodpowiednich dla mło-
dych ludzi, co trzeci z młodych ludzi spotyka się z osobą poznaną w internecie, a co piąty  był ofia-
rÄ… agresji elektronicznej.
Artykuł prezentuje główne obszary zagrożeń bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, a więc obszarów,
w których szczególnie ważna jest ich edukacja.
SA
OWA KLUCZOWE:
AGRESJA ELEKTRONICZNA, CYBERBULLYING, PORNOGRAFIA, MA
ODZIEÅ»
Staram siÄ™ om3
ać różne drastyczne zdjęcia, różne strony z przemocą. (& )
Rozważna jestem przy internecie. Staram się przynajmniej.
(dziewczyna, 15 lat)
1. Wstęp
la współczesnych nastolatków ko- Bardzo często pojawiają się informacje
rzystanie z internetu to codzienność. dotyczące zagrożeń związanych z korzysta-
D
DInternet daje im dużo nowych moż- niem z internetu przez młodzież, często ma
liwości, stał się jednym z najważniejszych na- to postać paniki moralnej, co przeszkadza
rzędzi nauki i komunikacji. Powszechne ko- w debacie naukowej na ten temat i prowa-
rzystanie z internetu przez dzieci i młodzież dzi do zamazania obrazu sytuacji (Pyżalski,
ma wiele zalet, jednak, jak każde narzędzie, 2012, s. 88). W niniejszym artykule przedsta-
niesie za sobą zagrożenia, na jakie w szcze- wione zostaną wyniki badania EU NET ADB
gólny sposób narażeni są młodzi ludzie. dotyczące zagrożeń związanych z korzysta-
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 49
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
niem z internetu. Ponieważ głównym tema- stanie uwaga również na możliwy związek
tem projektu badawczego było dysfunkcyj- między zagrożeniami a dysfunkcyjnym ko-
ne korzystanie z internetu, zwrócona zo- rzystaniem z internetu.
2. Zagrożenia związane z korzystaniem z internetu
Zagrożeń związanych z korzystaniem jektu badawczego EU Kids Online1 (Livings-
z internetu jest wiele, wiele jest także podejść ton, Haddon, Görzig, Ólafsson, 2011, s. 13). Na
badawczych i typologii tego zjawiska. Jedna tej podstawie Pyżalski opracował polską wer-
z najlepszych typologii zagrożeń związanych sję typologii zagrożeń związanych z korzy-
z korzystaniem z nowych mediów (w tym staniem z internetu, która została wykorzy-
z internetu) została stworzona w ramach pro- stana w tym artykule (2012, s. 91) (tabela 1).
Tabela 1. Obszary zagrożeń związane z używaniem nowych mediów przez dzieci.
Komercja Agresja Seks Wartości
Treści rasistowskie/
Zawartość Treści zawierające
Spam/reklama Pornografia nieprawdziwe treści
(odbiorca) sceny agresji
nt. zdrowia/narkotyków
Śledzenie działań/
Kontakt Ofiara agresji Spotkania z obcymi/
zbieranie danych Samookaleczenia itp.
(uczestnik) elektronicznej molestowanie
osobistych
Sprawca agresji
Produkcja Tworzenie treści
Zachowanie Hazard/hackerstwo/ elektronicznej/
pornografi instruujÄ…cych, jak
i/
(sprawca) piractwo produkcja treści
sexting popełnić samobójstwo itp.
agresywnych
y
ródÅ‚o: Livingston, Haddon, Görzig, Ólafsson, 2011; Pyżalski 2012. Wyróżnione zostaÅ‚y kategorie omawiane w artykule.
W omawianej typologii zagrożenia zo- Z drugiej strony, wydzielone zostały ob-
stały podzielone ze względu na rolę jed- szary zagrożeń: komercja (zagrożenia zwią-
nostki: zane z działalnością gospodarczą firm w in-
- zagrożenia związane z zawartością/treś- ternecie), agresja, seks oraz wartości. Przy
cią obecną w internecie, gdzie jednostka czym w każdym obszarze można wyodręb-
jest odbiorcą tej treści; nić wszystkie trzy z omówionych wcześniej
- zagrożenia związane z kontaktem z in- ról, w wyniku czego wyodrębnionych zosta-
nymi osobami online lub także offline, je 12 typów zagrożeń.
gdzie jednostka jest uczestnikiem, bierze W projekcie EU NET ADB zbadane zosta-
udział w tym kontakcie; ły 4 typy zagrożeń:
- zagrożenia związane z zachowaniem jed- 1) ofiara agresji elektronicznej  zagroże-
nostki, gdzie jest ona sprawcą danej sy- nie związane z kontaktem (użytkownik
tuacji. jako uczestnik sytuacji) oraz z agresjÄ…;
1
Badania EU Kids Online zostały zrealizowane przez London School of Economics and Political Science (LSE). Pro-
jekt sfinansowano z Programu UE Safer Internet (contract SIP-KEP-321803; lata 2009 11). Polskie wyniki opracowu-
je dr Lucyna Kirwil z Katedry Psychologii Społecznej w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie wraz
ze współpracownikami.
50 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
2) pornografia  zagrożenie związane z za- Warto zaznaczyć, że badano zagrożenia
wartością (użytkownik jako odbiorca tre- związane z korzystaniem z internetu nieza-
ści) oraz z seksem; leżnie od tego, jakie urządzenie umożliwia-
3) spotkania z obcymi/molestowanie  za- Å‚o to korzystanie (komputer osobisty, laptop,
grożenie związane z kontaktem (użyt- telefon komórkowy, konsola itp.).
kownik jako uczestnik sytuacji) oraz Przywołanie typologii zagrożeń zbu-
z seksem; dowanej na podstawie badań realizowa-
4) treści rasistowskie/nieprawdziwe treści nych w ramach projektu EU Kids Online
nt. zdrowia/narkotyków  zagroże- jest spowodowane również tym, że wszyst-
nie związane z zawartością (użytkow- kie pytania dotyczące zagrożeń związa-
nik jako odbiorca treści) oraz wartoś- nych z korzystaniem z internetu pocho-
ciami. dziły z kwestionariusza tegoż badania (EU
Kids Online II Self-Completion Child 11 16
Jak łatwo zauważyć, typy te dotyczą jedy- kwietnia 2010). Decyzja ta została podjęta
nie ról uczestnika i odbiorcy, natomiast nie z powodu chęci porównania uzyskanych
dotyczą roli sprawcy. W badaniu nie podję- wyników z danymi otrzymanymi w ra-
to również problemu zagrożeń związanych mach projektu EU Kids Online (Tsitsika
z komercjÄ…. i in., 2012, s. 108).
3. Definicje
Jest wiele badań na temat zagrożeń w in- sprawia, że trudno jest porównywać ich wyni-
ternecie, jednak w większości różnią się one ki. Poniżej przedstawione zostały definicje za-
na poziomie definicji przedmiotu badania, co grożeń przyjęte w badaniach EU NET ADB.
Agresja elektroniczna
W opracowaniach naukowych dotyczą- rówieśniczej (bullying) za pomocą trzech
cych zachowań agresywnych przy użyciu wskaz
ników: 1) sprawca ma zamiar wyrzą-
współczesnych technologii komunikacyj- dzenia krzywdy, 2) taka sytuacja jest częścią
nych często pojawiają się takie pojęcia, jak schematu, powtarza się wielokrotnie oraz
 cyberbullying ,  cyberprzemoc ,  agresja 3) występuje brak równowagi sił; oczywiście
elektroniczna . Problemy definicyjne wyni- kluczowÄ… kwestiÄ… jest wykorzystanie elek-
kają przede wszystkim z tego, że zagadnie- tronicznych lub cyfrowych mediów (por.
nie jest stosunkowo nowe. Dodatkowe trud- m.in. Wolak, Mitchell, Finkelhor, 2009; Py-
ności w polskiej literaturze na ten temat wy- żalski, 2012; Gradinger, Strohmeier, Spiel,
nikają z różnic w tłumaczeniach terminów 2010; Grigg, 2010; Dooley, Pyżalski, Cross,
używanych w tekstach anglojęzycznych 2009; Tokunaga, 2010).
 często  cyberbullying jest tłumaczony Cyberprzemoc może być rozumiana
na polski jako  cyberprzemoc (Wojtasik, szerzej  jako wszelkie akty agresji przy
2009b, s. 8), z czym nie zgadzają się wszyscy użyciu nowych mediów, nie tylko te, któ-
badacze (Pyżalski, 2009). re można zaliczyć do przemocy rówieśni-
Większość badaczy definiuje  cyberbul- czej (Pyżalski, 2009). Podobne znaczenie
lying , nawiązując do definicji przemocy ma agresja elektroniczna, które to pojęcie
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 51
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
jest szczególnie przydatne w sytuacji, kie- Czasami młodzi ludzie mówią lub robią
dy sprawca agresji jest anonimowy i trudno komuś przykre lub złośliwe rzeczy. Czasa-
ustalić, czy mamy do czynienia z przemo- mi może to się powtarzać albo trwać dłuż-
cą rówieśniczą. Pojęcie  agresji elektronicz- szy okres czasu. Chodzi tu o zachowania
nej nie wymaga również zaistnienia po- takie jak:
wtarzalności ani nierównowagi sił (kryte- " wysyłanie gróz
b,
riów bullyingu) i jedynie nie wprost mówi " wysyłanie bądz
upowszechnianie oczer-
o celowości sprawienia krzywdy (Pyżalski, niających bądz
wyśmiewających mate-
2009, s. 16). riałów,
W niniejszym artykule przyjęto pojęcie " systematyczne izolowanie, ignorowa-
 agresji elektronicznej ze względu na jej nie, nieodpowiadanie na wiadomości.
szerokÄ… defi W kwestionariuszu za- Kiedy ktoÅ› robi komuÅ› coÅ› przykrego lub
nicjÄ™.
warta została operacyjna defi dzięki złośliwego w ten sposób, może się to zda-
nicja,
czemu zminimalizowano ryzyko różnego rzyć także przez internet (e-mail, komuni-
rozumienia pytania przez respondentów:2 kator, portal społecznościowy, czat).
Spotkania z obcymi
Internet jest obecnie jednym z najbar- przez internet z obcymi ludz
mi narażają nie
dziej popularnych miejsc poznania nowych tylko na niebezpieczeństwo krzywdzenia on-
ludzi (czaty, komunikatory, portale społecz- line. Mogą one doprowadzić do spotkania się
nościowe, gry online itd.). Ma to wiele zalet, z obcą osobą twarzą w twarz, a więc narażają
ponieważ można poznać ludzi o podobnych na przemoc fizyczną, a nawet seksualną.
zainteresowaniach, zaÅ› ograniczenia geogra- W projekcie EU NET ADB zbadano za-
ficzne przestają mieć znaczenie. Jednak jest równo kontaktowanie się młodzieży z obcy-
z tym związanych wiele niebezpieczeństw, mi osobami przez internet, jak i wynikające
szczególnie dla dzieci i młodzieży. Kontakty z nich spotkania twarzą w twarz.
Pornografia
Praktycznie nieograniczony dostęp dzie- cy których korzysta z internetu codziennie
ci i młodzieży do pornografii to bezpośrednia ponad połowa polskich nastolatków (54,1%)
konsekwencja rozpowszechnienia się dostę- (Makaruk, Wójcik, 2012, s. 35 48).
pu do internetu. Różne zapory i tzw. kontro- Wbrew pozorom nie jest łatwo zdefinio-
le rodzicielskie, które mają za zadanie ogra- wać pornografię, szczególnie w kontekście
niczenie dostępu do treści związanych z sek- badania, w którym respondentami jest mło-
sem nie są w 100% szczelne, poza tym nadal dzież. W tym pojęciu zawierają się zarówno
głównie można z nich korzystać na kompu- treści legalne, jak i te nielegalne. Określenie,
terach stacjonarnych lub laptopach, rzadziej czy coÅ› jest pornografiÄ… wymaga znajomo-
na telefonach komórkowych, przy pomo- ści kontekstu, dodatkowo reakcja na kontakt
2
Co prawda w cytowanej defi
nicji pojawiły się aspekty cyberbullyingu ( czasami młodzi ludzie ,  może to się
powtarzać albo trwać dłuższy okres czasu ), jednak jest to jedynie sugestia, zaś w pytaniu nie ma jednoznaczne-
go ograniczenia jedynie do cyberbullyingu, dlatego został użyty termin  agresja elektroniczna .
52 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
z tego rodzaju treściami może bardzo zależeć W badaniu EU NET ADB, zastosowano
od jednostki (Livingston i in., 2011, s. 49). pytanie z EU Kids Online, w którym nie ma
Niektórzy badacze stosują dodatkowe znaczenia intencja lub jej brak:
ograniczenie i badają jedynie sytuacje, w któ- W ciągu ostatniego roku na pewno widzia-
rych młody człowiek natknął się na treści łeś/aś wiele różnych zdjęć, obrazków, il-
pornograficzne bez takiej intencji (unwanted mów itp. Czasami są one wyraz
nie zwiÄ…-
exposure to pornography) (Jones, Mitchell, Fin- zane z seksem  na przykład pokazują
kelhor, 2012). nagich ludzi albo ludzi podczas seksu.
Szkodliwe treści
Oprócz treści pornograficznych w interne- W omawianym badaniu za szkodliwe dla
cie znajdują się także inne potencjalnie szkod- młodzieży treści uznano: sposoby samooka-
liwe materiały. Młodzież ma bezpośredni kon- leczania się, sposoby popełniania samobój-
takt ze stronami, na których znajdują się tre- stwa, sposoby na skrajne odchudzanie, prze-
ści rasistowskie, treści dotyczące niezdrowego kazy pełne nienawiści bądz
agresywne ataki
trybu życia, samookaleczania się czy dotyczą- słowne oraz doświadczenia z zażywaniem
ce różnego rodzaju używek, np. narkotyków. narkotyków.
4. Metoda
W artykule wykorzystano wyniki zarów- o kontakt w internecie z kimś, kogo się
no części ilościowej, jak i jakościowej badania spotkało się wcześniej twarzą w twarz oraz
EU NET ADB3, przeprowadzonych od paz
- spotkania twarzÄ… w twarz z osobÄ… poznanÄ…
dziernika 2011 do maja 2012 wśród nastolat- wyłącznie przez internet  te pytania do-
ków w wieku 14 17 lat w siedmiu krajach eu- tyczyły doświadczeń z całego życia nasto-
ropejskich: Grecji, Hiszpanii, Islandii, Holan- latka.
dii, Niemczech, Rumunii oraz w Polsce. Przy analizie zależności zastosowano test
Niemal wszystkie pytania dotyczące za- zgodności Chi-kwadrat, z wyjątkiem tabe-
grożeń w Internecie dotyczyły ostatnich li 3, gdzie zastosowano test zgodności t-Stu-
12 miesięcy, wyjątek stanowiły pytania denta.
5. Wyniki
Z przeprowadzonego badania wynika, że nie szkodliwych treści (54,4%). Dużo rzadziej,
polskie nastolatki są głównie zagrożone by- choć nadal często, są oni uczestnikami zagra-
ciem odbiorcą niewłaściwych treści w interne- żających sytuacji (kontakt), takich jak spotka-
cie (zawartość)  przede wszystkim pornogra- nia z osobami poznanymi w sieci (30,8%) oraz
fii (67,3% adolescentów) oraz innych potencjal- agresja elektroniczna (21,5%)  wykres 1.
3
Szczegółowe informacje dotyczące metodologii i procedury badawczej można znalez
ć w osobnej nocie metodo-
logicznej badania EU NET ADB w bieżącym numerze kwartalnika, s. 7 11.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 53
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Wykres 1. Typy zagrożeń.
agresja elektroniczna 21,5
spotkania z obcymi 30,8
pornografia 67,3
szkodliwe treści 54,4
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Młodzież w zdecydowanej większości typów badanych zagrożeń związanych
(65,0%) miała doświadczenia z jednym lub z korzystaniem z internetu. Jedna czwar-
dwoma typami badanych zagrożeń. Jedy- ta nastolatków (23,6%) nie doświadczyła
nie co dziesiąty (10,3%) doświadcza trzech, żadnego z danych typów zagrożeń  wy-
a niemal nikt (1,1%)  wszystkich czterech kres 2.
Wykres 2. Liczba doświadczanych typów zagrożeń.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
36,7
40%
28,3
30%
20%
10,3
10%
1,1
0%
1234
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
54 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
5.1. Agresja elektroniczna
Agresja elektroniczna to jeden z najbar- (p<0,05; wykres 3). To, że dziewczyny są
dziej medialnych problemów związanych częściej ofiarami przemocy w internecie po-
z młodzieżą i internetem. Jak pokazują wy- twierdzają inne badania międzynarodowe
niki badań, kontakt zapośredniczony (przez (Livingstone i in., 2011, s. 61; Tokunaga, 2012,
internet) może nasilać zachowania antyspo- s. 280; Dooley i in., 2009, s. 186). Jest to o tyle
łeczne (Barlińska, 2009). zaskakujące, że w badaniach dotyczących
Co piąty polski nastolatek (21,5%) był agresji offline chłopcy są znacznie częściej
ofiarą agresji elektronicznej w ciągu ostat- jej ofiarami niż dziewczynki. Tłumaczy się to
niego roku (wykres 3), co odpowiada śred- najczęściej tym, że chłopcy są znacznie częś-
niej z państw biorących udział w badaniu ciej ofiarami przemocy fizycznej, natomiast
(21,9%) (Tsitsika i in., 2012, s. 124). SÄ… to wy- dziewczynki  psychicznej i emocjonalnej,
niki znacznie wyższe od danych uzyska- która może mieć miejsce w internecie (To-
nych w badaniu EU Kids Online II prze- kunaga, 2012, s. 280). Z pewnej części badań
prowadzonym w 2010 roku, gdzie 8% przemocy w internecie wynika brak istotnej
15- i 16-latków zadeklarowało, że doświad- różnicy w byciu jej ofiarą pomiędzy dziew-
czyli przemocy rówieśniczej w ciągu ostat- czynami i chłopcami (Hinduja, Patchin, 2008,
niego roku (Livingstone i in., 2011, s. 62). s. 141; Pyżalski, 2012, s. 212). Prawdopodob-
Różnica może wynikać, po pierwsze, z inne- nie wynika to z różnic w definicjach agresji
go sposobu zadania pytania4, z drugiej stro- elektronicznej/cyberprzemocy.
ny  może być potwierdzeniem zaobser- Znacznie większe różnice procentowe
wowanego w innych badaniach rosnącego zachodzą pomiędzy nastolatkami korzysta-
trendu: w USA zaobserwowano stały wzrost jącymi z internetu funkcjonalnie i dysfunk-
odsetka dzieci będących ofiarami agresji cyjnie (18,5% i 43,2%, p<0,01). Może być to
elektronicznej w okresie 2000 2010 (Jones związane z tym, że osoby korzystające z no-
i in., 2012, s. 182). wych mediów w sposób dysfunkcyjny wię-
Wśród ofiar agresji elektronicznej wystę- cej czasu spędzają w internecie, a więc są bar-
pują istotne różnice między płcią oraz spo- dziej narażone na agresję ze strony innych
sobem korzystania z internetu. Niemal co użytkowników, statystycznie częściej mają
czwarta (23,4%) dziewczyna była ofiarą agre- także problemy psychospołeczne, przez któ-
sji elektronicznej i jest to nieznacznie (choć re mogą zachowywać się bardziej ryzykow-
istotnie) częściej niż w przypadku chłopców nie w internecie.5
4
W badaniu EU NET ADB pytano tylko o przemoc w internecie, w EU Kids Online zaś o przemoc w ogóle (twarzą
w twarz, z użyciem telefonu komórkowego lub przez internet), a następnie, dopytywano o każdą z tych form. Wy-
stępują także różnice w wieku respondentów: w badaniu EU NET ADB badani byli w wieku 14 17, natomiast przed-
stawione dane z badania EU Kids Online dotyczą młodych ludzi w wieku 15 16 lat. Różnica wieku respondentów
dotyczy wszystkich kolejnych porównań z wynikami badania EU Kids Online.
5
Więcej na ten temat w artykule Katarzyny Makaruk i Szymona Wójcika, Nadużywanie internetu przez młodzież.
Wyniki badania EU NET ADB, w bieżącym numerze kwartalnika, s. 35 48.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 55
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Wykres 3. Agresja elektroniczna.
dziewczyny 23,4
chłopcy 19,4
14 15 lat 21,1
16 17 lat 22,9
podstawowe/średnie 20,4
23,6
wyższe
18,5
funkcjonalne
43,2
dysfunkcyjne
21,5
OGÓA
EM
0% 20% 40% 60% 80% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Agresja elektroniczna może przybierać Zwracali również uwagę na to, że w inter-
różne formy, np. wysyłanie obraz
liwych necie można sobie pozwolić na więcej i zro-
wiadomości, publikowanie kompromitują- bić to, czego nie zrobiłoby się podczas kon-
cych zdjęć lub filmików, atakowanie na fo- taktu twarzą w twarz:
rach internetowych. W przeprowadzonych PL13: Na przykład, których nie lubię, no
wywiadach polskie nastolatki podkreślały, to, na przykład, tam na internecie coś
że często ma to miejsce na portalach społecz- napiszę na niego, że jest głupi, czy coś
nościowych: tam. A w rzeczywistości mu tego nie po-
PL13: Na taką jedną dziewczynę, coś tam wiem, że jest głupi, czy coś. (chłopiec,
zrobili. Na Facebooku utworzyli takÄ… jej 15 lat)
coś stronę i się śmiali z niej. Tam coś pisa- PL18: Zawsze można wstawić kogoś zdję-
li, że śmierdzi, coś tam. Takie różne pisali cie upokarzające, to też jest takie niezbyt
o niej. (chłopiec, 15 lat) fajne, albo pisać o kimś, taka jest wolność
PL19: No znałem np. takie osoby, które słowa, bo wszystko można napisać o każ-
np. wrzucały jakieś zdjęcia innych osób. dym. (dziewczyna, 15 lat)
No to po prostu nie wiem. To jest dla mnie Młodzi respondenci, którzy doświad-
niekulturalne. Nie, nie niekulturalne, tyl- czyli agresji elektronicznej zostali zapyta-
ko no po prostu, aż, aż nie warto cze- ni o to, jak bardzo przejęli się tą sytuacją.
goś takiego robić, bo to jest poza, poza Połowa osób (50,1%), które doświadczy-
nie wiem jakimiś normami. (& ) Bo trze- ły agresji elektronicznej, przejęła się tym
ba też znać po prostu tą granicę żartu, średnio lub bardzo (wykres 4). Mniej wię-
a tak jak już coś się po prostu dzieje złe- cej pokrywa się to ze średnią europejską
go. (chłopiec, 16 lat)  53,5% (Tsitsika i in., 2012, s. 126). Istot-
56 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
nie więcej dziewczyn niż chłopców (58,1% agresji w internecie, ale też częściej się tym
i 39,1%, p<0,01) przejęło się w wyniku do- przejmują. Tę zależność potwierdzają tak-
świadczenia agresji elektronicznej. A więc że badania EU Kids Online II (Livingston
dziewczyny nie tylko częściej są ofiarami i in., 2011, s. 69).
Wykres 4. Reakcja na agresję elektroniczną  niepokój.6
58,1
dziewczyny
13,0
39,1
chłopcy
7,1
49,7
14 15 lat
9,9
52,5
16 17 lat
11,1
Osoby, które doświadczyły agresji
48,9
elektronicznej
podstawowe/średnie
9,3
Cała próba
46,7
wyższe
11,2
48,2
funkcjonalne
8,5
54,7
dysfunkcyjne
22,4
50,1
OGÓA
EM
10,2
0% 20% 40% 60% 80% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
5.2. Spotkania z obcymi
Jak zostało powiedziane, zagrożenie z nieznaną osobą za pośrednictwem inter-
związane z poznawaniem nowych osób netu (wykres 5). Jest to wyższy wynik niż
przez internet dotyczy nie tylko niebezpie- ten dla wszystkich krajów  63,0% (Tsitsika
czeństw, które mogą spotkać młodych lu- i in., 2012, s. 110). Natomiast w badaniu EU
dzi online, ale także mogą one prowadzić Kids Online II do nawiązywania tego typu
do niebezpiecznych sytuacji offline. Takim kontaktu przyznało się jedynie 46% respon-
zagrożeniem jest na pewno nawiązywanie dentów w wieku 15 16 lat (Livingston i in.,
kontaktu w internecie z osobami, których 2011, s. 85). Podobnie jak w przypadku agre-
nie spotkało się wcześniej twarzą w twarz. sji elektronicznej, może to wynikać z różnic
Z drugiej strony jest to niezwykle powszech- metodologicznych, ale także może wskazy-
ne  zdecydowana większość nastolatków wać na rosnący trend w nawiązywaniu zna-
(68,6%) nawiązała kiedykolwiek kontakt jomości z ludz
mi w sieci. MÅ‚odzi ludzie co-
6
Na pytanie odpowiadali tylko ci respondenci, którzy odpowiedzieli twierdząco na pytanie o doświadczenie bycia
ofiarą agresji elektronicznej w ciągu ostatniego roku. Na wykresie pokazano dwa odsetki w zależności od podsta-
wy procentowania  tych, którzy mieli takie doświadczenie oraz całej próby. Podobnie jest na niektórych z kolej-
nych wykresów.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 57
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
raz częściej poznają się w internecie, ponie- Wyniki badania ilościowego pokazują, że
waż internet stał się, poza szkołą, głównym nowe kontakty w internecie nawiązują częś-
miejscem, gdzie można nawiązać znajomo- ciej dziewczyny (70,9% do 66,0%, p<0,05).
ści. Szczególnie przydatne są portale spo- Co ciekawe, jest to zależność odwrotna niż
łecznościowe, fora tematyczne lub różnego w przypadku nastolatków ze wszystkich
rodzaju platformy związane z grami, ponie- badanych krajów (Tsitsika i in., 2012, s. 110).
waż można tam  spotkać ludzi o podob- Może to być związane z korzystaniem z por-
nych poglądach zainteresowania, mających tali społecznościowych, gdzie łatwo jest na-
podobne hobby: wiązywać nowe znajomości  przynajmniej
I: Ok. A kontaktujesz się w sieci, bo wspo- raz w tygodniu korzysta z nich więcej dziew-
mniałaś już, że rozmawiasz, to są głównie czyn (87%) niż chłopców (79%) i jest to więk-
osoby, które znasz z życia, czy znasz tylko sza różnica ze względu na płeć niż w przy-
z internetu? padku wyników ze wszystkich krajów (88%
PL02: Nie no głównie z życia. Raczej. Tak do 82%; Tsitsika i in., 2012, s. 23). Istotnie częś-
to z internetu to popisać ewentualnie ciej nawiązuje kontakt w internecie z obcymi
mogę z kimś na temat hobby czy coś takie- również młodzież, których przynajmniej je-
go. Tak to wolę nie poznawać. Znaczy, no den rodzic ma wyższe wykształcenie (71,1%
już poznałam (śmiech). Na właśnie takim do 65,7%, p<0,05), co z kolei może wynikać
spotkaniu... (& ) W internecie umawiała się z tego, że dzieci rodziców, którzy mają wyż-
grupa ludzi. No i potem się spotkali& sze wykształcenie znacząco częściej korzysta-
I: Spotkaliście się? ją z internetu (Makaruk, Wójcik, 2012, s. 14).
PL02: No tak, tak... Natomiast najsilniejsza zależność wystąpi-
I: Ale wcześniej jak, w internecie jakoś roz- ła w przypadku analizy dysfunkcyjnych
mawialiście, czy to było jakieś forum, czy i funkcjonalnych użytkowników internetu
jak? (86,3% do 67,0%, p<0,01). Tę zależność moż-
PL02: Eee. No tak. Forum. Rozmawianie na tłumaczyć zarówno czasem spędzanym
o serialach różnych. No i w sumie tyle. w sieci, jak i tym, że nastolatki dysfunkcyjnie
Potem było spotkanie, żeby pogadać, tak korzystające z internetu podejmują niemal
się wymienić jakimiś re leksjami na te- wszystkie badane aktywności online istotnie
mat ostatnich [odcinków]. (dziewczyna, częściej, w tym również częściej korzystają
16 lat). z portali społecznościowych.
58 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
Wykres 5. Kontakt w internecie z kimś, kogo wcześniej nigdy się nie spotkało twarzą w twarz.
dziewczyny 70,9
chłopcy 66,0
14 15 lat 70,3
16 17 lat 68,0
podstawowe/średnie 65,7
71,1
wyższe
funkcjonalne 67,0
86,3
dysfunkcyjne
OGÓA
EM 68,6
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Warto jednak zauważyć, że nadal jedna żą, udając ich rówieśników, po czym dążą
trzecia nastolatków nie nawiązuje kontak- do spotkania w realu. Często ich intencją jest
tów w internecie z obcymi. Wśród rozmów- skrzywdzenie dziecka.
ców w części jakościowej badania znalazła W badaniu EU NET ADB niemal połowa
się również respondentka, która ma zasa- (45,5%) osób, które nawiązały kontakt w in-
dę, że nie kontaktuje się z osobami, których ternecie, spotkały się z taką osobą również
nie zna: offline (wykres 6). Co ciekawe, istotnie częś-
PL10: Na przykład nie kontaktuję się z ob- ciej spotykali się chłopcy niż dziewczynki
cymi i to chyba jest jedyna rzecz. Jak ktoś (p<0,05), mimo że to dziewczynki częściej
obcy do mnie pisze, to nie odpisuję. (dziew- nawiązywały kontakt w sieci z nowymi oso-
czyna, 15 lat) bami. Być może jest to związane z tym, że
O ile nawiązywanie kontaktu z niezna- chłopcy czują się pewniej i mniej boją się ta-
nymi wcześniej osobami może być zupełnie kich spotkań, natomiast dziewczynki mogą
niewinne i polegać na wymianie wiadomo- być bardziej ostrożne.
ści czy informacji, to spotkanie się twarzą PL05: Nie, ja się boję przez internet pozna-
w twarz z osobą znaną jedynie przez inter- wać nowych znajomych, myślę, że to nie
net jest już bardzo zagrażające, szczególnie jest dobre. Podają się teraz starsi panowie
dla dzieci i młodzieży, co wynika z braku za młodzież i coś w tym stylu. Ja raczej nie
pewności co do prawdziwości informacji po- nawiązuję takich znajomości, bałabym się
danych przez taką osobę oraz nieznajomość spotkać z kimś takim. Więc nie. (dziew-
prawdziwych intencji osoby proponujÄ…cej czyna, 16 lat)
spotkanie. Szczególnie niebezpieczne są sy- Podobnie jest w przypadku wykształ-
tuacje, w których dorośli nawiązują znajo- cenia rodziców  istotnie częściej spoty-
mości internetowe z dziećmi lub młodzie- kają się offline nastolatki, których rodzice
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 59
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
mają wykształcenie podstawowe lub śred- dziej świadome niebezpieczeństw związa-
nie (p<0,05), mimo że to dzieci rodziców nych z tego typu spotkaniami. W przypad-
z wykształceniem wyższym częściej nawią- ku spotkań także występuje silna korelacja
zują kontakty z obcymi w internecie. Może z dysfunkcyjnym korzystaniem z internetu
to wynikać z tego, że te ostatnie są bar- (p<0,01).
Wykres 6. Spotkanie się twarzą w twarz z osobą poznaną wcześniej przez internet.
42,1
dziewczyny
29,5
49,7
chłopcy
32,3
45,1
14 15 lat
30,3
Osoby, które miały kontakt
46,7
16 17 lat
32,5 winterneciez kimś, kogowcześniej
nigdy nie spotkały twarzą
46,6
wtwarz
podstawowe/średnie
30,2
Cała próba
43,5
wyższe
30,7
43,9
funkcjonalne
29,0
53,0
dysfunkcyjne
45,5
45,5
OGÓA
EM
30,8
0% 20% 40% 60% 80% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Spotkania, w których uczestniczyli re- pieczne. Co oczywiście nie znaczy, że nie
spondenci były jednak w większości po- należy na to zwracać uwagi. Swoje spotka-
zytywnymi doświadczeniami. Jedynie dla nie z osobą poznaną online za niepokojące
co dziesiątego nastolatka (9,2%) takie spot- uznaje znacząco więcej chłopców (p<0,05),
kanie spowodowało niepokój lub było nie- dzieci rodziców z wykształceniem podsta-
przyjemne (wykres 7). Może to świadczyć wowym lub średnim (p<0,05) oraz dys-
o tym, że takie spotkania są powszechne funkcyjni użytkownicy internetu (p<0,01),
i uznawane za normalne, a jedynie w nie- czyli te grupy, które częściej decydują się na
których przypadkach mogą być niebez- takie spotkania.
60 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
Wykres 7. Reakcja na spotkanie twarzą w twarz z osobą poznaną w internecie  niepokój.
7,2
dziewczyny
4,9
11,6
chłopcy
7,2
8,6
14 15 lat
5,5
Osoby, które miały kontakt
10,8
16 17 lat
winterneciez kimś, kogowcześniej
7,1
nigdy nie spotkały twarzą
10,4
w twarz
podstawowe/średnie
6,4
Cala próba
8,2
wyższe
5,6
7,1
funkcjonalne
4,5
20,7
dysfunkcyjne
17,4
9,2
OGÓA
EM
5,9
0% 20% 40% 60% 80% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
5.3. Pornografia
Wyniki badania EU NET ADB pokazują, częściej z pornografią mają kontakt chłop-
że ponad dwie trzecie (63,7%) polskich na- cy (75,2% do 60,1%, p<0,01), co potwierdza-
stolatków miało kontakt z pornografią w in- ją wszystkie badania (m.in. Ybarra, Mitchell,
ternecie w ciągu ostatnich 12 miesięcy (wy- 2005), oraz dysfunkcyjni użytkownicy in-
kres 8). Jest to najwyższy odsetek wśród ba- ternetu (84,6% do 65,3%, p<0,01). Obie gru-
danych krajów, gdzie średnia ze wszystkich py znacząco częściej przyznają się też do ko-
krajów wyniosła 58,8% (Tsitsika i in., 2012, rzystania z serwisów z informacjami o sek-
s. 117). Co więcej, ponad jedna czwarta na- sie (Makaruk, Wójcik, 2012, s. 12). Zależność
stolatków ma kontakt z pornografią co naj- między kontaktem z pornografią a płcią
mniej raz w tygodniu (wykres 9). W przy- i sposobem korzystania z internetu jest jesz-
padku kontaktu z pornografią w internecie cze bardziej widoczna w przypadku częste-
występuje istotna zależność z płcią i spo- go kontaktu z pornografią (co najmniej raz
sobem korzystania z internetu: znaczÄ…co w tygodniu; wykres 9).
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 61
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Wykres 8. Kontakt z pornografiÄ… w internecie.
dziewczyny 60,1
chłopcy 75,2
14 15 lat
67,9
16 17 lat 65,6
podstawowe/średnie 66,2
wyższe 70,7
funkcjonalne 65,3
dysfunkcyjne 84,6
OGÓA
EM 67,3
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Wykres 9. Kontakt z pornografiÄ… w internecie przynajmniej raz w tygodniu.
dziewczyny 14,3
chłopcy 40,4
14 15 lat 26,6
27,3
16 17 lat
podstawowe/średnie 21,8
wyższe 32,2
funkcjonalne 23,8
45,5
dysfunkcyjne
26,9
OGÓA
EM
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne
Prawdopodobnie przynajmniej cześć na- PL13: Nieraz jak u kolegi byłem, to nieraz
stolatków sama z ciekawości szuka treści jakieś tam on puszczał, czy coś.
pornograficznych w internecie. Jeden z re- I: Znaczy, to były jakieś strony, tak?
spondentów przedstawił taką sytuację: PL13: (potaknięcie)
62 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
I: A jakiego rodzaju? dowanie częściej to dziewczynki deklarowa-
PL13: No jakieś tam przekleństwa, czy coś, ły, że oglądanie obrazów, zdjęć lub filmów
albo jakieś dziewczyny. związanych z seksem budziło w nich niemi-
I: Mhm... Co Cię skłoniło do tego, żeby oglą- łe odczucia (45,0% do 31,0% wśród osób, któ-
dać te treści? Znaczy: te rzeczy? re miały kontakt z pornografią w internecie,
PL13: Tak z ciekawości chciałem zobaczyć, p<0,01). Podobne odsetki otrzymano przy
jak to wygląda. Jak ta strona wygląda, czy... odpowiedzi na pytanie, jak bardzo młodzi
(chłopiec, 15 lat) ludzie przejęli się niepokojącą sytuacją zwią-
O tym, że niektóre nastolatki mogą wcho- zaną z kontaktem z pornografią w internecie
dzić na strony zawierające treści pornogra- (wykres 11).
ficzne z własnej woli, świadczą wyniki ba- Z badania wynika więc, że, z jednej stro-
dań, w których badano niechciany kontakt ny, część nastolatków może szukać treści por-
z pornografią. Takie badanie przeprowadzo- nograficznych w internecie, głównie starsi
no m.in. w Stanach Zjednoczonych. Wyni- chłopcy oraz dysfunkcyjni użytkownicy sie-
ka z niego, że ofiarami takiego niechciane- ci, inni zaś mogą na nie trafiać nieumyślnie
go kontaktu jest mniej więcej jedna czwar- (por. Cameron, 2005). Jednak dla dużej grupy
ta nastolatków (Jones i in., 2012). Właśnie młodych ludzi kontakt z tego typu treściami
tyle (23,9%) polskich nastolatków negatyw- jest niepokojący. Potwierdzają to także dane
nie oceniło swoje doświadczenie kontak- z badania EU Kids Online, gdzie za najbar-
tu z pornografią w internecie (co stanowiło dziej niepokojące dla młodzieży w internecie
37,4% tych, którzy w ogóle mieli taki kontakt zostały uznane właśnie treści pornograficzne
w ciÄ…gu ostatniego roku; wykres 10). Zdecy- (Livingston, Kirwil, Ponton, Staksrud, 2013).
Wykres 10. Reakcja na kontakt z pornografią w internecie  niepokój.
45,0
dziewczyny
25,1
31,0
chłopcy
22,4
36,4
14 15 lat
23,4
40,3
16 17 lat
25,2
Osoby, które miały kontakt
40,3
z pornografiÄ… winternecie
podstawowe/średnie
25,3
Cała próba
37,7
wyższe
25,5
37,5
funkcjonalne
23,0
37,0
dysfunkcyjne
30,9
37,4
OGÓA
EM
23,9
0% 20% 40% 60% 80% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 63
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Wykres 11. Nastolatki, którzy przejęły się (średnio lub bardzo) w wyniku kontaktu z pornografią w in-
ternecie.
dziewczyny 40,9
chłopcy
36,7
14 15 lat 37,4
16 17 lat 42,7
podstawowe/średnie
37,4
wyższe 40,3
funkcjonalne 37,6
dysfunkcyjne
43,4
OGÓA
EM 38,9
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
5.4. Szkodliwe treści
Potencjalnie szkodliwe dla młodzieży ne (40,1%), często mają kontakt w internecie
treści dostępne w internecie to nie tylko tre- z treściami na temat skrajnego odchudza-
ści pornograficzne. Są nimi także te poka- nia się (w rodzaju wprowadzania się w an-
zujące przemoc i nienawiść, popularyzują- oreksję lub bulimię: 28,6%), doświadczeń
ce różnego rodzaju używki lub pokazujące z zażywania narkotyków (24,1%) oraz sposo-
sposoby na zrobienie sobie krzywdy (sposo- bów samookaleczania się (22,3%). Niemal co
by na skrajne odchudzanie, samookalecza- ósmy nastolatek (15,6%) widział strony inter-
nie się czy popełnienie samobójstwa). Mło- netowe, na których ludzie omawiali sposoby
dzi ludzie, jak każdy użytkownik internetu, popełniania samobójstwa (tabela 2).
są narażeni na kontakt z tego typu treścia- Porównując te wyniki z danymi ze
mi, jednak w przypadku adolescentów kon- wszystkich krajów biorących udział w ba-
sekwencje mogą być dużo bardziej poważne daniu, dowiadujemy się, że polskie nastolat-
ze względu na charakterystyczną dla tego ki najczęściej wśród nastolatków z badanych
wieku większą wrażliwość oraz większą po- krajów mają kontakt ze wszystkimi szkodli-
datnością na wpływ innych ludzi. wych treściami poza sposobami na skrajne
Ponad połowa nastolatków (54,4%) mia- odchudzanie, gdzie Polska i Grecja mają po-
ła kontakt przynajmniej z jednym rodzajem dobne, najwyższe wyniki (Tsitsika i in., 2012,
stron zawierajÄ…cych potencjalnie szkodliwe s. 129).
treści. Nastolatki najczęściej trafiają na stro- Jak widać w tabeli, dużo częściej kontakt
ny, na których znajdują się przekazy peł- ze szkodliwymi treściami mają dziewczyny:
ne nienawiści bądz
agresywne ataki słow- w przypadku sposobów samookaleczania się
64 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
i sposobów popełniania samobójstwo dwa nej z płcią, natomiast występuje, i tylko tu-
razy więcej dziewczyn niż chłopców widzia- taj, istotna zależność ze względu na wiek 
ło takie strony, a jeżeli chodzi o sposoby na starsze nastolatki (16 17 lat) istotnie częściej
skrajne odchudzanie różnica jest już niemal natrafiają na tego typu strony.
trzykrotna. Może to wynikać z tego, że w tym Wykształcenie rodziców różnicuje jedy-
wieku dziewczyny są szczególnie wrażliwe nie kontakt ze stronami internetowymi, na
na punkcie swojego wyglądu. Dziewczyny których omawiane są doświadczenia z za-
miały także istotnie wyższą średnią na ska- żywaniem narkotyków. Co może wynikać
li lęki i depresja (jedna ze skal problemów z tego, że dzieci rodziców z wyższym wy-
psychospołecznych kwestionariusza samo- kształceniem częściej sięgają po narkotyki
oceny8), co z kolei może tłumaczyć kontakt (CBOS, 2011, s. 153).
ze stronami opisującymi sposoby samookale- W przypadku wszystkich typów poten-
czania się i popełniania samobójstwa. cjalnie szkodliwych treści istnieje silnie istot-
Jeżeli chodzi o przekazy pełne niena- na zależność między funkcjonalnym/dys-
wiści, to nie widać tutaj zależności związa- funkcyjnym korzystaniem z internetu.
Tabela 2. Szkodliwe treści.
Sposoby Sposoby Przekazy Doświadczenia
Sposoby samo-
popełniania na skrajne pełne z zażywaniem
okaleczania siÄ™
samobójstwa odchudzanie nienawiści narkotyków
Cała próba 22,3 15,6 28,6 40,1 24,1
dziewczyny 28,2** 19,2** 41,5** 40,6 26,3*
chłopcy 15,7** 11,6** 14,3** 39,5 21,7*
14 15 lat 21,6 14,7 27,6 38,3* 23,7
16 17 lat 24,3 18,1 31,6 45,3* 25,3
podstawowe/
21,8 14,3 29,1 39,9 21,2**
średnie
wyższe 22,5 15,7 27,8 43,0 27,9**
funkcjonalne 19,4** 12,9** 26,2** 36,5** 21,4**
dysfunkcyjne 43,2** 34,7** 46,0** 66,8** 43,0**
* p<0,05, ** p<0,01
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Jak widać w tabeli 3, nastolatki, które mia- stronami a dysfunkcyjnym korzystaniem
Å‚y kontakt z wszystkimi typami potencjalnie z internetu9. Z drugiej strony, jest to niezwy-
szkodliwymi treściami w internecie, uzy- kle niepokojące, ponieważ dostęp do tego
skują istotnie wyższe wyniki na skali  lęki typu treści dla młodych ludzi, którzy mają
i depresje . W pewien sposób tłumaczy to, problemy i sobie z nimi nie radzą, jest nie-
dlaczego trafiają one na takie strony, a tak- zwykle niebezpieczny i może skończyć się
że zależność między kontaktem z tego typu tragicznie.
8
Więcej na temat kwestionariusza samooceny: Metodologia badania EU NET ABD w bieżącym numerze kwartal-
nika, s. 7 12.
9
Nastolatki, które dysfunkcyjnie korzystają z internetu mają istotnie wyższe wyniki na wszystkich skalach prob-
lemów psychospołecznych kwestionariusza samooceny, w tym niemal dwukrotnie wyższy na skali  leki i depre-
sje  por. Katarzyna Makaruk, Szymon Wójcik, Nadużywanie internetu przez młodzież. Wyniki badania EU NET ADB
w bieżącym numerze kwartalnika, s. 35 48.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 65
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Tabela 3. Skala lęki i depresje wśród osób mającymi i niemającymi kontakt ze szkodliwymi treściami
w internecie.
Skala: lęki i depresja
Strony internetowe zawierajÄ…ce: Åšrednia Odchylenie standardowe
tak 9,32 6,87
Sposoby samookaleczania siÄ™**
nie 5,35 5,03
tak 9,77 6,94
Sposoby popełniania
samobójstwa**
nie 5,55 5,22
tak 8,62 6,35
Sposoby na skrajne
odchudzanie**
nie 5,19 5,06
tak 7,76 6,18
Przekazy pełne nienawiści**
nie 5,17 5,13
tak 8,35 6,58
Doświadczenia z zażywaniem
narkotyków**
nie 5,54 5,23
**p<0,01
y
ródło: EU NET ADB, opracowanie własne.
Niektórzy młodzi ludzie są świadomi, że no wiedzieć. To są strony.... kiedyś patrzy-
tego typu treści nie powinny być powszech- łem. Jak się można naćpać domowym spo-
nie dostępne dla ludzi w ich wieku. sobem. Takie są różne rzeczy, które nie
PL11: Są też strony, na których można się służą dobrze młodzieży w moim wieku.
dowiedzieć rzeczy, których się nie powin- (chłopiec, 15 lat)
6. Wnioski
Zagrożenia związane z korzystaniem z in- niem się offline z osobami poznanymi w sie-
ternetu dotyczą przede wszystkim dostępu ci. Ponieważ nawiązywanie kontaktu w in-
do treści nieodpowiednich dla młodych ludzi ternecie z osobami, których wcześniej nie
(pornograficznych, zawierających przekazy poznało się twarzą w twarz jest już codzien-
pełne przemocy lub inne potencjalnie szkod- nością, szczególnie dla młodzieży, niezwy-
liwe treści)  ma do nich dostęp ponad poło- kle ważne jest, aby edukować dzieci i mło-
wa nastolatków. Szczególnie ważne jest zwró- dzież na temat zagrożeń z tym związanych.
cenie uwagi na korelację między dostępem Doświadczenie bycia ofiarą agresji elek-
do takich treści, jak sposoby popełniania sa- tronicznej, mimo że zdarza się najrzadziej
mobójstwa czy samookalecznia się, doświad- z badanych zagrożeń, powoduje wyjątkowo
czenia z narkotykami a problemami psycho- dużo niepokoju wśród nastolatków. Młodzi
społecznymi młodzieży (lęki i depresja)  ludzie sami przyznają, że coś, co początko-
te treści mogą wtedy stać się realnie bardzo wo miało być żartem może łatwo przerodzić
szkodliwe i niebezpieczne. Najbardziej nara- siÄ™ w zrobienie komuÅ› krzywdy. Trzeba roz-
żone są w tym przypadku dziewczyny. mawiać z młodymi ludz
mi na temat granic,
Chłopcy z kolei są bardziej narażeni na których nie warto przekraczać w komunika-
niebezpieczeństwa związane ze spotyka- cji internetowej.
66 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a
JOANNA WA
ODARCZYK
Internet jest istotnym elementem co- działalność edukacyjna powinna bazować
dziennego życia każdego nastolatka, dla- na tego typu badaniach, żeby w jak najlep-
tego szczególnie ważne jest monitorowa- szy sposób odpowiadać na niezwykle szyb-
nie zagrożeń z nim związanych oraz edu- ko zmieniającą się w tym obszarze rzeczy-
kacja dzieci i młodzieży na ten temat. Zaś wistość.
Bibliografia
Barlińska, J. (2009). Wpływ kontaktu zapośredniczonego przez komputer na nasilenie zachowań
antyspołecznych i cyberprzemocy. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 26(1), 100 118.
Cameron, K. A., Salazar, L. F., Bernhardt, J. M., Burgess-Whitman, N., Wingood, G. M., DiCle-
mente, R. J. (2005). Adolescents experience with sex on the web: results from online fo-
cus groups. Journal of Adolescence, 28, 535 540.
CBOS (2011). Opinie i diagnozy nr 19. Młodzież 2010. Warszawa: CBOS.
Dooley, J. J., Pyżalski, J., Cross, D. (2009). Cyberbullying Versus Face-to-Face Bullying. A Theoretical
and Conceptualn Review. Zeitschrift für Psychologie / Journal of Psychology, 217(4), 182 188.
Gradinger, P., Strohmeier, D., Spiel, Ch. (2009). Traditional Bullying and Cyberbullying. Iden-
tification of Risk Groups for Adjustment Problems. Zeitschrift für Psychologie / Journal of
Psychology, 217(4), 205 213.
Gradinger, P., Strohmeier, D., Spiel, Ch. (2010). Definition and Measurement of Cyberbulling.
Cyberpsychology. Journal of Psychological Research on Cyberspace, 4(2), article 1.
Grigg, D. W. (2010). Cyber-Aggression: Definition and Concept of Cyberbullying. Australian
Journal of Guidance & Counselling, 20(2), 143 156.
Jones, L. M., Mitchell, K. J., Finkelhor, D. (2012). Trends in Youth Internet Victimization: Find-
ings From Three Youth Internet Safety Surveys 2000 2010. Journal of Adolescent Health,
50(2), 179 186.
Kirwil, L. (2011). Polskie dzieci w Internecie. Zagrożenia i bezpieczeństwo  część 2. Częściowy ra-
port z badań EU Kids Online II przeprowadzonych wśród dzieci w wieku 9 16 lat i ich rodziców.
Warszawa: SWPS  EU Kids Online  PL.
Livingston, S., Haddon, L., Görzig, A., Ólafsson, K. (2011). Risk and safety on the internet: The
perspective of European children. Full Findings. London School of Economics & Political
Science, London: EU Kids Online.
Livingstone, S., Kirwil L., Ponte, C., Staksrud, E. with the EU Kids Online Network (2013). In
their own words: what bothers children online?. London School of Economics & Political Sci-
ence, London: EU Kids Online.
Makaruk, K., Wójcik, S., & Konsorcjum EU NET ADB (2012). EU NET ADB. Badanie nadużywa-
nia internetu przez młodzież w Polsce, Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.
Mitchell, K. J., Finkelhor, D., Wolak, J., Ybarra, M. L., Turner, H. (2011). Youth Internet Victim-
ization in a Broader Victimization Context. Journal of Adolescent Health, 48, 128 134.
Pyżalski, J. (2009). Agresja elektroniczna dzieci i młodzieży  różne wymiary zjawiska. Dzie-
cko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 26(1), 12 26.
Pyżalski, J. (2012). Agresja elektroniczna i cyberbulling jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży,
Kraków: Oficyna Wydawnicza  Impuls .
Tokunaga, R. S. (2010). Following you Home from school: A critical review and synthesis of re-
search on cyberbullying victimization. Computers in Human Behavior, 26, 277 287.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 1 (2013) 67
b a d a n i a
ZAGROŻENIA ZWI
ZANE Z KORZYSTANIEM Z INTERNETU PRZEZ MA
ODZIEÅ». WYNIKI BADANIA...
Tsitsika, A., Janikian, M., Tzavela, E., Schoenmakers, T. M., Ólafsson, K., Halapi E., Tzavara, C.,
Wójcik, S., Makaruk, K., Critselis, E., Müller, K.W., Dreier, M., Holtz, S., Wölfling, K., Ior-
dache, A., Oliaga, A., Chele, G., Macarie, G., & Richardson, C. (2012). Internet Addictive
Behaviour: Statistics and Cross National Comparison Report Confidential, EU NET ADB.
Walrave, M., Heirman, W. (2009). Skutki cyberbullyingu  oskarżenie czy obrona technolo-
gii?. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 26(1), 27 46.
Wolak, J., Mitchell, K., Finkelhor, D. (2009). Czy nękanie za pośrednictwem internetu jest for-
mą przemocy rówieśniczej? Analiza zjawiska nękania online przez znajomych rówieś-
ników i przez sprawców znanych wyłącznie z sieci. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania,
praktyka, 26(1), 57 77.
Wojtasik, A
. (2009a). Przemoc rówieśnicza a media elektroniczne. Dziecko krzywdzone. Teoria, ba-
dania, praktyka, 26(1), 78 89.
Wojtasik, A
. (2009b). Przemoc rówieśnicza z użyciem mediów elektronicznych  wprowadze-
nie do problematyki. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 26(1), 2 11.
Wojtasik, A
. (2009c). Rodzice wobec zagrożeń dzieci w Internecie. Dziecko krzywdzone. Teoria,
badania, praktyka, 26(1), 90 99.
Ybarra, M. L., Mitchell, K. L. (2005). Exposure to Internet Pornography among Children and
Adolescents: A National Survey. Cyberpsychology & Behavior, 8(5), 473 486.
Risks Associated with the Use of the Internet by Young People.
The results of the EU NET ADB Research Project
76.4% of adolescents (14-17 years of age) in Poland have experienced at least one of the following types of
threats: electronic aggression, meeting with someone met on the Internet, contact with pornography, con-
tact with other potentially harmful content. The paper discusses the results of the EU NET ADB research
project on the risks associated with the use of the Internet by young people, along with a comparison to the
results of other similar studies. The study consisted of two parts: a quantitative part (questionnaires, a re-
presentative sample of adolescents) and a qualitative part (interviews).
The data shows that more than half of teenagers are recipients of content unsuitable for young people, a third of
young people meet with a person met on the Internet, and one in five - was the victim of electronic aggression.
This article presents the main areas of risk, and therefore the areas where it is particularly important to
educate children and youth.
KEYWORDS:
ELECTRONIC AGGRESSION, CYBERBULLYING, PORNOGRAPHY, ADOLESCENTS
CYTOWANIE:
Włodarczyk, J. (2013). Zagrożenia związanie z korzystaniem z internetu przez młodzież. Wy-
niki badania EU NET ADB. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 12(1), 49 68.
Artykuł jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie nieko-
mercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska.
68 www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
b a d a n i a