ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 4 (166) 2012 TERRORYZM JAKO ZAGROÅ»ENIE DLA BEZPIECZECSTWA WSPÓACZESNEGO ÅšWIATA. WYBRANE ASPEKTY Zbigniew KUyNIAR*ð, Artur FRONCZYK*ð*ð *ð Instytut Socjologii, Uniwersytet WrocÅ‚awski e-mail: zbigniewkuzniar@interia.pl *ð*ð DolnoÅ›lÄ…ska SzkoÅ‚a Wyższa e-mail: arturfronczyk@interia.pl ArtykuÅ‚ wpÅ‚ynÄ…Å‚ do redakcji 02.01.2012 r. ZweryfikowanÄ… i poprawionÄ… wersjÄ™ po recenzjach i korekcie otrzymano w wrzeÅ›niu 2012 r. ArtykuÅ‚ zawiera różne definicje terroryzmu oraz motywy i sposoby dziaÅ‚aÅ„ w szeroko rozu- mianym terroryzmie. Opisano terroryzm Å›wiecki i religijny z jego cechami wspólnymi i różnicami. W artykule przedstawiono terroryzm jako obecnie najwiÄ™ksze zagrożenie dla bezpieczeÅ„- stwa miÄ™dzynarodowego. Opisano sposoby przeprowadzenia ataków terrorystycznych na Å›wiecie, a w szczególnoÅ›ci w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. SÅ‚owa kluczowe: terroryzm, przemoc, walka, organizacje terrorystyczne WSTP Po upadku Muru BerliÅ„skiego i ustaniu zimnej wojny , współczeÅ›nie zmniej- szyÅ‚a siÄ™ grozba wojny powszechnej pomiÄ™dzy supermocarstwami. ZastÄ…piÅ‚o jÄ… nowe zagrożenie bezpieczeÅ„stwa, któremu bÄ™dzie siÄ™ trudniej przeciwstawić. Ataki na World Trade Center i Pentagon z 11 wrzeÅ›nia 2001 r. zmieniÅ‚y sposób myÅ›lenia o zagroże- niach dla bezpieczeÅ„stwa współczesnego Å›wiata. Terroryzm jest obecnie najwiÄ™kszym zagrożeniem dla bezpieczeÅ„stwa miÄ™dzynarodowego, wiÄ™kszym niż grozba konfliktu zbrojnego mocarstw Å›wiatowych z użyciem broni masowego rażenia, a walka z nim staÅ‚a siÄ™ centralnym zagadnieniem polityki Å›wiatowej1. 1. DEFINICJE TERRORYZMU Terroryzm, zgodnie z najszerzej obecnie akceptowanym użyciem tego terminu, jest pojÄ™ciem politycznym, co stanowi jego cechÄ™ zasadniczÄ… i nieodÅ‚Ä…cznÄ…. W sposób nieuchronny Å›ciÅ›le wiąże siÄ™ z wÅ‚adzÄ…: z dążeniem do niej, jej zdobyciem i wykorzysta- niem do przeprowadzenia politycznych zmian. Terroryzm jest wiÄ™c najczęściej definio- wany jako użycie siÅ‚y lub przemocy, lub grozby przemocy zmierzajÄ…cej do uzyskania 1 S. Wudarski, Terroryzm i jego konsekwencje spoÅ‚eczne i polityczne, [w:] Oblicza współczesnego ter- roryzmu, pod red. K. Kowalczyk, W. Wróblewski, ToruÅ„ 2006, s. 95. Zbigniew KUyNIAR, Artur FRONCZYK celów politycznych lub sÅ‚użenia takim celom. TerrorystÄ… wg SÅ‚ownika Oksfordzkiego jest każdy, kto próbuje promować swoje poglÄ…dy za pomocÄ… wymuszonego zastrasza- nia. Definicja ta wyraznie podkreÅ›la jeszcze jednÄ… zasadniczÄ… cechÄ™ terroryzmu: jest to czyn zaplanowany, wykalkulowany, dokonany z premedytacjÄ…2. OczywiÅ›cie terroryzm posiada jeszcze wiele definicji i tÅ‚umaczony jest na wiele innych sposobów. WedÅ‚ug Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN terroryzm to: różnie umotywowane ideolo- gicznie, planowane i zorganizowane dziaÅ‚ania pojedynczych osób lub grup skutkujÄ…ce naruszeniem istniejÄ…cego porzÄ…dku prawnego podjÄ™te w celu wymuszenia od wÅ‚adz paÅ„stw i spoÅ‚eczeÅ„stwa okreÅ›lonych zachowaÅ„ i Å›wiadczeÅ„, czÄ™sto naruszajÄ…ce dobra osób postronnych; dziaÅ‚ania te sÄ… realizowane z caÅ‚Ä… bezwzglÄ™dnoÅ›ciÄ…, za pomocÄ… róż- nych Å›rodków (nacisk psychologiczny, przemoc fizyczna, użycie broni i Å‚adunków wy- buchowych), w warunkach specjalnie nadanego im rozgÅ‚osu i celowo wytworzonego w spoÅ‚eczeÅ„stwie lÄ™ku [& ].Terroryzm uzewnÄ™trznia siÄ™ w czynach bezprawnych, jak: zawiadywanie i uprowadzanie samolotów, uprowadzanie innych Å›rodków komunikacji (statków, pociÄ…gów, autobusów) wraz z pasażerami w charakterze zakÅ‚adników; akty sabotażu gospodarczego, napady, wÅ‚amania, żądania okupu (w celu pozyskania Å›rod- ków na wÅ‚asnÄ… dziaÅ‚alność); zamachy na życie (zabójstwa), zdrowie lub wolność przed- stawicieli wÅ‚adz, znanych osób, ze sfer gospodarczych oraz osób podlegajÄ…cych ochro- nie miÄ™dzynarodowej; uprowadzanie i przetrzymywanie w charakterze zakÅ‚adników osób pochodzÄ…cych z innych paÅ„stw niż teren dziaÅ‚ania terrorystów (np.: dziennikarzy, duchownych); użycie Å‚adunków wybuchowych, broni automatycznej i rakiet w miej- scach publicznych [& ] i wywoÅ‚anie przez to szczególnego zagrożenia ludzi postron- nych, skażenie materiaÅ‚ami radioaktywnymi lub trujÄ…cymi terenu, obiektu i Å›rodków komunikacji pasażerskiej [& ]. WiÄ™kszość dziaÅ‚aÅ„ wiąże siÄ™ z braniem zakÅ‚adników. Ma to na celu nasilenie dramatyzmu zdarzenia, zdobycie rozgÅ‚osu dla gÅ‚oszonej idei oraz umocnienie pozycji terrorystów przy pertraktacjach 3. 2. TERRORYZM JAKO FORMA PRZEMOCY POLITYCZNEJ Jak zauważa Bartosz Bolechów, terroryzm jest szczególnÄ… formÄ… przemocy poli- tycznej. Jego specyfika polega przede wszystkim na atakach skierowanych głównie przeciwko niewielkiej grupie ofiar, w celu uzyskania wpÅ‚ywu na wiÄ™kszÄ… skalÄ™. Szcze- gólnÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… tu kwestie zwiÄ…zane z tzw. zarzÄ…dzaniem percepcjÄ… terroryzm jawi siÄ™ jako pole rywalizacji o uwagÄ™ namierzonych widowni, ich poparcie, ich poczu- cie bezpieczeÅ„stwa, lub zagrożenia. RzÄ…dy zmuszone sÄ… przez terrorystów do podejmo- wania dziaÅ‚aÅ„, majÄ…cych na celu zachowanie porzÄ…dku publicznego i poparcia obywate- li. Należy pamiÄ™tać, że w walce z terroryzmem zarówno cena klÄ™ski, jak i cena zwyciÄ™- stwa mogÄ… być na swój odmienny sposób bardzo wysokie, prowadzÄ…c do anarchizacji życia publicznego i rozkÅ‚adu struktur paÅ„stwowych lub nawet do upadku systemu libe- ralno-demokratycznego4. Nie ma jednak jednej ogólnie przyjÄ™tej definicji terroryzmu, a jej brak jest po- ważnym utrudnieniem natury prawnej w miÄ™dzynarodowej współpracy instytucjonalnej 2 B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 2001, s. 12-13. 3 K. SÅ‚awik, hasÅ‚o Terroryzm , [w:] Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, Warszawa 1997, s. 370-371. 4 B. Bolechów, Terroryzm i antyterroryzm a prawa czÅ‚owieka, [w:] Prawa czÅ‚owieka a stosunki miÄ™- dzynarodowe, pod red. A. Florczak, B. Bolechów, ToruÅ„ 2006, s. 227. 32 w zakresie zwalczania terroryzmu oraz osadzania i przekazywania schwytanych organi- zatorów i sprawców zamachów terrorystycznych. Część paÅ„stw rozwiniÄ™tych dążyÅ‚a do uznania metod terrorystycznych za nielegalne niezależnie od motywów, jakimi kierujÄ… siÄ™ terroryÅ›ci i uznania ich dziaÅ‚aÅ„ za przestÄ™pstwa kryminalne. PaÅ„stwa te staÅ‚y na sta- nowisku, że stosowania metod terrorystycznych i popeÅ‚nianych z ich zastosowaniem przestÄ™pstw kryminalnych nie można usprawiedliwiać chÄ™ciÄ… realizacji prawa do samo- stanowienia narodów. Stanowisko przeciwne reprezentowaÅ‚y kraje rozwijajÄ…ce siÄ™, któ- re zmierzaÅ‚y do uznania dziaÅ‚aÅ„ terrorystycznych za uzasadnione w ramach walk naro- dowowyzwoleÅ„czych i nietraktowania ich jako przestÄ™pstw kryminalnych. Proponowa- ne przez te paÅ„stwa rozwiÄ…zanie w zasadzie sprowadziÅ‚oby do zrelatywizowania miÄ™- dzynarodowej oceny terroryzmu na terrorystów dobrych walczÄ…cych o wolność narodu i zÅ‚ych pozostaÅ‚ych. Takie ujÄ™cie zagadnienia oraz próby przeniesienia ak- centu w dyskusji o terroryzmie miÄ™dzynarodowym na przyczyny tego zjawiska nie sprzyjaÅ‚o opracowaniu powszechnie obowiÄ…zujÄ…cej prawnej definicji terroryzmu5. SÅ‚owo terroryzm zostaÅ‚o użyte po raz pierwszy podczas rewolucji francuskiej. RóżniÅ‚o siÄ™ ono jednak od współczesnego potocznego znaczenia tego sÅ‚owa w tym okresie miaÅ‚o ono pozytywny wydzwiÄ™k. OkreÅ›lano nim system zaprowadzania porzÄ…d- ków w przejÅ›ciowym, burzliwym okresie niepokojów, jakie nastÄ…piÅ‚y po wybuchu re- wolucji. Dlatego też w przeciwieÅ„stwie do współczesnego rozumienia terroryzmu jako rewolucyjnej czy antyrzÄ…dowej dziaÅ‚alnoÅ›ci prowadzonej przez organizacje niepaÅ„- stwowe, terror stanowiÅ‚ instrument zarzÄ…dzania stworzony przez paÅ„stwo rewolucyjne6. Terror to zjawisko, które ma dÅ‚ugÄ… historiÄ™7. Terroryzm polityczny rozwijaÅ‚ siÄ™ na wszystkich kontynentach, byÅ‚ stosowany przez różne ugrupowania polityczne, w celu zmiany ekipy rzÄ…dzÄ…cych, zmiany systemów politycznych, wymuszenia wpro- wadzenia pewnych rozwiÄ…zaÅ„ prawnych, bÄ…dz oderwania części terytorium od danego paÅ„stwa i zaÅ‚ożenia nowego paÅ„stwa lub przyÅ‚Ä…czenia go do już istniejÄ…cego. Wykorzy- stujÄ…cy terroryzm stosowali różne metody. Do podstawowego zestawu tego typu dziaÅ‚aÅ„ należaÅ‚y porwania dla okupu, niszczenie mienia, sabotaż oraz szantaż, ataki bombowe i morderstwa. Swoje obecne ksztaÅ‚ty zjawisko terroryzmu zaczęło przybierać po drugiej wojnie Å›wiatowej. PrzykÅ‚adami sÄ… tu wydarzenia majÄ…ce miejsce na olimpiadzie w Mo- nachium w roku 1972, dziaÅ‚alność IRA, baskijskiej ETA, Al Kaidy czy Hamasu. Terro- ryzm może mieć przy tym charakter polityczny, kryminalny, indywidualny oraz zbio- rowy. W wypadku zabójstwa konkretnego polityka czy porwania biznesmena mówimy o terroryzmie indywidualnym, którego ofiara byÅ‚a Å›ciÅ›le okreÅ›lona. Jednak wiÄ™kszość ataków terrorystycznych motywowanych politycznie byÅ‚a przejawem terroryzmu zbio- rowego, którego ofiarami padaÅ‚y przypadkowe osoby. Lecz ataki terrorystyczne dÅ‚ugo nie stanowiÅ‚y realnego zagrożenia dla caÅ‚ego Å›wiata. Dzisiaj sytuacja wyglÄ…da inaczej. Poważne zaniepokojenie musi budzić coraz Å‚atwiejszy dostÄ™p do broni masowego raże- nia, a stworzenie broni chemicznej, czy też biologicznej staje siÄ™ osiÄ…galne już dla grup nieposiadajÄ…cych szerszego zaplecza finansowego8. 5 M. Madej, MiÄ™dzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001, s. 65. 6 B. Hoffman, op. cit., s. 13. 7 K. Liedel, P. Piasecka, Współpraca miÄ™dzynarodowa w zwalczaniu terroryzmu, Warszawa 2004, s. 9. 8 C. Skuza, Terroryzm w opiniach spoÅ‚eczeÅ„stw, op. cit., s. 84. 33 Zbigniew KUyNIAR, Artur FRONCZYK 3. ATAKI TERRORYSTYCZNE I ICH SKUTKI 11 wrzeÅ›nia 2001r. doszÅ‚o do serii ataków terrorystycznych przeprowadzonych na terytorium Stanów Zjednoczonych za pomocÄ… uprowadzonych samolotów. Dokona- no ich 19 porywaczy, którzy kupili bilety na 4 samoloty wewnÄ™trznych linii amerykaÅ„- skich. Podejrzewa siÄ™, że wykupili też znacznÄ… część miejsc w tych samolotach, żeby zmniejszyć liczbÄ™ ludzi przebywajÄ…cych na pokÅ‚adzie, co miaÅ‚o uÅ‚atwić opanowanie samolotów. Po przejÄ™ciu kontroli nad samolotami skierowali je na znane obiekty na terenie USA. Dwa z nich rozbiÅ‚y siÄ™ o blizniacze wieże World Trade Center w Nowym Jorku, trzeci zniszczyÅ‚ część Pentagonu. Ostatni (opózniony) samolot United Airlines 93, dziÄ™ki bohaterskiej postawie podróżnych nie dotarÅ‚ do celu rozbiÅ‚ siÄ™ na polach Pensylwanii ok. 15 min. lotu od Waszyngtonu. Przypuszcza siÄ™, że miaÅ‚ uderzyć w Bia- Å‚y Dom lub Kapitol, choć nie jest to pewne. Maszyna nie doleciaÅ‚a do celu, gdyż pasa- żerowie, którzy dowiedzieli siÄ™ o losie innych samolotów, zaatakowali porywaczy i doprowadzili do katastrofy samolotu na bezludnym terenie szczÄ…tkowe informacje o ostatnich minutach tego wydarzenia pochodzÄ… z rozmów telefonicznych pasażerów i odtworzenia danych zarejestrowanych w czarnej skrzynce samolotu. Ustalono osta- tecznie, iż w zamachach zginęły 2752 osoby (stan na 29 pazdziernika 2003), w tym piÄ™- ciu Polaków. Bardzo duże straty poniosÅ‚y sÅ‚użby miejskie, głównie straż pożarna i poli- cja w trakcie akcji ratunkowej polegÅ‚o ponad 300 funkcjonariuszy. CaÅ‚kowitÄ… liczbÄ™ ofiar ocenia siÄ™ na 5.856 osób Å‚Ä…cznie z 266 pasażerami porwanych samolotów i 189 osobami, które poniosÅ‚y Å›mierć w ataku terrorystów na Pentagon. UstalajÄ…c liczbÄ™ ofiar i ich tożsamość po raz pierwszy w historii posÅ‚użono siÄ™ na wielkÄ… skalÄ™ badania- mi materiaÅ‚u genetycznego, które byÅ‚y praktycznie jedynym sposobem identyfikacji szczÄ…tków ofiar9. Niemalże caÅ‚y Å›wiat z przerażeniem przyglÄ…daÅ‚ siÄ™ fali ataków terrorystycznych w USA. Do Waszyngtonu napÅ‚ywaÅ‚y kondolencje i zapewnienia o gotowoÅ›ci do niesie- nia pomocy. Atmosfera Å›wiÄ™towania panowaÅ‚a natomiast wÅ›ród PalestyÅ„czyków na Zachodnim Brzegu Jordanu. Po zamachu wskazywano wielu podejrzanych (m.in. ame- rykaÅ„skie milicje niechÄ™tne wÅ‚adzom federalnym i antyglobalistów). Ostatecznie winÄ… obarczono organizacjÄ™ al-Kaida dowodzonÄ… przez OsamÄ™ bin Ladena. 29 pazdziernika 2004 roku arabska telewizja satelitarna Al-Dżazira nadaÅ‚a wystÄ…pienie Osamy bin La- dena, w którym wziÄ…Å‚ on odpowiedzialność za zamachy z 11 wrzeÅ›nia 2001 roku i za- groziÅ‚ ich powtórzeniem. OÅ›wiadczyÅ‚, że ataki terrorystyczne na USA to przejaw walki o wolność. Atak ten byÅ‚ bezpoÅ›redniÄ… przyczynÄ… rozpoczÄ™cia tak zwanej wojny z terro- ryzmem , której pierwszym etapem byÅ‚ atak na rzÄ…dzony przez talibów Afganistan, gdzie przebywaÅ‚ Osama bin Laden oraz zaostrzenie Å›rodków bezpieczeÅ„stwa (m.in. na lotniskach) i wprowadzenie w wielu krajach ustaw antyterrorystycznych, które w nie- których przypadkach ograniczajÄ… prawa obywatelskie. Kolejnymi wielkimi atakami terrorystycznymi byÅ‚y ataki w Wielkiej Brytanii. W Londynie, 7 lipca 2005 roku, o godzinie 8.51 w metrze znajdujÄ…cym siÄ™ miedzy sta- cjami Liverpool Street i Aldgate eksplodowaÅ‚a bomba podÅ‚ożona w trzecim wagonie metra niszczÄ…c caÅ‚kowicie pociÄ…g, uniemożliwiajÄ…c ewakuacjÄ™ pasażerów. PoczÄ…tkowo informowano, że wybuchÅ‚y podziemne instalacje elektryczne jednak, gdy bomby wybu- chÅ‚y w kolejnych pociÄ…gach nikt nie miaÅ‚ wÄ…tpliwoÅ›ci. Londyn padÅ‚ ofiarÄ… zamachu 9 B. Hoffman, op. cit., s. 6-8. 34 terrorystycznego. Po pierwszej eksplozji miaÅ‚y miejsce kolejne dwie mniej wiÄ™cej w tym samym czasie. W zamachach zginęło 56 osób (w tym 3 Polaków) a ponad 700 zostaÅ‚o rannych. Wybuch spowodowaÅ‚ chaos komunikacyjny. Setki Brytyjczyków przemierzaÅ‚o ulice stolicy na piechotÄ™ usiÅ‚ujÄ…c dostać siÄ™ do swoich domów. Uruchomiono dodatkowe linie autobusowe, dziaÅ‚aÅ‚y koleje naziemne, zaÅ› przed godzinÄ… 16 uruchomiono stacjÄ™ kolejowÄ… Liverpool Street. Zamach na londyÅ„skie metro i autobus miaÅ‚ miejsce w trakcie trwania w Szkocji w Glenealgles szczytu najbogatszych paÅ„stw Å›wiata i Rosji G-8 oraz w dzieÅ„ po wyborze Londynu na stolicÄ™ letnich igrzysk olimpijskich w 2012 roku Trzy dni wczeÅ›niej rozpoczÄ…Å‚ siÄ™ w Wielkiej Brytanii proces szejka Hamzy al Masriego oskar- żonego o zwiÄ…zki z Al-KaidÄ…. 4. TERRORYZM RELIGIJNY I ÅšWIECKI Zamachów terrorystycznych w USA i Wielkiej Brytanii dokonaÅ‚y organizacje is- lamistyczne. Wiele z dawnych i współczesnych grup terrorystycznych powstawaÅ‚o na podÅ‚ożu religijnym, a motywacja religijna staÅ‚a siÄ™ głównÄ… cechÄ… charakterystycznÄ… obecnej dziaÅ‚alnoÅ›ci terrorystycznej. I chociaż zwiÄ…zek pomiÄ™dzy religiÄ… a terroryzmem nie jest nowy, to poczÄ…tkowo pojawienie siÄ™ nowoczesnego terroryzmu religijnego byÅ‚o Å›ciÅ›le zwiÄ…zane z rewolucjÄ… islamskÄ… w Iranie. W latach 90. doszÅ‚o do wzrostu liczby terrorystycznych ugrupowaÅ„ religijnych w stosunku do wszystkich aktywnych grup miÄ™dzynarodowego terroryzmu10. CechÄ… charakterystycznÄ… terroryzmu religijnego jest odmienny system wartoÅ›ci, inne mechanizmy legitymizacji i uzasadnienia, inne koncepcje moralnoÅ›ci i inny Å›wia- topoglÄ…d terrorystów religijnych. Dla terrorysty religijnego przemoc jest przede wszyst- kim aktem sakralnym, wypeÅ‚nieniem obowiÄ…zku pÅ‚ynÄ…cego z boskiego nakazu. Terro- ryzm nabiera w ten sposób wymiaru transcendentalnego, a jego sprawców nie obowiÄ…- zujÄ… żadne polityczne, moralne czy praktyczne ograniczenia. TerroryÅ›ci Å›wieccy rzadko dokonujÄ… aktów terroru na wielkÄ… skale, terroryÅ›ci religijni natomiast czÄ™sto starajÄ… siÄ™ wyeliminować dość szerokÄ… kategoriÄ™ nieprzyjaciół, toteż przemoc jest też na wiÄ™ksza skalÄ™. Takie sÄ… też przyczyny wiÄ™kszej liczby ofiar zamachów terrorystycznych prze- prowadzonych z przyczyn religijnych. Ponadto terroryÅ›ci Å›wieccy starajÄ… siÄ™ poprzez swojÄ… dziaÅ‚alność odwoÅ‚ywać siÄ™ do swojego elektoratu, czÅ‚onków spoÅ‚ecznoÅ›ci lub też swoich sympatyków. TerroryÅ›ci religijni traktujÄ… swoja misjÄ™ jak wojnÄ™ totalnÄ… i nie starajÄ… siÄ™ odwoÅ‚ać do żadnych grup spoÅ‚ecznych. I wreszcie, terroryÅ›ci Å›wieccy i reli- gijni różniÄ… siÄ™ zasadniczo odmiennym sposobem postrzegania siebie i swojej dziaÅ‚al- noÅ›ci. Dla terrorystów Å›wieckich przemoc jest sposobem na dokonanie zmian, w któ- rych wyniku powstanie nowy system. TerroryÅ›ci religijni postrzegajÄ… siebie nie jako część systemu który trzeba zmienić, ale jako bojowników zasadniczych zmian istniejÄ…- cego porzÄ…dku11. 5. TERRORYZM XXI WIEKU Skutkiem braku zgody w kwestii do definicji terroryzmu jest możliwość arbi- tralnego decydowania ze strony paÅ„stw, czy dany rodzaj dziaÅ‚alnoÅ›ci powinien być trak- towany jako terroryzm. Można także stosunkowo swobodnie odnosić siÄ™ do realizacji 10 Ibidem, s. 84-87. 11 Ibidem, s. 90. 35 Zbigniew KUyNIAR, Artur FRONCZYK podjÄ™tych w zakresie przeciwdziaÅ‚ania terroryzmowi zobowiÄ…zaÅ„ miÄ™dzynarodowych12. Momentem przeÅ‚omu w aktywnoÅ›ci spoÅ‚ecznoÅ›ci miÄ™dzynarodowej w odniesieniu do dziaÅ‚aÅ„ w zakresie przeciwdziaÅ‚ania terroryzmowi staÅ‚ siÄ™ atak z 11 wrzeÅ›nia 2001 roku na World Trade Center i Pentagon. SpowodowaÅ‚ on znaczny wzrost poparcia dla idei zwalczania terroryzmu, czego skutkiem byÅ‚o powszechne poparcie dla dziaÅ‚aÅ„ militar- nych USA i ich sojuszników wymierzonych w organizacjÄ™ Osamy Bin Ladena i wspie- rajÄ…cych go talibów. W efekcie tego ataku ministrowie spraw wewnÄ™trznych paÅ„stw czÅ‚onkowskich Unii Europejskiej, w celu zapewnienia podstawy jednolitego prawodaw- stwa antyterrorystycznego we wszystkich krajach UE, przyjÄ™li 20 wrzeÅ›nia 2001 roku, że aktem terrorystycznym sÄ… wszelkie celowe akty popeÅ‚niane przez pojedyncze osoby lub organizacje przeciwko jednemu lub kilku paÅ„stwom, ich instytucjom lub ludnoÅ›ci, w celu zastraszenia oraz poważnego osÅ‚abienia lub zniszczenia struktury politycznej, gospodarczej i spoÅ‚ecznej kraju 13. Tym samym powstaÅ‚a pierwsza miÄ™dzynarodowa prawna definicja terroryzmu uznawana przez 15 paÅ„stw Europy. Terroryzm XXI w. to zjawisko, z którym stykamy siÄ™ coraz częściej. Jak w przy- padku wielu innych zjawisk obecnej epoki, odmienność jego tkwi przede wszystkim w skali, z jakÄ… uderza on w podstawy współczesnego Å‚adu politycznego, spoÅ‚ecznego i ekonomicznego. We współczesnym Å›wiecie wszystkie otaczajÄ…ce czÅ‚owieka i instytucje zjawiska zyskujÄ… wiÄ™kszy wymiar, coraz trudniej jest przebić siÄ™ z zamierzonym przeka- zem. Im trudniejsze jest to zadanie, tym drastyczniejszych Å›rodków przekazu bÄ™dzie go- tów użyć jego autor, aby przykuć uwagÄ™ odbiorcy. Z tego wzglÄ™du również w przypadku terroryzmu trzeba siÄ™ liczyć z eskalacjÄ… zjawiska. Należy pamiÄ™tać o tym, że ugrupowania terrorystyczne nie tylko coraz lepiej sÄ… zorganizowane, ale także siÄ™gajÄ… po coraz bardziej ekstremalne narzÄ™dzia14. Terroryzm na Å›wiecie jest ciÄ…gle aktywnÄ… formÄ… walki. Oprócz wyżej opisanych przykÅ‚adów caÅ‚y czas napÅ‚ywajÄ… ze Å›wiata informacje o kolejnych aktach terroryzmu. WalkÄ™ z terroryzmem można podzielić na dwa rodzaje pierwszy to walka dorazna - walka z terrorystami oraz organizacjami terrorystycznymi. Jest to sposób maÅ‚o skutecz- ny wszystkich terrorystów nie da siÄ™ zwalczyć, w każdej chwili do organizacji mogÄ… przecież doÅ‚Ä…czyć nowi ochotnicy. Porównać to można do zwalczania efektów choroby bez usuwania przyczyn. Drugim, skuteczniejszym sposobem, wydaje siÄ™ być likwido- wanie przyczyn terroryzmu przyczynÄ… jest zwykle niezadowolenie spoÅ‚eczne poÅ‚Ä…- czone z przekonaniem, że terroryzm jest najlepszÄ…, a czÄ™sto nawet jedynÄ… drogÄ… do po- prawienia sytuacji. Likwidować przyczyny można poprzez poprawianie sytuacji eko- nomicznej ludzi w obszarach, gdzie terroryzm jest najwiÄ™kszy; zaspokajanie innych potrzeb (wolność religijna, Å›wiatopoglÄ…dowa, akceptowalny system polityczny) Å‚Ä…- czone z edukacjÄ…, daje możliwość tworzenia dojrzaÅ‚ego spoÅ‚eczeÅ„stwa, bÄ™dÄ…cego w stanie zmieniać swojÄ… sytuacjÄ™ za pomocÄ… innych Å›rodków niż terror, spoÅ‚eczeÅ„stwa niepoddajÄ…cego siÄ™ Å‚atwo manipulacjom prowadzÄ…cym do stosowania przemocy. 12 K. Liedel, P. Piasecka, op. cit., s. 12. 13 K. Kubiak, Wojna asymetryczna i terroryzm jako zagrożenie bezpieczeÅ„stwa paÅ„stw, [w:] Konferen- cja naukowa Bezpieczne Niebo, Warszawa 2002, s. 109. 14 BezpieczeÅ„stwo narodowe i regionalne w procesach globalizacji, pod red. J. Knopka, D. Mierzejew- ski, PiÅ‚a 2006, s. 136. 36 PODSUMOWANIE Walka ze zjawiskiem terroryzmu powinna siÄ™gać korzeni tego zjawiska, a nie - ,,leczyć jego symptomy, dlatego w interesie caÅ‚ego Å›wiata leży zwalczanie przyczyn terroryzmu. Uważa siÄ™ że korzeniami terroryzmu jest bieda, rzesze ludzi na caÅ‚ym Å›wie- cie żyjÄ… w nÄ™dzy. OkoÅ‚o 1,2 miliarda ludzi na ziemi nie ma co jeść. Taki stan rzeczy można i należy zmienić. Nie możemy tych ludzi pozostawić w nÄ™dzy i mieć nadzie- jÄ™, że zaakceptujÄ… swój los i nie bÄ™dÄ… używać przemocy w celu poprawy swojej sytuacji. PrawdziwÄ… metodÄ… walki z terroryzmem jest zmiana ukÅ‚adów ekonomicznych na Å›wiecie i stworzenie możliwoÅ›ci nie tylko przeżycia, ale godnego życia dla jednej czwartej ludzkoÅ›ci. Drugim niezbÄ™dnym elementem jest edukacja. Edukacja zaÅ› wyma- ga uczciwoÅ›ci dla wielu polityków być może pojÄ™cia abstrakcyjnego. Jednak jest nie- wyobrażalne, by daÅ‚o siÄ™ prowadzić walkÄ™ o prawa czÅ‚owieka i demokracjÄ™, gdy same- mu Å‚amie siÄ™ wÅ‚asne zasady. Walka z terroryzmem wymaga mobilizacji wszystkich obywateli na caÅ‚ym Å›wiecie. LITERATURA 1. Bolechów B., Terroryzm i antyterroryzm a prawa czÅ‚owieka, [w:] Prawa czÅ‚owieka a stosunki miÄ™dzynarodowe, pod red. Florczak A., Bolechów B., ToruÅ„ 2006. 2. Hoffman B., Oblicza terroryzmu, Warszawa 2001. 3. BezpieczeÅ„stwo narodowe i regionalne w procesach globalizacji, pod red. Knopka J., Mierzejewski D., PiÅ‚a 2006. 4. Kubiak K., Wojna asymetryczna i terroryzm jako zagrożenie bezpieczeÅ„stwa paÅ„stw, [w:] Konferencja naukowa Bezpieczne niebo, Warszawa 2002. 5. Liedel K., Piasecka P., Współpraca miÄ™dzynarodowa w zwalczaniu terroryzmu, War- szawa 2004. 6. Madej M., MiÄ™dzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001. 7. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, t. 6, Warszawa 1997. 8. Skuza C., Terroryzm w opiniach spoÅ‚eczeÅ„stw, [w:] Oblicza współczesnego terrory- zmu, pod red. Kowalczyk K., Wróblewski W., ToruÅ„ 2006. 9. Wudarski S., Terroryzm i jego konsekwencje spoÅ‚eczne, [w:] Oblicza współczesnego terroryzmu, pod red. Kowalczyk K., Wróblewski W., ToruÅ„ 2006. TERRORISM AS THREAT TO SECURITY OF CONTEMPORARY WORLD. SELECTED ASPECTS Summary The article includes various definitions of terrorism, and the motives and methods of operation in terrorism in a broad sense. The article describes secular and religious terrorism with its common features and dif- ferences. In the article terrorism is presented as currently the biggest threat to international 37 Zbigniew KUyNIAR, Artur FRONCZYK security. The authors describe some methods of carrying out terrorist attacks in the world, par- ticularly in the United States and Great Britain. Keywords: terrorism, violence, battle, terrorist organizations 38