1.Rodzaje definicji. Definicja realna, jest to zdanie, posiadające taką charakterystykę pewnego przedmiotu, (przedmiotów) jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom mo\na przypisać; charakterystyka ma być tak dobrana, aby mo\na było na jej podstawie wnioskować o mo\liwie wszystkich wa\nych cechach tych przedmiotów; ma ona być najzwięzlejszym ujęciem wiedzy o przedmiotach danego rodzaju; jest to wypowiedz w języku pierwszego stopnia, formułuje twierdzenia o cechach wspólnych dla jakichś uprzednio wydzielonych przedmiotów; opiera się na zało\eniu, i\ uprzednio widzieliśmy przedmioty, które zaliczymy do przedmiotów danego rodzaju. Definicja nominalna, jest to wyra\enie podające informację o znaczeniu jakiegoś słowa (słów); podaje ona informacje o znaczeniu definiowanego słowa; jest wypowiedzią w języku drugiego stopnia; określa ona bezpośrednio jak w danym języku równoznacznie mo\na zastępować wyraz, (wyrazy) słowami znanymi ju\ co do znaczenia osobie, na u\ytek której podajemy definicję. Np. słowo ,,adekwatny oznacza tyle samo co odpowiedni , jeśli definicja jest dobra to sens nie ulegnie nie ulegnie zmianie. Rodzaje definicji ze wg. na ich zadanie: Definicja sprawozdawcza, wskazuje ona, jakie znaczenie ma czy te\ miał kiedyś wyraz definiowany w pewnym języku; składa nam sprawozdanie z tego, jak pewna grupa ludzi posługuje lub posługiwała się pewnym wyrazem czy wyra\eniem. Np. W Polsce w dawnym języku myśliwych wyraz kot znaczy tyle, co zając . Definicja ta ma odtwarzać takie znaczenie wyrazu, jakie ma on w danym języku; gdy definiowany wyraz nie ma wyraznej treści (nazwa nieostra), to definicja ta musi tę nieostrość zachować; jeśli definicja ta wiernie zło\y sprawozdanie o znaczeniu danego słowa to zdanie jest prawdziwe, jeśli niewłaściwie to zdanie jest fałszywe; podajemy ją wówczas, gdy ktoś nie zna ustalonego ju\ znaczenia lub, gdy chcemy w toku rozmowy upewnić się, czy w ten sam sposób rozumiemy dany wyraz. Definicja projektująca, ustalają one znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość, w projektowanym sposobie mówienia; przez tę definicję ustanawia się regułę znaczeniową, która danemu słowu lub zespołowi słów (dzwiękowi mowy lub napisowi) ma być w przyszłości nadawane znaczenie. Np. Kierownika suwnicy elektrycznej nazywać się będzie w niniejszej ustawie < suwnicowym> . 1 Definicja projektująca jest: Definicją konstrukcyjną, je\eli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się zupełnie z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, jeśli takie wcześniej było; nie musi ona definiować zupełnie nowego słowa (słowo to mo\e być ju\ znane) tylko nowe ma być znaczenie, które mu się nadaje; jest ona nam potrzebna wtedy, kiedy pojawia się potrzeba wprowadzenia nowego wyrazu (wyra\enia) do języka. Definicję regulującą, je\eli ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość licząc się z dotychczasowym, niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu; są one najczęściej spotykane w ustawach, aby wyrazy mowy potocznej, które są niedostatecznie sprecyzowane określały dokładnie co lub kogo ustawodawca ma na myśli. Rodzaje definicji ze wg. na ich budowę: Definicja równościowa, polega na podaniu wyra\enia równoznacznego dla słowa definiowanego; definiują słowa nale\y pamiętać aby je definiować w ich typowym kontekście; definiendum musi zawierać wyraz definiowany, ale w skład definiendum wchodzić mo\e nie tylko ten wyraz. Składa się ona z trzech części: 1. zwrotu językowego, który zawiera wyraz definiowany (definiendum), 2. zwrot , który stwierdza, \e definiendum ma takie samo znaczenie, jak wyraz zawarty w trzeciej części, 3. część definiująca, są to znane słuchającemu wyrazy, których u\yto do wyjaśnienia znaczenia pewnego zwrotu, definiendum zwrot łączący definiens czyli to co ma być zdefiniowane Bursztyn jest to skamieniała \ywica Dłu\nikiem pewnej nazywamy tego, kto winien na rzecz osoby tej osoby wykonać świadczenia Definicja klasyczna, jest definicją równościową; jest zbudowana: Wyraz A znaczy tyle, co B mające cechę C ; polega na: " wskazaniu treści tej nazwy definicja intencjonalna Np. nazwa prostokąt wskazuje na coś co ma cechy równoległoboku, a ponadto cechę równoboczności. " wskazaniu wszystkich desygnatów - definicja ekstencjonalna " wskazaniu zakresów nazw, które w sumie dają zakres nazwy definiowanej definicja zakresowa 2 Np. Zbo\em w rozumieniu niniejszego rozporządzenia jest pszenica, \yto, jęczmień, owies, kukurydza, gryka i proso . Nale\y podać rodzaj i ró\nicę gatunkową: nale\y tak definiować daną nazwę A porównując jej zakres z zakresem ogólniejszym nazwy B (B-rodzaj, do której nale\y gatunek przedmiotów oznaczonych nazwą A), ograniczonym przez dodanie cech C, zwę\ających nale\ycie ten szerszy zakres (C-ró\nica gatunkowa) Np. Dom(A) jest to budynek (B) mieszkalny(C). Dom to budynek, lecz nie jakikolwiek budynek, ró\ni się od innych tym, \e jest mieszkalny, jest to ró\nica gatunkowa wyró\niająca gatunek dom od innych przedmiotów z rodzaju budynek. Definicję równowartościową klasyczną intencjonalną i ekstencjonalną mo\emy wysłowić na trzy ró\ne sposoby: " stylizacja słownikowa wyra\enie A jest naszym zdaniem równoznaczne z wyra\eniem B mającym cechę C - definicja w tej stylizacji głosi, \e pewien wyraz czy wyra\enie ma takie samo znaczenie, jak wskazywane drugie wyra\enie np. wyraz ustawa znaczy tyle, co zbiór przepisów prawnych uchwalony jako całość przez parlament , definiendum i definiens są tu u\yte w supozycji materialnej; przy tej stylizacji nie ma wątpliwości co do definiowanego charakteru wypowiedzi, jest to wyraznie wypowiedz mówiąca o znaczeniu zwrotu definiowanego. " stylizacja semantyczna wyra\enie A oznacza przedmioty B mające cechę C - definicja w tej stylizacji głosi, \e pewien wyraz czy wyra\enie oznacza takie a takie przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech, zdarzeń czy stosunków np. wyraz słód oznacza wszelkie zbo\e sztucznie kiełkowane, definiendum występuje w supozycji materialnej; wiedząc co dany wyraz oznacza mo\emy go w razie potrzeby zastąpić innym wyrazem. " stylizacja przedmiotowa przedmioty z gatunku A to przedmioty rodzaju B wyró\niające się cechą C - definicja w tej stylizacji wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj np. wyraz popielniczka jest to naczynie przeznaczone do zbierania popiołu i niedopałków papierosów; 3 nie mówi się tu bezpośrednio o słowie popielniczka , lecz za pomocą słowa popielniczka mówi się o przedmiotach tą nazwą oznaczonych, definiendum i definiens są tu u\yte w supozycji prostej. Definicja ostensywna albo deiktyczna, definicja przez wskazanie, np. Student WSMiZ w Lesznie to Jan Kowalski . Definicja indukcyjna albo rekurencyjna, formułujemy regułę indukcyjną oraz wskazujemy jeden przedmiot, następnie potrafimy wg. tego przenieść te cechy na następny przedmiot. np. Słuchaczem I roku WSMiZ jest pani kowalska oraz wszystkie osoby siedzące przed panią kowalską . I wszystkie osoby siedzące po prawej stronie pani Kowalskiej . Definicja aksjomatyczna, czyli definicja przez postulaty, polega na tym, \e wyraz definiowany umieszczamy w zdaniu lub kilku zdaniach, w których inne wyrazy mają znane nam ju\ znaczenie i na podstawie przykładu posługiwania się wyrazem definiowanym w tych zdaniach pozwalamy się innym domyśleć, jakie znaczenie nadajemy temu wyrazowi. Formułuje się tu dwa postulaty: " Nie jest tak, \e zarazem: A jest B i nie jest tak, \e A jest B " A jest B lub nie jest taj, \e A jest B Definicja cząstkowa, tutaj postulaty definicyjne nie określają w sposób wyczerpujący sposobu posługiwania się definiowanym terminem. 2. Relacje międzynazwowe. Pewne wyrazy i wyra\enia wskazują na stosunki, czyli relacje jakie zachodzą między ró\nymi przedmiotami. Do takich wyrazów nale\ą np. wyrazy: nad, pod,, za, przy, po, braterstwo, wy\szość, władza. Stosunki między przedmiotami opisujemy w takich zdaniach jak: Np. Jan jest bratem Piotra , oznacza to, \e Jan pozostaje w stosunku braterstwa do Piotra. Nazwa, to wyraz lub wyra\enie, które nadaje się do wstawienia w miejsce X lub nadaje się do wstawienia w miejsce Y w podmiotowo-orzecznikowym zdaniu postaci X jest Y . Np. Jan jest adwokatem . Słowo: Jan jest podmiotem, Wyraz: jest to łącznik Wyraz: adwokatem to orzecznik. Jan i adwokat to nazwy, do wyrazy te mogą stać się podmiotem względnie orzecznikiem w zdaniu, czyli nazwa oznacza obiekt, do którego się odnosi. 4 Ze wg. na ilość słów tworzących nazwę, rozró\niamy: Nazwa proste, jest to nazwa składają się z jednego tylko słowa. Np. pies , ksią\ka , człowiek Nazwa zło\ona, jest to nazwa składająca się z dwóch lub więcej słów. Np. Jerzy Piotrowski , ojciec Mikołaja Kopernika Ze wg. na ilość desygnatów: Desygnat, jest to obiekt , który ta nazwa oznacza. Np. poszczególne krzesła są desygnatami nazwy krzesło . Nazwa pusta, jest to nazwa nie posiadająca ani jednego desygnatu. Np. kwadratowe koło . Nazwa jednostkowa, jest to nazwa posiadająca tylko jeden desygnat. Np. Warta , autor trylogii . Nazwa ogólna, jest to nazwa posiadająca co najmniej dwa desygnaty. Np. stół , chłopak . Ze wg. na miejsce, jakie mo\e zajmować nazwa w podmiotowo- orzecznikawym zdaniu postaci X jest Y Nazwa indywidualna, jest to nazwa, która nadaje się do wstawienia jedynie w miejsce X w podmiotowo-orzecznikawym zdaniu postaci X jest Y , czyli nazwy indywidualne oznaczają swoje desygnaty niezale\nie od cech tych desygnatów. Np. Poznań , Tomasz . Nazwa generalna, jest to nazwa, która nadaje się do wstawienia zarówno w miejsce X i w miejsce Y , czyli nazwy generalne oznaczają swoje desygnaty ze względu na cech tych desygnatów. Np. zwodzony most , najwy\sza góra na świecie . Ze wg. na status ontologiczny desygnatów. Nazwa konkretna, jest to nazwa oznaczająca osobę lub rzecz lub coś, co wyobra\amy sobie jako osobę lub rzecz. Np. Władysław Jagiełło , rower , elf . Nazwa abstrakcyjna, jest to nazwa oznaczająca obiekt, który nie jest osobą, ani rzeczą, ani czymś co wyobra\amy sobie jako osobę lub rzecz, czyli oznaczają cechy, relacje, właściwości i inne podobne byty. Np. wolność , braterstwo , wola . 5 Ze wg. na strukturę desygnatów. Nazwa niezbiorowa, jest to nazwa oznaczająca obiekt będący agregatem zło\onym z jednorodnych części, desygnatem nazwy zbiorowej jest materialny układ jednorodnych składników. Np. tłum , las , konstelacja gwiezdna , Tłum jest zbiorowiskiem ludzi, Las zespołem drzew, Konstelacja gwiezdna jest układem gwiazd. Nazwa niezbiorowa, jest to nazwa nie oznaczająca obiektu będącego agregatem zło\onym z jednorodnych części, jest to ka\da nazwa, która nie jest nazwą zbiorową. Np. jabłko , ołówek , drzewo . Ze wg. na mo\ność ustalenia cz obiekt jest albo nie jest desygnatem nazwy. Nazwa ostra, jest to nazwa, co do której o ka\dym obiekcie daje się ustalić , \e jest on albo nie jest jej desygnatem. Np. ołówek o ka\dym napotkanym obiekcie jesteśmy w stanie powiedzieć, czy jest on ołówkiem czy nie jest nim. Nazwa nieostra, jest to nazwa, co do której o pewnych obiektach nie daje się ustalić, czy są to one, czy te\ nie są jej desygnatami; ka\da nazwa nieostra pozwala wyró\nić trzy grupy obiektów: " obiekty, o których bez wątpienia wiadomo i\ są desygnatami danej nazwy " obiekty, o których bez wątpienia wiadomo i\ nie są desygnatami danej nazwy " obiekty, o których nie sposób ustalić, czy są one czy te\ nie są desygnatami danej nazwy np. wysoki mę\czyzna , nadmierna prędkość , łysy , otyły . Funktory, są to wyrazy bądz wyra\enia, które nie są zdaniami ani nazwami, lecz słu\ą do wiązania jakichś wyra\eń w wyra\enia bardziej zło\one. Rozró\niamy: Funktory nazwotwórcze, są to takie wyra\enie, które powstają wskutek dołączenia do nazwy, jakiejś innej nazwy; wyra\enie to daje nową nazwę dlatego jest funktorem nazwotwórczym. Funktor nazwotwórczy jednoelementowy, jest to takie wyra\enie, które wskutek dołączenia jakiejś jednej nazwy daje nową nazwę; nową nazwę określamy mianem argumentu. 6 Np. ojciec Adama Mickiewicza oznacza Władysława Mickiewicza, który był ojcem wielkiego poety; samo wyra\enie Adam Mickiewicz ta\ jest nazwą; słowo ojciec jest wyra\eniem, które z jedną nazwą daje nową nazwę. Funktor nazwotwórczy dwuelementowy, jest to takie wyra\enie, które wskutek dołączenia dwóch wyra\eń daje nową nazwę; funktorami tego typu są wyra\enia: nad , pod , na , bez , + , - Np. nad z nazwami młyn i Warta , daje nową nazwę młyn nad Wartą pod z nazwami kamień i wierzba , daje nową nazwę kamień pod wierzbą wiatrak bez skrzydeł , garnek na piecu , 3+5 , 7-4 . Funktor nazwotwórczy od n argumentów nazwowych, jest to takie wyra\enie, które z n-tą ilością nazw daje nową nazwę; nie ma \adnych ograniczeń co do ilości argumentów dołączonych do funktora nazwotwórczego: Predykaty, są to takie wyra\enia, które z jedną nazwą dają zdanie; nazwa dołączona do predykatu stanowi jego argument. Np. wyra\enie Tata śpi , jest zdaniem; Tata , jest nazwą; śpi , słowo to jest predykatem bo z jedną nazwą daje zdanie; argumentem predykatu :śpi jest nazwa tata . Predykat jednoargumentowy, jest to takie wyra\enie, które z jedną nazwą daje zdanie; zaliczamy do nich wyra\enia: rozmyśla , spaceruje , pływa Predykat dwuargumentowy, jest to takie wyra\enie, które z dwoma nazwami daje zdanie; Np. nazwy pies i kot w połączeniu z wyrazem patrzy na daje zdanie Pies patrzy na kota . Spójniki, są to takie wyra\enia, które łączą zdania wskutek czego powstaje nowe zdanie. Spójnik jednoargumentowy, jest to takie wyra\enie, które z jednym zdaniem daje nowe zdanie; zdanie dołączone do spójnika nazywamy jego argumentem. Spójnik negacji, jest to taki spójnik jednoargumentowy, który z argumentem będącym zdaniem prawdziwym daje zdanie fałszywe, a z argumentem będącym zdaniem fałszywym daje zdanie prawdziwe; argument negacji nazywamy zdaniem zanegowanym; zdanie zbudowane za pomocą spójnika negacji nazywamy negacją 7 Np. Nie jest tak, \e Poznań le\y nad Bałtykiem ; Wyra\enie to jest prawdziwe, poniewa\ zwrot Nie jest tak, \e w szczególny sposób przekształcił swój argument w nowe zdanie; po dołączeniu do niego zdania fałszywego Poznań le\y nad Bałtykiem , otrzymujemy zdanie prawdziwe; zwrot Nie jest tak, \e to spójnik negacji, oznaczamy go symbolem ~ . Spójnik dwuargumentowy, jest to takie wyra\enie, które z dwoma zdaniami daje nowe zdanie; Spójnik koniunkcji, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z dwoma zdaniami prawdziwymi jako argumentami daje zdanie prawdziwe; z dwoma argumentami, z których chocia\ jeden jest zdaniem fałszywym daje zdanie fałszywe; spójnikiem koniunkcji jest i ; oznaczamy go symbolem A ; argumenty dołączone do spójnika to czynniki; a powstałe z niego zdanie nazywamy koniunkcją. Np. Poznań jest miastem i Leszno jest miastem . Spójnik alternatywy, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z dwoma zdaniami jako argumentami, z których chocia\ jedno jest prawdziwe, daje zdanie prawdziwe; z dwoma zdaniem fałszywymi daje zdanie fałszywe; spójnikiem alternatywy jest lub ; oznaczamy go symbolem V ; argumenty dołączone do spójnika to składniki; a powstałe z niego zdanie nazywamy alternatywą. Np. Wróble są ptakami lub jabłonie są drzewami . Spójnik implikacji, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z fałszywym poprzednikiem lub z prawdziwym następnikiem daje zdanie prawdziwe; a z prawdziwym poprzednikiem i fałszywym następnikiem daje zdanie fałszywe; spójnikiem implikacji jest je\eli..., to ; oznaczamy go symbolem ; argumenty dołączone do spójnika to poprzednik i następnik; a powstałe z niego zdanie nazywamy implikacją. Np. Je\eli 20 jest podzielne przez 4, to 20 jest podzielne przez 2 . Spójnik równowa\ności, jest to taki spójnik dwuargumentowy, który z dwoma zdaniami o tej samej wartości logicznej jako argument daje zdanie prawdziwe; z dwoma zdaniami o odmiennej wartości logicznej jako argumentami daje zdanie fałszywe; spójnik równowa\ności wtedy i tylko wtedy, gdy ; oznaczamy go symbolem ; argumenty dołączone do spójnika to człony; a powstałe z niego zdanie nazywamy równowa\nością. Np. 4-3=1 wtedy i tylko wtedy, gdy 1+3=4 8 3.Definicja w tekście prawnym. Prawodawca powinien znać i uwzględniać reguły języka etnicznego, w którym przepisy są formułowane, a jeśli od tych reguł odstępuje, to powinien to odpowiednio zaznaczyć w definicji; Podstawową regułą języka w tekście prawnym jest to, \e dany akt normatywny nale\y redagować tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawarte w nim normy wyra\ały intencje prawodawcy; Dla redagowania i interpretacji tekstów prawnych podstawowe znaczenie ma odró\nienie pojęć ostrych i nieostrych, otwartych i zamkniętych; Definicja ostra, jest to taka definicja, która pozwala rozstrzygnąć o ka\dym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod daną definicję czy te\ nie; Definicja nieostra, jest to taka definicja, która nie pozwala rozstrzygnąć o ka\dym obiekcie, czy sytuacji, czy podpada pod definicję czy te\ nie; wią\e się z tym dyrektywa, \e je\eli zachodzi potrzeba zapewnienia elastyczności tekstu prawnego, mo\na posłu\yć się określeniami nieostrymi; Definicja równościowa, występują one wtedy, je\eli tekst prawny wyznacza wszystkie kryteria stosowalności dla danego terminu tak \e organ stosujący prawo nie mo\e go zastosować w \adnych innych, nie podanych przez normodawcę okolicznościach; Definicja cząstkowa, występują one wtedy, je\eli tekst prawny wyznacza tylko niektóre kryteria stosowalności dla tego terminu, tak \e mo\na go zastosować równie\ w innych ni\ wymienione w tekście prawnym sytuacjach; Zagadnieniami tymi zajmuje się prawodawca w kontekście definicji zakresowych, czyli definicji wyliczających elementy składowe zakresu danego pojęcia; definicje te powinny być sformułowane w jednym przepisie i powinny obejmować cały zakres definiowanego pojęcia; Podstawowe zasady: Je\eli nie mo\na w jednym przepisie wyliczyć wszystkich elementów zakresu definiowanego, to definicja powinna wyraznie zaznaczyć, \e tekst aktu normatywnego ponadto zawiera elementy uzupełniające tę definicję; Definicja powinna być tak sformułowana, aby wskazywała wyraznie, \e odnosi się do znaczenia wyra\eń, w szczególności powinna mieć postać określenie A oznacza przedmioty B lub określenie A znaczy tyle co wyra\enie B ; W akcie normatywnym nale\y sformułować definicję danego określenia, je\eli: " dane określenie jest wieloznaczne; " dane określenie jest nieostre, a po\ądane jest ograniczenie jego nieostrości; " znaczenie danego określenia nie jest powszechnie zrozumiałe; Je\eli w akcie normatywnym ustalono znaczenie pewnego określenia w drodze definicji, to w obrębie tego aktu nie wolno posługiwać się tymi określeniami w innym znaczeniu; Je\eli dane określenie ma być u\ywane w jednym znaczeniu w całym akcie normatywnym lub całej jednostce systematyzacyjnej takiego aktu, to jego definicję nale\y zamieścić w przepisach okólnych tego aktu; 9 Definicja mo\e zawierać błąd, rozró\niamy: " błąd nieznane przez nieznane , polega on na nieprzystosowaniu definicji do słownika osoby, dla której ta definicja jest przeznaczona. " Błąd to samo przez to samo , jest to: - błąd tzw. Błędne koło bezpośrednie, polega on na tym, \e w części stanowiącej definiens występuje wyraz definiowany. - błąd tzw. Błędne koło pośrednie, polega na tym, \e jeden wyraz definiujemy u\ywając drugiego wyrazu a następnie drugi wyraz definiujemy trzecim wyrazem, przy czym okazuje się, \e trzeci wyraz wymaga zdefiniowana przez wyraz pierwszy. W tekstach mo\na napotkać: " Definicje za szerokie, występuje ona wówczas, gdy zakres definiensa obejmuje tak\e jakieś przedmioty nie nale\ące do zakresu definiendum; jest tutaj za mało cech i treść jest zbyt uboga; Np. Prokurator jest to pracownik prokuratury . zakres definiensa (pracownik prokuratury) jest nadrzędny w stosunku do zakresu definiendum. " Definicja za wąska, występuje ona wówczas, gdy zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów nale\ących do zakresu definiendum; Np. Zwykły ołówek to przyrząd do pisania zło\ony z pręcika grafitu umieszczonego w niebieskiej oprawce z cedrowego drzewa , jest tutaj za bogata treść a bardzo wąski jest zakres definiensa. W szczególnych rodzajach przepisów prawnych zawarte są wypowiedzi spełniające rolę ustawowej definicji wyrazu, ujmowane są one poza tą wypowiedzią w (nawiasie), są to definicje nawiasowe. W technice legislacyjnej u\ywane są równie\ definicje intencjonalne. 4. Alternatywa i dysjunkcja Alternatywa nierozłączna (zwykła) , jest to zdanie zło\one, które jest zbudowane przy pomocy funktora alternatywy nierozłącznej, tutaj jako przybli\onego równowa\nika funktora u\ywa się słowa lub ; warunkiem prawdziwości alternatywy zwykłej jest prawdziwość choćby jednego argumentu zdaniowego; warunkiem koniecznym dla fałszywości alternatywy zwykłej jest fałszywość obu zdań składowych; np. Nabywca otrzymał części zamienne lub bon na bezpłatną naprawę ; stwierdza się, \e nabywca otrzymał przynajmniej jedno, a nie wyklucza się, \e otrzymał i części i bon Alternatywa rozłączna, jest to zdanie zło\one, które jest zbudowane przy pomocy funktora alternatywy rozłącznej, tutaj jako przybli\onego równowa\nika funktora u\ywa się słowa albo ; 10 zdanie jest prawdziwe, gdy tylko jeden z argumentów zdaniowych jest prawdziwy oraz jeden i tylko jeden jest fałszywy; np. Nabywca otrzymał części zamienne albo bon na bezpłatną naprawę ; stwierdza się, \e nabywca otrzymał jedno i tylko jedno z dwóch. Dysjunkcja, jest to zdanie zło\one, które jest zbudowane przy pomocy funktora dysjunkcji, tutaj jako przybli\onego równowa\nika funktora u\ywa się słowa bądz ..., bądz ; zdanie jest prawdziwe, jeśli przynajmniej jedno ze zdań składowych jest fałszywy; prawdziwość obu zdań składowych jest warunkiem wystarczającym fałszywości dysjunkcji. np. Nabywca otrzymał bądz części zamienne bądz bon na bezpłatną naprawę ; stwierdza się, \e nabywca nie otrzymał zarazem i części i bonu, co najwy\ej jedno, a nie wyklucza się tego, \e i nie otrzymał części i nie otrzymał bonu. U\ywa się ich w mowie potocznej tylko wtedy, gdy nie wiemy, które ze zdań składowych jest prawdziwe, a które fałszywe. 5. Koniunkcja, jest to zdanie zło\one, które jest zbudowane przy pomocy funktora koniunkcji, tutaj jako przybli\onego równowa\nika funktora u\ywa się słowa i , oraz , słowa te traktowane są jako spójniki międzyzdaniowe; warunkiem wystarczającym i zarazem koniecznym dla prawdziwości koniunkcji jest prawdziwość obu zdań składowych; fałszywość choćby jednego zdania składowego jest warunkiem wystarczającym fałszywości koniunkcji; fałszywość obu zdań składowych nie jest warunkiem koniecznym fałszywości koniunkcji, gdy\ ju\ przy jednym zdaniu fałszywym całość jest fałszywa; pomiędzy zdaniami składowymi musi istnieć zale\ność; kolejność zdań koniunkcji w mowie potocznej mo\e określać następstwo czasowe zdarzeń opisywanych w tych zdaniach; np. Pobrali się i mieli dzieci , Mieli dzieci i pobrali się . kolejność argumentów funktora koniunkcji jest obojętna. 6. Jasność tekstu prawnego ( doktryna claritas) Doktryna Claritas jest doktryną jasności; dominuje tu zasada, \e nie dokonuje się wykładni tego, co jasne; przepisy jasno i jednoznacznie sformułowane nie wymagają wysiłku ze strony interpretatora i nie nale\y w tym przypadku szukać innego znaczenia przepisów ni\ to znaczenie, które normodawca miał na myśli. 11 7. Ekwiwokacja i amfibolia. Ekwiwokacja, jest to błąd, który polega na tym, i\ pewna osoba w jednym i tym samym rozumowaniu kilkakrotnie u\ywa pewnego słowa wieloznacznego w ró\nych znaczeniach, sądząc błędnie, i\ u\ywa tego słowa jednoznacznie; Np. Ka\dy metal jest pierwiastkiem. Mosiądz jest metalem, a więc jest pierwiastkiem. w pierwszym zdaniu u\yto słowa metal w innym znaczenia ni\ w drugim zdaniu; dla chemika i fizyka to słowa ma dwa ró\ne znaczenia; Amfibolia, jest to błąd, który polega na wygłoszeniu wypowiedzi wieloznacznej ze względu na składnię, a osoba która go popełnia nie zdaje sobie z niego sprawy; Np. Pozwany płacić będzie poszkodowanemu miesięcznie 1000zł renty alimentacyjnej łącznie z zasiłkiem rodzinnym . 12