16 Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelejid 16811


MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Mirosław Worobik
Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
prof. dr hab. Jerzy Demetraki  Paleolog
dr in\. Krzysztof Olszewski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł
Konsultacja:
dr in\. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[04].Z3.02,
 Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik pszczelarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Porozumiewanie się pszczół 17
5.3.1. Ćwiczenia 17
5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 21
7. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- cele kształcenia,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-uczenia się
oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturÄ™.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\nicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
321[04].Z3
Chów i hodowla pszczół
321[04].Z3.01
Prowadzenie chowu pszczół
321[04].Z3.02
Rozpoznawanie stanów
biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.03
Organizowanie wychowu matek
pszczelich
321[04].Z3.05
321[04].Z3.04
Identyfikowanie i zwalczanie
Prowadzenie prac zwiÄ…zanych
chorób pszczół
z hodowlą pszczół
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z ró\nych zródeł informacji,
- określać cechy gatunków i ras pszczół,
- stosować poszczególne jednostki taksonomiczne,
- rozró\niać poszczególne osobniki pszczół,
- określać topografię wa\niejszych narządów u pszczół,
- charakteryzować rolę poszczególnych narządów zmysłu,
- określać czynniki wpływające na rozwój pszczół,
- analizować geograficzne rozmieszczenie pszczół,
- stosować zasady postępowania w przypadku u\ądlenia przez pszczołę,
- stosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,
- dostrzegać zagro\enia związane z wykonywaną pracą,
- stosować zasady ochrony środowiska,
- dobierać i stosować odzie\ ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,
- charakteryzować warunki decydujące o atrakcyjności roślin dla pszczół,
- określać wartość roślin pyłkodajnych,
- określać przystosowanie kwiatów do wabienia owadów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- określić właściwości rodziny pszczelej,
- scharakteryzować polimorfizm i zmienność u pszczół,
- określić znaczenie poszczególnych komórek pszczelich,
- określić układ zapasów i czerwiu w gniezdzie pszczelim,
- rozpoznać stan bezmateczności i osierocenia rodziny pszczelej,
- określić okoliczności pojawiania się nowej matki w rodzinie pszczelej,
- określić wartość u\ytkową poszczególnych rodzajów matek pszczelich,
- scharakteryzować lot godowy matki pszczelej,
- scharakteryzować proces składania jaj przez matki pszczele w ró\nym wieku,
- wyjaśnić rolę substancji matecznej w \yciu rodziny pszczelej,
- określić warunki rozwoju i dojrzewania trutni,
- scharakteryzować warunki dokonywania lotów przez trutnie,
- scharakteryzować ró\ne postacie pszczół i rodzaje wykonywanej pracy,
- określić funkcje i warunki rozwoju pszczół robotnic,
- scharakteryzować miejsca przebywania pszczół w gniezdzie,
- rozró\nić tańce pszczół,
- określić warunki dobrego zimowania rodzin pszczelich,
- scharakteryzować przebieg rozwoju rodziny pszczelej w okresie przedwiośnia i wiosny,
- określić znaczenie wymiany pszczół zimujących na wiosnę,
- określić wpływ dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej na produkcję miodu,
- określić przyczyny nastroju rojowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKAADOWE SCENARIUSZE ZAJĆ
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Technik pszczelarz 321[04]
Moduł: Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3
Jednostka modułowa: Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02
Temat: Plastry pszczele.
Cel ogólny: Charakteryzować poszczególne rodzaje plastrów.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- definiować pojęcia: plaster pszczeli, plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu,
- wymienić rodzaje plastrów pszczelich,
- rozpoznać poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,
- określić przydatność plastrów pszczelich w gospodarce pasiecznej.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach 3 4-osobowych.
Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kolekcja plastrów pszczelich,
- foliogramy,
- rzutnik pisma,
- zestaw multimedialny.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Wyjaśnienie tematu zajęć, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:
- nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat budowy gniazda
pszczelego. Nauczyciel omawia poszczególne elementy składowe gniazda
pszczelego. Nauczyciel po wykładzie zadaje pytanie: Jakie rodzaje plastrów
pszczelich mo\na spotkać w gniezdzie pszczelim?
-  Burza mózgów  uczniowie udzielają ró\nych odpowiedzi, wszystkie zostają
zapisane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi,
- nauczyciel objaśnia pojęcie  plaster pszczeli ,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- nauczyciel prezentuje poszczególne rodzaje plastrów pszczelich. Omawia je i zwraca
uwagę na pojęcia takie jak: plaster dziewiczy, plaster brązowy, plaster ciemny
(stary), woszczyny i suszu. Po prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie
charakterystyczne cechy posiadają poszczególne rodzaje plastrów pszczelich,
- nauczyciel do odpowiedzi typuje ucznia. Uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel
weryfikuje odpowiedzi. Następnie nauczyciel przydziela zadania grupom uczniów.
4. Realizacja zajęć:
- praca w grupach 3 4-osobowych:
- nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,
- uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,
- uczniowie zapoznają się z rodzajami plastrów pszczelich,
- uczniowie dyskutują na temat charakterystyki i przeznaczenia poszczególnych
plastrów pszczelich,
- uczniowie w grupach określają przydatność poszczególnych rodzajów plastrów
w gospodarce pasiecznej, zapisujÄ… na papierze,
Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek oraz kontroluje:
- czy uczniowie zrozumieli zadanie,
- czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,
- czy zachowujÄ… przepisy BHP.
Zakończenie zajęć
- przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swojÄ… grupÄ™. Charakteryzuje
dany rodzaj plastra pszczelego,
- uczniowie dyskutują na forum całej grupy na temat przydatności poszczególnych
rodzajów plastrów w gospodarce pasiecznej.
Praca domowa
Narysuj przekrój poprzeczny dziewiczego i ciemnego plastra pszczelego, określając układ
i kształt komórek oraz wymiary (głębokość komórek, grubość plastra).
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- nauczyciel ocenia metodÄ… obserwacji indywidualnie ucznia i grupÄ™, na bie\Ä…co podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Technik pszczelarz 321[04]
Moduł: Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3
Jednostka modułowa: Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
321[04].Z3.02
Temat: Nastrój rojowy i rójka.
Cel ogólny: Poznać przyczyny powstawania nastroju rojowego.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- definiować pojęcia: nastrój rojowy, rójka,
- wymienić przyczyny powstawania nastroju rojowego,
- wyjaśnić pojęcia: pień, macierzak, rój pierwak, rój pierwak śpiewak, rój dru\ak, rój
trzeciak, rój czwartak,
- charakteryzować przyczyny powstawania nastroju rojowego,
- wskazać miejsce zakładania mateczników rojowych na plastrze,
- określić moment wyjścia pierwszego roju.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach 3 4-osobowych.
Czas trwania zajęć: 4 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- rodzina pszczela w nastroju rojowym,
- dłuto pasieczne,
- podkurzacz,
- strój pasieczny,
- szczoteczka.
Przebieg zajęć:
W oparciu o dotychczasowÄ… wiedzÄ™ z zakresu biologii rodziny pszczelej uczniowie dokonujÄ…
przeglÄ…du rodziny pszczelej i scharakteryzuj rodzinÄ™ w nastroju rojowym.
Zadanie powinieneś wykonać w następujących etapach:
I. Zbieranie i analiza informacji o przygotowaniu siÄ™ rodziny pszczelej do nastroju
rojowego i rójki (~20 min.).
Aby prawidłowo wykonać zadanie uczeń powinien wiedzieć:
- jakie sÄ… cechy charakterystyczne rodziny przygotowujÄ…cej siÄ™ do nastroju rojowego?
- jakie czynniki wywołują nastrój rojowy?
- jaka jest proporcja między czerwiem otwartym a krytym?
- w jakim wieku jest matka pszczela?
- gdzie pszczoły zakładają miseczki matecznikowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- w którym dniu pszczoły zasklepiają mateczniki rojowe?
- w którym dniu pierwszy rój opuszcza gniazdo pszczele?
Odpowiedzi na powy\sze pytania wpisujÄ… do formularza.
II. Opracowanie planu pracy (~10 min.).
Na tym etapie powinni przemyśleć jak nale\y wykonać przydzielone zadanie, a zatem:
- zorganizować stanowisko pracy (dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu
pasiecznego),
- ustalić kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych,
- ustalić sposób prowadzenia przeglądu rodziny pszczelej,
- podzielić się pracą,
- zaplanować sposób korzystania z materiałów pomocniczych.
PomogÄ… w tym pytania prowadzÄ…ce:
- jakimi narzędziami pracy oraz jakim sprzętem pasiecznym będziesz posługiwać się
podczas pracy?
- jakie plastry z czerwiem nale\y obserwować podczas prowadzonego przeglądu?
- w której części gniazda pszczelego nale\y szukać miseczek lub mateczników rojowych?
- czy sÄ… miseczki lub mateczniki rojowe?
- w jakim wieku sÄ… mateczniki rojowe?
- jakie stadia rozwojowe czerwiu znajduje siÄ™ w plastrach pszczelich?
- czy rój opuścił gniazdo pszczele?
- jak podzielicie siÄ™ pracÄ… w zespole?
- w jaki sposób wymienicie się swoją wiedzą, aby wspólnie opracować całość
przedsięwzięcia?
Odpowiedzi na powy\sze pytania wpisujÄ… do formularza  Plan pracy .
III. Ustalanie harmonogramu pracy (~10 min).
W tej fazie uczniowie powinni:
- omówić dokładnie z nauczycielem zaplanowany przegląd rodziny pszczelej,
- przedyskutować kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych
oraz podział pracy.
IV. Praktyczne wykonanie zadania (~55 min.).
Pracują samodzielnie nad wykonaniem zadania zgodnie z przyjętym harmonogramem pracy,
wymieniają się wiedzą, konsultują i wspólnie opracowują w zespole trzyosobowym
zaplanowany przeglÄ…d rodziny pszczelej.
Pomaga w tym czuwający nad prawidłowym przebiegiem prac nauczyciel, którego w ka\dej
chwili mo\ecie prosić o pomoc.
Uwaga!
W czasie realizacji zadania przestrzegajcie instrukcji do przeglÄ…du rodzin pszczelich.
V. Sprawdzanie jakości wykonanej pracy (~15 min.).
Kontrolę jakości pracy uczniowie wykonują na bie\ąco kierując się pytaniami przewodnimi
podanymi powy\ej w tekście.
Najpierw sprawdzają jakość przeprowadzonych obserwacji w oparciu o zapisy w ksią\ce
pasiecznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Wyniki oceny stanu biologicznego rodziny pszczelej wpisujÄ… do formularza  Arkusz oceny
rodziny pszczelej .
Następnie wymieniają się w zespołach  Arkuszami oceny rodziny pszczelej  i analizują
wyniki oceny jakości przeprowadzonych obserwacji rodzin pszczelich i ewentualnie dokonują
korekty.
Faza ostatnia jest wspólną pracą całej grupy i nauczyciela.
VI. Analiza przebiegu pracy (~20 min.).
W tej fazie nale\y odpowiedzieć na pytanie:
 Co bym zrobił inaczej, lepiej, gdybym wykonywał(a) zadanie jeszcze raz?
Analizują cały przebieg pracy pod kątem polepszenia jakości obserwacji rodzin pszczelich
w nastroju rojowym, skrócenia czasu pracy, lepszej organizacji (pod kierunkiem nauczyciela).
Je\eli poprawki są znaczne - nale\y cały proces przeprowadzić od początku.
Wypełniają  Kartę samooceny .
Uwaga!
Ocena pracy zostanie dokonana przez nauczyciela w oparciu o:
-  Arkusz oceny rodziny pszczelej .
-  Arkusz obserwacji ucznia .
Zakończenie zajęć
- przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swojÄ… grupÄ™. Charakteryzuje
dany czynnik wywołujący nastrój rojowy,
- uczniowie dyskutują na forum grupy na temat wyjścia roju z macierzaka.
Praca domowa
Opracuj harmonogram wyjścia roi wiedząc, \e matka pierwszą miseczkę rojową zaczerwiła
10 maja.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- nauczyciel ocenia metodÄ… obserwacji indywidualnie ucznia i grupÄ™, na bie\Ä…co podczas
dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Rodzina pszczela i jej gniazdo
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznawanie gniazd ró\nych gatunków pszczół.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy, rysunki i przezrocza gniazd ró\nych
gatunków pszczół.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę
gniazd poszczególnych gatunków pszczół.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć foliogramy, rysunki i przezrocza gniazd ró\nych gatunków pszczół,
2) narysować gniazda poszczególnych gatunków pszczół,
3) określić dla ka\dego gatunku pszczół charakterystyczne cechy w budowie, które nale\y
wpisać w tabeli,
Lp. Gatunek pszczoły Liczba plastrów Miejsce zakładania Sposób mocowania plastra
gniazd
1. Pszczoła miodna
2. Pszczoła wschodnia
3. Pszczoła olbrzymia
4. Pszczoła skalista
5. Pszczoła karłowata
6. Pszczoła buszu
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy,
- rysunki i przezrocza gniazd ró\nych gatunków pszczół,
- rzutnik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Rozpoznawanie komórek pszczelich.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować plaster: pszczeli, trutowy, dziewiczy, jasnobrązowy,
ciemny o nieprześwitującym dnie, z matecznikami rojowymi, ratunkowymi, miseczką
matecznikową, mateczniki przed wygryzieniem, mateczniki wygryzione i zgryzione, węzę.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na funkcje
i wymiary poszczególnych komórek pszczelich.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć plastry pszczele z komórkami dla robotnic oraz plastry trutowe, mateczniki,
zwracając uwagę na kształt dna komórki,
2) zmierzyć wielkość 10 komórek kolejno na plastrze trutowym i na plastrze pszczelim
i obliczyć średni wymiar 1 komórki (średnicy). Uzyskane dane zapisać,
3) narysować dno komórki,
4) policzyć komórki przypadajÄ…ce na 1 dm² plastra pszczelego i na 1 dm² plastra trutowego,
wyniki zapisać,
5) obejrzeć i narysować mateczniki ratunkowe, mateczniki rojowe oraz mateczniki z cichej
wymiany z uwzględnieniem ich usytuowania na plastrze oraz zwrócić uwagę na ich
liczbÄ™,
6) obejrzeć i narysować matecznik: niewygryziony, wygryziony oraz zgryziony,
7) obejrzeć i krótko opisać wygląd plastra dziewiczego, brązowego i ciemnego starego,
8) zmierzyć średnicę komórki w plastrze pszczelim dziewiczym i plastrze starym ciemnym
(średnia z 5 komórek na ka\dym plastrze), wyniki zapisać,
9) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- wycinek (o powierzchni minimum 1 dm²) plastra pszczelego, trutowego i wÄ™zy,
- plaster dziewiczy, jasnobrązowy i ciemny o nieprześwitujących dnach komórek,
z matecznikami rojowymi, ratunkowymi i miseczkÄ… matecznikowÄ…,
- mateczniki przed wygryzieniem,
- mateczniki wygryzione i zgryzione,
- igły preparacyjne,
- linijka,
- suwmiarka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Postacie pszczół i ich funkcje w rodzinie
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozró\nianie postaci pszczół.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym trzy postacie
pszczół (robotnice, trutnia i matkę pszczelą).
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę
morfologiczną poszczególnych osobników.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) umieścić na wspólnej płytce woskowej trzy postacie pszczół (matkę, robotnicę, trutnia),
2) przebić szpilkami tułowia owadów od strony grzbietowej,
3) ustawić płytkę wraz z pszczołami na stoliku mikroskopu stereoskopowego i oglądać
w świetle odbitym pod małym powiększeniem mikroskopu,
4) porównać wielkość, proporcję długości do szerokości ciała oraz długość skrzydeł matki,
robotnicy i trutnia,
5) narysować trzy postacie pszczół, zachowując na rysunku proporcje długości i szerokości
ciała oraz rozmiary skrzydeł,
6) nanieść obok rysunku skalę wielkości,
7) objaśnić rysunek.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zakonserwowane lub świe\e trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),
- mikroskop stereoskopowy,
- szpilki entomologiczne,
- płytka woskowa.
Ćwiczenie 2
Porównanie wyglądu zewnętrznego matki pszczelej, robotnicy i trutnia na podstawie
głowy i odnó\y.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować pod mikroskopem stereoskopowym głowy i odnó\a
trzech postaci pszczół (robotnicy, trutnia i matki pszczelej).
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na budowę
morfologiczną głowy i odnó\y poszczególnych osobników pszczół.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uło\yć oderwane głowy (matki, robotnicy i trutnia) na szkiełku przedmiotowym,
2) obserwować za pomocą małego powiększenia mikroskopu stereoskopowego w świetle
odbitym,
3) narysować głowy: matki, robotnicy i trutnia, zaznaczając zaobserwowane szczegóły
budowy (wielkość oczu zło\onych, poło\enie przyoczek, umiejscowienie czułków oraz
narządy gębowe),
4) oderwać z jednej strony ciała odnó\a matce, robotnicy i trutniowi,
5) uło\yć oddzielnie na szkiełku przedmiotowym,
6) opisać szkiełka z odnó\ami uło\onymi w kolejności wypreparowania, od I do III (matka,
robotnica, truteń),
7) zwrócić szczególną uwagę na odnó\a robotnicy,
8) porównać nogi I, II i III pary robotnicy z nogami matki i trutnia,
9) narysować fragmenty nóg wyró\niające się odmiennością budowy (aparat do czyszczenia
czułków, ostroga, koszyczek, szczoteczki),
10) opisać rysunek,
11) objaśnić rysunki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- zakonserwowane lub świe\e trzy postacie pszczół (robotnica, truteń, matka pszczela),
- mikroskop stereoskopowy,
- szkiełka przedmiotowe,
- pęsety.
Ćwiczenie 3
Rozpoznawanie pszczół karmicielek, stra\niczek i zbieraczek.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na pracę pszczół w ró\nych miejscach, np. na
plastrze, wylotku, kwiatach, poidle, itp.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie
się pszczół w ró\nych miejscach.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć ulik obserwacyjny ustawiony na pasieczysku,
2) obserwować zachowanie matki przez okres 20 minut. Policzyć pszczoły tworzące świtę
matki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
3) narysować matkę pszczelą wraz ze świtą,
4) obserwować jedną komórkę z odkrytym czerwiem przez 30 minut, zaznaczając jej
poło\enie ołówkiem woskowym na szybie ulika obserwacyjnego,
5) policzyć ile razy larwa będzie odwiedzana przez pszczoły karmicielki,
6) obserwować oczko i mostek wylotowy ula przez okres 10 minut. Zwróć uwagę na
kontakt pszczół powracających do ula z pszczołami przebywającymi na mostku lub
oczku ula,
7) obserwować pszczoły na kwiatach i poidle. Zwróć uwagę jak wygląda praca pszczół
zbierających nektar, wodę a jak pyłek,
8) przedstawić spostrze\enia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
 ulik obserwacyjny z rodzinÄ… pszczelÄ… umieszczony na pasieczysku,
 ołówek woskowy,
 poidło,
 poletka z roślinami miododajnymi i pyłkodajnymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.3. Porozumiewanie się pszczół
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zale\ności od poło\enia
słońca.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie
się powracających pszczół w gniezdzie.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2) ustawić przed ulikiem obserwacyjnym w odległości 10 metrów talerz z syropem,
3) oznakować o godzinie 8.00 pszczoły pobierające syrop czerwonym markerem,
4) obserwować mostek wylotowy ulika obserwacyjnego do momentu pojawienia się
pierwszej oznaczonej pszczoły,
5) śledzić drogę oznaczonej pszczoły na plaster,
6) obserwować zachowanie oznaczonej pszczoły na plastrze oraz pszczół w jej sąsiedztwie,
7) sporządzić rysunek przedstawiający zachowanie oznaczonej pszczoły względem komórek
i zachowaniu się pszczół w sąsiedztwie,
8) oznakować o godzinie 14.00 pszczoły pobierające syrop markerem \ółtym,
9) wykonać polecenia od punktu 4 do 7,
10) objaśnić rysunek.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 dyskusja,
 metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- produkty do sporzÄ…dzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),
- ulik obserwacyjny z rodzinÄ… pszczelÄ… na pasieczysku,
- talerzyk deserowy,
- czerwony i \ółty marker (bezwonny).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Rozpoznawanie tańców wykonywanych przez pszczoły w zale\ności od oddalenia
po\ytku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować w uliku obserwacyjnym na plastrze rodzaj
wykonywanego tańca w zale\ności od odległości po\ytku od ula.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na zachowanie
się powracających pszczół w gniezdzie.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) sporządzić syrop z 0,5 kg cukru i 1 l wody,
2) ustawić za ulikiem obserwacyjnym w odległościach 20 i 300 metrów talerzyki z syropem,
3) oznakować pszczoły pobierające syrop z talerzyka oddalonego 20 m białym markerem
oraz czerwonym markerem pszczoły na talerzyku oddalonym 300 m,
4) obserwować mostek wylotowy ulika obserwacyjnego do momentu pojawienia się
pierwszych oznaczonych pszczół,
5) śledzić drogę oznaczonych pszczół na plaster,
6) obserwować zachowanie oznaczonych pszczół na plastrze oraz pszczół w ich sąsiedztwie,
7) sporządzić rysunek przedstawiający zachowanie oznaczonych pszczół względem
komórek i zachowanie się pszczół w sąsiedztwie,
8) objaśnić rysunek.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 dyskusja,
 ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
 produkty do sporzÄ…dzenia syropu (0,5 kg cukru i 1 l wody),
 ulik obserwacyjny z rodzinÄ… pszczelÄ… na pasieczysku,
 talerzyki deserowe,
 biały i czerwony marker (bezwonny).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. śycie rodziny pszczelej w ciągu roku
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ocenianie stanu rodziny pszczelej po zimowli.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki przeprowadzania przeglądów rodzin
pszczelich.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny
po zimowli.
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeprowadzić przeglÄ…d gdy temperatura otoczenia wynosi 10 12°C a pszczoÅ‚y dokonujÄ…
oblotu,
2) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
3) określić i zanotować warunki pogodowe podczas przeglądu: zachmurzenie, temperatura
powietrza,
4) określić intensywność lotów pszczół, licząc pszczoły powracające do ula w ciągu
1 minuty,
5) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:
a) powierzchniÄ™ pokarmu (dm²),
b) powierzchniÄ™ czerwiu (dm²),
c) obecność jaj,
d) ocenę plastrów (czyste czy zabrudzone kałem),
6) dokonać oględzin dna ula:
a) ocenić liczbę pszczół padłych,
b) określić po odsklepach na dennicy miejsce usytuowania kłębu,
c) zwrócić uwagę na ślady kału na dnie, szczególnie w okolicy otworu wylotowego,
7) narysować usytuowanie kłębu zimujących rodzin,
8) zanotować zdobyte informacje,
9) opisać stan rodziny pszczelej po zimowli.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 dyskusja,
 zajęcia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 rodzina pszczela,
 dłuto pasieczne,
 podkurzacz,
 strój pasieczny,
 termometr,
 szczoteczka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 2
Rozpoznawanie nastroju rojowego w rodzinie pszczelej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na warunki sprzyjające wystąpieniu nastroju
rojowemu w gniezdzie pszczelim.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na stan rodziny
w nastroju rojowym: obecność mateczników rojowych, powierzchnię czerwiu krytego
i otwartego, obecność i jakość matki, ilość i miejsce przebywania trutni,
Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3 4-osobowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpalić podkurzacz i wprowadzić przez wylot 4 kłęby dymu,
2) wyjąć kolejno plastry z gniazda rodziny pszczelej, zwracając szczególną uwagę na:
a) obecność mateczników rojowych,
b) powierzchniÄ™ czerwiu krytego i otwartego,
c) obecność i jakość matki,
d) ilość i miejsce przebywania trutni,
3) narysować usytuowanie mateczników rojowych na plastrze,
4) zanotować zdobyte informacje,
5) scharakteryzować rodzinę w nastroju rojowym.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- pogadanka,
- zajęcia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 rodzina pszczela w nastroju rojowym,
 dłuto pasieczne,
 podkurzacz,
 strój pasieczny,
 szczoteczka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
6. EWALUACJA OSIGNIĆ UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Rozpoznawanie stanów
biologicznych rodziny pszczelej
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 7, 9, 10, 13, 14, 15, 17, 19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 5, 6, 8, 11, 12, 16, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\dą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. a, 4. d, 5. d, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,
12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. a, 17. c, 18. b, 19. b, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz
1 Rozró\nić naturalne roje B P c
2 Rozró\nić postacie pszczół A P b
3 Zdefiniować pojęcie czerwiu A P a
Wskazać okoliczności pojawiania się
4 C PP d
nowych matek
Scharakteryzować przyczyny zwartego
5 C PP d
czerwiu na plastrze
Scharakteryzować stan osierocenia
6 C PP a
rodziny pszczelej
Określić długość trwania lotu
7 B P b
orientacyjnego matki pszczelej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Uzasadnić termin zatracania
8 C PP b
pobudliwości płciowej przez matkę
Rozpoznać czynność wykonywaną
9 A P a
przez matkÄ™ pszczelÄ…
Określić ilość wytwarzanej substancji
10 B P c
matecznej przez matki pszczele
Scharakteryzować czynniki
11 wpływające na ilość trutni w rodzinie C PP a
pszczelej
Wskazać porę wykonywania
12 C PP b
pierwszego lotu przez trutnie
Rozró\nić larwy pszczele na podstawie
13 B P a
otrzymywanego pokarmu
14 Zdefiniować pojęcie przegra A P a
15 Rozró\nić prace pszczół ulowych B P c
Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
16 C PP a
wykonywanego tańca przez pszczołę
Rozpoznać gniazda ró\nych gatunków
17 A P c
pszczół
Stwierdzić symptomy zbli\ającego się
18 C PP b
nastroju rojowego
19 Zidentyfikować rodziny pszczele A P b
Opisać stan biologiczny rodziny
20 B P a
pszczelej w okresie bezpo\ytkowym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\nie instrukcjÄ™.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do ka\dego zadania dołączone są 4 mo\liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\ jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1
1. Działające przez dłu\szy czas nie sprzyjające warunki środowiska są powodem wyjścia
roju
a) pierwaka.
b) śpiewaka.
c) nędzaka.
d) zbiorowego.
2. Rysunek przedstawia
a) matkÄ™ pszczelÄ….
b) trutnia.
c) pszczołę robotnicę.
d) trutówkę.
3. Czerwiem określamy
a) wszystkie stadia rozwoju pszczół, łącznie z jajami.
b) wszystkie stadia rozwoju pszczół bez jaj.
c) niezasklepione stadia rozwojowe pszczół.
d) zasklepione stadia rozwojowe pszczół.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4. Nowa młoda matka nie pojawi się, gdy
a) pszczoły chcą się roić
b) zginie stara matka.
c) pszczoły chcą wymienić matkę.
d) strutnieje stara matka.
5. Czerw pszczeli zwarty i równomiernie koliście rozło\ony na plastrze jest dowodem, \e
w rodzinie jest
a) matka trutowa.
b) ułomna matka pszczela.
c) znajdują się trutówki anatomiczne.
d) znajduje siÄ™ normalna, zdrowa matka.
6. W stanie osierocenia rodziny pszczelej pojawiÄ… siÄ™
a) trutówki fizjologiczne.
b) matka trutowa.
c) matka ratunkowa.
d) matka z cichej wymiany.
7. Pierwszy lot matki pszczelej jest lotem orientacyjnym. Matka wylatuje na niewielkÄ…
odległość, lata dookoła i zapoznaje się z poło\eniem ula. Loty orientacyjne trwają
a) 5 15 minut.
b) 20 30 minut.
c) 35 45 minut.
d) 50 70 minut.
8. Matka nieunasieniona zatraca pobudliwość płciową i zaczyna składać jaja niezapłodnione
po
a) 2 tygodniach.
b) 4 tygodniach.
c) 6 tygodniach.
d) 8 tygodniach.
9. Matka oznaczona literÄ… b zajmuje siÄ™
a) sprawdzeniem komórki.
b) szlifowaniem komórki.
c) pobieraniem miodu.
d) składaniem jaja.
10. U matki powy\ej 3 lat ilość substancji matecznej jej maleje do
a) 88%.
b) 75%.
c) 65%.
d) 55%.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
11. Liczba trutni w rodzinach zale\y od
a) liczby komórek trutowych.
b) tegorocznych matek pszczelich.
c) słabych rodzin pszczelich.
d) ilości zapasu pokarmu.
12. Po jakim czasie od wygryzienia trutnie po raz pierwszy opuszczajÄ… gniazdo
a) po 5 dniach.
b) po tygodniu.
c) po 10 dniach.
d) po dwóch tygodniach.
13. Karmicielki karmiÄ… mleczkiem pszczelim larwy
a) 3 dniowe.
b) 4 dniowe
c) 5 dniowe.
d) 6 dniowe.
14. Przegra to
a) pierwszy lot w \yciu pszczoły.
b) pierwszy wiosenny oblot pszczół.
c) pierwszy lot trutnia.
d) lot orientacyjny matki pszczelej.
15. Ostatnią pracą pszczoły ulowej jest
a) przynoszenie kitu.
b) zbiór pyłku.
c) obrona gniazda.
d) budowa plastrów.
16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec
a) okrÄ™\ny.
b) sierpowaty.
c) rojowy.
d) alarmowy.
17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły
a) miodnej.
b) wschodniej.
c) olbrzymiej.
d) karłowatej.
18. Pojawienie siÄ™ wiosnÄ… czerwiu trutowego jest pierwszym przejawem
a) nastroju do wypacania wosku.
b) dojrzałości biologicznej rodziny pszczelej.
c) pobielania plastrów.
d) pojawienia się trutówek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
19. Pień, z którego wyszedł rój, nazywa się
a) pierwakiem.
b) macierzakiem.
c) dru\akiem.
d) pierwakiem śpiewakiem.
20. Charakterystycznym objawem okresu bezpo\ytkowego jest
a) rabunek.
b) przegra.
c) rójka.
d) budowa plastrów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Rozpoznawanie stanów
biologicznych rodziny pszczelej
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 17, 19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 5, 6, 9, 11, 15, 16, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\dą prawidłową odpowiedz uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. b, 9. a, 10. d, 11. c,
12. a, 13. b, 14. c, 15. d, 16. , 17. d, 18. c, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz
Zdefiniować pojęcie czerwienie matki
1 B P a
pszczelej
2 Rozró\nić postacie pszczół A P c
3 Rozpoznać czerw rozstrzelony A P b
Określić czas pojawienia się trutówek
4 C PP c
w rodzinie pszczelej
Wskazać okoliczności pojawiania się
5 C PP a
trutówek anatomicznych
Scharakteryzować stan osierocenia
6 C PP d
rodziny pszczelej
7 Zdefiniować pojęcie polietyzmu A P a
Rozpoznać prace wykonywane przez
8 B P b
pszczoły robotnice
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Scharakteryzować kopulacje matki
9 C PP a
i trutnia
10 Zdefiniować pojęcie pory rojowej A P d
Opisać wygląd zewnętrzny pszczół
11 C PP c
rabujÄ…cych
Określić porę wyjścia pierwszego roju
12 A P a
z młodą matką
Rozró\nić larwy na podstawie
13 B P d
otrzymywanego pokarmu
14 Rozró\nić pszczoły ulowe A P c
Obliczyć ró\nicę między temperaturą
15 C PP d
na zewnętrz ula a wewnętrz kłębu
Odczytać na podstawie rysunku rodzaj
16 C PP b
wykonywanego tańca przez pszczołę
Rozpoznać gniazda ró\nych gatunków
17 A P d
pszczół
Scharakteryzować czynniki
18 wpływające na dobrą zimowlę pszczół C PP c
robotnic
19 Rozró\nić nazwy rodzin pszczelich A P a
Określić miejsce składowania miodu
20 B P d
w gniezdzie pszczelim
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
7. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
8. Przygotuj odpowiednią ilość testów.
9. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
10. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
11. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
12. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
9. Przeczytaj uwa\nie instrukcjÄ™.
10. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
11. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
12. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
13. Test zawiera 20 zadań. Do ka\dego zadania dołączone są 4 mo\liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
14. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
15. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\ jego rozwiązanie
na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
16. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH NR 2
1. Czerwienie matki to
a) składanie jaj.
b) lot godowy.
c) lot orientacyjny.
d) kopulacja z trutniem.
2. Na rysunku przedstawiono
a) matkÄ™ pszczelÄ….
b) trutnia.
c) pszczołę robotnicę.
d) trutówkę.
3. Czerw rozmieszczony na plastrze tak, \e między nim znajduje się du\o komórek pustych
to
a) otwarty.
b) rozstrzelony.
c) garbaty.
d) mieszany.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4. Czas od zabrania matki pszczelej do rozpoczęcia składania jaj przez trutówki u pszczół
ras europejskich wynosi
a) 5 10 dni.
b) 11 20 dni.
c) 22 30 dni.
d) 31 40 dni
5. Najwięcej trutówek anatomicznych pojawia się w rodzinie
a) przed rójką.
b) z ułomną matką pszczelą.
c) osieroconej.
d) gdy jest rabowana.
6. Osieroceniem rodziny pszczelej określamy taki stan, gdy brak jest matki pszczelej i
a) trutówek.
b) trutni.
c) czerwiu krytego.
d) czerwiu otwartego.
7. Podział pracy wśród pszczół robotnic nazywamy
a) polietyzm.
b) polimorfizm.
c) poligenizm.
d) polimeryzm.
8. Praca polegająca na powlekaniu przez robotnice wewnętrznych ścian plastra śliną i kitem
to
a) pobielanie.
b) polerowanie.
c) osuszanie.
d) oczyszczanie.
9. Rysunek przedstawia
a) kopulacjÄ™ matki z trutniem.
b) walkÄ™ matek pszczelich.
c) walkę pszczół rabujących.
d) usuwanie trutnia z gniazda.
10. Okres, w którym w pasiece występują rójki nazywamy
a) nastrojem rojowym.
b) skłonność do ucieczek.
c) naturalnym podziałem rodziny.
d) porÄ… rojowÄ…
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
11. Pszczoły te odró\niają się od innych pszczół ciemniejszym, błyszczącym oskórkiem,
pozbawionym częściowo owłosienia podczas walki z pszczołami broniącymi ula. Opis
dotyczy pszczół
a) stra\niczek.
b) zbieraczek.
c) rabujÄ…cych.
d) woszczarek.
12. Po jakim czasie od wygryzienia matki pszczelej rój opuszcza gniazdo pszczele
a) po 1 dniu.
b) po 2 dniach.
c) po 3 dniach.
d) po 4 dniach.
13. Karmicielki karmią papką miodowo-pyłkową larwy
a) 1 dniowe.
b) 2 dniowe.
c) 3 dniowe.
d) 4 dniowe.
14. Wszystkie pszczoły robotnice zajmujące się pracami w ulu nazywane są ulowymi. Które
z pszczół nie są pszczołami ulowymi
a) woszczarki.
b) stra\niczki.
c) wywiadowczynie.
d) karmicielki.
15. Przy temperaturze zewnÄ™trznej -30°C, ró\nica miÄ™dzy tÄ… temperaturÄ…, a panujÄ…cÄ…
w środku kłębu podczas wychowu czerwiu wyniesie
a) 34,5°C.
b) 50,5°C.
c) 60,5°C.
d) 64,5°C.
16. Pszczoła na rysunku obok wykonuje taniec
a) okrÄ™\ny.
b) sierpowaty.
c) rojowy.
d) alarmowy.
17. Na rysunku przedstawiono gniazdo pszczoły
a) miodnej.
b) wschodniej.
c) olbrzymiej.
d) karłowatej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
18. Czynnikiem przedłu\ającym \ycie robotnicom i pozwalającym przetrwać im zimę jest
a) wypacania wosku.
b) karmienie larw.
c) zjadanie du\ych ilości pyłku.
d) zwiększona obronność stra\niczek.
19. Większość rojów wychodzących z młodymi matkami nazywa się śpiewakami. Który rój
nie jest śpiewakiem
a) pierwak.
b) dru\ak.
c) trzeciak.
d) czwartak.
20. W której części gniazda pszczoły nie składują miodu
a) górnej.
b) tylnej.
c) bocznej.
d) przedniej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Rozpoznawanie stanów biologicznych rodziny pszczelej
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr
Odpowiedz Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
7. LITERATURA
1. Bornus L. (red.): Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Muszyńska J.: Zimowanie pszczół. PWRiL, Warszawa 1989
3. Prabucki J.(red.): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
4. Skowronek W.: Pszczelnictwo. Puławy 2001
Czasopisma:
 Pszczelarstwo
 Pszczelarz Polski
 Pasieka
 PrzeglÄ…d Pszczelarski
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35


Wyszukiwarka