ProwadzÄ…cy: prof. dr hab. Lidia CierpiaÅ‚kowska Kontakt: lcierp@amu.edu.pl Przedmiot: Podstawy pomocy psychologicznej Forma: wykÅ‚ad Rok akademicki: 2013/2014 Semestr: zimowy, 45 godzin Forma zaliczenia: egzamin testowy obejmujÄ…cy wykÅ‚ady i literaturÄ™ obowiÄ…zkowÄ… Cel zajęć: Celem wykÅ‚adów jest prezentacja podstaw stosowania konkretnych rodzajów pomocy psychologicznej, takiej jak: poradnictwo, psychoterapia, coaching i pomoc w kryzysie. Każda z tych form jest scharakteryzowana z perspektywy pomagajÄ…cego i wspomaganego, ze szczególnym uwzglÄ™dnieniem wybranych zjawisk zachodzÄ…cych w relacji pomagania, przebiegu procesu, etapów zmiany i celów oddziaÅ‚ywaÅ„. ZostanÄ… omówione zagadnienia czynników leczÄ…cych i warunków koniecznych do wystÄ…pienia zmiany pod wpÅ‚ywem oddziaÅ‚ywaÅ„ psychologicznych oraz podstawowe umiejÄ™tnoÅ›ci i strategie oddziaÅ‚ywaÅ„ wykorzystywane w różnych typach interwencji psychologicznej. Obok indywidualnej pomocy psychologicznej, sÄ… także omawiane wybrane problemy pracy grupowej, zwÅ‚aszcza tej skoncentrowanej na procesie i wysoce strukturalizowanej. Ponieważ każdy proces pomagania przebiega w relacji miÄ™dzy pomagajÄ…cym i wspomaganym, dlatego przedstawione zostanÄ… zagadnienia jawnych i ukrytych (gry transakcyjne) transakcji wystÄ™pujÄ…cych w oddziaÅ‚ywaniach indywidualnych i grupowych. Tematy wykÅ‚adów WykÅ‚ad 1: yródÅ‚a pomocy psychologicznej jako specjalistycznej formy oddziaÅ‚ywaÅ„ wobec osób zdrowych zaburzeniami psychicznymi żð ZaÅ‚ożenia psychologii zdrowia (modele salutogenetyczne) i psychologii klinicznej (modele patogenentyczne) jako podstawa okreÅ›lania celów i strategii pomocy psychologicznej żð Pomoc psychologiczna w kontekÅ›cie zaÅ‚ożeÅ„ koncepcji psychologicznych o naturze czÅ‚owieka rola teorii psychologicznych i oczekiwaÅ„ spoÅ‚ecznych (modele zdrowia i efektów pomocy psychologicznej) żð Charakterystyka form pomocy psychologicznej: poradnictwo psychologiczne w zakresie optymalizowania rozwoju, psychoterapii, pomocy w kryzysie i coachingu żð Pomoc psychologiczna profesjonalna i nieprofesjonalna WykÅ‚ad 2 Cele pomocy psychologicznej - czynniki i warunki konieczne prowadzÄ…ce do zmiany żð Cele pomocy w Å›wietle psychologicznych koncepcji zmiany żð Klasyfikacje czynników i warunków koniecznych do wystÄ…pienia zmiany w procesie pomagania żð Czynniki leczÄ…ce w poradnictwie oraz terapii indywidualnej i grupowej żð Warunki konieczne do wystÄ…pienia zmiany w procesie pomagania żð Sojusz miÄ™dzy pomagajÄ…cym a wspomaganym, terapeutÄ… a pacjentem jego uwarunkowania i fluktuacje WykÅ‚ad 3 Techniki i umiejÄ™tnoÅ›ci sÅ‚użące pomaganiu żð Przekazy niewerbalne i werbalne co osoba wspomagana sygnalizuje? żð UmiejÄ™tnoÅ›ci konieczne do nawiÄ…zania relacji i prowadzenia terapii: sÅ‚uchanie parafrazowanie, klaryfikowanie, udzielanie informacji zwrotnych, żð UmiejÄ™tnoÅ›ci konieczne do poszerzania wglÄ…du: odzwierciedlanie treÅ›ci komunikatów, uczuć i wzajemnych miÄ™dzy nimi relacji, konfrontacja i interpretacja (poziomy i zasady interpretacji) żð UmiejÄ™tnoÅ›ci ekspresyjne i wspierajÄ…ca WykÅ‚ad 4. Poznawanie sÅ‚użące pomaganiu pomoc bez oporu żð Diagnoza psychologiczna i jej znaczenie w procesie pomagania żð Relacje miÄ™dzy subiektywnie rozpoznawanymi przez osobÄ™ problemami a zobiektywizowanym wynikiem postÄ™powania diagnostycznego żð Typy kontraktów w pomocy indywidualnej i grupowej żð Pomaganie bez oporu wg Enrighta cele i etapy WykÅ‚ad 5 Koncepcje zmiany osobistej modele procesu zmiany żð Modele pomocy paradygmatyczne i transteoretyczne (integracyjne) żð Perspektywa rozwojowa a modele zmiany w wyniku pomagania żð Proces i etapy zmiany wg koncepcji J.O. Prochaski i C.C. DiClemente oraz cele zmiany wg Howarda i Orlinky go żð Warunki przechodzenia przez kolejne etapy zmiany - przyczyny i konsekwencje recykli WykÅ‚ad 6 Psychoterapia indywidualna ogólna charakterystyka szkół terapeutycznych żð Systemy terapeutyczne i ich podstawowe zaÅ‚ożenia żð Behawioryzm i psychoterapia poznawczo-behawioralna co prowadzi do zmiany żð Psychoanaliza i teoria relacji z obiektem co prowadzi do zmiany żð Psychoterapia fenomenologiczno-egzystencjalne co prowadzi do zmiany żð Jakich zmian można siÄ™ spodziewać u osób po oddziaÅ‚ywaniach krótkoterminowych i dÅ‚ugoterminowych WykÅ‚ad 7 Procedury i strategie terapii behawioralno-poznawczej wykorzystywane w podejÅ›ciach integracyjnych żð ZaÅ‚ożenia o ksztaÅ‚towaniu siÄ™ zdrowia i zaburzeÅ„ psychicznych (dysfunkcjonalnych wzorców zachowania, schematów poznawczych) żð Procedury i strategie oparte na warunkowaniu żð Procedury i strategie zmiany schematów poznawczych żð Dlaczego procedury terapii behawioralno-poznawczej wykorzystuje siÄ™ w pomocy psychologicznej WykÅ‚ad 8 Interwencja kryzysowa żð Kryzysy w cyklu życia czÅ‚owieka: normatywne i nienormatywne żð Fazy reakcji kryzysowej i ich konsekwencje żð Koncepcje wsparcia spoÅ‚ecznego jako skutecznej formy pomocy w przezwyciężaniu kryzysu żð Fazy i etapy interwencji kryzysowej żð Formy organizacyjne interwencji kryzysowej WykÅ‚ad 9 Poradnictwo psychologiczne dla par w podejÅ›ciach interakcyjnych żð Pomoc psychologiczna rodzinom i parom partnerskim żð PodejÅ›cie behawioralno-poznawcze żð Analiza transakcyjna typy i przebieg transakcji żð Koncepcje interakcyjne gier transakcyjnych, małżeÅ„skich strategie i procedury pomocy psychologicznej w przerywaniu destrukcyjnych gier transakcyjnych WykÅ‚ad 10 Praca z grupÄ… forma dyrektywna, strukturalizowana żð Formy pracy psychologicznej w grupie żð Cele i zadania grup ogólnorozwojowych, szkoleniowych, psychoedukacyjnych, żð terapeutycznych żð Typy pracy z grupÄ…: strukturalizacja i praca na procesie żð Charakterystyka pracy z grupÄ… w formie strukturalizowanej na przykÅ‚adzie grup psychoedukacyjnych WykÅ‚ad 11 Praca z grupÄ… forma nie dyrektywna, skoncentrowana na procesie żð Proces i zjawiska w terapii grupowej nie dyrektywnej żð Zjawiska i procesy zachodzÄ…ce w procesie grupowym żð Role i pozycje grupowe żð DziaÅ‚anie czynnika leczÄ…cego w postaci korekacyjnego doÅ›wiadczenie rodziny pierwotnej WykÅ‚ad 12 WartoÅ›ci a pomoc psychologiczna etyka pomagania żð pomaganie psychologiczne w Å›wietle przepisów prawnych, przepisów różnych stowarzyszeÅ„ i korporacji zawodowych żð standardy etyczno-zawodowe w postÄ™powaniu diagnostycznym i kontakcie sÅ‚użącym pomaganiu żð spoÅ‚eczno-kulturowe uwarunkowania pomocy psychologicznej Literatura obowiÄ…zkowa: Corey, G. (2001). Teoria i praktyka poradnictwa i psychoterapii (r. 11). PoznaÅ„: Zysk i Sp. Wydawnictwo. Kubacka-Jasiecka, D. (2005). Interwencja kryzysowa (r. 12.) W: H. SÄ™k (red.). Psychologia kliniczna (t. 2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Prochaska, J.O., Norcross, J.C. (2006). Systemy terapeutyczne. Analiza transteoretyczna (r. 1, 14 i 15). Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP. Okun, F. B. (2002). Skuteczna pomoc psychologiczna (r. 2-4, 7-8). Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP. Tryjarska, B. (2006) Psychoterapia grupowa W: L. Grzesiuk (red.) Psychoterpia. Praktyka. PodrÄ™cznik akademicki (t. II; r. 3, 4). Warszawa: ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury Literatura nieobowiÄ…zkowa, uzupeÅ‚niajÄ…ca CierpiaÅ‚kowska, L. (2008). Relacja i przymierze terapeutyczne a efektywność psychoterapii. W: J. BrzeziÅ„ski, L. CierpiaÅ‚kowska (red.), Psychologia zdrowia i kliniczna. Problemy diagnozy, teorii i praktyki. GdaÅ„sk: GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne. Egan, G (2000). Kompetentne pomaganie. Model pomocy oparty na procesie rozwiÄ…zywania problemów. PoznaÅ„: Zysk i S-ka Wydawnictwo. Fajkowska-Stanik, M., K. Drat-Ruszczak, K., M. MarszaÅ‚-WiÅ›niewska, M. (red.). (2003). PuÅ‚apki metodologiczne w badaniach empirycznych z zakresu psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Academica SzkoÅ‚y Wyższej Psychologii SpoÅ‚ecznej. Heaton, J.A. (2003). Podstawy umiejÄ™tnoÅ›ci terapeutycznych. GdaÅ„sk: GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne. Kottler, J.A. (2001). Skuteczny terapeuta. GdaÅ„sk: GdaÅ„skie Wydawnictwo Psychologiczne. Mellibruda, J. (2011). Siedem Å›cieżek integracji psychoterapii. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia. Marcus, E. (1993). Tworzenie kontraktu terapeutycznego. Pomaganie bez oporu wg Enrighta. W: J. Santorski (red.), ABC psychologicznej pomocy (s. 27-31). Warszawa: Wydawnictwo J. Santorski. Murgatroyd, S. (2000). Poradnictwo i pomoc. PoznaÅ„: Zysk i S-ka Wydawnictwo. Yalom, I., Leszcz, M. (2006). Psychoterapia grupowa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UJ.