Planowanie.
Konspekt zajęć
Metodyka edukacji plastycznej
dr Jakub Jerzy Czarkowski
Treści zajęć
" Rola i znaczenie planowania
dydaktycznego
" Planowanie tematyczne
" Planowanie problemowe
" Konstruowanie scenariusza
dydaktycznego
Zasady przydatne przy planowaniu
Służące wiedzy i rozwojowi Służące budowaniu
poznawczemu i twórczemu zainteresowania i porządku
" Zasada logicznego " Zasada tępa i
ciągu: dynamiki:
" Zasada efektywności " Zasada stałych
i efektowności: elementów:
" Zasada nowych " Zasada
elementów: aktywizowania
uczniów:
Zasady służące wiedzy i rozwojowi
poznawczemu i twórczemu
" Zasada logicznego ciągu:
elementy zajęć i lekcji powinny mieć swoją logikę i realizować
program.
" Zasada efektywności i efektowności:
należy dbać o to by zajęcia były efektowne i aby dzieci
zdobywały na nich nowa wiedze i umiejętności.
" Zasada nowych elementów:
każde zajęcia powinny przynieść dzieciom coś nowego, nowa
wiedze, nową technikę plastyczna, nową zabawę.
Zasady służące budowaniu
zainteresowania i porządku.
" Zasada tępa i dynamiki:
wszystko na zajęciach musi mieć swój czas.
" Zasada stałych elementów:
dobrze jest gdy na zajęciach są pewne stałe
elementy, rytuały itp.
" Zasada aktywizowania uczniów:
ważnym jest by uczniowie podejmowali aktywność
zarówno twórczą jak i poznawczą.
Planowanie tematyczne
Należy jednak zadać
" Jednymi z najczęściej
sobie pytanie, co
wykorzystywanych
zrobić, aby taka
sposobów
właśnie tematyka nie
planowania jest
była banalna i nudna,
tworzenie cykli zajęć
a wręcz przeciwnie,
tematycznych np.
stała się pretekstem
do twórczych
zawody, pory roku
poszukiwań w
itp.
zakresie plastyki.
Planowanie tematyczne
" Jednymi z najczęściej wykorzystywanych
tematów na zajęciach plastyki są te
związane z porami roku.
Propozycja
zajęć cyklicznych dla dzieci w klasie II
Główne założenia (problemy):
1. Treści kształcenia ukierunkowane są na rozwój pojęć plastycznych
takich jak: barwa, kształt, linia, faktura oraz na rozwój wyobraz
ni
dziecka.
2. Materiał dydaktyczny: dzieło sztuki, literatura oraz obserwacja
środowiska naturalnego, kształtuje umiejętności w zakresie
percepcji.
3. Zastosowane (w technikach) środki wypowiedzi plastycznej
wspierają kreatywność i umiejętność twórczego myślenia.
4. Zastosowane przez nauczyciela metody aktywizujące prowadzą do
rozwoju wyobraz
ni, kreatywności i indywidualnej wizji
rzeczywistości, oryginalności oraz wspierają rozwój w zakresie
rozumienia pojęć plastycznych.
fragment
Mroz
ne 1. Krzyżówka 1. Powitanie.
malowanie (hasło ZIMA). 2. Wspólne rozwiązanie krzyżówki
2. Obrazy: 3. Pogadanka nt. zimy: czym
J. Fałat: Pejzaż charakteryzuje się pogoda zimą, jakie
zimowy z kolory dominują w tej porze roku?
Bystrej 4. Prezentacja obrazów:
J. Chełmoński: 5. Analiza ich treści:
Zachód słońca 6. Praca plastyczna: Mroz
ne malowanie:
zimą przedstawienie na niebieskich lub
granatowych kartkach zimowego
krajobrazu za pomocą kleju
nakładanego palcami  następnie
posypywanego kaszą manną.
7. Wystawa i omówienie prac.
fragment
Zabawy 1. Wiersze: 1. Powitanie i zaproszenie dzieci do koła w
na śniegu B.S. Kossuth: celu wysłuchania wierszy pt.: Hej, na
Hej, sanki i Ślizgajmy się. Wypowiedzi dzieci
na sanki dotyczące treści wiersza.
H. A
ochocka: 2. Pogadanka nt. zabaw na śniegu:
Ślizgajmy się 3. rodzaje zabaw zimowych,zachowanie
2. Muzyka: bezpieczeństwa podczas zabaw na
piosenka pt. śniegu.
Biały 4. Zabawa ruchowo naśladowcza do
walczyk, sł. treści piosenki pt. Biały walczyk i
M. Kownacka wypowiedzi dzieci nt. jej treści.
5. Praca plastyczna: zabawy na śniegu.
Technika: collage.
6. Wystawa i omówienie prac.
fragment
Zabawy 1. Wiersze: 1. Powitanie.
na śniegu B.S. Kossuth: 2. Rozmowa nt. minionych wakacji.
Hej, 3. Wysłuchanie opowiadania pt. Letnia
na sanki przygoda. Rozmowa o treści
H. A
ochocka: opowiadania.
Ślizgajmy się 4. Pogadanka nt. pogody latem i rodzajów
2. Muzyka: kolorów ciepłych i zimnych.
piosenka pt. 5. Prezentacja obrazu pt. Burza:
Biały 6. Praca plastyczna: przedstawienie nieba
walczyk, sł. bezchmurnego lub zachmurzonego
M. Kownacka latem. Technika: malowanie farbami
akwarelowymi.
7. Wystawa i omówienie prac. Wspólny
podział prac ze względu na tonację
barw ciepłych i barw zimnych.
Planowanie problemowe
" Innym sposobem projektowania zadań jest
układ problemowy, w którym zajęcia łączy
jakiś cel nadrzędny - problem.
Przykładowy cykl Emocje
" Dla cyklu  Emocje właśnie one i ich przeżywanie
są problemem wiążącym.
" Realizacja cyklu ma również za zadanie poprzez
edukację plastyczną wspieranie rozwoju
emocjonalnego
" Tematy kompleksowe zostały podzielone na 4
kategorie związane z emocjami, Są to:
 miłość;
 radość i zadowolenie;
 smutek i żal
 strach.
fragment
Mój strach 1. Wiersz M. 1. Słuchanie wiersza  wypowiedzi
przed& Konopnickiej uczniów na temat wysłuchanego tekstu.
pt. Stefek 2. Rozmowa na temat uczuć Stefka po
Burczymucha zobaczeniu polnej myszki.
2. Obraz J. 3. Przedstawienie dzieciom reprodukcji
Chełmońskie 4. obrazu i jego analiza.
go pt. Napad 5. Zabawa ruchowa.
wilków. 6. Wykonanie pracy plastycznej pt. Czego
się boję? farbami plakatowymi.
7. Prezentacja i omówienie wykonanych
prac.
fragment
Strach 1. Opowiadanie 1. Słuchanie fragmentów opowiadania.
w P. Bourgeois pt. 2. Dyskusja na temat: Dlaczego boimy
ciemnościach Franklin boi się się ciemności?
ciemności. 3. Technika twórczego myślenia: Ciem-
2. Obraz L. de 4. ność jest&
Laveaux 5. Przedstawienie dzieciom reprodukcji
pt. Przestrach. obrazu i jego analiza.
6. Praca plastyczna pt. Czy trzeba bać
się ciemności? Technika: collage.
Scenariusz zajęć plastycznych powinien
zawierać następujące elementy:
" cele główne
" zagadnienia plastyczne do zrealizowania
" cele operacyjne
" temat zajęć
" z
ródła inspiracji;
" struktury dydaktyczne;
" metody pracy;
" formy pracy;
" technika;
" materiały i narzędzia :
" przebieg zajęć.
Scenariusz zajęć plastycznych powinien
zawierać następujące elementy:
" cele główne (skupione wokół rozwijania naturalnych
mechanizmów twórczości plastycznej oraz przygotowania do
świadomego uczestnictwa w kulturze);
" zagadnienia plastyczne do zrealizowania
(treści kształcenia) w zakresie:
 percepcji sztuki,
 ekspresji przez sztukę,
 recepcji sztuki;
" cele operacyjne
(wynikające z treści, zakładane osiągnięcia ucznia);
" temat zajęć (inspirujący, otwarty o dużym stopniu
refleksyjności); miejsca przeprowadzenia
Scenariusz zajęć plastycznych powinien
zawierać następujące elementy:
" z
ródła inspiracji (środowisko naturalne, literatura, muzyka,
sztuki plastyczne);
" struktury dydaktyczne (środki dydaktyczne);
" metody pracy (waloryzacyjne: impresyjna i ekspresyjna);
" formy pracy (indywidualna, grupowa, zbiorowa);
" technika (techniki plastyczne, wykorzystanie nowych
technologii);
" materiały i narzędzia (zależne od zastosowanej techniki):
" przebieg zajęć (zrównoważone zaplanowanie czasowe, czas na
wszystkie elementu lekcji: wstęp  wprowadzenie, działania
plastyczne, podsumowanie).
Mój strach przed&
1. cele główne Rozwijanie sprawności percepcyjnej i
twórczego myślenia w zakresie barw, wprowadzenie
pojęcia: kompozycja dynamiczna
2. zagadnienia plastyczne do zrealizowania / cele
operacyjne
dokonują analizy wybranego dzieła sztuki,
dokonują analizy tekstu literackiego, potrafią rozpoznać
kompozycje dynamiczną,
wykorzystują zdobyte informacji we własnej działalności
twórczej ze szczególnym uwzględnieniem kompozycji
dynamicznej
3. Technika Colage
Mój strach przed&
4. Przebieg zajęć.
1. Słuchanie wiersza  wypowiedzi uczniów na temat
wysłuchanego tekstu.
Wiersz M. Konopnickiej pt. Stefek Burczymucha
2. Rozmowa na temat uczuć Stefka po zobaczeniu polnej
myszki.
3. Przedstawienie dzieciom reprodukcji obrazu i jego analiza.
Obraz J. Chełmońskiego pt. Napad wilków.
4. Zabawa ruchowa.
5. Wykonanie pracy plastycznej pt. Czego się boję? farbami
plakatowymi.
6. Prezentacja i omówienie wykonanych prac.
Napad Wilków  J. Chełmoński
Napad Wilków  J. Chełmoński
Napad Wilków  J. Chełmoński
fragment
O większego trudno zucha, - Tygrys, tato! Tygrys! - krzyczy.
Jak był Stefek Burczymucha, - Tygrys?... - ojciec się zapyta.
- Ja nikogo się nie boję! - Ach, lew może!... Miał kopyta
Choćby niedz
wiedz
... to dostoję! Straszne! Trzy czy cztery nogi,
Wilki?... Ja ich całą zgraję Paszczę taką! Przy tym rogi...
Pozabijam i pokraję! - Gdzie to było?
(& ) - Tam na sianie.
Wtem się budzi niespodzianie. - Właśnie porwał mi śniadanie...
Patrzy, aż tu jakieś zwierzę Idzie ojciec, służba cała,
Do śniadania mu się bierze. Patrzą... a tu myszka mała
Jak nie zerwie się na nogi, Polna myszka siedzi sobie
Jak nie wrzaśnie z wielkiej trwogi! I ząbkami serek skrobie!...
Pędzi jakby chart ze smyczy...
Strach w ciemnościach
1. cele główne Rozwijanie sprawności percepcyjnej w
zakresie rozpoznawania i nazywania barw i emocji
2. zagadnienia plastyczne do zrealizowania /cele
operacyjne
dokonują analizy wybranego dzieła sztuki,
dokonują analizy teksty literackiego,
potrafią rozpoznać, nazwać barwy charakteryzujące
emocje,
wykorzystują zdobyte informacje we własnej
działalności twórcze
3. Technika - Gwasz
Strach w ciemnościach
4. Przebieg zajęć
1. Słuchanie fragmentów opowiadania. Opowiadanie P.
Bourgeois pt. Franklin boi się ciemności.
2. Dyskusja na temat: Dlaczego boimy się ciemności?
3. Technika twórczego myślenia: Ciemność jest&
4. Przedstawienie dzieciom reprodukcji obrazu i jego
analiza. Obraz L. de Laveaux pt. Przestrach.
5. Praca plastyczna pt. Czy trzeba bać się ciemności?
Technika: collage.
L. de Laveaux
pt. Przestrach.
Nowa technika - GWASZ
BARWA
Wrażenie wzrokowe wywołane falami
świetlnymi. Wrażenie danej barwy można
wywołać falą świetlną o odpowiedniej
długości, jak i zmieszaniem, czyli
równoczesnym działaniem, w
odpowiedniej proporcji trzech barw
podstawowych.
Barwy podstawowe i pochodne (1)
W wielkim zespole barw
istnieją trzy barwy
podstawowe oraz trzy
pochodne. Barwy podstawowe
to czerwona, żółta i niebieska
(il. 1). Ich nazwa wzięła się
stąd, że nie można ich uzyskać
ze zmieszania farb o
jakichkolwiek innych barwach.
Barwy podstawowe i pochodne (2)
Ze zmieszania farby
czerwonej z żółtą
uzyskamy barwę
pomarańczową, z
połączenia farby czerwonej
z niebieską - fioletową, a
niebieskiej z żółtą - zieloną.
Natomiast po nałożeniu na
siebie trzech barw
podstawowych uzyskamy
barwę czarną.
Barwy pochodne kolejnych poziomów
Koło barw opracowano na bazie trzech
kolorów podstawowych: czerwonego,
niebieskiego i żółtego, aby uzyskać
kolory drugiego rzędu mieszamy ze sobą
dwa kolory drugiego rzędu, aby uzyskać
kolory trzeciorzędowe mieszamy barwy
podstawowe z kolorami
drugorzędowymi.
Mieszając je kolejno (w efekcie zmieniając
proporcje barw podstawowych) uzyskujemy
kolejne barwy pochodne poziomu III, IV itd.
podstawowych i kolorów wyższych rzędów
można grupować w rodziny: błękity, żółcienie,
zielenie, czerwienie itd. W ten sposób można
rozwijać koło barw do uzyskania około czterech
miliardów barw rozróżnianych przez ludzkie
oko. Barwy powstałe z mieszania kolorów
Barwy pochodne kolejnych poziomów
Koło barw
Barwy podstawowe i pochodne (3)
Odcień, a tym samym i temperatura barwy pochodnej
zależy od proporcji użytych farb o barwach
podstawowych. Jeśli w połączeniu czerwieni z
żółcieniem przeważać będzie żółcień - powstała farba
pomarańczowa będzie miała odcień jaśniejszy niż
wówczas, gdybyśmy zastosowali więcej czerwieni. Jeżeli
w mieszance farby niebieskiej z żółtą użyjemy więcej tej
pierwszej, zieleń okaże się ciemniejsza, bardziej
chłodna niż wówczas, gdyby przeważała farba żółta itd.
Barwy dopełniające
Barwy, które leżą na
przeciw siebie w kole
barw mają taką
właściwość, że zmieszane
ze sobą dają barwę
szarawą, czyli wzajemnie
DOPEA
NIAJ
SI

dopełniają się do szarości
czerwona - zielona,
i stąd ich nazwa - barwy
niebieska - pomarańczowa,
żółta - fioletowa
dopełniające:
Barwy czyste i złamane
Wszystkie barwy podstawowe i pochodne
należą do barw czystych.
Prezentacje w tych kolorach
wydaja się jasne i pogodne
Temperatura i względność barw
Rozróżniamy barwy
ciepłe i zimne.
Do barw ciepłych zaliczamy czerwoną i pomarańczową oraz te,
które w kole barw sąsiadują z nimi bezpośrednio.
Barwy ciepłe działają na ogół pobudzająco, a czasem nawet niepokojąco,
Do barw zimnych - zieloną i niebieską oraz te, które znajdują się najbliżej. Barwy
chłodne uspokajają i koją.
O barwach mówimy, że są
CIEMNE
CIEPA
E
CZYSTE
DOPEA
NIAJ
CE
JASNE
NEUTRALNE
POCHODNE
POCHODNE DRUGIEGO SZEREGU
PODSTAWOWE
ZIMNE
ZA
AMANE
Temperatura i względność barw
Gdy patrzysz na kolory, możesz poczuć się wesoły lub
smutny, spokojny lub ożywiony.
Kolor ma wpływ na nastrój i emocje towarzyszące
odbiorowi prezentacji.
Dydaktyk może zmieniać nastrój i emocje w
prezentacji,
stosując kolory:
" jaśniejsze lub ciemniejsze,
" ciepłe lub zimne,
" czyste lub złamane.
Kontrast barwny
Kontrast to przeciwieństwo dwóch odmiennych rzeczy, zjawisk albo wrażeń.
Kontrast występuje np. wtedy, gdy po wyłączeniu światła zapada ciemność, a
po wyłączeniu radia cichnie głośna muzyka.
" Barwy zimne kontrastują z ciepłymi.
" Biel kontrastuje z czernią.
" Mocno kontrastują ze sobą barwy dopełniające.
Tak naprawdę, to różnych rodzajów kontrastów, silniejszych albo słabszych mamy bardzo
dużo. Każda barwa ma wiele odcieni, więc też na przykład mocniejszy odcień barwy
niebieskiej inaczej będzie kontrastował ze słabym odcieniem pomarańczowej niż z
ciemniejszym odcieniem tej barwy; słaby odcień barwy zielonej da inny kontrast z ciemną
niż z jasną czerwienią i tak dalej.
Gama barw (1)
Szeroka gama barw Wąska gama barw
Pierwszy, gdzie przeważa czerwień i
O szerokiej gamie barwnej mówimy
pomarańcz, został namalowany w
wówczas, gdy spotykają się barwy
wąskiej gamie barw ciepłych.
zupełnie odmienne, w kole barw
Drugi, złożony głównie z barwy zielonej,
bardzo od siebie oddalone, różniące się
jest namalowany go w wąskiej gamie
temperaturą.
barw chłodnych
W takich sytuacjach kontrasty barwne
są silniejsze
Gama barw (2)
Szeroka gama barw Wąska gama barw
Szeroka gama barw
Wąska gama barw
czyni prezentację
nadaje prezentacji
żywą ale również
spokój i pewne
niekiedy nadaje
dostojeństwo
wrażenie
uspokaja
agresywnej,
odbiorców może
pobudza.
jednak być nużąca
Akcent kolorystyczny
Bywa, że tworząc prezentację w wąskiej
gamie barw nagle spostrzegamy, że
czegoś jej brakuje, że w naszym
odczuciu jest ona zbyt monotonna. Lub
pragniemy podkreślić jakąś ważną treść i
ożywić nasze dzieło, a jednocześnie
podnieść jego siłę oddziaływania.
Czynimy tak przez dodanie rysunku,
napisu, plamy kolorystycznej (figury)
kontrastującej z ogólną tonacją barwną
obrazu. To akcent kolorystyczny.
Dziękuję za uwagę.
dr Jakub Jerzy Czarkowski