Seminarium
przeddyplomowe
Metody badawcze w pracy
dyplomowej
dr in\
. Wiesław Barcikowski
Kryteria oceny prac dyplomowych
" Oryginalne (twórcze) cechy pracy
" Poprawność rzeczowa  poziom wiedzy dyplomanta w
zakresie objętym tematyką pracy
" Poprawność metodologiczna  wykorzystywane metody i
techniki badawcze
" Poprawność logiczna  poprawne formułowanie myśli,
poglądów i wniosków
" Poprawność językowa i stylistyczna  poprawne pisanie po
polsku
" Przydatność w praktyce
" Pracochłonność
na podstawie: S.Urban, W.A
adoński, Jak napisać dobrą pracę magisterską
Naukowy charakter prac
dyplomowych
" Praca dyplomowa jest pierwszym krokiem na drodze
naukowej i ma być sprawdzianem:
 Nabycia pewnych umiejętności technicznych (specjalizacyjnych)
 Umiejętności korzystania z piśmiennictwa
 Umiejętności opracowywania i przedstawiania osiągnięć
na podstawie: W.Pytkowski, Organizacja badań i ocena prac naukowych
" Naukowy charakter prac dyplomowych sprowadza się do
stosowania metod naukowych:
 Zasady prowadzenia badań
 Zasady opracowywania wyników
na podstawie: A.Pułło, Prace magisterskie i licencjackie
 wskazówki dla studentów
Warunki naukowego charakteru
prac dyplomowych
" Warunkiem naukowego charakteru prac dyplomowych
jest:
 Obiektywny dobór materiału badawczego
 Poprawność przyjętej metody
 Jasny wykład i przemyślana interpretacja
 Dą\
enie do poznania istoty jakiegoś zjawiska (wskazane!!!)
 (Treść uzyskanych wyników schodzi na drugi plan)
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Metody badawcze
" Metody badawcze to sposoby postępowania, reguły
prowadzenia działań i samo działanie zmierzające do
osiągnięcia celu badawczego
" Metody badawcze w naukach empirycznych to typowe i
powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i
interpretacji danych empirycznych, słu\
ące do uzyskania
maksymalnie (optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na
stawiane w nich pytania
" Metody badawcze dzieli się zgodnie z cyklem badawczym:
 Przetwarzanie materiałów
 Systematyzowanie wyników
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Ogólne metody badawcze
" Przetwarzanie materiałów
 Analiza i synteza
 Wyłączanie i włączanie cech
 Indukcja i dedukcja
 Ujęcia ilościowe i jakościowe
" Systematyzowanie wyników
 Interpretowanie
 Wnioskowanie
 Dowodzenie
 Definiowanie
 Hipoteza
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Analiza i synteza
" Analiza - podzielenie przedmiotu badania na części składowe i
badanie ka\
dej części osobno lub znalezienie składników zjawiska
albo myślowy rozkład za pomocą logicznej abstrakcji.
 Analiza elementarna  podzielenie badanego zjawiska na elementy bez
dociekania relacji między nimi
 Analiza przyczynowa  ustalenie związków między składnikami badanego
zjawiska
 Analiza logiczna  ustalenie stosunków logicznych zachodzących między
elementami zło\
onego przedmiotu badań
" Synteza - składanie, zestawianie, ujmowanie czegoś jako całości.
 Synteza to nie tylko proste odwrócenie analizy
 Istota syntezy polega na tym, \
e  dochodzi ona przez długie i splątane drogi
rozwa\
ań do nowych, całkiem nieoczekiwanych wyników
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Wyłączanie i włączanie cech
" Wyłączanie cech (abstrahowanie)  wyodrębnienie pewnych
składników z jakiegoś zbioru i pozostawienie innych jego elementów
 Wyłączanie izolujące  oddzielenie jednego bądz
więcej składników, które
poddaje się badaniu
 Wyłączanie uogólniające  pomijanie cech indywidualnych pojęć (zjawisk) i
wybieranie cech wspólnych, które traktuje się jako cechy wspólne dla całej
grupy
 Sposoby wyłączania cech: izolacja myślowa, statystyka matematyczna, metoda
kalkulacyjna, metoda doświadczalna (wg. Wacława Pytkowskiego)
" Włączanie cech  postępowanie odwrotne do wyłączania
 Mo\
na włączać inne cechy ni\
wyłączane
 Zespajanie  odwrotność wyłączania izolującego
 Specyfikacja  odwrotność wyłączania uogólniającego
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Indukcja i dedukcja  funkcje myślenia
" Dedukcja  wnioskowanie zgodne z kierunkiem wynikania
logicznego (od ogółu do szczegółu)
 Dedukcja jest metodą racjonalistyczną opierającą się na przyjęciu
z góry tzw. pewników i rozwijaniu ich logicznych następstw
" Indukcja  wyciąganie wniosków z przesłanek (od
szczegółu do ogółu)
 Indukcja jest empiryczną metodą badania związaną ze
spostrze\
eniami i doświadczeniem prowadzącym do syntezy (od
faktów do syntezy)
" Analogia  przenoszenie twierdzeń dotyczących jednego
zjawiska na inne zjawiska na podstawie zachodzącego
między nimi podobieństwa (coś pośredniego między
indukcją i dedukcją)
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Problemy ze stosowaniem indukcji
" Zawodność naszych zmysłów powoduje powstawanie
niebezpieczeństw przy prowadzeniu indukcji:
 Błędne przyjmowanie, \
e coś jest dane doświadczalnie, gdy faktycznie nie
wynika z doświadczenia
 Fałszywe spostrzeganie i interpretacja zjawisk
 Uleganie złudzeniu co do oceny zjawisk
" Nale\
y większą wagę przypisywać pomiarom i dokładności co do
czasu i warunków
" Wiarygodność indukcji jest większa, gdy:
 Występuje obfitość danych stanowiących podstawę uogólnienia
 Nie ma danych niezgodnych z uogólnianiem
 Dane będące podstawą uogólnienia są ró\
norodne
 Występują dane niezgodne z uogólnieniami konkurencyjnymi
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Formy dedukcji
" Przechodzenie od stosunków ogólnych między
zjawiskami do danego przypadku jako
potwierdzenia określonej prawidłowości
" Przechodzenie od pojęcia ogólnego do zawartego w
nim pojęcia szczegółowego
" Przekształcenie danych wartości za pomocą
zmienionego sposobu łączenia tych elementów
" Przekształcenie danych wartości za pomocą
dowolnych zmian niektórych elementów przy
zachowaniu niezmienności innych
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Indukcja a dedukcja
" W badaniach stosuje się obie metody w pewnym
powiązaniu:
 Za pomocą dedukcji formułuje się problemy i tezy, które
następnie poddaje się weryfikacji metodami indukcji
 Obie metody się dopełniają, gdy\
 nie ma indukcji bez dedukcji,
lecz równie\
najczystsza dedukcja (wytwór tzw. czystej myśli)
czerpie nieświadomie swe tworzywo z wiedzy ludzkiej
nagromadzonej indukcyjnie przez wieki (wg. Wacława
Pytkowskiego)
" W ramach prac dyplomowych częściej wykorzystuje się
metody indukcyjne
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Ujęcia ilościowe i jakościowe
" Ujęcia ilościowe i jakościowe wzajemnie się wspierają:
 Ujęcia jakościowe jako bardziej subiektywne są mało precyzyjne. Stosując
podejścia ilościowe uściśla się ujęcia jakościowe i przez to stają się one
bardziej obiektywne.
 Poprawne stosowanie metod ilościowych wymaga rozumienia ich istoty,
zało\
eń i ograniczeń, niewystarczająca jest znajomość samych wzorów i
schematów obliczeń.
  Nic tak wyraz
nie nie przemawia, jak pozyskana liczba, gdy ją poprzedza
głęboka znajomość opracowywanego tematu i gruntowne przemyślenie
uzyskanych zestawień (wg. Wacława Pytkowskiego).
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Metody ilościowe
" Rodzaje metod ilościowych stosowanych w ekonomii,
zarządzaniu, informatyce
 Statystyka,
 Ekonometria,
 Symulacja,
 Prognozowanie,
 Teoria grafów i sieci,
 Sztuczna inteligencja,
 Sieci neuronowe,
 Rachunek macierzowo-wektorowy,
 Algebry (np. Boola),
 & .
Przykład - schemat badania
statystycznego
" Cel badania
" Koncepcja badania
" Zdefiniowanie populacji generalnej
" Wybór populacji próbnej
" Metoda zbierania danych
" Opracowanie danych
" Opracowanie wyników
" Interpretacja wyników
" Ocena osiągnięć (określanie wyników w kategoriach
u\
yteczności)
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Interpretowanie wyników
" Interpretowanie wyników  ustalanie dlaczego określony
fakt miał miejsce i jakie jest jego znaczenie (fakty bez
interpretacji są martwe)
" Interpretacja a tłumaczenie:
 Z tłumaczeniem mamy do czynienia wówczas, gdy uznajemy za
prawdziwe następstwo, co oznacza dobór racji, które by to
uzasadniały
 W interpretacji chodzi o wyjaśnienie racji uwa\
anej za prawdziwą
" Warunki poprawnej interpretacji:
 Znajomość ogólnych teorii dotyczących danego zagadnienia
 Umiejętność uzasadniania własnej teorii
 Posiadanie faktów nieuzale\
nionych od badacza
 Wyjaśniany fakt powinien być logicznym wnioskiem z teorii i ze
znanych faktów
" Interpretacja szczegółowa polega na wyjaśnianiu tablic,
wykresów, cyfr, wniosków, hipotez,....
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Wnioskowanie
" Wnioskowanie - proces myślowy polegający na tym, \
e
przyjmuje się jako podstawę rozumowania pewne zdanie
jako prawdziwe, dochodząc do przeświadczenia o
prawdziwości innego zdania
 Wnioskowanie dedukcyjne - z poprzedniego zdania wynika
następne, czyli poprzednik implikuje następnik
 Wnioskowanie indukcyjne  uogólnianie od przypadków
zbadanych na inne przypadki
" We wnioskowaniu wa\
ne są dwa rodzaje informacji:
 Przesłanki, które badacz ma przed rozpoczęciem rozumowania
 Wnioski, które wynikają z dostępnych wiadomości
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Dowodzenie
" Dowodzenie  czynność myślowa polegająca na
tym, \
e traktując pewne zdania za wątpliwe
poszukuje się dlań racji wśród zdań poprzednio
uwa\
anych za prawdziwe, aby następnie z ich
prawdziwości wnosić o prawdziwości zdania
dowodzonego (wnioskowanie o charakterze
dedukcyjnym)
" Dowód uznaje się za słuszny, jeśli został
zweryfikowany. W tym celu nale\
y:
 Gromadzić fakty przewidziane i zaobserwowane
 Porównać przewidywania z faktami
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Definiowanie
" Definiowanie  formułowanie u\
ytych wyrazów,
ich zakresu i treści, w celu ułatwienia myślenia i
porozumiewania się.
" Warunki poprawności definicji:
 Człon definiujący powinien być zrozumiały
 Człon definiujący nie mo\
e zawierać wyrazu
definiowanego
 Definicja powinna być adekwatna, tj. taka, w której
zarówno człon definiujący, jak i definiowany mają
identyczne zakresy
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Hipoteza
" Hipoteza oznacza przypuszczenie, \
e badane
zjawisko mo\
e kształtować się w określony sposób
 Formułowanie przypuszczenia opiera się na aktualnym
stanie wiedzy - im rozpoznanie literatury tematu jest
głębsze, tym większa jest mo\
liwość sformułowania
wiarygodnej hipotezy
 Hipoteza nie jest dowodem, lecz zadaniem, które
wymaga rozwiązania; hipoteza musi być sprawdzona.
 Hipoteza kierunkuje badania, wymusza kontynuację
badań dla uzyskania dowodu, pozwala na obranie
właściwej metody badawczej
na podstawie: J.Majchrzak, T.Mendel, Metodyka pisania prac
magisterskich i dyplomowych
Hipoteza a teza
" Hipoteza  zdanie przyjęte jako zało\
enie w celu
wyjaśnienia jakiegoś zjawiska i wymagające sprawdzenia
 hipotezy naukowe powstają zwykle wtedy, gdy dla pewnych
faktów nie znajduje się racji wśród uznanych (uzasadnionych)
twierdzeń;
 celem formułowani hipotez w nauce jest odkrycie nieznanych
zjawisk lub praw, hipoteza poddawana procesowi weryfikacji
bądz
zostaje obalona, bądz
te\
wzrasta stopień jej
prawdopodobieństwa, niekiedy tak dalece, i\
hipoteza staje się
prawem nauki
" Teza  zało\
enie, twierdzenie wymagające dowodu;
konkluzja, której nale\
y dowieść na podstawie przyjętych
przesłanek
Nowa encyklopedia powszechna, Warszawa 1997
Metody badawcze w naukach
społecznych
" Metoda obserwacyjna
 Obserwacja naukowa  ukierunkowane rejestrowanie spostrze\
eń
dotyczących określonego zjawiska lub obiektu, odbywające się w
warunkach naturalnych bez ingerencji obserwatora
 Obserwacja bezpośrednia (przez samego badacza)
 Obserwacja instrumentalna (z u\
yciem narzędzi badawczych)
" Metody statystyczne (zamiast eksperymentalnych)
 Statystyka powszechna (dokumenty GUS)
 Statystyka gospodarcza (dokumenty przedsiębiorstw)
" Metoda analityczna (analiza porównawcza)
" Metoda eksperymentalna (np. w ekonomii, ale rzadko)
 Zastosowanie czynnej ingerencji w przedmiot badań
 Najczęściej bada się wpływ tylko jednego czynnika
 Trudność w wydzieleniu jednostek z całości \
ycia gospodarczego
" Metoda modelowa (dedukcyjna)
na podstawie: S.Urban, W.A
adoński, Jak napisać dobrą pracę magisterską
Metody badawcze w naukach
empirycznych
" Wiedza empiryczna  wiedza nagromadzona w toku
rozwoju praktycznej działalności człowieka
" Metoda obserwacji naukowej
" Metoda eksperymentalna
 Eksperyment naukowy polega na celowym wywołaniu
określonego zjawiska lub umieszczeniu badanego obiektu w
warunkach, w których uwidocznią się objawy interesujące
badacza, w miejscu i czasie umo\
liwiającym obserwację i pomiar
 Etapy badania doświadczalnego
" Wybór problem badawczego i formułowanie hipotez
" Planowanie badań doświadczalnych
" Realizacja doświadczeń
" Opracowanie i analiza wyników badań
" Wnioskowanie
" Metoda modelowa (modele fizyczne, matematyczne)
na podstawie: S.Urban, W.A
adoński, Jak napisać dobrą pracę magisterską