Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
MATERIAA
POMOCNICZY
1.WYPADEK PRZY PRACY 2
2.CECHY WYPADKU 2
3.RODZAJE WYPADKÓW PRZY PRACY 5
4.USTALENIE OKOLICZNOŚCI I PRZYCZYN WYPADKÓW PRZY PRACY 5
5.OBOWI
ZKI PRACODAWCY 6
6.OBOWI
ZKI PRACOWNIKA 6
7.ZABEZPIECZENIE MIEJSCA WYPADKU 7
8.UDZIELENIE PIERWSZEJ POMOCY 7
9.ZESPÓA
POWYPADKOWY 8
10.WYPADEK NA TERENIE INNEGO ZAKA
ADU PRACY 9
11.CZYNNOŚCI DOKONYWANE PRZEZ ZESPÓA
POWYPADKOWY 9
12.OGL
DZINY MIEJSCA WYPADKU 10
13.ZEBRANIE WYJAŚNIEC
OD POSZKODOWANYCH 10
14.PROTOKÓA
POWYPADKOWY 11
1
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
1.WYPADEK PRZY PRACY
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną,
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z
wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; podczas
lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet
bez polecenia; w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między
siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Definicja wypadku przy pracy została podana w ustawie z 30 paz
dziernika 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199,
poz. 1673 ze zm.).
Z definicji wynika, że wypadek przy pracy charakteryzują cztery cechy - jest to
zdarzenie:
- nagłe,
- wywołane przyczyną zewnętrzną,
- powodujące uraz lub śmierć,
- które nastąpiło w związku z pracą.
Wszystkie wymienione wyżej elementy (nagłość, przyczyna zewnętrzna, uraz lub śmierć,
związek z pracą) muszą zaistnieć jednocześnie, aby zdarzenie, któremu uległ pracownik, mogło
być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Brak choćby jednego z tych czynników unie-
możliwia uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy. Do prawidłowego kwalifikowania
zdarzenia jako wypadku przy pracy niezbędne jest dokładne określenie tych czterech
składników definicji wypadku przy pracy.
2.Cztery cechy wypadku
2.1.Nagłość zdarzenia
Kryterium nagłości przesądza o tym, czy dane zdarzenie kwalifikuje się jako wypadek
przy pracy, czy też np. jako chorobę zawodową. W orzecznictwie sądowym ustalono wykładnię,
że zdarzenie nagłe zachodzi wtedy, gdy nie trwa dłużej niż jedna zmiana robocza (włączając
ewentualne godziny nadliczbowe). Nie należy jednak w praktyce tej granicy czasowej
traktować jako sztywnej, a ocena nagłości powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich
okoliczności danego wypadku.
2
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
2.2.Przyczyna zewnętrzna
Kryterium to określa, że dane zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli
nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych, a nie wewnętrznych (np. zawału serca
podczas wykonywania lekkich, niestresujących prac).
Przyczyną zewnętrzną może być:
- uraz spowodowany działaniem elementów ruchomych, luz
nych, ostrych i wystających,
części maszyn, urządzeń, narzędzi,
- działanie zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur (oparzenia, odmrożenia),
- działanie energii elektrycznej (porażenie prądem elektrycznym),
- działanie substancji chemicznych (np. zatrucia),
- wysiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy (np. dz
wiganie ciężaru, nawet gdy nie są
przekroczone dopuszczalne normy),
- potknięcie, upadek,
- działanie ludzi lub zwierząt.
Niemożliwe jest przytoczenie wszystkich przyczyn zewnętrznych mogących swoim
działaniem na człowieka spowodować wypadek. Dlatego też każdy wypadek rozpatruje się
indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie możliwe przyczyny, tym bardziej, że mogą
jednocześnie istnieć przyczyny wewnętrzne (schorzenia pracownika). W praktyce przedmiotem
sporu bywają sytuacje, w których wypadek następuje na skutek działania przyczyn zarówno
zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Z tego względu do uznania danego zdarzenia za
wypadek przy pracy wystarczy ustalenie przynajmniej jednej przyczyny zewnętrznej, choćby
działały równocześnie i inne. Ta zasada znajduje zastosowanie wtedy, gdy samoistne
schorzenie staje się przyczyną wypadku obok przyczyny zewnętrznej. W związku z tym
niewykluczone jest uznanie np; zawału serca za wypadek przy pracy, jeżeli nastąpił on jako
wynik nieprawidłowości w sposobie lub warunkach wykonywanej pracy.
2.3.Uraz
Uraz, według definicji podanej w ww. ustawie, jest to uszkodzenie tkanek ciała lub
narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego (np.: chemicznego,
mechanicznego, termicznego, elektrycznego, promieniowania jonizującego, pola elektrycznego
lub magnetycznego).
Uraz lub śmierć powinien stwierdzić (potwierdzić) lekarz.
3
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
2.4.Związek z pracą
Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy pracownik wypełnia obowiązki wynikające ze
stosunku pracy, bądz
związane z nim.
Okoliczność, że wypadek zdarzył się w czasie przeznaczonym na pracę (związek czasowy)
i w miejscu pracy (związek miejscowy) stwarza domniemanie związku przyczynowego z pracą
(chyba że zachodzą okoliczności wykluczające istnienie takiego związku).
Związek przyczynowy między wypadkiem a pracą zachodzi wówczas, gdy jedno zdarzenie jest
skutkiem drugiego.
Dla oceny zaś, czy ten związek istnieje, bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy ma
on charakter bezpośredni czy pośredni.
Do tej grupy należą wypadki, jakim może ulec pracownik w następujących sytuacjach:
- podczas wykonywania zwykłych czynności,
- w związku z wykonywaniem zwykłych czynności,
- podczas lub w związku z wykonywaniem poleceń.
Przez wykonywanie czynności podczas pracy należy rozumieć zachowanie się
pracownika, jego działanie lub zaniechanie działania w samym procesie pracy, w czasie
wykonywania zwykłych czynności, czyli czynności, które są zgodne z umową o pracę, rodza-
jem zajmowanego stanowiska, z zakresem czynności, z funkcjami zawodowymi - wchodzą tym
samym w zakres obowiązków pracownika.
Związek z pracą (zarówno pod względem czasowym, jak i miejscowym) rozpoczyna się w
momencie przekroczenia przez pracownika bramy zakładu, wejścia na teren zakładu pracy lub
do budynku, w którym mieści się zakład (instytucja), a kończy się w momencie i miejscu
opuszczenia zakładu.
Wszystkie normalne przerwy w procesie pracy, spowodowane zarówno względami
organizacyjnymi, jak i fizjologicznymi, nie przerywają związku: z pracą lub związku ze
zwykłymi czynnościami pracownika pod warunkiem, że czynność pracownika służy bezpo-
średnio lub pośrednio albo też jest konieczna do prawidłowego wykonywania czynności
służbowych.
Jeżeli chodzi o wypadki związane z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy,
nawet bez polecenia, decydujące znaczenie ma intencja, jaką kierował się pracownik.
Drugorzędne znaczenia ma fakt, czy działanie to - obiektywnie rzecz biorąc - było rzeczywiście
w interesie pracodawcy.
W celu ustalenia związku przyczynowego wypadku z pracą wystarczy istnienie
chociażby pośredniego związku między nimi. W razie wątpliwości należy przyjmować, że
4
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
taki związek istnieje.
3.Rodzaje wypadków przy pracy
Za wypadek śmiertelny uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w
okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. Za wypadek ciężki uważa się
wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku,
słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające
podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała
choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe,
istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Za wypadek zbiorowy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego
zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Wypadek powodujący czasową niezdolność do pracy (tzw. wypadek lekki) wypadek
niezakwalifikowany do jednej z powyższych grup ze względu na to, że poszkodowany doznał
uszczerbku na zdrowiu powodującego tylko czasową niezdolność do pracy stwierdzoną
orzeczeniem lekarskim, bądz
mikrourazu (np. otarcia naskórka) lub szoku niepowodującego
niezdolności do pracy stwierdzonego orzeczeniem lekarskim (definicja jest zwyczajowa i nie
wynika z ustawy).
Rodzaj wypadku należy określić w punkcie 8 protokołu powypadkowego.
4.Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (postępowanie powypadkowe)
Badanie wypadku jest postępowaniem, które ma na celu wszechstronne poznanie i
wyjaśnienie przyczyn i przebiegu zdarzenia wypadkowego.
Wyjaśnienie to polega na określeniu kolejności zdarzeń poprzedzających ostatnią urazową
sekwencję oraz na przedstawieniu przyczyn każdego wyróżnionego elementu zdarzenia
wypadkowego.
Badanie wypadku dostarcza wiedzy niezbędnej do przedsięwzięcia działań
profilaktycznych, ukierunkowanych na zlikwidowanie lub zredukowanie możliwości
wystąpienia w przyszłości analogicznego wypadku.
UWAGA: Pracodawca jest zobowiązany sporządzić protokół powypadkowy także wówczas,
gdy pracownik powiadomi o wypadku w póz
niejszym terminie, choć powiadomienie to
powinno nastąpić niezwłocznie po ujawnieniu się skutku wypadku.
Po otrzymaniu zgłoszenia lub powzięciu wiadomości o zaistnieniu wypadku pracodawca
5
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
powołuje zespół powypadkowy, który przystępuje do ustalenia przyczyn i okoliczności
zaistniałego wypadku. Często spotykana jest sytuacja, że w zakładzie pracy jest powołany tzw.
stały zespól powypadkowy. Rozwiązanie takie eliminuje konieczność powoływania zespołu za
każdym razem.
Skuteczność zapobiegania wypadkom zależy również od zapobiegania wszystkim zdarzeniom
potencjalnie wypadkowym i mikrourazom poprzez likwidację zagrożeń skutkujących wypadkami i
unikania okoliczności, w których zagrożenia mogą się uaktywniać.
5.Obowiązki pracodawcy
Kiedy dojdzie do wypadku, zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mają do wykonania
ściśle określone obowiązki. Po uzyskaniu informacji o wypadku, pracodawca
zobowiązany jest, zgodnie z art. 234 i 236 kodeksu pracy (t.j.: Dz. U. z 1998 r., nr 21, poz.
94 ze zm.) do:
- podjęcia niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie,
które było przyczyną wypadku,
- zapewnienia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- zabezpieczenia miejsca wypadku, w tym:
a) niedopuszczenia do miejsca wypadku osób niepowołanych,
b) nieuruchamiania bez konieczności maszyn i urządzeń, które w związku z
wypadkiem zostały zatrzymane,
c) niedokonywania zmian w położeniu maszyn i urządzeń, również zmian
położenia przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają
odtworzyć jego okoliczności,
- ustalenia w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku,
- zawiadomienia właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub
zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, a mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy
pracy,
- sporządzenia dokumentacji powypadkowej,
- zastosowania odpowiednich środków zapobiegających podobnym wypadkom.
6.Obowiązki pracownika:
- ostrzec inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o istniejącym niebezpieczeństwie,
- wezwać, w razie potrzeby, pomoc medyczną do ratowania życia lub zdrowia osoby (lub osób)
6
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
poszkodowanych,
- udzielić poszkodowanemu stosownej pomocy,
- pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest
obowiązany niezwłocznie zawiadomić o wypadku swojego przełożonego.
7.Zabezpieczenie miejsca wypadku
Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych.
- uruchomienie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w
związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
- dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również
zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć
jego okoliczności.
Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w
miejscu wypadku wyraża pracodawca w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po
sporządzeniu (jeśli zachodzi potrzeba) szkicu lub fotografii miejsca wypadku. W sytuacji
zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego taką zgodę pracodawca wyraża po
uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem. Jeżeli zabezpieczenie miejsca
wypadku zarządził organ prowadzący śledztwo lub dochodzenie albo inny właściwy organ,
wyrażenie zgody wymaga akceptacji tego organu.
8.Udzielanie pierwszej pomocy
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system
pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W
szczególności pracodawca powinien wyznaczyć osobę(y) do udzielania pierwszej pomocy
(zgodnie z art. 2O71 k.p.), a także zapewnić punkty pierwszej pomocy, wyposażone w niezbędny
sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, w wydziałach (oddziałach), w których
wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par,
gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia; apteczki w poszczególnych wydziałach (od-
działach) zakładu pracy.
Punkty pierwszej pomocy i apteczki powinny spełniać poniższe wymagania:
7
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
- liczba, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być
ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad
pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń,
- obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierza na wyznaczonym
pracownikom,
- w punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być
wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy
pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy,
- punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek powinny być
odpowiednio oznakowane zgodnie z Polską Normą i łatwo dostępne.
Ponadto należy:
- zapewnić poszkodowanemu transport do lekarza lub, jeśli sytuacja tego wymaga,
sprowadzić lekarza do poszkodowanego,
- zaznajomić pracowników z telefonami alarmowymi (pogotowie ratunkowe, przychodnia
itp.).
9.Zespół powypadkowy
Postępowanie powypadkowe przeprowadza zespół powypadkowy powołany przez
pracodawcę. Zespól powypadkowy składa się z dwóch osób dwóch równorzędnych członków
bez przewodniczącego.
W skład zespołu powypadkowego wchodzi pracownik służby bhp oraz społeczny
inspektor pracy. Skompletowanie takiego składu jest możliwe w większych zakładach pracy, w
których funkcjonuje służba bhp i jest wybrany społeczny inspektor pracy. W przypadku braku
sip w danym zakładzie, w skład zespołu wchodzi pracownik służby bhp oraz pracownik
(przedstawiciel pracowników) posiadający aktualne szkolenie z zakresu bhp.
U pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny
pracy, w skład zespołu powypadkowego, zamiast pracownika służby bhp, wchodzi pracownik
zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp,
albo specjalista spoza zakładu pracy. Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku
utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, ze względu na małą liczbę za-
trudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w
którego skład wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy.
8
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
10.Wypadek na terenie innego zakładu pracy
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, który wydarzył się na terenie
innego zakładu pracy dokonuje zespół powypadkowy powołany przez:
- pracodawcę poszkodowanego pracownika w obecności przedstawiciela pracodawcy, na
którego terenie miał miejsce wypadek albo
- pracodawcę, na którego terenie miał miejsce wypadek - na wniosek pracodawcy
poszkodowanego pracownika, który ustala okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie
dokumentację powypadkową przekazuje pracodawcy poszkodowanego pracownika.
Pracodawca ten zatwierdza protokół powypadkowy.
Pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, w którym została poszkodowana
osoba niebędąca jego pracownikiem, jest obowiązany w szczególności:
- zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,
- zabezpieczyć miejsce wypadku,
- zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,
- udostępnić miejsce wypadku i nie zbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstronnej
pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku
11.Czynności dokonywane przez zespół powypadkowy
Tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy regulują przepisy
rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji
zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. nr 115, poz. 744 ze zm.).
Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku jest obligatoryjne, tj. przeprowadza się je z
urzędu. Nie jest przy tym wymagany wniosek skierowany do pracodawcy przez poszkodowanego.
Zespół powypadkowy zobowiązany jest rozpocząć pracę niezwłocznie po otrzymaniu
wiadomości o wypadku i ustalić okoliczności oraz przyczyny wypadku przy pracy (zebrać dowody
rzeczowe - materialne), a w szczególności:
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego urządzeń oraz zbadać warunki
wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku,
- przyjąć wyjaśnienia od poszkodowanego, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala,
- zasięgnąć informacji od świadków wypadku,
- zasięgnąć opinii lekarza, w szczególności lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
9
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
pracownikami, oraz w razie potrzeby innych specjalistów,
- zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
- dokonać kwalifikacji prawnej wypadku, kierując się zasadami określonymi w art. 3 ust. 1 i 2
ustawy z 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (Dz. U nr 199, poz. 1673 ze zm.),
- określić wnioski i środki profilaktyczne, w szczególności wynikające z oceny ryzyka
zawodowego na stanowisku pracy, na którym nastąpił wypadek,
- zespół powypadkowy jest zobowiązany wykorzystać materiały zebrane przez organy
prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.
12.Oględziny miejsca wypadku
Celem oględzin miejsca wypadku jest zebranie informacji o rodzaju i warunkach
wykonywania zadania przed wypadkiem oraz o okolicznościach, które mogły mieć wpływ na
powstanie wypadku, a w szczególności:
- zebranie i zabezpieczenie śladów, zebranie instrukcji, regulaminów i innych dokumentów
określających warunki pracy, a także postępowanie osób,
- wykonanie fotografii i szkiców miejsca wypadku,
- zebranie wstępnych informacji i oświadczeń od osób, które uczestniczyły w wypadku
lub widziały jego przebieg w całości lub w części,
- ustalenie listy świadków i miejsca ich przebywania przed i w czasie wypadku,
- ustalenie zadań, które były wykonywane przed oraz w czasie wypadku,
- zebranie przedmiotów mających związek z wypadkiem.
Podczas oględzin miejsca wypadku należy zwrócić szczególną uwagę na stan techniczny
maszyn i urządzeń (instalacji), zabezpieczeń i ochron oraz na warunki wykonywania pracy.
Wszelkie spostrzeżenia mogące pomóc w ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespól
powypadkowy powinien utrwalić w postaci szkiców, fotografii bądz
opisów. Wyniki oględzin
dokumentowane są za pomocą protokołu z oględzin miejsca wypadku.
13.Zebranie wyjaśnień oraz informacji od świadków i poszkodowanego
Informacje uzyskane od świadków pełnią bardzo ważną rolę w procesie zbierania
faktów. Informacje od osób bezpośrednio uczestniczących w wypadku należy zebrać, jeśli to
jest możliwe, jak najszybciej.
Na podstawie wyników badania wypadku rzadko można sformułować jeden scenariusz
zdarzenia wypadkowego. Często układają się dwa scenariusze lub więcej, z których wybiera się
10
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
najbardziej prawdopodobny. W tym celu konieczne jest konfrontowanie każdego scenariusza z
posiadanymi faktami i informacjami oraz wyjaśnieniami świadków i poszkodowanego. Należy
wybrać taką wersję przebiegu zdarzenia, która najbardziej zgadza się ze wszystkimi posiada-
nymi faktami i zeznaniami.
WAŻNE: Pracodawca jest zobowiązany przechowywać przez 10 lat dokumentację
powypadkową (protokół powypadkowy i inne dokumenty związane z wypadkiem).
14.Protokół powypadkowy
Zebrane przez zespół powypadkowy dowody z miejsca wypadku, zapisy informacji oraz
wyjaśnień świadków i poszkodowanego (poszkodowanych), opinie lekarzy, a także inne materiały
faktograficzne (zdjęcia, szkice, opisy itp.) powinny być na tyle wyczerpujące i szczegółowe, aby
pozwoliły na rzetelne sporządzenie protokołu powypadkowego.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy sporządza - nie
póz
niej niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół ustalenia
okoliczności i przyczyn wypadku, zwany w skrócie protokołem powypadkowym.
Przekroczenie tego terminu może nastąpić w przypadku, gdy wystąpią uzasadnione
przeszkody lub trudności, które uniemożliwiają sporządzenie protokołu powypadkowego w
zadanym terminie. Do takich przeszkód można zaliczyć na przykład: niemożność przyjęcia
wyjaśnień od poszkodowanego z uwagi na stan jego zdrowia, konieczność powołania specjalistów
do ustalenia skomplikowanych przyczyn wypadku (np. ekspertyza lekarzy medycyny sądowej).
W treści protokołu (pkt 12) należy wówczas podać przyczyny uzasadniające tę zwłokę
(np. z powodu oczekiwania na wyniki ekspertyz, opinie lekarzy itp.).
Wzór protokołu został określony w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 16
września 2004r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy
pracy (Dz. U z 2004 nr 227, poz. 2298). Protokół według tego wzoru obowiązuje tylko wtedy,
gdy wypadkowi uległ pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
W protokole powypadkowym należy zapisać:
- nazwiska i imiona osób wchodzących w skład zespołu powypadkowego,
- kto i kiedy zgłosił wypadek,
- rodzaj wypadku i ciężkość doznanych obrażeń,
- stwierdzone przyczyny i okoliczności wypadku,
- prawną kwalifikację zaistniałego wypadku,
- określenie udziału zakładu oraz poszkodowanego w spowodowaniu wypadku,
11
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
- wnioski profilaktyczne,
- potwierdzenie informujące o zapoznaniu poszkodowanego lub członków jego rodziny z
treścią protokołu powypadkowego,
- podpisy członków zespołu powypadkowego.
W punkcie 4 protokołu należy zamieścić ustalenia dotyczące okoliczności i przyczyn
wypadku. Opis tych ustaleń, udokumentowany załączonymi szkicami, fotografiami,
informacjami, wyjaśnieniami i innymi dowodami, stanowi podstawę do dokonania prawnej
kwalifikacji wypadku, stwierdzenia przestrzegania bądz
nieprzestrzegania przez pracodawcę czy
poszkodowanego określonych przepisów bezpieczeństwa pracy, a także do wyciągnięcia
kierowanych do pracodawcy wniosków i wskazania środków profilaktycznych.
Opis okoliczności wypadku to przede wszystkim:
- chronologiczne przedstawienie przebiegu pracy poszkodowanego i jego zachowania od
początku zmiany roboczej do chwili wypadku,
- określenie miejsca wypadku oraz wydarzenia i czynników (zagrożeń), które spowodowały
wypadek.
W protokole powypadkowym umieszcza się opis wypadku, który powinien zawierać:
- krótką charakterystykę miejsca, gdzie wydarzył się wypadek i warunki w nim panujące,
- przedstawienie realizowanego zadania,
- opis przebiegu wypadku (przebieg i następstwa zdarzeń) z podaniem dnia i czasu
jego zaistnienia oraz warunków lub postępowania, które nie były zgodne z normatywa-
mi bezpieczeństwa,
- przebieg akcji ratowniczej, jeśli była prowadzona.
Kolejność wydarzeń winna być przedstawiona według następującego porządku:
- rodzaj, ciężkość wypadku,
- rodzaj wydarzenia, które spowodowało wypadek,
- przyczyny i okoliczności wystąpienia wydarzenia powodującego wypadek.
Następnie należy przedstawić przyczyny wypadku, podając kolejno:
- rodzaj doznanego urazu,
- rodzaj niebezpiecznego wydarzenia, które spowodowało wypadek i było przyczyną urazu,
- błędy, które doprowadziły do aktywizacji zagrożenia i do wystąpienia niebezpiecznego
wydarzenia,
- przyczyny popełnienia błędów uwzględniające: niepożądane cechy podmiotowe
12
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
sprawcy, na przykład: brak wiedzy, umiejętności lub wprawy, zmęczenie, brak snu, stan
nietrzez
wości, zły stan zdrowia, zdenerwowanie itp.; niewłaściwe cechy zadań, brak
wyposażenia lub materiałów, zbyt ryzykowne lub trudne zadanie, brak zaprojektowania
sposobu realizacji zadania itp.
Poszczególne sekwencje, składające się na zdarzenia wypadkowe, występują w różnej
kolejności i w różnych układach. Dlatego też w przyczynowo-skutkowym wyjaśnianiu
powstawania wypadków niezbędne jest wyróżnienie niezgodności z obowiązującymi standarda-
mi dotyczącymi:
- ludzi i ich zachowania,
- środowiska,
- wyposażenia i materiałów,
- zadań,
- organizacji pracy.
Obrażenia wypadkowe są wynikiem kolejno następujących po sobie zdarzeń, z których
każde jest skutkiem zdarzenia poprzedniego i przyczyną zdarzenia następnego.
Przeprowadzając analizę zdarzeń poprzedzających wypadek oraz związków
przyczynowych, zachodzących między nimi, można wyodrębnić wiele różnych przyczyn
wypadków uszeregowanych według kolejności występowania.
W opisie przyczyn wymienia się na początku konkretną przyczynę (przyczyny)
bezpośrednią - zazwyczaj jest to jedna przyczyna, techniczna bądz
wynikającą z błędu lub
niewłaściwego zachowania człowieka, która była bezpośrednią
przyczyną powodującą uraz. Dalej, zachowując ciąg myślowy, wskazuje się w konsekwencji
na przyczyny pośrednie (wcześniejsze), tkwiące najczęściej w nieodpowiedniej organizacji
pracy.
Przyczyną pośrednią lub przyczynami pośrednimi są zdarzenia, które wywołały
przyczynę bezpośrednią lub nie zapobiegły jej wystąpieniu.
W opisie przyczyn i okoliczności wypadku należy uwzględnić wszystkie popełnione
błędy, które bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wydarzenia
wypadkowego.
W protokołach powypadkowych podaje się często przyczynę wypadku w taki sposób:
 nieprawidłowe zachowanie się pracownika spowodowane zaskoczeniem niespodziewanym
zdarzeniem", ale nie określa się dalej, jakie zdarzenie tak zaskoczyło pracownika, że dopro-
wadziło (było przyczyną) do wypadku. Nie może ono przecież być tym samym zdarzeniem, które
wynika z definicji wypadku, gdyż chodzi tu o jego przyczynę. W  zaskoczeniu
13
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
niespodziewanym zdarzeniem" chodzi zatem o wydarzenie, które wpłynęło tak silnie i
gwałtownie na pracownika, że stracił on głowę i popełnił błąd skutkujący urazem.
14
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak
Bezpieczeństwo i Higiena Pracy
Akty prawne:
1. Ustawa z 30 paz
dziernika 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 109, poz. 1673 ze zm.)
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16 września 2004r. w sprawie wzoru
protokołu ustalenia okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy (Dz. U. nr 227, poz.
2298)
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 lipca 1998r. w sprawie ustalenia okoliczności i
przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu
informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (Dz. U. nr 115, poz. 744
ze zm.)
Artykuły:
1. Nowak A., W jak wypadek przy pracy,  Atest 2011 nr 3, 4, 5, s. 29
15
Wypadek przy pracy  materiał pomocniczy
Prowadzący: mgr Barbara Nowak