Małgorzata Morozewicz
Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski
Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku
 BYA
SOBIE WILK...
Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz
Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski
Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku
 BYA
SOBIE WILK...
Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
HONOROWY PATRONAT nad projektem objął
Podlaski Kurator Oświaty
Projekt  Podlaska Akademia Przyrody korzysta
z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego
z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG.
LIDER:
Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe,
ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]
PARTNER:
Towarzystwo Amicus,
ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok
tel./fax [phone]
e-mail: [e-mail]
Białystok 2014
ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć szkolnych
dotyczące bioróżnorodności
przygotowane w ramach projektu:
Podlaska Akademia Przyrody
 Nie było nas, był wilk
Scenariusz zajęć szkolnych pod hasłem:
 Nie było nas, był wilk
Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne.
Wiek dzieci: 7 9 lat.
Miejsce zajęć: sala szkolna.
Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka
oraz podniesienie świadomości dzieci na temat bioróżnorodności i wyrobienie u dzieci praktycznych
nawyków ochrony lokalnej fauny i flory.
Cele ogólne:
 rozbudzanie ciekawości przyrodniczej,
 poznanie miejsca życia wilka,
 rozwijanie sprawności manualnej dzieci,
 rozwijanie spostrzegawczości,
 wdrażanie do pracy w grupie i zespole,
 kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania,
 doskonalenie koncentracji uwagi,
 ukazanie niebezpieczeństw zagrażających środowisku przyrodniczemu w wyniku niewłaściwej
gospodarki człowieka,
 poszukiwanie przez dzieci możliwości zapobiegania zagrożeniom,
 rozwijanie postawy proekologicznej,
 budzenie zainteresowania otaczającym światem na przykładzie drzew i wilka,
 poszerzanie zasobu słownictwa dzieci o nowe słowo:  ekologia ,
 uwrażliwienie na piękno przyrody poprzez pogłębianie przeżyć dziecięcych,
 budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka.
Cele operacyjne:
Dziecko:
 potrafi wskazać las jako środowisko życia wilka,
 wie, że nie należy niszczyć drzew,
 poszerza swoje wiadomości na temat zagrożeń, które negatywnie wpływają na środowisko,
 wie, do czego prowadzi niewłaściwa gospodarka człowieka,
 wie, jak ważne są drzewa w życiu człowieka,
 zna znaczenie słowa  ekologia ,
 podejmuje działania proekologiczne w najbliższym środowisku poprzez napisanie petycji do władz
miasta.
Metody pracy:
 czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom,
 słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci,
 oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów.
Środki dydaktyczne:
" fragment książki pt.  Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz dotyczący znaczenia lasu
dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz
świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności;
"  Gdzie mieszka wilk  karta pracy nr 1, nożyczki, klej, atlas geograficzny;
"  Wycieczka  wiersz W. Ścisłowskiego;
"  Zagrożenia dla Ziemi  arkusze szarego papieru z konarem drzewa, farby, pinezki, taśma
dwustronna;
"  Strażnicy wody  karta pracy nr 2;
"  Strażnicy energii elektrycznej  karta pracy nr 3;
"  Strażnicy odpadów  karta pracy nr 4;
"  Happening ekologiczny  apel do dorosłych, biały materiał, farby, pinezki, kołki drewniane;
"  Zielony ogród  praca w kąciku przyrody, nasiona, doniczki, ziemia ogrodowa, rękawiczki;
"  Zdrowy styl życia  karta pracy nr 5, ankieta.
Faza wstępna zajęć:
1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt.  Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz
i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu oraz zadaje pytania: dlaczego zwierzęta
uciekły z lasu?, dlaczego tak postępował Kuba?
Czerwony Kapturek bardzo kochał swoją babcię i przy niej zawsze był grzeczny. Zachowywał się wręcz
wzorowo. Zupełnie inaczej, niż przy rodzicach. Pilnie odrabiał lekcje, chętnie pomagał w prostych pracach
domowych, a nawet robił zakupy w miasteczku. Kiedy jednak babcia nie patrzyła, znów był tym samym
Kubą, jakim znali go tata i mama.
Gdy szedł przez las, na całe gardło wykrzykiwał najbrzydsze słowa, jakie tylko znał. Walił drągiem
w drzewa i krzewy, niszczył ich liście i łamał gałęzie. Rozdeptywał żaby i grzyby, wyrywał owadom nogi
i skrzydełka, rzucał kamieniami w ptaki i napotkane zwierzęta, a przy tym strasznie śmiecił: rozrzucał
w lesie papierki po cukierkach, torebki po chipsach i puszki po napojach.
Ptaki i zwierzęta były przerażone zachowaniem Czerwonego Kapturka w lesie. Przecież las był ich domem,
a chłopiec ten dom niszczył! Najpierw odfrunęły z lasu wszystkie ptaki, a zaraz za nimi wyprowadziły się
wszystkie zwierzęta. Co do jednego!
To jednak nie koniec nieszczęść. Gdy las opustoszał, nagle stracił wszystkie kolory i stał się całkiem szary.
Szary, pusty i ponury.
Wilki odchodziły z lasu jako ostatnie ze zwierząt. Tylko ciekawski wilczek, który już urósł, wydoroślał
i stał się przywódcą watahy, postanowił zostać. Chciał sprawdzić, dlaczego las jest teraz tak samo szary, jak
jego futro.
 Będziemy za tobą tęsknić  skomleli jego bracia i siostry. Skulili grzbiety i schowali ogony między nogi.
W ten sposób pokazywali, jak bardzo się boją.
 Nie bójcie się. Nie pozwolę, aby ktoś wypędzał nas z naszego domu  zawarczał młody wilk i ze złości zjeżył
sierść. Stanął na sztywnych nogach, wyprostował ogon i śmiało spojrzał pozostałym wilkom w oczy. Chciał
im pokazać, że niczego się nie boi.
 Wkrótce się spotkamy  szczeknął i zniknął w lesie. Ale gdy został sam, nagle obleciał go strach. Podkulił
ogon, zwinął się w kłębek pod krzakiem i zaskomlał cicho.
Czerwonego Kapturka wcale nie obchodziło to, że las stracił kolory, a wokół leżą porozrzucane przez niego
śmieci. Jakby nic się nie stało, codziennie wędrował leśną ścieżką, z głową schowaną pod czerwonym kaptu-
rem swojej bluzy. Jak dawniej krzyczał, przeklinał, niszczył i śmiecił.
Rozwinięcie zajęć:
2.  Gdzie mieszka wilk  karta pracy nr 1 (5 minut)
Na konturowej mapie Polski dziecko wycina i przykleja dwa napisy: Karpaty i Puszcza Białowieska. Może
skorzystać z pomocy nauczyciela. Przy wykonaniu tego zadania pomoże atlas geograficzny.
3.  Wycieczka  wiersz W. Ścisłowskiego (5 minut)
Nauczyciel prosi jednego ucznia, aby odczytał wiersz.
4.  Zagrożenia dla Ziemi (5 7minut)
Uświadomienie zagrożeń dla Ziemi ze strony człowieka. Nauczyciel dzieli klasę na 5 zespołów
2 3-osobowych, każdy z nich dostaje arkusz szarego papieru z namalowaną sylwetką drzewa. Dzieci piszą
farbami na konarach drzewa przykłady zagrożeń człowieka dla przyrody w postaci haseł, np.:
 pożary lasów,
 ścieki płynące do wód,
 dymiące kominy,
 śmieci.
Przedstawienie prac grup i omówienie treści oraz wyciągnięcie wniosków.
Przygotowanie wystawy z prac w klasie.
5.  Strażnicy przyrody  karty pracy 2, 3, 4, (10 15 minut)
Nauczyciel dzieli uczniów na trzy zespoły, uczniowie losują kolorowe paseczki: czerwone, żółte i zielone.
Pierwszą grupę tworzą uczniowie z czerwonymi, druga to paski żółte, trzecia  zielone. Nauczyciel wydaje
polecenia grupom. Obserwuje ich pracę i służy pomocą. Po odczytaniu uzupełnionych kart pracy zachęca
do dyskusji. Uczniowie w zespołach wypełniają karty pracy, przedstawiają efekty swej pracy klasie.
Karta pracy nr 2:
ZESPÓA
I  STRAŻNICY WODY
Co możesz zrobić na rzecz oszczędzania wody: Nasze hasła zachęcające do oszczędzania wody:
 podczas mycia zębów nalewamy wody do
kubka, a kran zakręcamy,
 dobrze zakręcamy krany, aby nie kapała
woda,
 obserwujemy krany: jeżeli pojawiają się
przecieki, wymieniamy uszczelkę,
 korzystamy z krótkiego prysznica, a nie
z kąpieli w wannie,
 staramy się używać pralki wtedy, gdy uzbiera
się odpowiednia liczba rzeczy do prania,
 naczynia myjemy w komorze zlewozmywaka,
a nie pod bieżącą wodą,
 warzywa i owoce myjemy w misce, wodę po
umyciu możemy wykorzystać do podlania
roślin,
 działki i ogrody podlewamy wieczorem, aby
uniknąć szybkiego parowania wody z gleby.
Przykładowe odpowiedzi w kolumnie drugiej:
 Nie marnuj wody, bo to składnik życia i urody!
 Oszczędność wody w moim domu nie szkodzi nikomu!
 Każdy z nas wody potrzebuje, dlatego nią mądrze gospodaruję!
 Nie stracisz swej urody, gdy będziesz zmniejszał zużycie wody!
 Rozważne wody używanie  to nasze rodzinne zadanie!
 Ten tylko chwat, kto wody brat!
 Ochrona wody jest ochroną życia!
Karta pracy nr 3:
ZESPÓA
II  STRAŻNICY ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Co możemy zrobić na rzecz oszczędzania Nasze hasła zachęcające do oszczędzania
energii elektrycznej: energii elektrycznej:
 używamy światła tylko wtedy, gdy jest nam
potrzebne,
 kupujemy żarówki energooszczędne,
 włączamy radioodbiorniki, telewizory,
komputery tylko wtedy, gdy z nich
korzystamy,
 nalewamy do czajników elektrycznych taką
ilość wody, jaka jest nam potrzebna.
Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:
 Każdego intryguje, gdy elektryczność się marnuje!
 Oszczędzając energię  oszczędzasz na wydatkach!
Karta pracy nr 4:
Co możemy zrobić na rzecz zmniejszenia ilości Nasze hasła zachęcające do zmniejszania ilości
odpadów: odpadów:
 segregować odpady domowe, celem
ponownego wykorzystania surowców
(butelki szklane, plastik, papier, metale),
 kupować artykuły pakowane w opakowania
wielokrotnego użytku, np. napoje
w butelkach szklanych.
Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:
 Człowieku młody  segreguj śmieci, a będziesz zdrowszy!
 Segregując odpady, myślisz o przyszłości nie tylko swojej, lecz także swych dzieci!
6.  Happening ekologiczny  apel do dorosłych (20 30 minut)
Uczniowie, czyli strażnicy trzech grup, na białym płótnie piszą farbami hasła:
" Zespół 1   Strażnicy wody  wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 2,
" Zespół 2   Strażnicy energii elektrycznej  wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 3,
" Zespół 3   Strażnicy odpadów  wybierają hasło z kolumny nr 2 na karcie pracy 4.
Po przygotowaniu transparentów uczniowie wychodzą przed szkołę i przez 10 minut wędrują po osiedlu
wokół szkoły, głosząc swoje hasła.
Zakończenie zajęć:
7.  Zdrowy styl życia  karta pracy nr 5 (5 7 minut)
Uczniowie odpowiadają na pytania ankiety, przyznając po 1 punkcie, jeżeli jest to prawda:
" Czy chodzisz na piesze wędrówki lub jez
dzisz rowerem trzy razy w tygodniu?
" Czy spożywasz codziennie warzywa i owoce?
" Czy robiąc zakupy, zwracasz uwagę na ilość konserwantów zawartych w produkcie?
" Czy wykorzystujesz swoje zeszyty do ostatniej strony?
" Czy wyłączasz światło, gdy wychodzisz z pokoju?
" Czy wyrzucasz śmieci do kosza?
" Czy segregujesz śmieci?
" Czy opiekujesz się jakimś zwierzakiem?
" Czy jesteś pomocny dla innych?
" Czy działasz w szkole w kółku ekologicznym?
Punktacja:
9 10 � TAK  Brawo! Jesteś ekologiczny i Twoi koledzy mogą brać z Ciebie przykład.
5 8 � TAK  Styl życia jest bliski ekologicznemu, ale musisz zrobić jeszcze kilka postanowień,
np. ograniczyć słodycze, więcej się poruszać.
4 i mniej � TAK  Nie martw się, wszystko przed Tobą! Zacznij od małych kroczków. Powodzenia!
Na podsumowanie dzieci odpowiadają na pytania:
1. Na czym polega segregacja?
2. Czy dbasz o środowisko?
3. Gdzie mieszka wilk?
4. Co to jest happening?
Bibliografia:
1. H. Okarma: Wilk monografia przyrodniczo łowiecka, Białowieża 1992.
2. K. Chwedeńczuk: Pies czy wilk, Warszawa 1987.
3. B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły? Białowieża 1991.
4. K. Popko  Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków2011.
5. B. A
uczak: Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1 3, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Poznaniu,
Poznań 1998.
6. A. Konieczna, E. Grodzka Jurczyk: Wesoła Szkoła, przewodnik metodyczny, część 1, Warszawa 2001.
5. J. Dołkin: Zielony Ekran program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000.
Aneks:
 Gdzie mieszka wilk  karta pracy nr 1
Na konturowej mapie Polski dziecko wycina i przykleja dwa napisy: Karpaty i Puszcza Białowieska. Może
skorzystać z pomocy nauczyciela. Przy wykonaniu tego zadania pomoże dziecku atlas geograficzny.
 Zagrożenia dla Ziemi
Arkusz szarego papieru z namalowaną sylwetką drzewa. Dzieci piszą farbami na konarach drzewa
przykłady zagrożeń człowieka dla przyrody w postaci haseł, np.:
 pożary lasów,
 ścieki płynące do wód,
 dymiące kominy,
 śmieci.
Karta pracy nr 2:
Uczniowie uzupełniają drugą kolumnę:
ZESPÓA
I  STRAŻNICY WODY
Co możesz zrobić na rzecz oszczędzania wody: Nasze hasła zachęcające do oszczędzania
wody:
 podczas mycia zębów nalewamy wody do
kubka, a kran zakręcamy,
 dobrze zakręcamy krany, aby nie kapała
woda,
 obserwujemy krany  jeżeli pojawiają się
przecieki, wymieniamy uszczelkę,
 korzystamy z krótkiego prysznica, a nie
z kąpieli w wannie,
 staramy się używać pralki wtedy, gdy uzbiera
się odpowiednia liczba rzeczy do prania,
 naczynia myjemy w komorze zlewozmywaka,
a nie pod bieżącą wodą,
 warzywa i owoce myjemy w misce, wodę po
umyciu możemy wykorzystać do podlania
roślin,
 działki i ogrody podlewamy wieczorem, aby
uniknąć szybkiego parowania wody z gleby.
Przykładowe odpowiedzi w kolumnie drugiej:
 Nie marnuj wody, bo to składnik życia i urody!
 Oszczędność wody w moim domu nie szkodzi nikomu!
 Każdy z nas wody potrzebuje, dlatego nią mądrze gospodaruję!
 Nie stracisz swej urody, gdy będziesz zmniejszał zużycie wody!
 Rozważne wody używanie  to nasze rodzinne zadanie!
 Ten tylko chwat, kto wody brat!
 Ochrona wody jest ochroną życia!
Karta pracy nr 3:
ZESPÓA
II  STRAŻNICY ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Co możemy zrobić na rzecz oszczędzania Nasze hasła zachęcające do oszczędzania
energii elektrycznej: energii elektrycznej:
 używamy światła tylko wtedy, gdy jest nam
potrzebne,
 kupujemy żarówki energooszczędne,
 włączamy radioodbiorniki, telewizory,
komputery tylko wtedy, gdy z nich
korzystamy,
 nalewamy do czajników elektrycznych taką
ilość wody, jaka jest nam potrzebna.
Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:
 Każdego intryguje, gdy elektryczność się marnuje!
 Oszczędzając energię  oszczędzasz na wydatkach!
Karta pracy nr 4:
ZESPÓA
III  STRAŻNICY ODPADÓW
Co możemy zrobić na rzecz zmniejszenia ilości Nasze hasła zachęcające do zmniejszania ilości
odpadów: odpadów:
 segregowanie odpadów domowych,
by wykorzystać ponownie surowce (butelki
szklane, plastik, papier, metale),
 kupować artykuły pakowane w opakowania
wielokrotnego użytku, np. napoje
w butelkach szklanych.
Przykłady odpowiedzi w drugiej kolumnie:
 Człowieku młody  segreguj śmieci, a będziesz zdrowszy!
 Segregując odpady, myślisz o przyszłości nie tylko swojej, lecz także swych dzieci!
 Zdrowy styl życia  karta pracy nr 5
Uczniowie przyznają sobie po 1 punkcie za każdą odpowiedz
 TAK ,
" Czy chodzisz na piesze wędrówki lub jez
dzisz rowerem trzy razy w tygodniu?
" Czy spożywasz codziennie warzywa i owoce?
" Czy robiąc zakupy, zwracasz uwagę na ilość konserwantów zawartych w produkcie?
" Czy wykorzystujesz swoje zeszyty do ostatniej strony?
" Czy wyłączasz światło, gdy wychodzisz z pokoju?
" Czy wyrzucasz śmieci do kosza?
" Czy segregujesz śmieci?
" Czy opiekujesz się jakimś zwierzakiem?
" Czy jesteś pomocny dla innych?
" Czy działasz w szkole w kółku ekologicznym?
Punktacja:
9 10 � TAK  Brawo! Jesteś ekologiczny i Twoi koledzy mogą brać z Ciebie przykład.
5 8 � TAK  Styl życia jest bliski ekologicznemu, ale musisz zrobić jeszcze kilka postanowień, np.
ograniczyć słodycze, więcej się poruszać.
4 i mniej � TAK  Nie martw się, wszystko przed Tobą! Zacznij od małych kroczków. Powodzenia!