istota amerykańskiego federalizmu
USA są państwem federacyjnym składającym się z 50 stanów. Władza federalna dysponuje uprawnieniami, które są wyraźnie przyznane przez konstytucję oraz tymi, które są konieczne do realizacji uprawnień delegowanych. Stany mają zagwarantowany ustawowo i konstytucyjnie równy status. Władze federalne mają obowiązek respektować terytorialną integralność stanów, chronić każdy z nich przed inwazją i wewnętrznymi zamieszkami, zagwarantować im republikańską formę rządów i równą reprezentację w Senacie. Stanowy aparat państwowy ma całkowitą autonomię.
Stany mają własne konstytucje. Władzę wykonawczą sprawuje wybierany (na okres 2–4 lat) gubernator. Organy ustawodawcze są we wszystkich stanach 2-izbowe. Obie izby wybierane są w głosowaniu powszechnym – niższej na 2 lata, wyższej na 4. Podstawową jednostką regionalną jest hrabstwo, w którym ważną rolę odgrywa szeryf, wybierany na 2–4 lata w wyborach powszechnych.
Jest on naczelnikiem policji.
Władza ustawodawcza
Izba Reprezentantów– izba niższa parlamentu, 435 członków, ich liczba zależna jest od liczby ludności. Wybory do Izby Reprezentantów odbywają się co 2 lata i dokonywane są w jednomandatowych okręgach wyborczych w systemie większościowym. Bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 25 lat, są obywatelami amerykańskimi, co najmniej 7 lat oraz zamieszkują w stanie, z którego kandydują. Izba zbiera się przeważnie 2 razy w roku na posiedzeniach plenarnych.
Przewodniczącym Izby jest Speaker(John Boehner), który jest wybierany przez partię posiadającą większość w Izbie. Speaker jest drugą po wiceprezydencie osobą, która przejmuje obowiązki prezydenta. Speaker podejmuje decyzje w sprawach porządku obrad, przekazuje projekty ustaw właściwym komisjom, powołuje członków specjalnych, wspólnych i uzgadniających komisji.
Uprawnienia Kongresu:
-tworzy prawo
-inicjatywa ustawodawcza
-prawo przesłuchiwania członków rządu
-uchwalanie budżet
-decyzje o wojnie i pokoju
-wprowadzanie poprawek do konstytucji.
-impeachment
-zmiana wysokości podatków
Senat
Wyższa izba parlamentu, 100 członków, po 2 na stan. Wybierani na 6 lat, co 2 lata wymieniana jest 1/3 senatu. Veto senatu nie może być odrzucone, można jedynie uzgodnić zmiany w ustawie.
Kompetencje senatu
-zatwierdzanie (nominowanych przezprezydenta USA)sędziów Sądu Najwyższego, ambasadorów, członków rządu i innych wysokich urzędników.
-Zatwierdza bądź odrzuca, traktaty zawierane przez Prezydenta i sądzi go (pod przewodnictwem prezesa SN) w wypadku postawienia go przez Izbę Reprezentantów w stan oskarżenia, zgodnie z procedurą zwaną impeachment.
Legislatywa
Inicjatywę ustawodawczą maja członkowie kongresu, projekt trafia do izby reprezentantów, senatu, tam 3 czytania per izba i idzie do podpisu u prezydenta.
Wybory do parlamentu
Izba Reprezentantów- 242 republikanie 191 demokraci 2 niezależni
Senat-(2 IX 2010)- 51 demokraci 47 republikanie 2 niezależni Władza wykonawcza- Prezydent(Barack Obama)
Uprawnienia:
-Jest organem władzy wykonawczej, szefem rządu i szefem partii
-stoi na czele administracji federalnej
-jest naczelnym dowódcą amerykańskich sił zbrojnych i posiada prawo użycia ich jak chce w czasie pokoju czy wojny – ma prawo także dowolnego użycia broni jądrowej czy innej broni niekonwencjonalnej, ale o wprowadzenie stanu wojny i zakończenie jej musi prosić Kongres.
-jest głównym koordynatorem polityki zagranicznej
-prawo łaski.
-za zgodą Senatu powoływać i odwoływać członków gabinetu (sekretarzy stanu), mianować urzędników różnych szczebli, powołuje również najwyższych funkcjonariuszy federalnych, szefów CIA i FBI, sędziów Sądu Najwyższego oraz innych wyższych urzędników.
-mianuje przedstawicieli USA poza granicami kraju.
Prezydent dysponuje prawem weta:
regularnym– używa go jeżeli nie zgadza się na podpisanie regulacji ustawy; kieszonkowym– w sytuacji jeżeli projekt ustawy trafia do podpisu w ciągu ostatnich 10 dni sesji Kongresu niezajęcie przez prezydenta stanowiska nie pozwala na wejście w życie ustawy, Dodatkowo prezydent dysponuje wetem nieformalnym, które polega na tzw. „zamrożeniu”
kredytów na realizację nie aprobowanej przez niego ustawy bądź nie wydaniu aktu prawnego koniecznego do wykonania takiej ustawy.
Weto prezydenckie (regularne) może być jednak odrzucone, gdy projekt ponownie zostanie przyjęty większością 2/3 głosów w Izbie Reprezentantów i w Senacie.
Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed Kongresem. Działa samodzielnie i na własną odpowiedzialność. Może być jednak postawiony w stan oskarżenia i usunięty ze stanowiska, jeżeli w drodze procedury impeachmentu zostanie uznany winnym zdrady, korupcji lub innego ciężkiego przestępstwa
Prezydencka kampania wyborcza składa się z trzech etapów:
1) nominacja kandydatów przez partie;
Nominacja odbywa się na podstawie przeprowadzonych prawyborów w poszczególnych stanach, które na podstawie sondaży opinii publicznej oceniają szanse prezydenckie kandydatów. Następnie ostateczna decyzja zostaje podjęta podczas konwencji krajowej partii. Podczas krajowych konwencji partyjnych wybrany kandydat na prezydenta ma prawo dobrania sobie kandydatów na wiceprezydentów. Przyjmowany jest też wówczas prezydencki program wyborczy.
2) wybory powszechne;
W wyborach tych nie wybiera się bezpośrednio prezydenta, tylko elektorów. Oznacza to, że kandydat danej partii, który uzyskał w danym stanie większość, otrzymuje wszystkie mandaty elektorskie.
3) wybór prezydenta przez kolegium elektorów;
Po obliczeniu wyników głosowania powszechnego (w listopadzie) następuje głosowanie na prezydenta kolegium elektorskiego (w grudniu).
System sądów federalnych jest trójstopniowy:
Sądy dystryktowe (rozstrzygają spory cywilne i karne przy udziale sędziego zawodowego i ławy przysięgłych jako sądy pierwszej instancji);
Sądy apelacyjne (działają jako sądy odwoławcze od wyroku sądów dystryktowych); Sąd Najwyższy (stanowi ostateczną instancję odwoławczą, posiada wobec niektórych spraw uprawnienia pierwszej instancji i feruje w tych kwestiach ostateczny wyrok).
Precedens to zasada lub reguła prawna stworzona przez sąd obowiązująca we wszystkich sprawach podobnych rozstrzyganych w przyszłości.