TECHNIKA I BIZNES

ce W. Ramsey i Daniel Weedman z Êwiat∏o z poszczególnych sesji obserwa-ASTRONOMIA

Pennsylwania State University. Poszu-cyjnych. Ma∏a reklama wokó∏ projektu kujàc sposobów zwi´kszenia wydaj-wynika ze szczup∏oÊci jego kierownic-Tanie zwierciad∏o,

noÊci obserwacji, rozpatrzyli na nowo twa. „Grupa «nag∏aÊniajàca» projekt to prosz´

prawie wszystko, co jest zwiàzane z te-grupa go realizujàca; byliÊmy zajći bu-leskopem – tak˝e mo˝liwoÊç jego nasta-dowà teleskopu” – wyjaÊnia Ramsey.

Moc obliczeniowa komputerów wiania w dowolnà stron´. Teleskop „pa-W rezultacie uzyskano bardzo du˝e otwiera nowà er´

trzy” w kierunku odchylonym na sta∏e oszcz´dnoÊci w porównaniu z podob-niskobud˝etowej astronomii o 35 stopni od pionu, chocia˝ mo˝e sińych rozmiarów teleskopem Keck I obracaç na podstawie. Niewielki, rucho-z Mauna Kea na Hawajach, który kosz-my instrument ogniskujàcy ponad towa∏ blisko 100 mln dolarów. Ramsey Kto budowa∏by olbrzymi tele- g∏ównym zwierciad∏em Êledzi zjawiska szybko zauwa˝a, ˝e Keck jest urzàdze-skop, który nie mo˝e si´ poru-astronomiczne na ca∏ym niebie. Zmniej-niem znacznie bardziej elastycznym szaç w górí w dó∏? Konsor-szona mobilnoÊç to o wiele prostszy, i o wi´kszych mo˝liwoÊciach. Ale za-cjum, któremu przewodzà University taƒszy teleskop. „Dostajemy 70% nieba daƒ czekajàcych HET te˝ nie brakuje.

of Texas w Austin oraz Pennsylvania za 15% ceny” – mówi Ramsey.

Teleskop zajrzy w centralne rejony State University, oto kto. SprzecznoÊç Innowacje HET obejmujà jego budo-aktywnych galaktyk i kwazarów, gdzie pomi´dzy coraz ambitniejszymi plana-wóraz prowadzenie. „Pierwsze Êwia-gigantyczne czarne dziury zdajà siŕoz-mi obserwatorów a brutalnà rzeczywi-t∏o”, czyli inauguracyjne testy telesko-be∏tywaç rozpalony do bia∏oÊci gaz. Po-stoÊcià sk∏oni∏a uniwersytety do fi-pu odby∏y si´ 10 grudnia ub. r. pod mocny b´dzie tak˝e w pomiarach odle-nansowego wsparcia budowy Telesko-kierunkiem szefa projektu Thomasa A.

g∏oÊci i sk∏adu chemicznego najbardziej odleg∏ych kwazarów i gromad galaktyk oraz poszukiwaniu

planet wokó∏ gwiazd.

Inni astronomowie równie˝

dostrzegajà ekonomiczne ko-

rzyÊci wynikajàce z zauto-

matyzowania urzàdzenia oraz zaw´˝enia jego celów. Jet Pro-pulsion Laboratory w Pasadenie (Kalifornia) wraz z U.S. Air Force wspó∏pracowa∏y przy

budowie nowej kamery elek-

tronicznej Near-Earth Aste-

roid Tracking System (Syste-mu Âledzenia Bliskich Ziemi Planetoid). Za skromny milion dolarów uk∏ad ten umo˝liwia niezwykle dok∏adny przeglàd planetoid i komet zapuszcza-jàcych sińiepokojàco blisko Ziemi.

Kolejnà innowacjà jest kosz-tujàcy 500 tys. dolarów Kat-zman Automated Imaging Te-

lescope (Zautomatyzowany

THOMAS A. SEBRING

Teleskop Obrazujàcy Katzma-

na), projekt University of Ca-

TELESKOP HOBBY-EBERLY dowodzi, ˝e wielka nauka nie musi du˝o kosztowaç.

lifornia w Berkeley, prowadzà-

cy sterowane komputerowo

pu Hobby-Eberly (HET) w McDonald Sebringa – dok∏adnie w trzy lata od roz-poszukiwania wybuchów supernowych Observatory w Teksasie. Podstawowa poczćia prac ziemnych. Gdy jesienià w odleg∏ych galaktykach, co pomo-konstrukcja teleskopu obiecuje wysokà bie˝àcego roku rozpocznie si´ jego re-

˝e okreÊliç wiek i dalsze losy Wszech-wydajnoÊç po okazyjnej cenie. Jego naj-gularna eksploatacja, HET b´dzie pra-

Êwiata.

wi´ksze w Êwiecie zwierciad∏o zbiera-cowaç wed∏ug elastycznego planu, Wyglàda na to, ˝e astronomowie uczà jàce Êwiat∏o ma 11 m Êrednicy, lecz sza-zgodnie z którym czas obserwatora mo-si´ minimalizacji kosztów. „HET do-cowany na 13.5 mln dolarów koszt

˝e byç dzielony na bloki w ciàgu kilku skonale wype∏nia luki – zauwa˝a Ram-budowy stanowi drobnà cz´Êç wydat-nocy, co spowoduje maksymalne pod-sey. – Mo˝emy na nim realizowaç ków ponoszonych na inne gigantyczne niesienie sprawnoÊci, z jakà teleskop wszystko, co zechcemy, za du˝e pienià-

teleskopy.

przesuwa swój „wzrok” z obiektu na dze, lub tylko pewne rzeczy, ale p∏acàc HET wymyÊlili we wczesnych, trud-obiekt. Elektroniczne detektory b´dà znacznie mniej.”

nych latach osiemdziesiàtych Lawren-g∏adko (bez przerw) magazynowaç Corey S. Powell

20 ÂWIAT NAUKI Maj 1997