ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNO - HANDLOWYCH
SPOD ZNAKU RODŁA W OLSZTYNIE
WADY POSTAWY
Opracowanie: Krzysztof Kukiełka
nauczyciel wychowania fizycznego
OLSZTYN 14 04 2003r.
I ROZWÓJ POSTAWY W TOKU ONTOGENEZY.
II PODSTAWY ANATOMICZNO - FIZJOLOGICZNE I MECHANIZMY MAJĄCE WPŁYW
NA POSTAWĘ CIAŁA.
III WADY POSTAWY, PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA.
V PROFILAKTYKA WAD POSTAWY.
I ROZWÓJ POSTAWY W TOKU ONTOGENEZY.
Aby zacząć mówić o wadach postawy naleŜy najpierw poznać poszczególne etapy
procesu prawidłowego rozwoju.
Zdrowy noworodek ma prosty kręgosłup, podatny na zmiany pozycji, a więc indyferentny
morfologicznie (czyli obojętny), choć w okresie Ŝycia płodowego jest on totalnie skifozowany.
Tendencja do kifotyzacji utrzymuje się zresztą przez całe Ŝycie człowieka. W miarę
rozwoju, zainteresowania otoczeniem i wzmacniania mięśni dziecko stopniowo wzbogaca
dotychczasową pozycję leŜąc na wznak leŜeniem na brzuchu z unoszeniem głowy, siedzeniem,
raczkowaniem, a wreszcie - staniem i chodzeniem. Dla prawidłowego rozwoju postawy
niezwykle waŜne jest stworzenie dziecku właściwych warunków swobodnego i
wszechstronnego ruchu, wzmacnia to mięśnie karku i grzbietu oraz w naturalny sposób
usuwa fizjologiczne przykurczę w stawach kolanowych i biodrowych. Przedwczesne
pobudzanie dziecka do siadania, gdy nie ma ono jeszcze dostatecznie silnych mięśni
stabilizujących kręgosłup, jest bardzo szkodliwe. Pionizacja, a więc wstawanie i
chodzenie zapoczątkowuje okres wytwarzania się lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej.
W okresie pierwszego dzieciństwa, czyli 2- 3 r. Ŝycia dla prawidłowej postawy dziecka
charakterystyczne są stosunkowo wypukły brzuch, niewielka lordoza lędźwiowa i ledwo
zaznaczona kifoza piersiowa. W okresie przedszkolnym (4 -6 lat) postawa dziecka wykazuje
tendencję do zwiększenia lordozy lędźwiowej i spłaszczenia brzucha. Znaczne uwypuklenie
brzucha, zaokrąglenie pleców, odstawanie łopatek, wysunięcie barków i głowy ku przodowi
są wadliwe, naleŜy im przeciwdziałać. W okresie szkolnym naleŜy zwrócić uwagę na
dwa okresy krytyczne posturogenezy, gdyŜ wtedy powstaje najwięcej wad postawy.
Pierwszy okres krytyczny, przypadający na wiek 6-8 lat, związany jest ze zmianą trybu
Ŝycia dzieci. Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego, indywidualnie regulowanego
przez dziecko reŜimu ruchu - wysiłku i odpoczynku w narzucony kilkugodzinny system
przebywania w pozycji siedzącej, często w niewłaściwych warunkach. Drugi okres
krytyczny związany jest ze skokiem pokwitaniwym (dziewczęta 11 - l Blat, chłopcy 13 -
14 lat). Intensywny przyrost długości kończyn dolnych i tułowia, zmiana proporcji ciała
oraz dotychczasowego układu środków cięŜkości, brak równoczesnego pokrycia tych
zmian siłą mięśniową, nieadekwatność dotychczasowego czucia i nawyku postawy do
zmienionych warunków morfologicznych stwarzają sytuację, w której pogłębianie się
istniejących wad jest szczególnie częste. NaleŜy sobie zdać sprawę z tego, Ŝe okres ten
stwarza często moŜliwości ostatniej szansy wyrównania istniejących odchyleń, po
zakończeniu wzrostu bowiem zmniejszają się one znacznie. W późniejszym okresie
wystarcza właściwie dawkowany wszechstronny ruch, jako stały element dąŜności do
utrzymania zdrowia. W zakresie narządu ruchu częstą dolegliwością u dorosłych są tzw.
bóle krzyŜa, które wiąŜą się z przeciąŜeniem odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
spowodowanym pionizacją i siedzącym trybem Ŝycia. Zaburzenia te potęgują się jeszcze na
skutek ograniczenia aktywności ruchowej człowieka, tzw. hipokinezji. Ruch,
odpowiednio dobrany pod względem charakteru, miejsca i siły oddziaływania, staje
się tu jednym z czynników wyrównawczych. Niebagatelną rolę powinny w nim
odgrywać ćwiczenia zapewniające wytrzymałość i odpowiednie napięcie mięśni
antygrawitacyjnych, które z wiekiem ulegają osłabieniu.
II PODSTAWY ANATOMICZNO - FIZJOLOGICZNE I
MECHANIZMY MAJĄCE WPŁYW NA POSTAWĘ CIAŁA.
Postawa ciała jest pojęciem nie tylko anatomicznym, mówiącym o budowie i rozmieszczeniu
poszczególnych części ciała, ale przede wszystkim pojęciem funkcjonalnym, stanowi
określony nawyk ruchowy, który kształtuje się na przestrzeni całego Ŝycia. Trzonem
postawy dala jest kręgosłup. Opiera się on na miednicy, która łączy go z podłoŜem
za pośrednictwem kończyn dolnych. Poprzez klatkę piersiową i obręcz barkową
kręgosłup uczestniczy we wszystkich czynnościach kończyn górnych. Jest takŜe
połączony z głową i z tych względów bezpośrednio bierze udział w kaŜdym niemal
ruchu dala. Stanowi on konstrukcję wieloczłonową, niezwykle pod względem budowy i
funkcji zróŜnicowaną. Kręgosłup pełni następujące funkcje :
= podporową,
= amortyzacyjną,
= kinetyczną.
Funkcja podporowa kręgosłupa polega na podtrzymaniu przezeń segmentów połoŜonych
wyŜej, w związku z czym podlega on znacznym obciąŜeniom, wzrastającym ku dołowi.
Drugim elementem umoŜliwiającym utrzymywanie przez kręgosłup tak znacznych
obciąŜeń są jego krzywizny fizjologiczne. Wytwarzają się one w związku z pionizacją
człowieka poddanego znacznym i zmiennym obciąŜeniom, zmuszonego do stałego
równowaŜenia całości postawy drogą przesunięć odpowiednich segmentów ciała nad
płaszczyzną podparcia.
Funkcja amortyzacyjna - kształt krzywizn kręgosłupa i jego specyficzna budowa stanowią
ogniwo amortyzacyjne, łagodzące wstrząsy podczas wszelkich czynności lokomocyjnych.
Wielosegmentowy łańcuch stawowy zbudowany aŜ z 24 elementów kostnych ułoŜonych
szeregowo posiada trojakie połączenie :
= stawowe o charakterze stawów jamowych,
= elastyczne chrząstkozrosty w postaci krąŜków
międzykręgowych,
= spręŜyste więzozrosty w postaci wiązadeł Ŝółtych.
Funkcja kinetyczna kręgosłupa uzaleŜniona jest od ruchomości jego krzywizn.
Krzywizny szyjna i lędźwiowa (lordozy) są giętkie, o znacznej ruchomości,
krzywizna piersiowa (kifoza) jest odcinkiem bardziej usztywnionym. Kręgosłup
jako konstrukcja wieloczłonowa jest tworem malostabilnym. Utrzymanie postawy
pionowej jest moŜliwe dzięki stabilizacji złoŜonej- czynnej i biernej. Stabilizację czynną
zapewnia napięcie określonych mięśni pracujących zmiennie. Stabilizację bierną
zapewniają: równowaga mechaniczna, optymalne obciąŜenie, napięcie układu wiązadłowo -
torebkowego, ograniczenie ruchów budową stawów. Zachowanie prawidłowej postawy
ciała i orientacji przestrzennej zaleŜy od przetwarzania i interpretacji informacji
sensorycznej z trzech źródeł:
= receptorów czucia głębokiego,
=receptorów narządów równowagi,
=receptorów wzrokowych.
Za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie:
= z przodu - mięśnie szyi,
= z tyłu - prostownik grzbietu,
- mięśnie klatki piersiowej,
- mięśnie pośladkowe,
- mięśnie brzucha,
- mięśnie kulszawo-goleniwe.
- mięśnie czworoglowe uda.
W tym układzie szczególną rolę spełnia miednica, pochylając się w przód i w tył na
główkach kości udowych, zwiększa lub zmniejsza swoje fizjologiczne pochylenie,co pociąga
za sobą odpowiednie zmiany \v krzywiźnie lędźwiowej kręgosłupa. Zarówno zwiększone,
jak i zmniejszone przodopochylenie miednicy moŜe być przyczyną lub następstwem
zmian patologicznych kręgosłupa.
W obrębie kręgosłupa moŜliwe są do wykonania ruchy :
= zginanie i prostowanie w płaszczyźnie strzałkowej - najwyraźniej występują w części
szyjnej i lędźwiowej, =
skłony boczne w płaszczyźnie czołowej - najwyraźniej występuje w odcinku piersiowym,
szyjnym i lędźwiowym,
= skręty w prawo i w lewo w płaszczyźnie poprzecznej- występują w odcinku szyjnym,
potem piersiowym.
Mięśnie są biologicznymi silnikami wykonującymi pracę mechaniczną. Przemiany
chemiczne zachodzące w mięśniach wyraŜają się skurczem -czynnym skróceniem długości
mięśnia. Rola mięśni sprowadza się do wykonywania pracy poprzez zbliŜenie
przyczepów. PołoŜenie mięśnia lub jego ścięgna w stopniu do osi obrotu stawu warunkuje
charakter czynności. Mięśnie leŜące ku przodowi od tej osi nazywają się zginaczami,
przeciwległe - prostownikami. Mięśnie obracające mają przebieg skośny, spiralny lub
poprzeczny. Skośny przebieg mięśni powoduje, iŜ mogą być one jednocześnie np.
mięśniami zginającymi i obracającymi. Nawet prosty ruch wykonuje kilka mięśni, które
noszą nazwę mięśni współdziałających, a wykonujące ruch przeciwny m. antagonistów.
Wbrew pozorom obie grupy mięśni działają jednocześnie, a zaleŜność przeciwstawnych
grup mięśniowych precyzyjnie kontroluje układ nerwowy. Mięśnie działają na kości
połączone stawami, które są dla nich jak gdyby dźwigniami. Mięsień pracuje wtedy,
gdy pokonuje jakiś opór, jednym z nich jest działanie siły cięŜkości która moŜe mieć
dwojaki charakter. W pozycjach spionizowanych, zaleŜnie od siły mięśni antygrawitacyjnych i
siły cięŜkości ciała oraz dodatkowego obciąŜenia, moŜe ona:
= pogłębiać krzywizny i skrzywienia,
= stymulować odruch wyprostny.
Znajomość tego stwierdzenia pozwala w praktyce odpowiednio dozować obciąŜenie osiowe
- ćwiczenia antygrawitacyjne i dobierać w procesie leczenia pozycje wyjściowe.
III WADY POSTAWY, PODZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA.
RóŜnorodność czynników wpływających na kształtowanie się postawy sprawia, Ŝe
staje się ona cechą indywidualną, charakteryzującą poszczególnych ludzi i nie
zawsze jest postawą prawidłową. Postawa prawidłowa zabezpiecza organizm przed
ujemnymi wpływami środowiska, co pozostaje w ścisłym związku z utrzymaniem zdrowia.
Aby rozpocząć charakterystykę wad postawy naleŜy najpierw wskazać róŜnice istniejące
między postawą prawidłową i nieprawidłową.
POSTAWA PRAWIDŁOWA ODZNACZA SIĘ NASTĘPUJĄCYMI CECHAMI:
= głowa ustawiona wprost nad klatką piersiową biodrami i stopami lub skierowana
nieco ku przodowi,
= klatka piersiowa wysklepiona ku przodowi, przy zachowaniu swobodnego oddychania,
= brzuch lekko wciągnięty lub płaski,
= plecy łagodnie wygięte, przy czym łopatki nie wystają poza linię pośladków,
= ręce i nogi prawidłowo ukształtowane,
= stopy wysklepione.
Prawidłowa postawa to takŜe estetyczna sylwetka ciała, harmonijne wykonywanie ruchów
Piękna sylwetka to znaczy estetyczna, prawidłowa, z którą wiąŜe się pogodny nastrój.
Postawa ciała bowiem odzwierciedla w duŜej mierze stan psychiczny. Wszelkie
odchylenia od przedstawionych cech postawy prawidłowej prowadzą do Załamania
się wzajemnej harmonii, przy czym naruszenie ustalonej równowagi w jednym odcinku, w
celu zachowania ogólnego zrównowaŜenia ciała, wyzwala ciąg następstw tworząc
zespół błędów i wad dający obraz postawy nieprawidłowej.
POSTAWA NIEPRAWIDŁOWA WYSTĘPUJE, GDY:
= głowa jest wysunięta do przodu lub pochylona w bok,
= klatka piersiowa płaska, zapadnięta lub zniekształcona, barki wysunięte do przodu,
= brzuch wypukły, wysunięty do przodu lub zwiotczały, obwisły,
= plecy zgarbione, zaokrąglone, a miednica posiada zbyt duŜe nachylenie, co łącznie
daje silne wygięcie krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,
= stopy płaskie.
WADY POSTAWY - to niewłaściwe usytuowanie lub kształt części ciała w pozycji
stojącej, utrwalone lub powstałe na podłoŜu patologicznym .
WADY POSTAWY W PŁASZCZYŹNIE PRZEDNIO – TYLNEJ
PLECY OKRĄGŁE- charakterystyka:
= zmniejszone przodopochylenie miednicy,
= pogłębiona kifoza lędźwiowa,
= zmniejszona lordoza szyjna i lędźwiowa,
= głowa pochylona do przodu,
= zwiotczałe mięśnie grzbietu,
= przykurczone mięśnie piersi
= barki wysunięte do przodu,
= odstające łopatki,
= kolana i łokcie w pozycji lekkiego zgięcia,
= zaburzenia i zmniejszenie sprawności układu oddechowego i krąŜenia.
Przyczyny: = wrodzone - dziedziczne wyst. rodzinnie,
- kifoskoliozy wrodzone,
= nabyte - wtórne jako objaw określonej choroby, np. krzywica, gruźlica
kręgosłupa, ch. Scheuennanna, ZZSK, zmiany pourazowe.
p
Postępowanie - ćwiczenia korekcyjne mają na celu zwiększenie ruchomości kręgosłupa;
skracanie mięśni grzbietu, łopatek oraz zginaczy uda; wydłuŜenie mięśni
karku i szyi oraz brzucha; rozciągnięcie mięśni piersiowych.
PLECY WKLĘSŁE - charakterystyka:
= zwiększone przodopochylenie miednicy,
= kręgosłup w odcinku krzyŜowo- lędźwiowym ostro odgina się do tyłu,
= krótka ostra lordoza lędźwiowa,
= nadmierna kifoza piersiowo - lędźwiowa,
= najbardziej wystającą częścią ciała ku przodowi jest spojenie łonowe,
= zmiany w obrębie barków i łopatek,
= zaburzenia trawienia, oddychania i krąŜenia,
= bóle w okolicy krzyŜowej,
= zaburzenia miesiączkowania.
Przyczyny: = wrodzone - pierwotna dystonia mięśniowa,
- usztywnienia odcinka piersiowego róŜnego pochodzenia,
- usztywnienia, zwichnięcia i przykurczę stawu biodrowego,
= nabyte - wtórne jako objaw określonych chorób, np. gruźlica,
osteoporoza, ch. Scheuermanna itp.
Postępowanie - ćwiczenia korekcyjne mają na celu zwiększenie ruchomości kręgosłupa
w odcinku piersiowym; skracanie mięśni brzucha, pośladkowych,
grzbietu i ustalających łopatki; wydłuŜenie m. grzbietu w ode.
lędźwiowym, mięśni karku i szyi; rozciąganie mięśni zginaczy uda i
przywodzących barki.
PLECY WKLĘSŁO-WYPUKŁE-
charakterystyka:
= nadmierna lordoza lędźwiowa,
= pogłębiona kifoza piersiowa,
= rozciągnięte mięśnie prostownika grzbietu,
= przykurczone mięśnie piersiowe większe,
= barki ustawione do przodu, odstające łopatki,
= przesunięcie jamy brzusznej ku przodowi,
= rozciągnięte mięśnie brzucha i pośladków,
= upośledzenie czynności narządów wewnętrznych i ruchów oddechowych przepony,
= zaburzenia oddychania i krąŜenia.
Przyczyny: - wada ta jest najczęściej wyrazem kompensacji o dwojakim charakterze:
= na tle biernego dostosowania się w przypadku budowy wiotkiej,
= z konieczności zrównowaŜenia pod względem morfologicznym i funkcjonalnym,
zmian lub usztywnienia istniejącego w którejś z krzywizn fizjologicznych(ch.
Scheuermanna, gruźlica, urazy kręgosłupa).
Postępowanie - ćwiczenia korekcyjne mają na celu uruchomienie odcinka usztywnionego;
jeŜeli jest to przeciwwskazane (gruźlica) to ich zadaniem jest zapewnienie
ogólnego zrównowaŜenia odpowiednio wytworzonym gorsetem mięśniowym.
Ćwiczenia polegają na; skracaniu m. brzucha, pośladkowych, grzbietu w ode.
piersiowym i m. ustalających łopatki; wydłuŜeniu m. grzbietu w ode.
lędźwiowym, m. karku i szyi; wydłuŜaniu względnie rozciąganiu m. zginaczy
uda i przywodzących barki.
PLECY PŁASKIE - charakterystyka:
= ruchomość kręgosłupa moŜe być prawidłowa, =
zmniejszone przodopochylenie miednicy, =
zbyt mała lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa(moŜliwość występowania
odwrotności krzywizn),
= płaska klatka piersiowa,
= barki opadające.
= zmniejszenie pojemności i ruchomości klatki piersiowej =
występowanie tej wady predysponuje do występowania zmian zwyrodnieniowych,
a przy braku mocnego gorsetu mięśniowego do występowania skolioz.
Przyczyny: - plecy płaskie występują w dwóch krańcowo róŜnych przypadkach:
= w budowie ciała astenicznej, o słabej, wiotkiej muskulaturze, =
u dzieci silnie umięśnionych, wcześnie i intensywnie ćwiczących.
Postępowanie - szczególną uwagę naleŜy zwrócić na rodzaj i zasadność stosowanych
ćwiczeń korygujących ;
= ćwiczenia i pozycje antylordotyczne stosować tylko tam, gdzie są one
niezbędne tj. w przypadku pleców wklęsłych,
= w innych przypadkach wzmacnianie mięśni brzucha, odcinka lędźwiowego
oraz stawu biodrowego, powinno odbywać się w pozycjach gwarantujących
utrzymanie krzywizn fizjologicznych,
= przeciwwskazane są ćwiczenia w siadach niskich, wyciągi i zwisy,
gdyŜ powodują one spłaszczenie krzywizn.
ZNIEKSZTAŁCENIA KLATKI PIERSIOWEJ
KLATKA PIERSIOWA KURZA-
charakterystyka: = zapadnięcie po bokach
klatki piersiowej, = wysunięcie mostka do
przodu, = ostry kąt poŜebrowy.
Przyczyny: = wrodzone zaburzenia kostnienia,
= nieprawidłowe rozmieszczenie przyczepów mięśniowych,
= krzywica.
Postępowanie: = ćwiczenia oddechowe w trakcie leŜenia na brzuchu, =
ćwiczenia poprawiające postawę ciała, =
aparaty uciskowe w postaci gorsetów, =
masaŜe.
KLATKA PIERSIOWA LEJKOWATA - SZEWSKA -
charakterystyka: = lejkowate zapadnięcie klatki piersiowej - mostek
wciśnięty do środka, = klatka piersiowa spłaszczona i poszerzona,
= zwiększenie kifozy piersiowej lub boczne skrzywienie kręgosłupa,
= osłabienie mięśni grzbietu,
= upośledzenie pojemności Ŝyciowej płuc, niewydolność oddechowo - krąŜeniowa.
Przyczyny: = wrodzone zaburzenia kostnienia,
= krzywica,
= zaburzenia rozwojowe mięśni klatki i przepony,
= nieproporcjonalny rozrost chrząstek Ŝebrowych.
Postępowanie:
= ćwiczenia oddechowe w trakcie leŜenia na boku,
= ćwiczenia poprawiające postawę ciała,
= masaŜe,
= pływanie,
= leczenie operacyjne w wadach zaawansowanych.
KLATKA PIERSIOWA BECZKOWATA -
charakterystyka: = zwęŜona u góry i u dołu, = środek
klatki poszerzony.
BOCZNE SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA - SKOLIOZY
Kręgosłup widziany od tyłu powinien przedstawiać obraz prostej, pionowo ustawionej
kolumny. Wszystkie odstępstwa od pionu powinny być traktowane jako sygnał
ostrzegawczy i poddane obserwacji lekarskiej.
Skoliozy dzielimy na:
Czynnościowe - są to skrzywienia, których przyczyna leŜy poza kręgosłupem, np.
skrócenie kończyny, przykurcz biodra, podraŜnienie korzeni rdzeniowych..
= zmiany dotyczą układu mięśniowo-wiązadłowego,
= zmiany są odwracalne, nie osiągają duŜych rozmiarów,
= zmiany moŜna korygować czynnie,
= skoliozy te są jednostronne w kształcie litery C z długą cięciwą
skrzywienia bez wyraźnej torsji kręgosłupa.
Strukturalne - występują zmiany kostne:
= utrwalone zmiany w budowie kręgosłupa, poszczególnych kręgów i tułowia,
= występuje torsja kręgów i całego kręgosłupa,
= zniekształcenie klatki piersiowej i miednicy,
= upośledzenie układu oddechowego i krąŜenia,
= powoduje w układzie kostnym nieodwracalne zmiany,
= zmian tych nie moŜna skorygować.
Z uwagi na przyczyny ich powstawania skoliozy te dzielimy następująco:
1) Kostnopochodne - osteopatyczne:
a) wrodzone - krąg klinowy, zrosty Ŝeber itp.
b) torakogenne — ropniak opłucnej, po zabiegach na kl. piersiowej;
c) inne kostnopochodne — zmiany kostne w przebiegu róŜnych schorzeń;
2) Nerwopochodne - neuropatyczne
a) wrodzone,
b) po poliomyelitis,
c) inne występujące w przebiegu schorzeń układu nerwowego;
3) Mięśniopochodne - miopatyczne
a) wrodzone,
b) dystrofie mięśniowe,
c) inne występujące w przebiegu schorzeń i zmian układu mięśniowego;
4)
Idiopatyczne.
Olbrzymia ilość skolioz, bo aŜ około 80% to skoliozy idiopatyczne, przyczyna ich
powstania jest nieznana. Od wielu lat są prowadzone w tym zakresie badania
doświadczalne, jednak nie wskazały one jednoznacznie przyczyny powstawania tych
skolioz.
Podział skolioz z uwagi na wielkość kąta skrzywienia:
# I° ~ O°- 30°- leczymy zachowawczo wyłącznie ćwiczeniami.
# 11° ~ 31°- 60°- leczenie ortopedyczne(gorsety) intensywne ćwiczenia oddechowe i czynne.
# III° ~ 61°- 90°- leczenie operacyjne.
# IV° ~ > 90°- leczenie operacyjne.
Skrzywienia boczne kręgosłupa wykazują róŜnorodność odkształceń, zwróconych
wypukłością w prawą lub lewą stronę. Ze względu na lokalizację moŜemy
dokonać następującego podziału skolioz:
= skolioza prawostronna lub lewostronna,
= skolioza lędźwiowa, piersiowa lub szyjna,
= skolioza lędźwiowo - piersiowa,
= skolioza odcinkowa lub całkowita.
Typy skolioz - w zaleŜności od liczby łuków:
= jednołukowe zrównowaŜone(a),
= dwułukowe piersiowo - lędźwiowe(b),
= trójłukowe(c),
= czterolukowe(d),
= dwułukowe niezrównowaŜonej),
= jednołukowe niezrównowaŜonej).
e f
Okresy pojawiania się skolioz jest róŜny, najczęściej ujawniają się w okresie:
= niemowlęcym, do 3r. Ŝycia — rokują niekorzystnie,
= wiek przedszkolny i szkolny - występuje tu pierwszy krytyczny okres posturogenezy,
= wiek młodociany - rokują najgorzej, nawarstwianie się zmian okresu dojrzewania,
zwłaszcza rzutu wzrostowego.
Mnogość i róŜnorodność etiologii, powiązanie z najróŜniejszymi jednostkami chorobowymi
często niemoŜliwe do określenia rokowanie, cięŜkość zmian zniekształcających sprawia,
Ŝe skoliozy stanowią jedno z najtrudniejszych zagadnień dla lecznictwa.
Postępowanie i leczenie skolioz.
= ogólnym celem jest likwidacja lub zmniejszenie skrzywienia,
= zatrzymanie jego rozwoju,
= utrzymanie osiągniętych wyników,
= ćwiczenia korekcyjne,
= stosowanie gorsetów,
= zabiegi operacyjne
DEFORMACJE KOŃCZYN DOLNYCH
Zniekształcenia kończyn dolnych pogarszają w znacznym stopniu statykę ciała i zmieniają
postawę. Są one 'wadami wrodzonymi lub powstają w wyniku asymetrii w budowie
wyŜej połoŜonych odcinków ciała, przeciąŜeń pracą statyczną lub innych czynników.
KOŚLAWOŚĆ KOLAN - charakterystyka:
= nogi tworzą literę X-w pozycji stojącej są od siebie oddalone,
= przerost w stawie kolanowym,
= rozciągnięte mięśnie wewnętrznej strony kończyny dolnej,
= przykurczone mięśnie zewnętrznej strony kończyny dolnej.
Przyczyny: = wrodzone, krzywica, pourazowe
= statyczne - wynikają z przeciąŜenia kończyn dolnych
Postępowanie: = ćwiczenia korekcyjne i zabiegi fizykalne,
= w stanach zaawansowanych - aparaty ortopedyczne odciąŜające
staw kolanowy,
= zabiegi operacyjne u dzieci do lat 6, = odciąŜenie stawów
kolanowych, poprzez ograniczenie pozycji stojących,
wyeliminowanie pozycji rozkrocznej, siadu na piętach, =
przeciwdziałanie płaskostopiu, = stosowanie wkładek i
obcasów ortopedycznych, = nauka poprawnego chodu.
SZPOTAWOŚĆ KOLAN - charakterystyka:
= trzony kości udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięte są na zewnątrz,
= więzadło poboczne zewnętrzne jest rozciągnięte,
= więzadło poboczne wewnętrzne jest nadmiernie napięte i przykurczone,
= mięśnie dwugłowe uda i strzałkowe są rozciągnięte, pozostałe zginacze mają
tendencje do przykurczu.
Przyczyny: = wrodzone zaburzenia kostnienia,
= krzywica,
= nadmierne przeciąŜenie układu kostnego kończyn dolnych.
Postępowanie: - w przypadkach na tle krzywiczym - leczenie p/krzywicze,
= ćwiczenia korekcyjne np. siad na piętach ,
= przeciwwskazany jest natomiast siad skrzyŜny,
= cięŜsze przypadki wymagają leczenia ortopedycznego — zastosowania aparatów lub
zabiegów operacyjnych.
STOPA PŁASKA STATYCZNA
Płaskostopie statyczne jest chorobą naszego wieku, ze względu występowania tej
wady u dzieci, młodzieŜy i dorosłych. Przyczyną powstania tej wady jest przeciąŜenie stopy
spotęgowane niewydolnością układu mięśniowo — więzadłowego, prowadzi to do
zniekształceń i zaburzeń jej funkcji.
Ze względu na lokalizację spłaszczenia rozróŜniamy:
= stopę płaską podłuŜnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,
= stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym lub nie,
= stopę płasko - koślawą ze zniesieniem obu łuków.
Postępowanie: * sprowadza się do profilaktyki w przypadku wyst. predyspozycji do
wyŜej wymienionych wad, profilaktyka ta uwzględnia :
= odpowiednie ćwiczenia,
= stosowanie odpowiedniego obuwia,
= właściwy tryb Ŝycia,
* terapia = polega równieŜ na stosowaniu ćwiczeń korekcyjnych,
= przy wadach zaawansowanych zaopatrzenie w sprzęt
ortopedyczny.
STOPA SZPOTAWA- charakterystyka:
= stopy odchylają się do wewnątrz,
= opierają się na krawędziach zewnętrznych,
= palce skierowane są do środka.
STOPA WYDRĄśONA - charakterystyka :
= występuje pogłębienie wydrąŜenia stopy, =
występuje tzw. wysokie podbicie,
= wada ta w stanie zaawansowanym powoduje duŜe dolegliwości.
Przyczyny: - przyczyną tej wady są anomalia w obrębie dolnego odcinka rdzenia
kręgowego,
- ujawnia się najczęściej u dzieci w okresie rzutu wzrostowego
w wieku 10-14 lat.
Postępowanie: - leczenie ortopedyczne,
-
równieŜ ćwiczenia korekcyjne.
Dobrym sprawdzianem stopnia wysklepienia stopy są ślady pozostawione na papierze
zwanym plnatokonturogram lub na mokrym piasku.
PROFILAKTYKA WAD POSTAWY
Zapobieganie powstawaniu wad postawy u dzieci i młodzieŜy pozwala później uniknąć
Przykrych dolegliwości i bólów u osób dorosłych. W momencie pojawienia się odchyleń
od prawidłowej postawy naleŜy zwrócić się o pomoc do lekarza. Wyniki leczenia bywają
tym lepsze, im wcześniej będzie rozpoznana wada. Wady spotykane u dzieci i młodzieŜy
najczęściej powstają w okresie rozwoju fizycznego - skoki wzrostowe. Wiele z nich powstaje
w okresie nauki szkolnej, co jest związane z nieprawidłowym siedzeniem w ławce szkolnej.
Bardzo waŜne jest w czasie nauki stosowanie przerw śródlekcyjnych 2-3 minutowych.
WaŜną rolę odgrywa tu równieŜ odpowiednia długość snu, która u dzieci w wieku szkolnym
powinna trwać ok. 10 godzin. ŁóŜko powinno mieć równieŜ odpowiedni materac, nie
uginający się, poduszka mała aby odpowiednio wypełniała przestrzeń barkowo-potyliczną.
WaŜnym elementem jest tu równieŜ ruch poranny, najlepiej w formie ćwiczeń, który
powinien trwać około 15 minut.
Wskazówki profilaktyczne:
1) OdŜywianie pokarmami bogatymi w białko, szkodliwe jest zarówno niedoŜywienie
jak i przekarmienie,
2) Eliminować długie oglądanie telewizji, co związane jest z przebywaniem dziecka
w pozycji siedzącej przymusowej,
3) OdzieŜ powinna być lekka nie krępująca ruchów,
4) Obuwie powinno być elastyczne, miękkie z szerokimi noskami,
5) Odrabianie lekcji powinno być przerywane co 30-40 min. zabawą ruchową,
Wszelkie oddziaływania zapobiegawcze, wyrównujące i kompensujące są integralną
częścią programów szkolnych i pozaszkolnych. Do działań w tym zakresie naleŜy między
innymi gimnastyka korekcyjna, której głównym celem jest przeciwdziałanie stwierdzonym
wadom postawy i wyrównanie odchyleń fizjologicznych. WaŜną rolę odgrywa tu
wychowanie zdrowotne, które jest jak gdyby transmisją medycyny do społeczeństwa.
Pierwszym jego zadaniem jest:
= zmodyfikowanie postaw i zachowań jednostki i społeczeństwa tak, by stworzyć
najlepsze warunki do uzyskania pełni zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.
Drugim, odległym, lecz jeszcze waŜniejszym zadaniem jest:
= rozwinięcie w kaŜdym człowieku odpowiedzialności za swoje własne zdrowie, zdrowie
jego rodziny i w pewnym sensie za zdrowie społeczeństwa, a takŜe branie udziału w
sposób aktywny w tworzeniu optymalnych, na danym etapie, warunków Ŝycia danej
społeczności.
BIBLIOGRAFIA
1) Gimnastyka korekcyjna - kompensacyjna w szkole - J. Kołodziej, K. Kołodziej,
L Momola Wyd. Oświatowe
Rzeszów 1996
2) Wychowanie - korekcja wad postawy - Maria Kutzner- Kozińska
Wyd. Szkolne i Pedagogiczne Warszawal986
3) ćwiczenia korekcyjne - Ewa Zeyland - Malawka
Wyd. Uczelniane AWF w Gdańsku Gdańsk 1993
4) Rehabilitacja I i II tom