na, osoba prawna i jednostka organizacyjna Przedsiębiorcy i ich oznaczenia.

niebędąca osobą prawną, której odrębna usta-

wa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we

Każdy przedsiębiorca, czy to osoba fizyczna,

własnym imieniu działalność gospodarczą lub

czy to osoba prawna, czy to inna jednostka or-

zawodową.

ganizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej

prowadzi swoją działalność wykorzystując do tego

Podjęcie działalności gospodarczej może na-

celu zorganizowany zespół składników niemate-

stąpić w dniu złożenia wniosku o wpis do ewiden-

rialnych i materialnych przeznaczony do prowa-

cji działalności gospodarczej albo po uzyskaniu

dzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art.

wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Re-

55.1 Kodeksu cywilnego tak zorganizowany zespół

jestru Sądowego.

składników jest przedsiębiorstwem. Obejmuje ono

Przedsiębiorca prowadzi działalność gospo-

w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące

darczą pod firmą, którą ujawnia się we właściwym

przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części

dla danego przedsiębiorcy rejestrze (np. ewidencja (nazwa przedsiębiorstwa), 2) własność nierucho-działalności gospodarczej, rejestr przedsiębior-

mości lub ruchomości, w tym urządzeń, materia-

ców KRS). W przypadku prowadzenia działalno-

łów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczo-

ści przez osobę fizyczną, jej firmą jest jej imię i na-we do nieruchomości lub ruchomości, 3) prawa

zwisko. Do firmy można włączyć pseudonim lub

wynikające z umów najmu i dzierżawy nierucho-

określenia wskazujące na przedmiot działalności

mości lub ruchomości oraz prawa do korzysta-

przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz inne nia z nieruchomości lub ruchomości wynikające

określenia dowolnie obrane. Przy określaniu firmy z innych stosunków prawnych, 4) wierzytelności,

przedsiębiorcy zwrócić jednak należy uwagę, na

prawa z papierów wartościowych i środki pienięż-

fakt, że firma powinna się odróżniać dostatecznie ne, 5) koncesje, licencje i zezwolenia, 6) patenty i od firm innych przedsiębiorców prowadzących

inne prawa własności przemysłowej, 7) tajemnice

działalność na tym samym rynku oraz na to, że

przedsiębiorstwa,8) księgi i dokumenty związane

firma nie może wprowadzać w błąd w szczególno-

z prowadzeniem działalności gospodarczej. Bez

ści co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu dzia-

względu na to, przedsiębiorca prowadzi działal-

łalności, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia ność gospodarczą dużych, średnich czy małych

. Firma przedsiębiorcy jest prawnie chroniona.

rozmiarów w skład jego przedsiębiorstwa wcho-

Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało

dzą wyżej wymienione składniki.

22

Formy prowadzenia działalności

skach i stratach, czasu jej obowiązywania, rozwią-

gospodarczej przez osoby fizyczne

zania spółki. Większość uregulowań dotyczących

Osoby fizyczne mają do wyboru różne formy

prowadzenia działalności gospodarczej w formie

organizacyjne prowadzenia działalności gospo-

spółki cywilnej zależy od woli stron – wspólników, darczej. Mogą ją prowadzić jednoosobowo, wy-gdyż przepisy dotyczące spółki dopuszczają taką

stępują wówczas samodzielnie jako przedsiębior-

możliwość. Zwrócić jednak należy uwagę na fakt,

cy. Mogą także prowadzić tę działalność z innymi

że przepisy bezwzględnie obowiązujące (nie pod-

osobami w ramach form dopuszczonych przez

legające woli stron) będą obowiązywały w takim

przepisy prawa. Dotyczy to w szczególności spół-

zakresie, jak jest to przewidziane w kodeksie cy-

ki cywilnej, spółek prawa handlowego oraz spół-

wilnym. Dotyczy to w szczególności zasady pono-

dzielni.

szenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki,

która to zasada stanowi, że za zobowiązania spół-

Decydując się na prowadzenie działalności

ki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. Wobec

w formie spółki cywilnej, zainteresowane oso-

wierzycieli za zobowiązania odpowiadają oni ca-

by muszą mieć świadomość, że spółka cywilna

łym swoim majątkiem.

nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów

ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

O wyborze działalności w formie spółki han-

Spółkę cywilną tworzą wspólnicy będący przed-

dlowej decydują osoby zainteresowane grupo-

siębiorcami działającymi na podstawie w/w usta-

wym (z wyjątkiem jednoosobowej spółki z ogra-

wy w zakresie wykonywanej przez nich działal-

niczoną odpowiedzialnością lub jednoosobowej

ności gospodarczej. Aby prowadzić działalność

spółki akcyjnej) prowadzeniem działalności go-

w wyżej wymienionej formie wspólnicy – przed-

spodarczej. Zawierając umowę spółki handlowej

siębiorcy zawierają umowę spółki cywilnej w

wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się

oparciu o przepisy kodeksu cywilnego zawarte

dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wnie-

w szczególności w art. 860 do 875. Ustrój spółki

sienie wkładów oraz jeżeli umowa lub statut tak

cywilnej jako formy grupowej prowadzenia dzia-

stanowi przez współdziałanie w określony sposób.

łalności przez minimum dwóch przedsiębiorców

Stanowi o tym art. 3 ustawy z dnia 15 września

i zasady wewnętrzne pomiędzy wspólnikami 2000 roku Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr uregulowane są w umowie, zawartej w formie pi-94, poz. 1037 z późn. zm.)

semnej.

Kodeks spółek handlowych reguluje tworze-

Zawierając umowę spółki cywilnej wspólnicy

nie, organizację funkcjonowanie, rozwiązywanie,

zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólne-

łączenie, podział i przekształcenie spółek, wśród go celu gospodarczego przez działanie w sposób

których wyróżnia się: spółki osobowe – nie po-

oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkła-

siadające osobowości prawnej i jednostki bardziej dów, które mogą polegać na wniesieniu do spółki

sformalizowane – spółki kapitałowe, będące oso-

własności lub innych praw albo na świadczeniu

bami prawnymi. Do spółek osobowych należą:

usług. Dodatkowo w umowie spółki wspólnicy

spółka jawna, spółka partnerska, spółka koman-

zawierają postanowienia dotyczące między inny-

dytowa, spółka komandytowo akcyjna, zaś spół-

mi: prowadzenia spraw spółki, zakresu zwykłych

kami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną od-

czynności, reprezentowania spółki, udziału w zy-

powiedzialnością i spółka akcyjna.

23

Podstawą działania każdej ze spółek jest za-patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłu-

warcie stosownej umowy (statutu) oraz wpis do

macza przysięgłego. Jakkolwiek spółka partnerska

rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru w swoim działaniu zbliżona jest do spółki jawnej, Sądowego prowadzonego przez sąd rejonowy jednak zasadnicza różnica między nimi polega sąd gospodarczy właściwy ze względu na siedzi-na odmiennym uregulowaniu zasad ponoszenia

bę spółki, a poprzedzony sporządzeniem przez

odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Zgod-

osoby zainteresowane szeregu dodatkowych do-

nie bowiem z art. 95 kodeksu spółek handlowych

kumentów wymaganych dla utworzenia danego

partner w spółce partnerskiej nie ponosi odpo-

rodzaju spółki oraz dokumentów w postaci for-

wiedzialności za zobowiązania spółki powstałe

mularzy KRS i formularzy składanych w ramach

w związku z wykonywaniem przez pozostałych

tzw. jednego okienka (REGON, NIP I ZUS).

partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również

Każda ze spółek handlowych uregulowana jest

za zobowiązania spółki będące następstwem dzia-

odmiennie i tak w szczególności:

łań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spół-

kę na podstawie umowy o pracę lub innego sto-

◆ spółka jawna powstaje w wyniku zawarcia

sunku prawnego, które podlegały kierownictwu

w formie pisemnej umowy pomiędzy wspólni-

innego partnera przy świadczeniu usług związa-

kami. Zasadniczo w swoim działaniu zbliżona

nych z przedmiotem działalności spółki. Umowa

jest do spółki cywilnej, jednak to co ją zdecydo-

spółki partnerskiej winna być zawarta w formie

wanie odróżnia od w/w formy jest fakt, że jest

pisemnej pod rygorem nieważności, zaś do zgło-

przedsiębiorcą (w rozumieniu przepisów ustawy

szenia wniosku o wpis spółki do rejestru przed-

o swobodzie działalności gospodarczej), prowadzi

siębiorców, oprócz dokumentów wymaganych dla

przedsiębiorstwo pod własną firmą, a każdy z jej

spółki partnerskiej, niezbędne jest złożenie doku-wspólników odpowiada za zobowiązania spółki

mentów potwierdzających uprawnienia każdego

bez ograniczenia całym swoim majątkiem soli-

partnera do wykonywania wolnego zawodu.

darnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką

( z tym że wierzyciel spółki może prowadzić egze-

◆ spółka komandytowa jest spółką osobową

kucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy eg-

prowadzącą przedsiębiorstwo pod własną firmą,

zekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna).

w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ogra-

◆ spółka partnerska jest spółką osobową two-niczenia (komplementariusz) a odpowiedzialność

rzoną przez wspólników w celu wykonywania

co najmniej jednego wspólnika (komandytariu-

wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsię-

sza) jest ograniczona do określonej w umowie

biorstwo pod własną firmą. Partnerami w spółce

wysokości – sumy komandytowej. Umowa spółki

mogą być osoby posiadające prawo wykonywania

winna być zawarta w formie aktu notarialnego.

w następujących zawodów: adwokata, aptekarza,

architekta, inżyniera budownictwa, biegłego re-

W zasadzie zarówno spółka partnerska jak

widenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy i komandytowa, poza swoimi odrębnościami wy-podatkowego, maklera papierów wartościowych,

nikającymi z istoty każdej z nich w swoich działa-doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, le-

niach zbliżona jest do spółki jawnej.

karza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza,

Najbardziej sformalizowaną formą w obrębie

pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika spółek osobowych jest spółka komandytowo-ak-24

cyjna, która to spółka prowadzi przedsiębiorstwo prawną. Wspólnicy spółki nie odpowiadają za zo-pod własną firmą, a w której wobec wierzycieli

bowiązania spółki, a wobec spółki zobowiązani są

za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspól-

do świadczeń określonych w umowie. Kapitał za-

nik odpowiada bez ograniczenia (komplementa-

kładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialności

riusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjo-

wynosi 5 000 zł i dzieli się na udziały (równe lub nariuszem. W związku z takim założeniem, jeśli

nierówne), z tym że wartość nominalna jednego

przepisy kodeksu handlowego w dziale dotyczą-

udziału nie może być niższa niż 50 zł. Umowa

cym w/w spółki nie regulują jakichś zagadnień,

spółki winna być zawarta w formie aktu notarial-

odpowiednio stosuje się: w zakresie stosunku nego. Przedmiotem wkładu do spółki mogą być prawnego komplementariuszy, zarówno między

zarówno pieniądze jak i rzeczy i prawa, z tym że

sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wo-

nie może być wkładem prawo niezbywalne lub

bec osób trzecich, a także wkładów tychże wspól-

świadczenie pracy lub usług. Spółka z ograniczo-

ników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapi-

ną odpowiedzialnością działa poprzez swoje orga-

tał zakładowy – odpowiednio przepisy dotyczące

ny. Obligatoryjnymi organami są: zgromadzenie

spółki jawnej, w pozostałych sprawach odpowied-

wspólników, którym są wszyscy wspólnicy, a któ-

nio przepisy dotyczące spółki akcyjnej. W spółce

re jest najwyższym organem spółki podejmują-

komandytowo-akcyjnej występuje kapitał za-

cym uchwały w najważniejszych jej sprawach i za-

kładowy, który powinien wynosić przynajmniej

rząd spółki, który działa jako organ zarządzający 50 000 zł. Podstawą utworzenia spółki akcyjnej

i wykonawczy, to jest prowadzi jej sprawy, repre-

jest sporządzenie przez założycieli w formie aktu zentuje ją wobec osób trzecich i ponosi odpowie-notarialnego statutu spółki.

dzialność za swoje działania. W spółce z ograni-

czoną odpowiedzialnością mogą działać także

Spółki kapitałowe, to jest spółka z ograniczoną

organy nadzoru: rada nadzorcza i komisja rewi-

odpowiedzialnością i spółka akcyjna są formami

zyjna. W zasadzie ustanowienie organów nadzo-

prowadzenia działalności gospodarczej najbar-

ru zależy od woli wspólników. Wyjątek stanowią

dziej znanymi, gdyż były one często tworzone

spółki o kapitale zakładowym przewyższającym

jeszcze w okresie obowiązywania kodeksu han-

500 000 zł i liczbę wspólników 25. W takich spół-

dlowego z 1934 roku. Przepisy kodeksu spółek

kach powinna być ustanowiona rada nadzorcza

handlowych, które weszły w życie 1 stycznia 2001

lub komisja rewizyjna. Przepisy kodeksu spółek

uwzględniły doświadczenia wynikające z funkcjo-

handlowych dają szerokie uprawnienia wspólni-

nowania wymienionych spółek w okresie końca

kom do skonstruowania umowy spółki według

lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku w nowej

własnej woli. Pamiętać jednak należy, że niektóre rzeczywistości politycznej, społecznej i gospo-zasady dotyczące spółki są zawarte w przepisach

darczej w Polsce. Nie zmieniły jednak istoty tych bezwzględnie obowiązujących, zatem w bieżą-

organizacji gospodarczych, zasad ich tworzenia

cej działalności spółki należy sięgać nie tylko do i funkcjonowania.

umowy spółki ale także do kodeksu spółek han-

◆ spółka z ograniczoną odpowiedzialno-

dlowych.

ścią – jest to spółka kapitałowa, która może być

◆ spółka akcyjna – jest spółką kapitałową utworzona przez jedną lub więcej osób w każdym

i z analizy przepisów kodeksu spółek handlowych

celu prawnie dopuszczalnym. Posiada osobowość

wynika, że jest to forma działalności gospodar-

25

czej przewidziana dla większych przedsięwzięć Zwrócić należy uwagę na fakt, że w definicji

gospodarczych. Jej funkcjonowanie jest najbar-

działalności gospodarczej zawartej w art. 2 ustawy dziej sformalizowane i jakkolwiek w szeregu o swobodzie działalności gospodarczej pojawia przypadków zbliżona jest do spółki z ograniczo-się stwierdzenie, że działalnością gospodarczą jest ną odpowiedzialnością (w szczególności: oso-również działalność zawodowa, która wykonywa-

bowość prawna, zobowiązanie akcjonariuszy do

na jest w sposób zorganizowany i ciągły. Dotyczy

świadczeń jedynie określonych w statucie, kapitał

to w szczególności prowadzenia działalności przez zakładowy podzielony na akcje, brak odpowie-osoby wykonujące tzw. wolne zawody. Jakkolwiek

dzialności akcjonariuszy za zobowiązania spół-

brak jest definicji wolnego zawodu, jednak po

ki, działanie poprzez swoje organy) jednak wiele

analizie przepisów kodeksu spółek handlowych

uregulowań jest odmiennych (np. w szczególno-

dotyczących spółki partnerskiej można wysnuć

ści: minimalny kapitał zakładowy 100 000 zł, ak-

wniosek, że działalność zawodową wykonują re-

cje imienne i na okaziciela, konieczność proto-

prezentanci zawodów wymienionych w w/w prze-

kołowania notarialnego walnych zgromadzeń, pisach, o których mowa powyżej. Wykonywanie konieczność corocznego badania sprawozdania

wolnych zawodów najczęściej uregulowane jest

finansowego przez biegłego rewidenta, różne odrębnymi aktami prawnymi dotyczącymi każ-

sposoby podwyższania kapitału zakładowego). dego z nich. Cechami charakterystycznymi wol-Dokonując zatem wyboru prowadzenia działal-

nych zawodów są w szczególności: konieczność

ności gospodarczej w formie spółki akcyjnej, za-

posiadania odpowiednich kwalifikacji, predys-

interesowane osoby muszą zdawać sobie sprawę z

pozycji i wiedzy, osobiste świadczenie czynności

tego, że działalność taka obciążona będzie dodat-

zawodowych, niezależność zawodowa, najczęściej

kowymi kosztami, o których mowa powyżej oraz

obowiązkowa przynależność do samorządu zawo-

z koniecznością korzystania z usług doradców:

dowego. Osoba zamierzająca wykonywać wolny

prawników i ekonomistów.

zawód winna znać przepisy dotyczące danej gru-

py zawodowej oraz zasady wykonywania wolnego

Działalność gospodarcza może być prowadzo-

zawodu, który reprezentuje.

na także przez spółdzielnie i spółdzielnie socjal-ne. Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2006 r.

o spółdzielniach socjalnych oraz ustawa z dnia

16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze. Spół-

Zasady prowadzenia działalności

dzielnią jest dobrowolne zrzeszenie nieograniczo-

gospodarczej przez przedsiębiorców

nej liczby osób o zmiennym składzie osobowym

Prowadząc działalność gospodarczą przed-

i zmiennym funduszu udziałowym, które w inte-

siębiorca działa zgodnie z przepisami prawa na

resie swoich członków prowadzi działalność go-

zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania

spodarczą. Spółdzielnią socjalną jest spółdzielnia, dobrych obyczajów oraz słusznych interesów

która mogą założyć następujące osoby: bezrobot-

konsumentów. Wykonywane przez siebie czynno-

ne, osoby wymienione w przepisach ustawy o za-

ści opiera w szczególności o przepisy prawa cy-

trudnieniu socjalnym oraz osoby niepełnospraw-

wilnego. Dotyczy to przede wszystkim przepisów

ne. Liczba założycieli takiej spółdzielni nie może regulujących zagadnienie zobowiązań. Zastoso-być mniejsza niż pięć osób.

wanie mają w szczególności przepisy części ogólnej 26

z zakresu zobowiązań, jak i dotyczące umów: zle-waniem przez przedsiębiorcę składników mająt-

cenia, o dzieło i innych związanych z typem pro-

kowych innej osoby, w tym zasady odpłatności

wadzonej przez siebie działalności. Prowadzenie

w formie czynszu czy czas obowiązywania umowy.

działalności gospodarczej w zasadzie polega na

stałym zawieraniu umów i ich wykonywaniu. Naj-

Przedsiębiorca mający wątpliwości co do pra-

istotniejsze znaczenie w tym zakresie będzie mia-

widłowości zastosowania przepisu prawa, z któ-

ła zasada swobody umów wyrażona w art. 353.1

rego wynika obowiązek świadczenia przez niego

kodeksu cywilnego o brzmieniu następującym:

daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia

„Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosu-

społeczne ma możliwość wystąpienia do właści-

nek prawny według swego uznania, byleby jego

wego organu administracji publicznej lub pań-

treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (na-stwowej jednostki organizacyjnej o wydanie in-

turze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia

terpretacji co do zakresu zastosowania przepisów

społecznego”. Z wymienionej powyżej zasady wy-

w jego indywidualnej sprawie. Umożliwiają to mu

nika, że istnieje swoboda w zawarciu lub nie za-

przepisy ustawy o swobodzie działalności gospo-

warciu umowy, wybór kontrahenta zależy od woli

darczej oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku

strony zamierzającej zawrzeć umowę, zasadniczo

– Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 Nr 8, poz.

treść umowy może być ustalona przez strony do-

60 z późn. zm.) Występując o indywidualną inter-

wolnie. W ramach swobody umów strony mogą

pretację przedsiębiorca we wniosku winien przed-

zawierać umowy nazwane (które przewidziane

stawić stan faktyczny oraz własne stanowisko.

są w kodeksie cywilnym lub innych przepisach)

Organ dokonujący interpretacji wydaje w tym

lub nienazwane, w których strony samodzielnie

zakresie decyzję, od której służy przedsiębiorcy

kształtować będą wzajemne prawa i obowiązki

nie zgadzającemu się ze stanowiskiem organu od-

uwzględniając jednak postanowienia cytowanego

wołanie odpowiednio do sądu administracyjnego

powyżej art. 353.1 kodeksu cywilnego. Z punktu

lub do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Jak-

widzenia warunków wykonania umowy najko-

kolwiek interpretacja wydana przez organ nie jest rzystniejszą formą jej zawarcia jest forma pisemna wiążąca dla przedsiębiorcy, jednakże przedsię-

(poza wypadkami, gdy przepisy prawa wymagają

biorca nie może być obciążony jakimikolwiek da-

formy szczególnej (np. aktu notarialnego, czy no-

ninami publicznymi, sankcjami administracyjny-

tarialnie poświadczonych podpisów). Precyzując

mi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim

na piśmie wzajemne prawa i obowiązki, strony

zastosował się do otrzymanej interpretacji. Inter-umowy wiedzą jak ukształtowany jest dany stosu-

pretacja organów wydana w trybach, o którym

nek zobowiązaniowy i jaki jest zakres ich odpo-

powyżej jest wiążąca dla organów administracji

wiedzialności w stosunku do kontrahenta.

publicznej lub państwowych jednostek organi-

zacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może

Wykonując działalność gospodarczą i wy-

zostać zmieniona tylko w drodze wznowienia po-

korzystując lokal oraz środki trwałe nie będące

stępowania.

własnością przedsiębiorcy, przedsiębiorca korzy-

sta z wymienionych składników majątkowych na

Przedsiębiorcy mają prawo dochodzenia swo-

podstawie umów najmu, dzierżawy czy leasingu.

ich roszczeń w zakresie prowadzonej przez nich

W wymienionych umowach strony ustalają wza-

działalności gospodarczej w sprawach ze stosun-

jemne prawa i obowiązki związane z wykorzysty-

ków cywilnych od innych przedsiębiorców. Postę-

27

powanie przed sądami w takim zakresie uregu-cy samodzielnie działalność gospodarczą, osoba

lowane jest w przepisach kodeksu postępowania

fizyczna zobowiązana jest do wpisania tego faktu

cywilnego, w szczególności w Dziale IVa. Postępo-

do ewidencji działalności gospodarczej prowa-

wanie w sprawach gospodarczych. W tym miejscu

dzonej przez organy samorządowe: urzędy gmi-

zwrócić należy uwagę na fakt, że postępowanie

ny lub urzędy miasta, która to ewidencja zajmu-

takie jest bardzo sformalizowane i niejednokrot-

je się rejestracją osób fizycznych otwierających

nie wymaga pomocy prawników (radców praw-

lub prowadzących działalność gospodarczą, jak

nych czy adwokatów). Duże problemy pojawiają

też udzielaniem informacji o zarejestrowanych

się już przy wszczęciu postępowania i formuło-

przedsiębiorcach. Właściwość miejscowa zależy

waniu pozwu. Brać należy pod uwagę w szczegól-

od siedziby prowadzenia działalności.

ności brzmienie art. 479.11 k.p.c., który nakłada Od 31 marca 2009 roku zgłoszenie działalno-na przedsiębiorcę obowiązek podania wszystkich

ści gospodarczej dokonywane jest na podstawie

twierdzeń oraz dowodów na ich poparcie pod ry-

wniosku, którego wzór zamieszczony jest w rozpo-

gorem utraty prawa powoływania ich w toku po-

rządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 marca 2009

stępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie

w sprawie wniosku o wpis do ewidencji działal-

w pozwie nie było możliwe albo potrzeba powo-

ności gospodarczej. Zgłoszenia można dokonać

łania wynikła później. Dodatkowo przedsiębior-

bądź to w formie papierowej, bądź to w formie

ca – powód powinien dołączyć do pozwu odpis

elektronicznej, wypełniając formularz, o którym

reklamacji lub wezwania do dobrowolnego speł-

mowa w w/w rozporządzeniu. Wniosek, o któ-

nienia żądania wraz z dowodem doręczenia albo

rym mowa powyżej jest jednocześnie wnioskiem

wysłania go pozwanemu przesyłką poleconą oraz

o wpis do krajowego rejestru urzędowego pod-

odpisy pism świadczących o próbie wyjaśnienia

miotów gospodarki narodowej (REGON), zgło-

spornych kwestii w drodze rokowań. Uregulowa-

szeniem identyfikacyjnym do naczelnika urzędu

nia zawarte we wskazanym przepisie wskazują na

skarbowego (NIP) oraz zgłoszeniem płatnika

konieczność dokumentowania wszelkich operacji

składek ZUS. Zatem Osoba fizyczna zamierzająca

gospodarczych, tak aby nie było trudności w udo-

zarejestrować się jako przedsiębiorca składa jeden wodnieniu swojego stanowiska zmierzającego do

wniosek. Nie ponosi z tego tytułu żadnych opłat.

wyegzekwowania roszczeń.

Dzięki temu wnioskowi przedsiębiorca uzy-

skuje:

• numer REGON nadawany przez Urząd Sta-

Obowiązki przedsiębiorcy

tystyczny, w dokumencie którego rodzaj

prowadzonej działalności gospodarczej

a) ewidencyjne

określony jest zgodnie z Polską Klasyfikacją

Działalności – PKD 2007,

Osoba fizyczna zamierzająca prowadzić dzia-

• numer identyfikacji podatkowej – NIP

łalność gospodarczą, po wyborze formy prawnej,

nadany przez naczelnika urzędu skarbowe-

w jakiej będzie ją prowadziła zobowiązana jest do go, gdyż osoby fizyczne, osoby prawne oraz

zarejestrowania działalności. W sytuacji, gdy bę-

jednostki organizacyjne nie posiadające oso-

dzie to jednoosobowy przedsiębiorca prowadzą-

bowości prawnej, które na podstawie odręb-

28

nych ustaw są podatnikami, podlegają obo-podlega ubezpieczeniu społecznemu (ubezpie-

wiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują czenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypad-numery identyfikacji podatkowej – NIP, kowe), ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ponosi który przedsiębiorca wpisany do rejestru składki na fundusz pracy. Na takiej samej zasa-przedsiębiorców KRS lub ewidencji dzia-

dzie podlega ubezpieczeniu społecznemu gdy jest

łalności gospodarczej winien umieszczać w

wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną

oświadczeniach pisemnych skierowanych w

odpowiedzialnością, lub wspólnikiem spółki jaw-

zakresie swojej działalności do oznaczonych

nej, komandytowej lub partnerskiej.

osób i organów oraz posługiwać się nim w

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie

obrocie prawnym i gospodarczym.

emerytalne i rentowe dla osób, o których mowa

Gdy dwie lub więcej osób fizycznych pro-

powyżej stanowi zadeklarowana kwota nie niż-

wadzić będą działalność gospodarczą w formie

sza jednak niż 60% przeciętnego wynagrodzenia

spółki cywilnej, każda z nich zobowiązana jest do miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ogra-zgłoszenia do ewidencji działalności gospodar-

niczenia rocznej podstawy wymiaru składek na

czej swojego wniosku i uzyskania statusu przed-

dany rok kalendarzowy. Zwrócić należy uwagę na

siębiorcy. Uczestniczenie w spółce cywilnej nie

stosunkowo nową regulację dotyczącą określenia

pozbawia jej wspólników samodzielnego statusu

podstawy wymiaru składek dla osób rozpoczyna-

przedsiębiorcy każdego z nich.

jących prowadzenie działalności gospodarczej. Z

Wybór przez osobę fizyczną prowadzenia art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecz-działalności gospodarczej w formie spółki prawa

nych wynika, że dla osób prowadzących działal-

handlowego (osobowej lub kapitałowej) lub spół-

ność gospodarczą podstawę wymiaru składek na

dzielni czy spółdzielni socjalnej wiąże się z ko-

ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie

niecznością spełnienia warunków wynikających

pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia

z przepisów regulujących tworzenie wymienio-

rozpoczęcia wykonywania działalności stanowi

nych jednostek gospodarczych, w szczególności

zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30%

związane ze sporządzeniem dokumentów nie-

kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zasada ta

zbędnych do ich utworzenia i wpisaniem jednost-

nie ma zastosowania dla osób, które prowadzą lub

ki do Krajowego Rejestru Sądowego w sądzie wła-

prowadziły w okresie ostatnich 60 miesięcy kalen-

ściwym ze względu na siedzibę danej jednostki.

darzowych przed dniem rozpoczęcia działalności

pozarolniczą działalność gospodarczą lub wy-

Po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru

konują działalność gospodarczą na rzecz byłego

nadającego status przedsiębiorcy, przedsiębiorca

pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpo-

– osoba prawna również uzyskuje numer REGON

częcia działalności gospodarczej w bieżącym lub

i numer NIP.

w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały

W związku z zarejestrowaniem działalności

w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego sto-

gospodarczej przedsiębiorca winien dodatko-

sunku pracy czynności wchodzące w zakres wy-

wo dokonać stosownego zgłoszenia w Zakładzie

konywanej działalności gospodarczej.

Ubezpieczeń Społecznych (ZUS ZUA albo ZUS

Jeśli przedsiębiorca zatrudnia pracowników,

ZZA) – w formie pisemnej lub elektronicznej.

jako płatnik składek na ubezpieczenie społeczne,

Jeśli dodatkowo nie pozostaje w stosunku pracy,

również dokonuje stosownego zgłoszenia w ZUS.

29

Jeżeli osoba fizyczna zatrudniona jest w spół-

prowadzą księgowość w formie ksiąg rachunko-

ce kapitałowej, spółdzielni lub spółdzielni socjal-wych na podstawie ustawy o rachunkowości.

nej (na podstawie spółdzielczej umowy o pracę)

Wraz z rozpoczęciem prowadzenia działalno-

– podlega ubezpieczeniu społecznemu, tak jak

ści gospodarczej przedsiębiorca zobowiązany jest

każda osoba pozostająca w stosunku pracy. Zgło-

do założenia konta bankowego. Art. 22 ust. 1 usta-szenia do ubezpieczenia i płatności składek doko-

wy o swobodzie działalności gospodarczej stano-

nuje zakład pracy. Powyższe obowiązki wynikają

wi bowiem, że dokonywanie lub przyjmowanie

z przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.

płatności związanych z wykonywaną działalno-

Dodatkową czynnością ewidencyjną jest zgło-

ścią gospodarczą następuje za pośrednictwem

szenie do urzędu skarbowego i rejestracja przed-

rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym

siębiorcy jako podatnika VAT – w sytuacji, gdy

przypadku, gdy: 1) stroną transakcji, z której wy-przedsiębiorca zamierza od początku prowadze-

nika płatność jest inny przedsiębiorca oraz jedno-nia działalności rozliczać podatek od towarów

razowa wartość transakcji, bez względu na liczbę

i usług.

wynikających z niej płatności, przekracza równo-

wartość 15 000 EURO przeliczonych na złote we-

dług średniego kursu walut obcych ogłaszanego

b) księgowe i związane z zatrudnianiem

przez NBP ostatniego dnia miesiąca poprzedzają-

pracowników

cego miesiąc, w którym dokonano transakcji.

Prowadząc działalność gospodarczą przedsię-

Prowadząc działalność gospodarczą, niezależ-

biorca zobowiązany jest do właściwego dokumen-

nie czy jako jednoosobowy przedsiębiorca, spółka

towania wszystkich operacji gospodarczych, to

cywilna, czy jako spółka handlowa, przedsiębiorca jest właściwego prowadzenia księgowości. Osoba

ma prawo zatrudniania pracowników. Z brzmie-

fizyczna działająca jako przedsiębiorca w zasadzie nia art. 3 kodeksu pracy wynika bowiem, że pra-prowadzi księgowość w formie podatkowej księgi

codawcą jest jednostka organizacyjna, choćby

przychodów i rozchodów. Podatkowa księga pro-

nie posiadała osobowości prawnej a także osoba

wadzona być może zarówno w formie papierowej

fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Za-

jak i elektronicznej. Może ją prowadzić sam przed-trudnianie pracowników podlega zatem reżimowi

siębiorca – przy niezbyt skomplikowanych opera-

przepisów prawa pracy, w szczególności przepi-

cjach gospodarczych, jak również może zlecić jej

sów ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks

prowadzenie wyspecjalizowanemu podmiotowi,

pracy (Dz.U. z 1998 roku Nr 21, poz. 94 z późn.

który działając na podstawie ustawy o rachun-

zm) i przepisów wykonawczych.

kowości zajmuje się usługowym prowadzeniem

ksiąg rachunkowych, ksiąg podatkowych i innych

Zatrudnienie pracownika polega w zasadzie

ewidencji do celów podatkowych oraz zeznań

na zawarciu umowy o pracę pomiędzy pracodaw-

i deklaracji podatkowych.

cą a pracownikiem, czego skutkiem jest nawiąza-

nie stosunku pracy.

Prowadząc działalność gospodarczą na więk-

szą skalę – przy wielkości obrotów określonych

W art. 22 par.1 kodeksu pracy zawarta została

w odrębnych przepisach – przedsiębiorca jed-

definicja stosunku pracy, z której wynika, że przez noosobowy (spółka cywilna) oraz osoby prawne

nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowią-

zuje się do wykonywania pracy określonego ro-

30

dzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownic-ba prawna obowiązują ją przepisy o podatku

twem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez

dochodowym od osób prawnych – CIT,

pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pra-

• przepisy ustawy o podatku od towarów

cownika za wynagrodzeniem. Jest to definicja sto-

i usług – VAT,

sunku pracy. Dodatkowo par. 1.1 wymienionego

• podatki i opłaty lokalne

artykułu stanowi, że zatrudnienie w warunkach

określonych powyżej jest zatrudnieniem na pod-

stawie stosunku pracy bez względu na rodzaj za-

d) inne obowiązki przedsiębiorcy, dotyczące

wartej umowy.

zwłaszcza odpowiedzialności związanej

Jeśli przedsiębiorca nie zamierza zatrudniać

z prowadzeniem działalności gospodarczej

pracowników, a niektóre prace związane z pro-

Przedsiębiorca wykonuje działalność gospo-

wadzoną przez siebie działalnością gospodarczą

darczą na zasadach uczciwej konkurencji i po-

powierzyć innej osobie fizycznej, to w zależności szanowania dobrych obyczajów oraz słusznych

od rodzaju czynności może zawrzeć z taką oso-

interesów konsumentów. Obowiązany jest spełnić

bą stosowną umowę cywilnoprawną np. umowę

określone przepisami prawa warunki wykony-

zlecenia (jako umowę starannego działania) lub

wania działalności gospodarczej, w szczególno-

umowę o dzieło (jako umowę rezultatu). Zawiera-

ści dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia,

jąc takie umowy przedsiębiorca również posiada

zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a tak-

obowiązki związane między innymi: z pobraniem

że ochrony środowiska. W związku z powyższym

zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycz-

przedsiębiorcę obowiązują wszystkie przepisy

nych, czy składek na ubezpieczenie społeczne,

związane z jego odpowiedzialnością zarówno cy-

w tym zdrowotne, w przypadku zaistnienia prze-

wilną, podatkową, jak i wynikającą z przepisów

słanek ustawowych (od umów zlecenia).

szczególnych dotyczących konkretnego rodzaju

działalności prowadzonej przed przedsiębiorcę.

Przedsiębiorca może być poddawany kontro-

c) podatkowe

lom swojego działania związanego z prowadze-

Przedsiębiorcę obowiązują w szczególności niem działalności gospodarczej na zasadach wyni-następujące przepisy podatkowe.

kających bądź to z przepisów ustawy o swobodzie

Osobę fizyczną prowadzącą działalność go-

działalności gospodarczej, ordynacji podatkowej,

spodarczą na podstawie wpisu do ewidencji dzia-

ubezpieczeń społecznych, przepisów prawa pracy

łalności gospodarczej czy to jednoosobowo czy

jak i z przepisów określonych w ustawach szcze-

w formie spółki cywilnej oraz jako wspólnika

gólnych dotyczących konkretnego rodzaju dzia-

spółki osobowej wymienionej w kodeksie spółek

łalności.

handlowych obowiązują przepisy podatkowe dla

Zwrócić należy uwagę na przepisy ustawy

tego typu jednostek organizacyjnych, i tak:

z dnia 19 grudnia 2009 r. (Dz.U. z 2009, Nr 18,

• podatek dochodowy wymienione powyżej

poz. 97) o zmianie ustawy o swobodzie działal-

osoby obliczają i płacą na podstawie prze-

ności gospodarczej oraz o zmianie innych ustaw.

pisów o podatku dochodowym od osób fi-

Ustawą tą dokonano nie tylko zasadniczych zmian

zycznych – PIT, jeśli przedsiębiorcą jest oso-

w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej,

31

ale także zmieniono szereg ustaw, którymi regu-wymienione umowy, gdyż zatrudnienie takich

lowane są poszczególne zagadnienia związane osób, jakkolwiek nie pracowników w rozumieniu z działalnością gospodarczą. Dotyczy to w szcze-kodeksu pracy świadczy o wykonywaniu działal-

gólności przepisów związanych z obowiązkami

ności gospodarczej. Jeśli działalność gospodarcza ewidencyjnymi, postępowaniami kontrolnymi prowadzona jest w formie spółki cywilnej zawie-prowadzonymi na podstawie odrębnych przepi-

sić wykonywanie działalności muszą wszyscy

sów. Zebranie wymienionych zmian w jednym

wspólnicy takiej spółki.

akcie prawnym pozwala na łatwiejsze prześledze-

Zawieszenie wykonywania działalności oraz

nie zmian i znalezienie konkretnych uregulowań

wznowienie następuje na wniosek przedsiębior-

w interesującej danego przedsiębiorcę ustawie.

cy i podlega zgłoszeniu do ewidencji działalności W sytuacji, gdy przedsiębiorca pragnie sko-gospodarczej. Jeśli przedsiębiorca podlega wpiso-

rzystać z pomocy w formie dotacji udzielonej

wi do rejestru przedsiębiorców Krajowego Reje-

z funduszy unijnych obowiązują go wszystkie pra-

stru Sądowego powyższe fakty regulują przepisy

wa i obowiązki określone w przepisach dotyczą-

o Krajowym Rejestrze Sądowym. Okres zawie-

cych dotacji otrzymanej w ramach uczestniczenia

szenia wykonywania działalności zależy od woli

w projektach unijnych, w szczególności dotyczące

przedsiębiorcy i rozpoczyna się od dnia wskaza-

pomocy publicznej.

nego we wniosku o wpis informacji, nie wcześniej

jednak niż w dniu złożenia wniosku i trwa do dnia złożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu

wykonywania działalności gospodarczej.

Zawieszenie wykonywania działalności

Zgłaszając informację o zawieszeniu wykony-

gospodarczej

wania działalności gospodarczej przedsiębiorca

Przedsiębiorca, który znalazł się w sytuacji

podaje następujące dane:

bądź to osobistej bądź to majątkowej nie pozwa-

• oznaczenie przedsiębiorcy (imię i nazwisko)

lającej mu czasowo prowadzić swojej działalności

oraz numer PESEL,

ma prawo do zawieszenia wykonywania działal-

• oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu

ności gospodarczej. Uprawnienie takie wynika

przedsiębiorcy,

w szczególności z art. 14 a ustawy o swobodzie

• okresu, na jaki zostaje zawieszona działalność, działalności gospodarczej.

• oświadczenie o nie zatrudnianiu pracowników.

Uprawnionym do zawieszenia wykonywania

Z art. 14a ust. 3 ustawy o swobodzie działal-

działalności gospodarczej na okres od 1 miesiąca

ności gospodarczej wynika, że przedsiębiorca w

do 24 miesięcy jest przedsiębiorca nie zatrudnia-

okresie zawieszenia działalności gospodarczej

jący pracowników, w tym także będących między

nie może wykonywać działalności gospodarczej

innymi na urlopach wychowawczych czy bezpłat-

i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej

nych, gdyż w dalszym ciągu posiadają oni status

działalności gospodarczej. Dodatkowo w ust 4 art.

pracownika. Jeżeli zawarł umowy cywilnopraw-

14a wymienionej ustawy określono inne prawa i

ne, które mają charakter ciągły (np. umowa zle-

obowiązki przedsiębiorcy w okresie zawieszenia

cenie lub chałupnicza) przed zgłoszeniem infor-

wykonywania działalności gospodarczej, i tak

macji o zawieszeniu działalności musi rozwiązać

przedsiębiorca w tym okresie:

32

1. ma prawo wykonywać wszelkie czynności obowiązku ubezpieczeń społecznych w wyniku

niezbędne do zachowania lub zabezpie-

zawieszenia wykonywania działalności gospodar-

czenia źródła przychodów,

czej następuje od dnia, w którym rozpoczyna się

2. ma prawo przyjmować należności lub zawieszenie do dnia wznowienia wykonywania obowiązek regulować zobowiązania podziałalności gospodarczej. Jeśli przedsiębiorca

wstałe przed datą zawieszenia wykonywa-

jest płatnikiem składek wyłącznie za siebie nie ma nia działalności gospodarczej,

obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej

3. ma prawo zbywać własne środki trwałe

i opłacania składek. Wznowienie wykonywania

i wyposażenie,

działalności gospodarczej nie wymaga ponowne-

4. ma prawo albo obowiązek uczestniczyć

go zgłoszenia do ubezpieczenia.

w postępowaniach sądowych, postępowa-

W okresie zawieszenia wykonywania dzia-

niach podatkowych i administracyjnych

łalności gospodarczej przedsiębiorca nie ma

związanych z działalnością gospodarczą

obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie

wykonywaną przed zawieszeniem wyko-

zdrowotne, chyba że dobrowolnie przystąpi do

nywania działalności gospodarczej,

ubezpieczenia.

5. wykonuje wszelkie obowiązki nakazane

przepisami prawa,

Nie zgłoszenie przez przedsiębiorcę informa-

6. ma prawo osiągać przychody finansowe,

cji o wznowieniu wykonywania działalności go-

także z działalności prowadzonej przed

spodarczej przed upływem 24 miesięcy od dnia

zawieszeniem działalności gospodarczej,

zgłoszenia o jej zawieszeniu skutkuje wykreśle-

7. może zostać poddany kontroli na zasa-

niem przedsiębiorcy z ewidencji działalności go-

dach przewidzianych dla przedsiębiorców

spodarczej.

wykonujących działalność gospodarczą.

Postępowanie w sprawie zawieszenia i wzno-

Należy zwrócić uwagę na fakt, że w stosunku

wienia wykonywania działalności gospodarczej

do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym

zwolnione jest od opłat.

zawieszenie wykonywania działalności gospodar-

czej wywiera skutki prawne od dnia, w którym

rozpoczyna się zawieszenie do dnia poprzedzają-

Zakończenie wykonywania działalności

cego dzień wznowienia wykonywania działalno-

gospodarczej

ści gospodarczej.

Zakończenie prowadzenia działalności gospo-

W okresie zawieszenia wykonywania działal-

darczej w zasadzie zależy od woli przedsiębiorcy

ności gospodarczej przedsiębiorca sam decyduje,

i następuje z chwilą wykreślenia z właściwego

czy będzie opłacał składki na ubezpieczenie eme-

rejestru, do którego wpisany jest przedsiębiorca.

rytalne i rentowe. Z art. 36a ustawy o systemie

Wyjątek stanowi ogłoszenie upadłości, czyli sytu-

ubezpieczeń społecznych wynika, że w okresie

acji, gdy z analizy sytuacji majątkowej przedsię-

zawieszenia wykonywania działalności wymie-

biorcy wynika, że wystąpiły przesłanki upadło-

nione ubezpieczenie jest dobrowolne. Dodatkowo

ściowe określone w przepisach ustawy z dnia 28

przedsiębiorca w tym okresie nie opłaca ubez-

lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i napraw-

pieczenia chorobowego i wypadkowego. Ustanie

cze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.), to jest gdy 33