ETYKA = 1) wiedza o szczęściu, czyli o dobru najwyższym i innych
dobrach
2) nauka o moralności, czyli o faktycznych zachowaniach ludzi i ich
zasadach postępowania
3)
nauka
o
powinnościach,
czyli
o
obowiązujących
normach
postępowania
Etyka → jest więc wiedzą o tym, co dobre i złe w obyczajach, zwyczajach oraz
zachowaniach ludzi, które zmierzają do doskonalenia cnót i unikania lub
eliminowania wad w swoim działaniu i jego skutkach.
1) Ze względu na sposób podejścia do przedmiotu etyki i tradycję jej rozwoju
wyróżnia się 3 działy etyki:
a) normatywną (etykę właściwą) → wartościuje, postuluje i argumentuje, czyli
odpowiada na pytanie jak być powinno. Zajmuje się wartościami i zasadami
moralnymi, które obejmują m.in. dobro i zło, dobro najwyższe, dobro wspólne,
dobro molarne, czyli postulowane wartości, zasady i reguły etyczne. Dobro
najwyższe dotyczy wartości największej w indywidualnych wyborach, dobro
wspólne związane jest z wartością wiodącą w wyborach charakterystycznych
dla danego społeczeństwa, a dobro molarne, zwane także centralnym, dotyczy
wartości ważnych w działaniu grup i instytucji społecznych. Etyka normatywna
przywiązuje szczególną wagę do wartościowania moralności: tego, co dobre i
złe, wartościowe i antywartościowe, zalecane i wadliwe. Obejmuje ona różne
systemy moralne, które najczęściej wskazują:
- cel wyrażany w dobru najwyższym lub dobru wspólnym, a także dobru
molarnym;
- pozytywne powinności związane z tymi dobrami lub tylko z jednym z nich,
wyrażane w cnotach, zaletach, zasadach i regułach wspomagających cel;
- negatywne powinności wyrażane w wadach i zachowaniach (ostrzeżenia i
zakazy);
- odpowiedzialność za dobre i złe postępowanie wyrażane w sankcjach
(nagrody i kary).
b) opisową (etykę deskryptywną/etologię) → opisuje i wyjaśnia, jakie były
i/lub są obyczaje, zwyczaje i zachowania moralne, czyli odpowiada na pytanie
jak jest i/lub jak było. Jest nauką o moralności i normach moralnych, które
funkcjonują lub funkcjonowały w życiu społeczności ludzkich. Przedmiotem jej
zainteresowania są między innymi obyczaje, zwyczaje, zachowania i działania
moralne, czyli funkcjonujące normy moralne, faktyczne wartości i zasady
moralne. Etyka opisowa obejmuje aktualnie 3 dziedziny analiz moralności:
- psychologię moralności → zajmuje się psychicznymi uwarunkowaniami
zachowań i działań moralnych jednostek i grup społecznych
- socjologię moralności → zajmuje się społecznymi uwarunkowaniami
zachowań i działań moralnych jednostek i grup społecznych
- historię moralności → zajmuje się normami moralnymi, które istniały/istnieją,
poszukuje logiki w jej przeobrażeniach i zmianach.
c) metaetyka (etyka krytyczna/filozofia moralności) → analizuje w sposób
filozoficzno - metodologiczny normy i oceny moralne, czyli odpowiada na
pytanie dlaczego tak jest i dlaczego tak być powinno. Obejmuje obyczaje,
zwyczaje i postępowanie mające na celu dobro i unikanie zła, zajmuje się
normami i ocenami moralnymi, ich logiką i uzasadnieniem. Przedmiotem jej
zainteresowania są między innymi język, kategorie i funkcje wypowiedzi
etycznych, cnoty, zalety, wady i normy moralne.
Platon wyróżnił cztery cnoty naczelne i zaprzeczające im wady:
mądrość – głupota,
męstwo – tchórzostwo,
rozwaga – nierozwaga,
sprawiedliwość – niesprawiedliwość.
2) Ze względu na zakres refleksji etycznej i jej przedmiot wyróżnia się trzy
poziomy etyki:
a) mikroetyka → zajmuje się relacjami o charakterze etycznym między ludźmi
b) makroetyka → która zajmuje się etycznymi problemami o charakterze
regionalnym i globalnym;
c) etyka molarna → zajmuje się etycznymi problemami ludzi w dowolnej
organizacji społecznej, ich moralnością zawodową i postępowaniem firm.
3) Ze względu na szczegółowość i ogólnikowość podejmowanych problemów
moralnych i uzasadnień głoszonych dyrektyw, norm i zaleceń wyróżnia się 2
działy etyki:
a) ogólną → jest filozoficzną refleksją nad podstawami etyki takimi jak np. cel,
dobro, powinność, sumienie, odpowiedzialność
b) szczegółową → formułuje praktyczne wskazania w odniesieniu do typowych
sytuacji spotykających ludzi. W niej wydzielamy etykę:
- indywidualną → normuje życie jednostek ludzkich
- społeczną, której adresatem jest społeczna sfera życia.