MINISTERSTWO
EDUKACJI NARODOWEJ
Aleksandra Czernic
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu
Ŝucia 322[03].O1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
lek. dent. Alicja Jędrzejczyk
lek. med. Paweł Szymczyk
Opracowanie redakcyjne:
lek. stom. Aleksandra Czernic
Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[03].O1.03
„Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu Ŝucia”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu higienistka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
5
3. Cele kształcenia
6
4. Przykładowe scenariusze zajęć
7
5. Ćwiczenia
11
5.1. Analizowanie funkcji poszczególnych tkanek, narządów i układów
organizmu człowieka
11
5.1.1. Ćwiczenia
11
5.2. Analizowanie wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych organizmu
człowieka
13
5.2.1. Ćwiczenia
13
5.3. Analizowanie budowy i funkcji układu stomatognatycznego
15
5.3.1. Ćwiczenia
15
5.4. Analizowanie chorób i zaburzeń anatomiczno-czynnościowych narządu
Ŝucia
17
5.4.1. Ćwiczenia
17
6. Sprawdzian osiągnięć
19
7. Literatura
33
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna.
W poradniku zamieszczono:
– wymagania wstępne, umiejętności jakie powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem do realizacji programu jednostki modułowej,
– cele kształcenia, umiejętności jakie uczeń opanuje podczas realizacji programu jednostki modułowej,
– przykładowe scenariusze zajęć,
– ćwiczenia zawierające wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania–uczenia się oraz środki dydaktyczne,
– ewaluacje osiągnięć, po zrealizowaniu programu jednostki modułowej pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności,
– wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania: wykładu, ćwiczeń
praktycznych, dyskusji dydaktycznej, metody analizy przypadków.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, od samodzielnej do zespołowej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
322[03].O1
Podstawy zawodu
322[03].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej,
ochrony środowiska
322[03].O1.02
Nawiązywanie i utrzymywanie
kontaktów międzyludzkich
322[03].O1.03
322[03].O1.04
Analizowanie budowy, fizjologii
Udzielanie pierwszej pomocy
i patofizjologii narządu Ŝucia
322[03].O1.05
Stosowanie przepisów prawa i zasad
ekonomiki w ochronie zdrowia
Schemat układu jednostek modułowych
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
− korzystać z komputera,
− posługiwać się podstawową terminologią stomatologiczną
− posługiwać się podstawową terminologią medyczną,
− pracować w grupie,
− wykorzystywać róŜne źródła informacji,
− komunikować się z innymi przedstawicielami środowiska medycznego.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
− rozróŜnić tkanki ustroju,
− scharakteryzować budowę i czynności układu kostno-stawowego oraz narządu Ŝucia,
− scharakteryzować budowę i czynności układu pokarmowego,
− scharakteryzować budowę górnych i dolnych dróg oddechowych,
− określić funkcję przepony,
− określić znaczenie narządów krwiotwórczych dla ustroju,
− scharakteryzować budowę anatomiczną serca i układu naczyniowego,
− określić wpływ hormonów na organizm,
− scharakteryzować budowę i czynności narządów zmysłów,
− scharakteryzować budowę i wyjaśnić rolę ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego,
− scharakteryzować topografię i fizjologię nerwów czaszkowych,
− scharakteryzować zmiany chorobowe organizmu człowieka,
− wyjaśnić pojęcie dziedziczności i scharakteryzować choroby uwarunkowane genetycznie,
− scharakteryzować mechanizm odporności wrodzonej i nabytej,
− scharakteryzować podstawowe zaburzenia przemiany materii,
− scharakteryzować budowę układu stomatognatycznego,
− określić funkcje jamy ustnej,
− scharakteryzować budowę dziąsła brzeŜnego i właściwego,
− wyjaśnić budowę i funkcje ozębnej,
− scharakteryzować budowę i funkcje języka,
− dokonać podziału gruczołów ślinowych i scharakteryzować ich topografię,
− określić skład i funkcje śliny,
− scharakteryzować makroskopową i mikroskopową budowę zębów,
− określić róŜnice w uzębieniu mlecznym i stałym,
− scharakteryzować dwupokoleniowość zębów,
− scharakteryzować funkcje poszczególnych grup zębowych,
− rozróŜnić choroby twardych tkanek zęba,
− określić zaburzenia liczby i kształtów zębów,
− scharakteryzować budowę morfologiczną i topografię przyzębia,
− wyjaśnić przyczyny chorób przyzębia,
− scharakteryzować pulpopatie,
− scharakteryzować zgorzel i martwicę miazgi,
− sklasyfikować zapalenia tkanek okołowierzchołkowych,
− sklasyfikować ogniska zakaŜenia w obrębie narządu Ŝucia,
− scharakteryzować nieŜytowe zapalenia błony śluzowej jamy ustnej,
− dokonać morfologiczno-czynnościowego podziału wad zgryzu,
− scharakteryzować wady zgryzu w odniesieniu do trzech płaszczyzn przestrzennych Simona,
− scharakteryzować zgryz urazowy,
− wyjaśnić etiologię stanów przedrakowych jamy ustnej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca
…………………………………….………….
Modułowy program nauczania:
Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł:
Podstawy zawodu 322[03].O1
Jednostka modułowa:
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
narządu Ŝucia 322[03].O1.03
Temat: Funkcje tkanek, narządów i układów organizmu człowieka.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się terminologią z zakresu anatomii, fizjologii i patologii człowieka.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
− scharakteryzować tkanki ustroju, budowę, czynność oraz zaburzenia w ich funkcjonowaniu,
− rozróŜnić stany patologiczne ustroju.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
− praca w zespole,
− ocena stopnia wykonania zadania.
Metody nauczania–uczenia się:
− pokaz z objaśnieniem,
− pogadanka dydaktyczna,
− ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
− praca indywidualna,
− praca w grupie.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
− filmy dydaktyczne,
− magnetowid/odtwarzacz DVD,
− telewizor,
− Poradnik dla ucznia,
− atlasy i tablice poglądowe przedstawiające układy anatomiczne organizmu człowieka,
− modele i przekroje: narządów, szczęki i Ŝuchwy,
− modele przekroju głowy i tułowia człowieka,
− przezrocza ilustrujące budowę komórek i tkanek narządów,
− materiały dydaktyczne, poradniki, foldery dotyczące budowy i funkcji układów organizmu człowieka.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
Faza wstępna
1. Przygotowanie stanowisk pracy.
2. Podanie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie uczniom celu ogólnego i celów szczegółowych zajęć.
4. Wyjaśnienie zasad pracy indywidualnej i pracy w grupie.
Faza właściwa
Faza I. Informacje
1. Nauczyciel omawia poszczególne rodzaje tkanek organizmu człowieka.
2. Nauczyciel omawia budowę i funkcje poszczególnych układów człowieka.
3. Nauczyciel daje uczniom moŜliwość zadawania pytań.
4. Nauczyciel prezentuje budowę poszczególnych narządów.
Faza II. Ćwiczenia (w grupach)
1. Grupy podchodzą do przekroju pośrodkowego człowieka.
2. Omówienie budowy oraz funkcji poszczególnych narządów widocznych na przekroju.
3. Uczniowie przechodzą do mikroskopów i analizują budowę tkanek człowieka.
4. Zmiana przy fantomie powinna się odbywać co 15 minut.
Faza III.
1. KaŜda grupa dzieli się swoimi spostrzeŜeniami.
2. Na zajęciach kaŜdy uczeń samodzielnie prezentuje topografię poszczególnych narządów.
Faza IV. Ocena postępów.
1. Nauczyciel ocenia znajomość budowy i funkcji poszczególnych narządów.
2. Nauczyciel ocenia zaangaŜowanie uczniów w wykonywaniu ćwiczeń.
Faza V. Podsumowanie
1. Uczniowie w ramach utrwalania wiedzy analizują wyniki badań lekarskich.
2. Uczniowie omawiają trudności, jakie napotkali w trakcie ćwiczeń.
Praca domowa
Scharakteryzuj nieprawidłowość w funkcjonowaniu układu Ŝycia.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–
anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Osoba prowadząca
…………………………………….………….
Modułowy program nauczania:
Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł:
Podstawy zawodu 322[03].O1
Jednostka modułowa:
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii
narządu Ŝucia 322[03].O1.03
Temat: Funkcje elementów narządu Ŝucia.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności analizowania funkcji poszczególnych elementów narządu Ŝucia.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
− scharakteryzować budowę narządu Ŝucia,
− określić zmiany anatomiczno-czynnościowe narządu Ŝucia,
− rozróŜnić narząd Ŝucia.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
− praca w zespole,
− ocena stopnia wykonania zadania.
Metody nauczania–uczenia się:
− pokaz z objaśnieniem,
− pogadanka dydaktyczna,
− ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
− praca indywidualna,
− praca w grupach.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
− filmy dydaktyczne,
− magnetowid/odtwarzacz DVD,
− telewizor,
− Poradnik dla ucznia,
− atlasy i tablice poglądowe,
− modele i przekroje szczęki i Ŝuchwy,
− modele przekroju głowy,
− przeźrocza ilustrujące budowę narządu Ŝucia.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przygotowanie stanowisk pracy.
2. Podanie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie uczniom celu ogólnego i celów szczegółowych zajęć.
4. Wyjaśnienie zasad pracy indywidualnej i pracy w grupach.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Faza I. Informacje
1. Nauczyciel omawia budowę układu stomatognatycznego.
2. Nauczyciel omawia szczegółowo poszczególne elementy narządu Ŝucia.
3. Nauczyciel daje uczniom moŜliwość zadawania pytań.
4. Nauczyciel prezentuje tablice poglądowe przedstawiające narząd Ŝucia.
Faza II. Ćwiczenia (w grupach)
1. Grupy podchodzą, kaŜda do swojego fantomu.
2. Dyskusja w grupach nad fizjologią narządu Ŝucia
3. Uczniowie pracują samodzielnie, kaŜdy przeprowadzając symulowane badanie zębów.
4. Zmiana przy fantomie powinna się odbywać co 5 minut.
5. Osoby aktualnie nie ćwiczące na fantomach powinny obserwować pracę innych uczniów zwracając uwagę na prawidłowy przebieg badania.
Faza III.
1. KaŜda grupa dzieli się swoimi spostrzeŜeniami.
2. KaŜdy uczeń demonstruje prawidłowe wykonanie badania jamy ustnej
Faza IV. Ocena postępów.
1. Nauczyciel ocenia postępy i skuteczność przeprowadzenia badania jamy ustnej.
2. Nauczyciel ocenia uczniów uwzględniając zaangaŜowanie w wykonanie ćwiczenia.
Faza V. Podsumowanie
1. Uczniowie uzasadniają potrzebę znajomości fizjologii i anatomii jamy ustnej.
2. Uczniowie omawiają trudności, jakie napotkali w trakcie ćwiczeń.
Praca domowa
Przećwicz rozpisywanie kolejnych zębów w diagramach, według odpowiednich
schematów.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
− anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
ĆWICZENIA
5.1. Analizowanie funkcji poszczególnych tkanek, narządów
i układów organizmu człowieka
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj podane zdania i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 1
Zdanie
Prawda
Fałsz
Tkanka nabłonkowa powstaje ze wszystkich listków zarodkowych.
W skład komórki nerwowej wchodzą: perikarion, dendryt i liczne aksony.
Kości to bierny narząd ruchu, w których produkowane są elementy morfotyczne krwi.
Mięśnie Ŝucia, mimiczne oraz gruczoły ślinowe nie wchodzą w skład narządu Ŝycia.
Komórki okładzinowe Ŝołądka mają istotny udział w gospodarce witaminą B12.
Krtań w rzucie na kręgosłup rozciąga się od IV do VII kręgu szyjnego.
Przedsionek prawy serca zbiera krew z całego organizmu oprócz płuc.
ACTH to hormon przysadki mózgowej, który pobudza korę nadnerczy do
wydzielania kortyzolu.
Impulsy nerwowe z kubków smakowych są przewodzone do mózgowia przez
następujące nerwy czaszkowe: VII, VIII, IX, X.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący funkcji tkanek, narządów i układów, 2) zaznaczyć znakiem X w tabeli prawdę lub fałsz,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Przyporządkuj hormon do funkcji, jaką spełnia w organizmie człowieka.
Tabela do ćwiczenia 2
Hormon
Funkcja
1.
Prolaktyna
A.
funkcjonowanie komórek śródmiąŜszowych
jąder
2.
Hormon luteinizujący
B.
regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej
3.
Oksytocyna
C.
wywołanie laktacji
4.
Melatonina
D.
regulacja gospodarki wapniowej
5.
Parathormon
E.
obkurczanie macicy po porodzie
6.
Mineralokortykosteroidy
F.
synchronizacja cyklu dobowego i zegara
biologicznego
1…… 2…… 3…… 4…… 5…… 6……
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący działania hormonów,
2) przeczytać pojęcia i opisy zawarte w tabeli,
3) przyporządkować opis do nazwy hormonu,
4) porównać wyniki w grupie,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
5.2. Analizowanie wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych organizmu człowieka
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj zdania w tabeli i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 1
Zdanie
Prawda
Fałsz
Rzeczywistą utratę masy ciała definiuje się jako zmniejszenie typowej masy ciała chorego o co najmniej 10% w ciągu roku czasu.
Niewydolność lewej komory serca nie moŜe być przyczyną krwioplucia.
Biegunka ostra to stan chorobowy trwający do 10 dni.
Mukowiscydoza naleŜy do chorób dziedziczonych w sposób autosomalny
recesywny.
Zespół Downa określany jest w genetyce jako trisomia 21.
Hiperurykemię rozpoznasz, gdy stęŜenie kwasu moczowego u męŜczyzny wynosi
powyŜej 6,8 mg/dl.
W drugiej godzinie testu doustnego obciąŜenia glukozą, stęŜenie glukozy u osoby zdrowej powinno wynosić do 7,8 mmol/l.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący wybranych chorób i zaburzeń metabolicznych, 2) zaznaczyć znakiem X w tabeli prawdę lub fałsz,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Przyporządkuj wartości liczbowe poziomu glikemii odpowiednim określeniom
dotyczącym gospodarki węglowodorowej.
Tabela do ćwiczenia 2
Wartości liczbowe poziomu glikemii na czczo
Określenie gospodarki węglowodanowej
1.
100–125 mg/dl
A. cukrzyca
2.
w 2 h testu obciąŜenia glukozy 140–199 mg/dl
B. normoglikemia
3.
60–99 mg/dl
C. nieprawidłowa tolerancja glukozy
4.
w 2 h testu obciąŜenia glukozy > 200 mg/dl
D. nieprawidłowa glikemia na czczo
5.
> 126 mg/dl
E. cukrzyca
1…… 2…… 3…… 4…… 5……
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący gospodarki węglowodorowej,
2) przeanalizować wartości i opisy zawarte w tabeli,
3) przyporządkować odpowiednią wartość liczbową poziomu glikemii określeniu gospodarki węglowodanowej,
4) porównać wyniki w grupie,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
5.3. Analizowanie budowy i funkcji układu stomatognatycznego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz w diagram (schemat międzynarodowy) wymienione zęby:
− 2-gi przedtrzonowiec stały lewy górny,
− 1-szy trzonowiec stały lewy dolny,
− 1-szy siekacz stały prawy górny,
− siekacz przyśrodkowy mleczny lewy górny,
− 1-szy trzonowiec mleczny lewy dolny.
P
L
Rysunek do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący układu stomatognatycznego,
2) wpisać wymienione zęby w odpowiedni kwadrant diagramu,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie praktyczne,
− pokaz z objaśnieniem.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Wpisz do tabeli poszczególne zęby (rysując odpowiednią część krzyŜa). Do kaŜdego z wymienionych zębów uŜyj schematu według Zsigmoniego.
Tabela do ćwiczenia 1
2-gi przedtrzonowiec stały górny lewy
1-szy trzonowiec stały lewy dolny
1-szy siekacz stały prawy górny
siekacz przyśrodkowy mleczny lewy górny
1-szy trzonowiec mleczny lewy dolny
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący układu stomatognatycznego,
2) wpisać do tabeli wymienione zęby, oznaczając je w odpowiedni sposób,
3) porównać wyniki w grupie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie praktyczne,
− dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
5.4. Analizowanie chorób i zaburzeń anatomiczno-czynnościowych narządu Ŝucia
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj nieprawidłowości zębowe do opisu.
Tabela do ćwiczenia 1
Nieprawidłowości zębowe
Opis
1.
zęby bliźniacze
a)
brak szkliwa na powierzchni wargowej
2.
ząb wgłębiony
b)
zawiązki ulegają zrośnięciu poprzez cement
3.
rhizomegalia
c)
zawiązki zębów połączone w obrębie szkliwa i zębiny
4.
guzek szpotawy
d)
rozwidlenie korzeni przesunięte w kierunku wierzchołków
5.
zęby zlane
e)
pionowa bruzda na szerokiej koronie zęba
6.
taurodontyzm
f)
wtłoczenia szkliwa i zębiny do komory zęba
7.
zęby rybie
g)
nadmiernie rozwinięty guzek na powierzchni podniebiennej
8.
zęby zrośnięte
h)
wydłuŜenie korzeni zębów
1 .... 2 .... 3 .... 4 .... 5 .... 6 .... 7 .... 8 ....
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący zaburzeń anatomiczno-czynnościowych narządu Ŝucia,
2) przeanalizować uwaŜnie nieprawidłowości zębowe i opisy,
3) przyporządkować opis do nazwy, wstawiając odpowiednią literę obok cyfry pod tabelą, 4) zaprezentować wynik ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Przeanalizuj zdania w tabeli i oceń czy są prawdziwe czy fałszywe.
Tabela do ćwiczenia 2
Zdania
Prawda
Fałsz
Rhizomegalia to wydłuŜenie korzeni zębów w stosunku do korony prawidłowych rozmiarów
Zęby zrośnięte powstają na skutek rozszczepienia zawiązka zęba
Zgorzel miazgi (gangrena pulpae) jest następstwem gnilnego rozkładu martwiczo zmienionej miazgi
Jasno-bursztynowy opalizujący płyn jest charakterystyczny dla zapaleń przewlekłych włóknistych
Zgryz rzekomy polega na głębokim zachodzeniu siekaczy górnych na dolne z powodu
utraty zębów w odcinku bocznym
Klepsydrowaty kształt spowodowany poszerzoną ozębną jest charakterystyczny dla torbieli
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien scharakteryzować zakres i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania dotyczący zaburzeń anatomiczno-czynnościowych narządu Ŝucia,
2) przeanalizować zdania zawarte w tabeli,
3) zaznaczyć znakiem X prawdę lub fałsz,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania–uczenia się:
− ćwiczenie,
− dyskusja dydaktyczna.
Środki dydaktyczne:
− Poradnik dla ucznia,
− literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Analizowanie budowy,
fizjologii i patofizjologii narządu Ŝucia”
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
− zadania 1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 18, 19 są z poziomu podstawowego,
− zadania 3, 4, 8, 12, 14, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. d, 4. a, 5. b, 6. b, 7. d, 8. c, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. c, 14. d, 15. c, 16. b, 17. b, 18. a, 19. d, 20. a.
Plan testu
Nr
Cel operacyjny
Kategoria
Poziom
Poprawna
zad.
(mierzone osiągnięcia ucznia)
celu
wymagań odpowiedź
1
Nazwać podstawowy element tkanki nerwowej
A
P
c
2
Nazwać podstawowy element klatki piersiowej
B
P
b
3
Określić funkcje przewodu pokarmowego
C
PP
d
4
Określić rolę hormonów
C
PP
a
5
Określić rolę hormonów
A
P
b
Scharakteryzować budowę nerwów
6
B
P
b
czaszkowych
7
RozróŜnić warstwy gałki ocznej
B
P
d
8
RozróŜnić choroby uwarunkowane genetycznie
C
PP
c
Zinterpretować wyniki podstawowych badań
9
B
P
c
krwi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Określić budowę układu kostnego
B
P
a
Zidentyfikować podstawowe choroby
11
A
P
d
uwarunkowane genetycznie
12
Określić nieprawidłowości zębowe
C
PP
d
13
Wskazać cechy utraty twardych tkanek zęba
B
P
c
14
Określić funkcje miazgi
C
PP
d
15
Zidentyfikować zapalenia miazgi
A
P
c
16
Zidentyfikować wady zgryzu
A
P
b
17
Wskazać budowę zębiny
C
PP
b
18
Zidentyfikować zapalenia miazgi
B
P
a
19
Scharakteryzować budowę szkliwa
B
P
d
20
Określić funkcje śliny
C
PP
a
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie zakończenia udzielenia odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie zdania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
–
instrukcja,
–
zestaw zadań testowych,
–
karta odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
1. Komórka nerwowa to inaczej
a) dendryt.
b) akson.
c) neuron.
d) perikarion.
2. Tzw. Ŝebra wolne to Ŝebra
a) X–XII.
b) XI–XII.
c) VII–X.
d) IX–XII.
3. Witamina B12 wchłania się w
a) Ŝołądku.
b) dwunastnicy.
c) jelicie grubym.
d) jelicie krętym.
4. Wazopresyna wydzielana jest przez
a) podwzgórze.
b) przysadkę mózgową.
c) tarczycę.
d) jądra.
5. Wydzielanie tyroksyny pobudzane jest przez
a) FSH.
b) TSH.
c) ACTH.
d) LH.
6. VI nerw czaszkowy zawiera włókna
a) czuciowe.
b) ruchowe.
c) przywspółczulne.
d) czuciowo-ruchowe.
7. Błona wewnętrzna gałki ocznej określana jest jako
a) naczyniówka.
b) rogówka.
c) tęczówka.
d) siatkówka.
8. Trisomia chromosomu 18 to
a) zespół Downa.
b) zespół Turnera.
c) zespół Edwarda.
d) mutacja chromosonowa.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
9. Prawidłowa glikemia na czczo wynosi
a) 160–199 mg/dl.
b) 13,4–15,5 mmol/l.
c) 60–99 mg/dl.
d) 6–9 mmol/l.
10. Połączenia ruchome kości określamy jako
a) stawy.
b) więzozrosty.
c) kościozrosty.
d) chrząstkozrosty.
11. Do chorób dziedziczonych wieloczynnikowo zaliczamy
a) nadciśnienie tętnicze, niedociśnienie tętnicze.
b) miaŜdŜycę, cukrzycę zaburzenia zołądkowo-jelitowe.
c) łuszczycę, wady zgryzu, choroby płuc.
d) nadciśnienie tętnicze, miaŜdŜycę, łusczycę.
12. Ząb wgłębiony powstaje na skutek
a) braku szkliwa na powierzchni wargowej.
b) nadmiernego rozwinięcia guzka na powierzchni podniebiennej.
c) skrócenia długości korzenia.
d) wtłoczenia szkliwa i zębiny do komory zęba.
13. Do ubytków pochodzenia niepróchnicowego nie zalicza się
a) atrycji.
b) abrazji.
c) adhezji.
d) abfrakcji.
14. Funkcje miazgi to
a) odŜywianie zęba, funkcja czuciowa, tworzenie zębiny.
b) odŜywianie zęba, funkcja czuciowa, funkcja naprawcza.
c) odŜywianie zęba, tworzenie zębiny, funkcja naprawcza.
d) odŜywianie zęba, funkcja czuciowa, tworzenie zębiny, funkcja obronna, funkcja naprawcza.
15. Zapalenie ostre surowicze na zdjęciu rtg widoczne jest jako
a) rozrzedzenie struktury kostnej.
b) resorpcja korzenia.
c) poszerzenie szpary ozębnej.
d) brak poszerzenia szpary ozębnej.
16. W zgryzie krzyŜowym
a) powierzchnie policzkowe zębów dolnych stykają się z powierzchniami
podniebiennymi zębów górnych.
b) zęby dolne zachodzą na zęby górne.
c) prawidłowo zbudowana Ŝuchwa wysunięta jest w stosunku do szczęki.
d) brak jest kontaktu między zębami dolnymi i górnymi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
a) nerwowe.
b) odontoblastów.
c) czuciowe.
d) neronów.
18. Pulpopatie odwracalne charakteryzują się samoistnymi objawami bólowymi występującymi a) nie dłuŜej niŜ 2–3 dni, intermisje są wydłuŜone.
b) dłuŜej niŜ 2–3 dni intermisje są wydłuŜone.
c) nie dłuŜej niŜ 2–3 dni, intermisji brak.
d) dłuŜej niŜ 2–3 dni, intermisji brak.
19. W skład szkliwa wchodzi
a) fluoroapatyt i fenytoina.
b) chlorheksydyna i zawierający wapń hydroksyapatyt.
c) fenytoina.
d) fluoroapatyt i hydroksyapatyt.
20. Rola śliny polega na
a) opłukiwaniu zębów z resztek pokarmu.
b) rozkładaniu tłuszczy.
c) buforowaniu powstających zasad.
d) rozkładaniu białek.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Imię i nazwisko……………………………………………………….
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu Ŝucia
Zakreśl prawidłową odpowiedź.
Nr
Odpowiedź
Punkty
zadania
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Analizowanie budowy,
fizjologii i patofizjologii narządu Ŝucia”
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
− zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 14, 16, 17, 19 są z poziomu podstawowego,
− zadania 6, 10, 12, 13, 15, 18, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. a, 4. a, 5. d, 6. b, 7. a, 8. d, 9. a, 10. a, 11. a, 12. b, 13. b, 14. b, 15. c, 16. b, 17. d, 18. b, 19. d, 20. b.
Plan testu
Nr
Cel operacyjny
Kategoria Poziom Poprawna
zad.
(mierzone osiągnięcia ucznia)
celu
wymagań odpowiedź
1 Określić pochodzenie tkanek
A
P
d
2 Scharakteryzować budowę układu kostnego
B
P
c
3 Scharakteryzować budowę przewodu pokarmowego
B
P
a
4 Wyjaśnić mechanizm oddychania
A
P
a
5 Scharakteryzować mechanizmy hematopoezy
B
P
d
6 Określić rolę hormonów w organizmie
C
PP
b
7 Scharakteryzować gospodarkę węglowodanową
B
P
a
8 Określić unerwienie narządów zmysłu
B
P
d
9 Określić rolę nerwów czaszkowych
B
P
a
10 Wyjaśnić mechanizmy dziedziczności
C
PP
a
11 Scharakteryzować choroby uwarunkowane genetycznie
B
P
a
12 Scharakteryzować budowę zęba
C
PP
b
13 Wyjaśnić znaczenie pola biometrycznego
C
PP
b
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
14 Zidentyfikować zaburzenia zębowe
B
P
b
15 Scharakteryzować budowę przyzębia
C
PP
c
16 Wskazać składniki śliny
B
P
b
17 RozróŜnić składowe elementy ozębnej
B
P
d
18 Zidentyfikować zapalenia miazgi
B
P
b
19 Zidentyfikować wady zgryzu
B
P
d
20 RozróŜnić składniki zębiny
A
P
b
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie zakończenia udzielenia odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
− instrukcja,
− zestaw zadań testowych,
− karta odpowiedzi.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
1. Śródbłonek naczyń krwionośnych powstaje z
a) mezodermy.
b) ektodermy.
c) endodermy.
d) mezenchymy.
2. Kość miedniczna składa się z kości
a) biodrowej i kulszowej.
b) kulszowej i łonowej.
c) biodrowej, kulszowej i łonowej.
d) biodrowej i łonowej.
3. Wyrostek robaczkowy jest częścią
a) jelita grubego.
b) jelita cienkiego.
c) odbytnicy.
d) dwunastnicy.
4. Powierzchnia oddechowa płuc wynosi około
a) 70–120 m2.
b) 50–70 m2.
c) 100–150 m2.
d) 10–60 m2.
5. U człowieka dorosłego szpik kostny czerwony zawierają głównie
a) kości biodrowe, kości udowe, kręgi.
b) kręgi, kości ramienne, piszczelowe.
c) mostek, obojczyk, rzepka.
d) kości biodrowe, kręgi, mostek.
6. ACTH pobudza wydzielanie głównie
a) adrenaliny.
b) kortyzolu.
c) prolaktyny.
d) wazopresyny.
7. Hormonem działającym antagonistycznie do insuliny jest
a) glukagon.
b) parahormon.
c) kalcytonina.
d) prolaktyna.
8. Mięśnie okoruchowe unerwione są przez nerwy czaszkowe
a) III, IV, V.
b) III, IV, VII.
c) IV, VI, VIII.
d) III, IV, VI.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
a) twarzowy.
b) odwodzący.
c) przedsionkowo-ślimakowy.
d) językowo-gardłowy.
10. Do chorób dziedziczących się w sposób autosomalny dominujący nie naleŜy
a) mukowiscydoza.
b) pląsawica Huntingtona.
c) zespół Marfana.
d) achondroplazja.
11. Charakterystyczna cecha zespołu Turnera to
a) kariotyp 46XO.
b) choroba nie związana jest ze zmianą liczby chromosomów płciowych.
c) choroba związana jest z trisomią 21.
d) kariotyp 46 XXY.
12. Zębina zębów mlecznych jest
a) bardziej zmineralizowana niŜ w zębach stałych.
b) słabiej zmineralizowana niŜ w zębach stałych.
c) tak samo zmineralizowana jak w zębach stałych.
d) bardzo dobrze zmineralizowana.
13. Płaszczyzna oczodołowa Simona przechodzi przez punkt
a) glabella.
b) orbitale.
c) pogonion.
d) tragion.
14. Cynodontia to
a) wydłuŜenie korzeni zębów w stosunku do korony prawidłowych rozmiarów.
b) rozwidlenie korzeni na wysokości korony zęba.
c) skrócenie długości korzenia.
d) wydłuŜenie długości korzenia.
15. Kieszonka fizjologiczna w prawidłowych warunkach wynosi
a) 0,3–0,5 mm.
b) 0,3–0,5 nm.
c) 0,5–1,5 mm.
d) 0,5–1,5 nm.
16. Ślina zawiera
a) peroksydazę i lizozym.
b) mucynę i ptialinę.
c) fenytoinę.
d) maltozę i chlorhexydynę
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
a) odŜywia ząb, utrzymuje ząb w zębodole.
b) odŜywia ząb
c) pośredniczy przy odczuwaniu dotyku, ucisku i bólu.
d) odŜywia ząb, utrzymuje ząb w zębodole, pośredniczy przy odczuwaniu dotyku, ucisku i bólu.
18. Objaw wysadzania zęba z zębodołu jest charakterystyczny dla
a) torbieli korzeniowej.
b) ropnia okołowierzchołkowego.
c) ropnia podokostnowego.
d) ropnia podśluzówkowego.
19. Tyłozgryz rzekomy polega na
a) cofnięciu dolnego lub wysunięciu górnego łuku zębowego.
b) zahamowaniu doprzedniego wzrostu dolnego łuku zębowego.
c) zahamowaniu wzrostu doprzedniego górnego łuku zębowego.
d) wysunięciem lub wychyleniem siekaczy górnych.
20. Włókna Sharpey'a występują w
a) miazdze.
b) zębinie.
c) ozębnej.
d) układzie nerwowym.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Imię i nazwisko……………………………………………………….
Analizowanie budowy, fizjologii i patofizjologii narządu Ŝucia
Zakreśl prawidłową odpowiedź.
Nr
Odpowiedź
Punkty
zadania
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
1. Arabska-Przedpełska B.: Endodoncja. Med. Tour Press International Wydawnictwo Medyczne
2. Bal J.: Biologia molekularna w medycynie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001
3. Gołąb B., Traczyk W.: Anatomia i fizjologia człowieka. Ośrodek Doradztwa i Szkolenia
„TUR”, Łódź 1997
4. Hellwig L.: Propedeutyka stomatologii zachowawczej i protetyki. Urban & Partner 1994
5. Jańczuk Z.: Choroby przyzębia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
6. Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
7. Jańczuk Z.: Stomatologia zachowawcza. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999
8. Jańczuk Z., Banach J.: Choroby błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004
9. Knychalska-Karawan Z.: Podstawy Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej.
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998
10. Łaciński W.: Anatomia głowy dla stomatologów. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarkich, Warszawa 1993
11. Potoczek S.: Paradontologia. Urban & Partner 2004
12. Sawicki W.: Histologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997
13. Szczeklik A.: Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
14. Szpringer-Nodzak M., Wochna-Sobańska M.: Stomatologia wieku rozwojowego.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
Literatura metodyczna
1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.
Wydawnictwo ITeE, Radom 2001
2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „śak”, Warszawa 2003
4. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
5. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Cz. I i II.
Wydawnictwo ITeE, Radom 1999
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33