Trend sekularny (tendencja przemian, zmienność czasowa)
W ciągu pokoleń niektóre właściwości biologiczne człowieka ulegają zmianom. Mają one charakter adaptabilny, nierewolucyjny i noszą nazwę tendencji przemian, zmienności czasowej lub trendu sekularnego. Elementami składowymi tendencji przemian są : 1- akceleracja rozwoju i dojrzewania biologicznego;
2- zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych;
3- retardacja procesów inwolucyjnych.
Akceleracja rozwoju – to międzypokoleniowe przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania, które przejawiają się wcześniejszym osiąganiem kolejnych etapów rozwoju.
Znaczniejsze nasilenie akceleracji dotyczy wysokości ciała niż masy ciała. Podkreśla się zmianę proporcji ciała np. wydłużanie kończyn dolnych i brak zmian w długości tułowia.
Zwiększa się bardziej szerokość barków i klatki piersiowej natomiast jej głębokość nie ulega zmianom. Obserwuje się również tendencję do wcześniejszego wyrzynania zębów mlecznych i stałych. Wcześniejsza jest inwolucja migdałków, szyszynki i grasicy, częściej mają miejsce zmiany gospodarki hormonalnej związanej z dojrzewaniem. Akceleracji ulega również rozwój motoryczny, czego przejawem jest wcześniejsze siadanie, stanie, lepsze wyniki testów sprawności fizycznej. W niektórych regionach Polski, a także dzielnicach dużych miast (np.
Łódź) , wyniki badań auksologicznych wskazują na decelerację rozwoju, będąca odzwierciedleniem trudnej sytuacji ekonomicznej rodzin badanych dzieci i młodzieży.
Zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych – dotyczy zmian kolejności wyrzynania się zębów stałych. Do niedawna z reguły jako pierwsze wyrzynały się dolne pierwsze trzonowce, następnie pierwsze siekacze, a obecnie kolejność ta jest odwrócona.
Retardacja procesów inwolucyjnych – dotyczy zwolnienia, zahamowania procesów starczych, np. przesuwanie w górę wieku menopauzy kobiet, opóźnienie zmian wstecznych w narządach ruchu, w sprawności fizycznej, w zdolnościach akomodacyjnych oczu oraz w zmianach masy narządów wewnętrznych.
Przyczyny tendencji przemian:
1. Heterozja (promień krzyżowania odległości zamieszkania rodziców).
2. Poprawa warunków socjoekonomicznych.
3. Zacieranie się różnic społecznych.
4. Szczepienia ochronne.
5. Przemiany żywieniowe.
6. Podnoszenie poziomu wykształcenia społeczeństwa.
Tabela. Zmiany wysokości ciała dzieci z Poznania
1880-86
1922-27
1952
1971-72
1991
2000
2009
Wysokość ciała chłopców (cm)
7
112,1
116,8
122,0
123,0
125,2
125,5
125,9
12
135,1
139,3
142,7
149,2
151,4
152,2
154,2
Masa ciała chłopców (kg)
7
-
-
23,4
24,0
25,2
25,5
26,9
12
-
-
34,9
39,9
40,6
42,6
47,0
Wysokość ciała dziewcząt (cm)
7
-
115,0
121,5
122,5
124,3
124,4
125,2
12
-
141,1
143,5
149,5
153,3
153,0
152,9
Masa ciała dziewcząt (kg)
7
-
-
22,6
23,6
24,3
24,8
26,1
12
-
-
35,4
40,0
42,4
43,2
46,1