DOBRA, ZASOBY I WALORY TURYSTYCZNE.

POTENCJAŁ TURYSTYCZNY. ATRAKCJE TURYSTYCZNE.

W.W. Gaworecki przez dobro turystyczne rozumie: „dobro lub zespół dóbr danych

przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny".

Przyjmując tę definicję, pojęcie dóbr turystycznych można utożsamiać z ogólnie

pojmowanymi pojęciami zasobów i walorów turystycznych.

Zasoby turystyczne – cechy obszarów posiadających cechy sprzyjające turystyce, czyli

inaczej zbiór elementów środowiska naturalnego, a także elementów pozaprzyrodniczych,

które - wspólnie lub każde z osobna – będą przedmiotem zainteresowania turysty i

decydują o atrakcyjności turystycznej (J. Płocka).

A. Kowalczyk uznaje, że pojęcie zasoby turystyczne jest szersze od pojęcia walory

turystyczne. Wynika to z faktu, że zasoby turystyczne obejmują obiektywnie istniejące

cechy środowiska przyrodniczego i społecznego, które stają się rzeczywistymi walorami

turystycznymi dopiero po ich ocenie i zweryfikowaniu pod kątem przydatności dla

turystyki przez odbiorców (turystów). W tej sytuacji zasoby turystyczne są pojęciem

możliwym do oceny obiektywnej, natomiast pojęcie walorów turystycznych ma w

większym stopniu charakter subiektywny, uzależniony od indywidualnej oceny przez

poszczególnych uczestników ruchu turystycznego. W literaturze dotyczącej zasobów i

walorów turystycznych używa się także pojęcia bardziej ogólnego, którym są „dobra

turystyczne".

Inaczej mówiąc - występujące obiektywnie elementy środowiska geograficznego

(przyrodniczego i społecznego), które dopiero po dokonaniu przez turystę odpowiedniej

oceny mogą stać się walorami turystycznymi - tzw. „walory potencjalne”.

Walory turystyczne - zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów

pozaprzyrodniczych, które – wspólnie lub każde z osobna – są przedmiotem

zainteresowania turysty. Pod pojęciem walory turystyczne rozumieć można także

wszystkie osobliwości oraz dobra kultury i wartości istniejące na obszarze turystycznym,

które stworzyła natura, ukształtowała historia i tworzy współczesność.

Z punktu widzenia podaży turystycznej istnieje podział walorów turystycznych na dwie

główne grupy:

1) turystyczne walory przyrodnicze

2) turystyczne walory antropogeniczne.

Natomiast z punktu widzenia popytu turystycznego walory turystyczne dzielą się na:

wypoczynkowe, krajoznawcze i specjalistyczne, a z punktu widzenia podaży turystycznej

na: turystyczne walory przyrodnicze i turystyczne walory antropogeniczne.

I tak (wg wielu autorów, w tym Lijewskiego):

Walory specjalistyczne to cechy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają

uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej, m.in. kajakarstwa i żeglarstwa,

wędkarstwa, jeździectwa, myślistwa, taternictwa, speleologii, a także turystyki górskiej,

rowerowej, narciarstwa.

Walory krajoznawcze - można je podzielić na dwie zasadnicze grupy: walory

przyrodnicze czyli genetycznie związane ze środowiskiem naturalnym oraz walory

antropogeniczne czyli obiekty materialne i elementy ściśle związane z życiem, pracą oraz

działalnością człowieka i przez niego wytworzone w procesie historycznego rozwoju.

Walory wypoczynkowe posiadają obszary charakteryzujące się: czystym powietrzem,

ciszą, niskim stopniem urbanizacji, występowaniem walorów estetycznych krajobrazu,

brakiem zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych, walorami widokowymi krajobrazu,

warunkami do uprawiania czynnego wypoczynku, korzystnymi warunkami

bioklimatycznymi oraz tzw. walorami leczniczymi,

Walory antropogeniczne – to muzea i rezerwaty archeologiczne, muzea etnograficzne,

skanseny, ośrodki twórczości ludowej, zabytki architektury i budownictwa, muzea sztuki,

zbiory artystyczne, muzea biograficzne, muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe,

obiekty historyczno – wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, zabytki działalności

gospodarczej i techniki, współczesne imprezy kulturalne, miejsca pielgrzymkowe

Walory przyrodnicze – to osobliwości flory i fauny, skałki i grupy skał, wąwozy doliny i przełomy rzeczne, wodospady, źródła i wywierzyska, jaskinie i groty, głazy narzutowe i

głazowiska i inne obiekty geologiczne, parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty oraz

obiekty utworzone przez człowieka, czyli parki zabytkowe, muzea i zbiory przyrodnicze,

ogrody botaniczne i zoologiczne.

Walory wypoczynkowe - służą przede wszystkim regeneracji sił fizycznych i

psychicznych człowieka, umożliwiają uprawianie różnych form turystyki czynnej oraz

wpływają na rozwój turystyki pobytowej i weekendowej. Występowanie walorów

wypoczynkowych stanowi jeden z głównych elementów przyciągających na dany obszar

turystów w celach wypoczynku i rekreacji.

Walory krajoznawcze - pozwalają zaspokoić potrzeby estetyczne wzmacniające

rekreację psychofizyczną, potrzeby wychowawczo-dydaktyczne, potrzeby poznania oraz

zdobywania wiedzy motywujące uczestników ruchu turystycznego.

Walory

specjalistyczne

–

ważne

dla

uczestników

różnych

form

turystyki

kwalifikowanej, wymagającej specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego

przygotowania sprawnościowego i teoretycznego, często potwierdzonych odpowiednimi

dokumentami kwalifikacji formalnych, a także odpowiedniego sprzętu i wyposażenia

osobistego turysty.

Zasoby i walory turystyczne w wielu przypadkach utożsamiane są z potencjałem

turystycznym,

stanowią

jeden

z

najważniejszych

elementów

decydujących

o

możliwościach rozwoju turystyki na danym obszarze. Pojęcie zasobów i walorów

turystycznych związane jest ściśle z atrakcyjnością turystyczną danego fragmentu

przestrzeni turystycznej.

Kolejnym pojęciem związanym bezpośrednio z zasobami i walorami turystycznymi jest

potencjał turystyczny. Na ogół rozumiany jest jako: wszystkie elementy środowiska

geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystywane do

uprawiania turystyki bądź do zajmowania się turystyką, czyli wszelkie zasoby

strukturalne i funkcjonalne warunkujące rozwój turystyki na określonym terenie. W takim

ujęciu:

1. do zasobów strukturalnych można zaliczyć: walory turystyczne, zagospodarowanie

turystyczne, dostępność komunikacyjna oraz inne czynniki takie jak: walory

recepcji (biura turystyczne, elementy informacji turystycznej), infrastruktura

komunalna oraz tereny przeznaczone pod inwestycje turystyczne określone

najczęściej w formie odpowiednich ofert inwestycyjnych, głównie jednostek

samorządowych (zwłaszcza gmin);

2. do zasobów funkcjonalnych można zaliczyć uwarunkowania: ekonomiczne

(kredytowanie, pozyskiwanie funduszy, ceny), polityczne (np. ciągłość polityki

rozwojowej dotyczącej turystyki, niezależnie od składu ekip rządzących),

kulturowe w ujęciu materialnym i niematerialnym, społeczno-demograficzne,

psychologiczne (percepcja przestrzeni turystycznej przez turystów oraz przez

mieszkańców), technologiczne (np. wyposażenie w sprzęt komputerowy,

przystosowanie do obsługi dla osób niepełnosprawnych), ekologiczne określające

relacje między użytkowaniem środowiska przyrodniczego a jego ochroną.

Pojęcie walorów turystycznych utożsamiane jest często z pojęciem atrakcje

turystyczne. Na ogół uznaje się jednak, że walory turystyczne stanowią jeden z

podstawowych elementów składowych atrakcji turystycznych. Wynika stąd wniosek, że

pojęcie atrakcji turystycznych jest pojęciem szerszym od pojęcia walorów turystycznych.

Przez atrakcje turystyczne wg A. Kowalczyk, to: wszystkie walory turystyczne

występujące w stanie naturalnym lub przystosowane do użytkowania przez turystów,

które mogą stanowić przedmiot ich zainteresowania. Ważną rolę przy tworzeniu atrakcji

turystycznych spełnia człowiek wykorzystując w tym celu istniejące walory turystyczne

przyrodnicze i antropogeniczne. Działalność ta jest związana nie tylko z wykorzystaniem

istniejących walorów turystycznych i organizowaniem na tej podstawie odpowiednich

produktów turystycznych, ale także z tworzeniem innych atrakcji turystycznych

nawiązujących do indywidualnych lub zbiorowych upodobań turystów.

Pojęcia związane z walorami turystycznymi i obszarem

Atrakcyjność turystyczna – występowanie pewnej cechy charakterystycznej,

przyciągającej turystów na określone tereny, dzięki walorom krajobrazu naturalnego,

klimatu, różnych interesujących obiektów zagospodarowania przestrzennego.

Atrakcyjność turystyczna jest pojęciem złożonym i względnym, uzależnionym od

warunków psychofizycznych odbiorcy. Może być rozumiana w trzech znaczeniach:

• atrakcyjność określona przez różnego rodzaju klasyfikacje, kategoryzacje itp.

(atrakcyjność ideograficzna),

• atrakcyjność wynikająca z przyjęcia określonej techniki oceniania,

• atrakcyjność będąca wynikiem subiektywnego postrzegania.

Dostępność turystyczna – możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej

podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turystycznych

umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu

turystycznego do określonych miejsc.

Chłonność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy

mogą równocześnie przebywać na danym obszarze, w określonej jednostce czasowej, nie

powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, a tym samym pogorszenia

warunków wypoczynku (w przypadku szlaków turystycznych pojęcie to zastąpione jest

terminem „przepustowość”).

Pojemność turystyczna – pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i

towarzyszącej, określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego

mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do

zmniejszania zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia

społeczno-gospodarczego.

Opracowanie własne wg:

Gaworecki W.W.: Turystyka, PWE, Warszawa

Kompendium wiedzy o turystyce. Praca zbiorowa pod red. G. Gołembskiego. PWN,

Warszawa 2002

Kowalczyk A.: Geografia turyzmu. PWN, Warszawa 2000.

Lijewski T., Mikułowski B., Wyrzykowski J.: Geografia turystyki Polski. PWE, Warszawa

2002.

Płocka J.: Wybrane zagadnienia z zagospodarowania turystycznego. Biblioteka CKU,

Toruń 2006.

Rogalewski O.: Zagospodarowanie turystyczne. WSiP Warszawa 1974.

Przybyszewska-Gudelis R.: Problematyka waloryzacji i zagospodarowania turystycznego

miejscowości krajoznawczych w Polsce. Instytut Turystyki, Warszawa 1979.

Przybyszewska-Gudelis R.: Zasady planowania zagospodarowania turystycznego

miejscowości o znaczeniu krajoznawczym. Instytut Turystyki, Warszawa 1986.