27-01-2015
Zdrowie i choroba, klasyfikacja chorób.
Zdrowie jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących harmonijny rozwój człowieka, jego role w społeczeństwie i zdolność osiągnięcia zamierzonych celów.
Zdrowie jest zjawiskiem dynamicznym , kształtowanym w sposób ciągły, przez oddziaływanie na człowieka czynników biologicznych, fizykochemicznych, społecznych i kulturowych.
Aktualna definicja zdrowia:
Zdolność i gotowość każdej części organizmu człowieka do podjęcia w normalnych warunkach mikro- i makrośrodowiska wszystkich typowych czynności z wystarczającą wydolnością.
Zalecana przez WHO:
Zdrowie jest to stan fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, a nie tylko brak choroby, czy kalectwa.
Praktyczna:
Stan lub zdolność organizmu ludzkiego do wykonywania odpowiednich czynności w określonych warunkach środowiskowych.
Choroba to każde odstępstwo od pełni stanu zdrowia. Choroba ujawania się wówczas, gdy naruszona zostaje homeostaza organizmu.
HOMEOSTAZA – zdolność do utrzymywania stałości środowiska wewnętrznego ustroju, mimo zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym Homeostaza może istnieć tylko w pewnych zakresach, granicach zmian środowiska. Granice te wyznaczone są przez indywidualne, genetycznie zdeterminowane zakresy normy reakcji organizmu. Naruszenie tych granic wywołuje chorobę.
Dla ujawnienia się choroby konieczny jest udział czynnika zewnętrznego – chorobotwórczego –
(przyczyna choroby) i wewnętrznego (reakcji obronnych).
Granice między zdrowiem a patologią:
Granice te wyznaczone są przez indywidualne, genetyczne zdeterminowane zakresy, normy reakcji organizmu. Naruszenie tych granic wywołuje chorobę.
Norma:
•
wzorzec
•
pojęcie statyczne
•
wywodząca się z patologii
Charakterystyka pojęcia choroba:
Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego wywołuje niepożądane objawy, różniące się od czynników zdrowego organizmu.
Definicja dotychczasowa
Do niedawna definiowano chorobę jedynie jako odwrotność zdrowia. Posługiwano się definicją sformułowaną przez WHO w roku 1974. Stwierdza ona, że:
Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia ("dobrostanu") fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania.
Definicja najnowsza
Niedawno zaproponowano nową, następującą definicję choroby:
Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.
Człowiek do życia potrzebuje prawidłowego funkcjonowania trzech (krążenia, oddychania, nerwowego). Brak działania lub znaczne upośledzenie chociażby jednego z nich powoduje stan bezpośredniego zagrożenia życia. Jest to równoznaczne z rozpoczęciem procesu umierania. Proces umierania możemy podzielić na następujące okresy:
•
okres zaniku czynności życiowych - rozpoczyna się w chwili ustania czynności jednego z trzech układów niezbędnych do życia (oddychania, krążenia, nerwowego). Zatrzymanie jednego z układów, spowoduje zniknięcie funkcji dwóch pozostałych, czas zaniku ostatniego jest zależny od tego który z układów niezbędnych do życia pierwszy został
zatrzymany. Końcem tego okresu jest zatrzymanie ostatniego z klinicznych objawów życia.
•
okres śmierci klinicznej - brak funkcjonowania trzech układów niezbędnych do życia, brak oznak życia (oddechu, krążenia krwi, przytomności, brak reakcji źrenic na światło, rozszerzenie źrenic, wiotkość mięśni, bladość lub sinica skóry, wiotkość mięśni). Postępuje niedotlenienie organizmu, które najszybciej w przypadku komórek mózgu (kory mózgowej) spowoduje nieodwracalne zmiany - ich obumarcie. Podjęcie zabiegów resuscytacji do końca trwania tego okresu może doprowadzić do pełnej reanimacji poszkodowanego, przywrócenia go do stanu z przed wypadku. Im później pomoc zostanie udzielona, tym mniejsze są szanse na uratowanie poszkodowanego. Średnio czas trwania tego okresu w warunkach normalnych wynosi około 4 minut. Śmierć kory mózgowej kończy ten okres (ratownik nie jest w stanie tego stwierdzić).
•
okres śmierci osobniczej - podjęcie zabiegów resuscytacji w tym okresie może przynieść przywrócenie samoistnego oddychania i krążenia, poszkodowany nie odzyska jednak przytomności. Postępujący proces umierania spowoduje śmierć kolejnych części mózgu, po około 20 min. od zatrzymania krążenia obumiera rdzeń przedłużony - stan ten nazywany jest odmóżdżeniem . Po około 40 min. od zatrzymania krążenia umiera mięsień serca -
odkorowanie.
Po dłuższym okresie czasu mogą pojawić się tzw.: znamiona śmierci - plamy opadowe (sino-brunatne plamy na spodniej części ciała), zesztywnienie mięśni, oziębienie organizmu. Czas jaki jest potrzebny do pojawienia się znamion śmierci jest różny i zależny od czynników zewnętrznych jakie działają na ciało. Jedynie pewne oznaki śmierci, wyraźne znamiona świadczące o długotrwałym czasie śmierci osobniczej (np.: rozkład ciała) mogą zwolnić ratownika z podjęcia akcji resuscytacyjnej. W Polsce jedyną instytucją mogącą świadczyć o stanie śmierci człowieka jest lekarz medycyny.
Czas trwania procesu umierania może ulec wydłużeniu w następujących przypadkach:
•
działania na organizm niskiej temperatury,
•
działania ciśnienia hydrostatycznego, gęstości ośrodka w jakim organizm się znajduje,
•
młodego wieku organizmu, dobrej kondycji fizycznej,
•
zanik czynności życiowych rozpoczął się od zaniku układu oddychania.
Proces umierania jest zjawiskiem rozłożonym w czasie, czyli zdysocjonowanym, może trwać krótko lub długo, śmierć zaś nie obejmuje całości organizmu jednocześnie. Umieranie jako proces różnicuje życie z martwotą, którą rozumie się jako brak oznak życia. Kończy proces umierania, a zatem i życia; rozpoczyna się stan martwoty, który jest nieodwracalny i ostateczny.
Z pewnym uproszczeniem można powiedzieć, że tolerancja czasowa na niedotlenienie wynosi:
•
kora mózgu – ok. 4 min
•
pień mózgu – ok. 10-20 min
•
rdzeń przedłużony – 15-30 min
•
mięsień sercowy – ok. 45 min
•
nerki, wątroba – ok. 60 min
•
skóra, mięśnie – ok. 90 min
•
kości – ponad 100 min
Jak wynika z powyższego zestawienia w pierwszej kolejności umierają narządy i komórki o największym stopniu wyspecjalizowania i złożoności.
Czynnikiem decydującym o skuteczności resuscytacji jest czas trwania tzw śmierci klinicznej, a zatem czas, jaki upływa od chwili zatrzymania krążenia do czasu wdrożenia adekwatnych zabiegów resuscytacyjnych.
Podsumowując powyższe rozważania, można wyróżnić trzy okresy procesu umierania:
•
okres zaniku ważnych czynności życiowych który rozpoczyna się od ciężkiej niedomogi określonego układu
•
okres śmierci klinicznej, w którym śmierć nie ulega jeszcze utrwaleniu
•
okres postępującego procesu umierania po śmierci klinicznej, który prowadzi do nieodwracalnego zaniku czynności struktur mózgu i ustroju jako całości. Okres ten charakteryzuje się procesem autolizy i gnicia. Który prowadzi do ostatecznej martwoty, czyli śmierci na poziomie komórkowym
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób Problemów Zdrowotnych ICD-10 – międzynarodowy system diagnozy nozologicznej.
Każda jednostaka nozologiczna posiada oznaczenie alfanumeryczne w postaci: LCC.X, gdzie: L – litera, C – cyfra, X – jej podtyp. X przybiera wartości od 0 do 7, cyfra 8 oznacza INNE, a 9
BNO (bliżej nieokreślone)
Przykład:
A – Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze
C – Nowotwory
G – Choroby układu nerwowego
I – Choroby układu krążenia
O – Ciąża, poród
Q – Wady rozwojowe, wrodzone
S – Urazy, zatrucia
Z – Badania (np. Z01.2 – Badanie dentystyczne; Z01.6 – Badanie radiologiczne) Klasyfikacja chorób:
•
zakaźne
•
genetyczne
•
wywołane urazem
•
psychicznego
•
autoimmunologiczne
•
wywołane niedożywieniem lub przekarmieniem
•
hormonalne
•
pasożytnicze
•
zawodowe
•
o nieznanej przyczynie
Choroba zawodowa – grupa chorób spowodowanych działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Powstają wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia
•
hałas,
•
nieodpowiednie oświetlenie,
•
zapylenie,
•
promieniowanie,
•
związki chemiczne,
•
zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne
Do nich zaliczamy:
•
choroba mikrofalowa
•
gorączka metaliczna
•
ołowica
•
pylica
•
rozedma płuc
•
zespół cieśni nadgarstka
•
okres utajenia (wylegania, w przypadku chorób zakaźnych)
•
okres zwiastunów
•
okres jawny
•
okres zdrowienia
•
wyzdrowienie
Przebieg choroby:
•
ostry – nagły początek, szybkie zdrowienie, narastanie objawów, niezbyt długi czas trwania
•
przewlekły – powolny początek, powolne narastanie objawów
•
podostry
Czynniki chorobotwórcze związane ze środowiskiem:
•
fizykochemiczne (warunki termiczne, ciśnienie atmosferyczne, praca pod wodą, na wysokościach, skład powietrza, środki chemiczne, hałas, wibracja)
•
biologiczne (patogenna flora i fauna związana ze specyfiką klimatu: wirusy, bakterie, grzyby, jady roślinne i zwierzęce, robaki, roztocze, muchy, kleszcze, komary, pchły, wszy, gryzonie i in.)
Czynniki chemiczne
•
Lista najpoważniejszych trucizn została przygotowana przez Komisję Toksykologii Środowiskowej Komitetu Ekologii Człowieka PAN (1988).
•
Uwzględniono: rozmiary emisji, toksyczność, wielkość narażonej populacji, stężenie w różnych elementach środowiska, trwałość, bioakumulację i wpływ na środowisko chemiczne lub fizyczne.
Szacunkowa emisja głównych zanieczyszczeń w Polsce (1987 – 1989; mln ton/rok)
•
dwutlenek siarki 4,0
•
tlenki azotu 1,4
•
pyły 3,0
•
tlenek węgla 3,2
•
dwutlenek węgla 457
•
węglowodory aromatyczne 0,4
Czynniki fizyczne
•
urazy mechaniczne
•
urazy termiczne
•
urazy wynikające z wibracji i hałasu
•
urazy wynikające z energii elektrycznej lub promieniowania
•
urazy wynikające z pól elektromagnetycznych
Promieniowanie jonizujące stymuluje tworzenie się wolnych rodników, które uszkadzają układ krwiotwórczy. Wolne rodniki oddziałują również na cząsteczki DNA, wywołując efekty mutagenne i kancerogenne.
Czynniki biologiczne
•
organizmy patogeniczne
•
pasożyty
•
toksyny roślinne, zwierzęce i grzybowe
Organizmy patogeniczne
•
wirusy
•
bakterie
•
grzyby
Pasożyty
•
pierwotniaki
•
robaki płaskie i obłe
•
roztocze
•
owady
•
inne
Toksyny
•
Toksyczne produkty przemiany materii grzybów
•
Toksyczne związki obronne roślin i zwierząt
Patologia ogólna :
50% choroby serca
25% nowotwory
25% inne: otępienie, udary, urazy komunikacyjne
Przyczyny chorób:
•
zaburzenia krążenia
•
zapalenia
•
zwyrodnienia
•
nowotwory
Kryteria zjawisk chorobowych
Choroba organiczna:
•
podłożem zmian czynnościowych są zmiany anatomiczne
•
cofanie się zmian bardzo trudne i często niezupełne
Choroba czynnościowa:
•
brak ukrytych zmian patologicznych zmieniających strukturę narządu
•
zmiany patologiczne mają funkcję czynnościową
•
ustępowanie choroby nie powoduje zmian morfologicznych
ZMIANY WSTECZNE – UBYTEK, ZMIANY W FUNKCIONOWANIU
1. wady rozwojowe
2. zaniki
3. zwyrodnienia
4. martwica
5. torbiele
Ad. 1. Wady rozwojowe:
DEF: zmiany morfologiczne, które powstają w ciągu rozwoju embrionalnego organizmu.
Przyczyny:
1. czynniki genetyczne
2. czynniki środowiskowe
3. leki
4. zaburzenia hormonalne
5. choroby wirusowe (np. różyczka)
Do wad rozwojowych należą:
•
agenezja,
•
aplazja,
•
hypoplazja,
•
atrezja,
•
ektopia
•
heteroplazja
Ad. 2. Zaniki – atrofia:
DEF: stopniowe zmniejszenie narządu na skutek zmniejszenia ilości, wielkości komórek.
Podział:
1. Fizjologiczny
2. Patologiczny
Podział ze względu na przyczynę:
•
zanik z ucisku (np. tętniak aorty uciska na mostek, który zanika; wodonercze, blokada odpływu moczu z nerki)
•
zanik z bezczynności (długotrwałe unieruchomienie kończyny)
Ad. 3. Zwyrodnienia:
DEF: Skutek zaburzeń przemiany materii. Polega na gromadzeniu się w komórkach substancji, które normalnie w nich nie występują lub ich ilość jest znacznie mniejsza. W odróżnieniu od zaniku zaburzenie prowadzi do upośledzenia czynności narządu.
•
polegające na nadmiernym gromadzeniu się wody
•
zwyrodnienie białkowe
•
węglowodanowe
•
śluzowe i śluzowate
•
tłuszczowe
•
mineralne
•
barwnikowe
Ad. 3. Martwica:
DEF: miejscowa śmierć narządu, jego fragmentu lub tkanki w żywym organizmie.
Martwica skrzepowa:
•
tkanka martwicza jest spoista, szarawożółta, wyraźnie odgraniczona od tkanki żywej
•
zawał serca, nerki, śledziony, guzy nowotworowe
Martwica rozpływna:
•
tkanka martwa jest miękka, rozłażająca się
•
zawały mózgu, wrzody żołądka i dwunastnicy
Zgorzel wilgotna:
•
powikłanie martwicy skrzepowej i rozpływnej w wyniku wyniknięcia bakterii gnilnych Mumifikacja:
•
dawniej nazywana zgorzelą suchą, polega na wysychaniu martwych komórek Wrzód:
•
ogniskowy ubytek błony śluzowej lub skóry powstały w wyniku rozpadu tkanki martwiczej Ad. 4. Torbiel:
DEF: jama patologiczna wysłana nabłonkiem; torbiele powstają w wyniku poszerzenia gruczołów.
ZMIANY ROZPLEMOWE – NAPRAWCZE
Odrost – regeneracja
•
wyrównanie ubytku tkanki przez takie same komórki, jakie uległy zniszczeniu
•
narząd (tkanka) wraca do stanu pierwotnego, największe zdolności odrostu wykazują tkanki najmniej wyspecjalizowane
•
tkanki, które nie mają możliwości odrostu (bardziej wyspecjalizowane) wyrównują uszkodzenia tkanką łączną
•
w miejscu ubytku rozrada się tkanka łączna zwana ziarniną. W miarę starzenia się ziarniny przybywa w niej włókiej kolagenowej, ubywa komórek i naczyć, dochodzi do utworzenia blizny
Gojenie się ran:
•
rana – uszkodzenie ciągłości skóry, a częstoo również głębszych tkanek lub narządów...
rana → wydostnie się krewi i płytek krwi → tworzenie się czopa płytkowego → galaretowaty skrzep → oczyszczanie rany
Rychłozrost
•
rana może goić się przez rychłozrost – brzegi rany sklejają się, odtwarza się ciągłość skóry, powstaje linia blizny
Ziarninowanie – ziarnina:
DEF: nowopowstała tkanaka łączna zawierająca bogatą sieć naczyń włosowatych. Ziarnina jest jednym z procesów naprawy (gojenia) tkanek, które uległy uszkodzeniu i mają małą zdolność regeneracji lub nie posiadają jej wcale. Wypełnia ona ubytek powstały po uszkodzeniu tkanki.
Naprawa tkanki poprzez ziarninowanie może następować na skutek oparzenia, urazu lub zakażenia.
Strup
DEF: pod warstwą strupów zachodzi proces gojenia – im proces gojenia jest bardziej zaawansowany, tym przyleganie strupa do podstawy jest luźniejsze. Po odpadnięciu strupa pozostaje czasowe przebarwienie, lub jeśli pod powierzchnią strupa było owrzodzenie – pozostaje
Leczenie ran:
•
oczyszczanie
•
dezynfekcja
•
kontrola rany
•
usunięcie tkanek martwiczych (chirurgiczne opracowanie rany)
•
usunięcie ciąła obcego
•
zapewnienie prawidłowego ukrwienia i unerwienia okolicy rany
•
szycie brzegów rany
•
stosowanie antybiotyków (miejscowo i ogólnie)
•
stosowanie przeszczepów skórnych
•
stosowanie opatrunków klasycznych i np. hydrożelowych
Zapalenie – miejscowa odpowiedź ustroju na bodziec zapaleniotwórczy.
Odczyn zapalny – próba obrany przed czynnikiem szkodliwym.
Zapalenie może powstać przez:
•
uraz mechaniczny
•
czynniki chemiczne egzogenne (kwasy, zasady) i endogenne
•
czynniki fizyczne (np. promieniowanie nadfioletowe, jonizujące, ciepłao)
•
ciała obce
•
czynniki biologiczne (wirusy, grzyby, bakterie, tkanka martwicza)
Miejsce ogniskozapalne – miejsce zadziałania bodźca zapalnego
Objawy zapalenia:
•
zaczerwienienie,
•
obrzęk
•
podniesienie temperatury
•
ból
•
upośledzenie czynności narządu
Przebieg procesu zapalnego:
•
uszkodzenie tkanek
•
powstanie wysięku (surowiczy, ropny)
•
cofanie się objawów chorobotwórczych, zakończenie procesu zapalnego
W przypadku zaniechania stan zapalny może przejść w zapalenie przewlekłe lub doprowadzić do śmierci.
Środki przeciwzapalne:
1. ciepłe
•
suche ogólne (kąpiel słoneczna, nagrzewanie gorącym powietrzem)
•
suche miejscowe (termofor, lampka soluks, diatermia, okład parafinowy, kompresy żelowe)
•
wilgotne ogólne (kąpiel ciepła, kąpiel gorąca)
•
wilgotne miejscowe (kataplazm, okład ciepły, kąpiel nasiadowa, kąpiel częściowa) 2. zimne
•
suche ogólne (hartowanie)
•
suche miejscowe (woreczek z lodem, zimny żel)
•
wilgotne ogólne (kąpiel zimna, zmywanie przeciwgorączkowe)
•
wilgotne miejscowe (okład zimy)
•
w powstaniu wysięku istotną role odgrywają przekażniki zapalenia, są to subsrancje wyzwolone z uszkodzonych tkanek lub tworzące we krwi w wyniku aktywacji pewnych enzymów
•
histemina
•
prostaglandyny
•
leukoterieny
•
interleukina
•
interferon
Działanie ogólne:
•
prostoglandyny – gorączka
•
interleukina – gorączka, synteza białek ostrej fazy, katabolizm bialek mięśniowych
•
zapalenie ostre: czynnik zapalny
•
wazodylatacja (rozszerzanie naczyń)
•
przekrwienie zmiendzenie szczelności ścian naczyń ucieczka granulocytów Zjawiska korzystne zapalenia:
dostarczanie przeciwciał, rozcieńczenie czynnika szkodliwego, ograniczenie rozprzestrzeniania czynnika szkodliwego, rozpuszczanie tkanek martwiczych
Zjawiska niekorzystne zapalenia:
utrudnienie pracy narządów przez duży wysięk, wybroczyny, uszkodzenia błon śluzowych, posstawnych naczyń włosowatych, obrzmienie zapalne błon śluzowych, niszczenie narządów, powstawanie owrzodzeń
Odczyny ogólnoustrojowe:
•
toksemia – wydostanie się toksyn do organizmu
•
bakteriemia – wydostanie się bakterii do krwioobiegu
•
posocznica – rozchodzenie się bakterii i ich toksyn w krwioobiegu
Podział zapaleń ostrych:
•
uszkadzające – przewaga zmian wstecznych nad wysiękowymi
•
wysiękowe – przewaga zmian wysiękowych nad uszkodzeniami i rozplemem komórek
•
wytwórcze - dominują procesy rozplemowe
•
zapalenia ropne – w miejscu zapalenia pojawia się wysięk z dużą zawartością granulocytów i bakterii
•
ropa
•
podział zapaleń ropnych
•
zapalenie surowicze – płyn zapalny bogatobiałkowy ze śladem włóknika
•
zapalenie włóknikowe – znaczne uszkodzenie bariery naczyniowej: powierzchowne i głębokie
•
zapalenie nieżytowe
•
zapalenia krwotoczne
Podział zapaleń:
•
zapalenia swoiste
•
zapalenia na tle procesów immunologicznych
•
ważniejsze zapalenia wywołane pasożytami, bakteriami i grzybami
•
choroby jatrogenne
ZAPALENIA SWOISTE:
•
reakcja obronna
•
niskie stężenie wolnych przeciwciał surowicy krwi
•
zjawisko nadwrażliwości
•
przewlekły przebieg
GRUŹLICA:
Tuberculosis TBC wywołuje prątek gruźlicy zakażenie przez:
•
drogi oddechowe
•
ślinę
•
przewód pokarmowy
•
Pierwszą odpowiedzią organizmu jest odczyn wysiękowy, po pewnym czasie dołącza się odczyn wytwórczy w postaci gruzełków.
•
1-2 mm (ziarniaki gruźlicze)
•
zawierają one makrofagi upodabiniające się do komórek nabłonka i limfocyty W rozwoju gruźlicy wyodrębniamy gruźlicę:
•
pierwotną – pierwszy kontakt człowieka z prątkami. Ognisko zapalne w płucach, zapalenie naczyń chłonnych i najbliższych węzłów chłonnych. Zwykle postać pierwotna ulega wygojeniu przez zwłóknienie i zwapnienie
•
popierwotną – powtórne zaatakowanie ustroju przez prątki
•
w przebiegu gruźlicy pierwotnej i popierwotnej prątki mogą rozsiać się drogą krwi –
gruźlica prosowata ( guzki wielkości prosa w narządach)
•
zespół pierwotny
•
gruźlica prosowata
•
gruźliczak
•
jama gruźlica
•
płuca
•
nerki
•
kości
•
skóra
•
narządy płciowe
•
wywołuje krętek blady
•
zakażenie przez kontakt płciowy
•
kiła wrodzona – zakażenie od matki przez łożysko
Okres pierwszy: (do 5 tyg)
•
obiaw pierwotny – wrzód twardy
•
powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych
Okres drugi: (do 2 lat)
•
dodatni odczyn Wassermanna
•
powiększenie wszystkich węzłów chłonnych
•
wysypka skórna
•
zapalenie dróg oddechowych
•
kłykciny płaskie (zmiany skórne)
Okres trzeci (5-10 lat)
•
Powstawanie specyficznych ziarniaków tzw. Kilaków
–
skóra
–
wątroba
–
mózg
–
kości
•
Zmiany zwyrodnieniowe w mózgu i rdzeniu kręgowym
–
wiąd rdzenia
BRUCELOZA:
•
wywołuje Gramm – dodatnia pałeczka Pasteurella
•
zakażenie od krów i owiec (naskórek, drogi oddechowy, pokarmowe)
1. postać ostra (stan septyczny)
2. postać podostra (powiększenie węzłów chłonnych)
3. postać przewlekła – choroba Banga (wątroba, śledziona, szpik kostny, układ nerwowo-mięśniowy)
•
bruceloza jest zawodową chorobą lekarzy i techników weterynarii oraz dojarze, mleczarze, owczarze i rzeźnicy.
U człowieka objawami są:
•
osłabienie
•
bóle mięśniowe
•
gorączka (rzadko falista)
•
bóle głowy
•
bóle stawów
•
dolegliwości sercowe
•
zaburzenia psychoczne
•
utrata słuchu
•
bóle jąder
•
wysypki skórne
Powikłania:
•
zapalenie wsierdzia
•
zapalenie szpiku kostnego
•
zapalenie opon mózgowych i mózgu
•
ropień śledziony
•
zapalenie jąder
SARKOIDOZA:
•
choroba Besniera-Boecka-Schaumanna (Bbs)
•
etiologia nie znana
•
choroba układu odpornościowego
•
charakteryzuje się powstawaniem ziarniaków (małych grudek zapalnych), które nie podlegają martwicy
•
odczyn tuberkulinowy ujemny
•
może zająć każdy narząd (najczęściej jednak pojawia się w węzłach chłonnych i płucach)
•
rozpoznanie – badanie histopatologiczna wyciętego węzła
Autoimmunizacja:
•
jest to zjawisko, kiedy własne elementy tkanek lub komórek stają się antygenami i wywołują produkcję przeciwciał przeciw własnym tkankom
•
przyczyny zjawiska nie sią całkowicie poznane
•
objawy pojawiają sie nagle, ale najczęściej postępują stopniowo
•
w obrazie rtg płuc sarkoidoza może przypominać gruźlice lub chłoniaka Choroby tkanki łącznej – kolagenozy
•
choroba reumatyczna
•
reumatoidalne zapalenie stawów
•
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
•
zapalenie wielomięśniowe
•
twardzina skóry
ZAPALENIA NA TLE PROCESÓW IMMUNOLOGICZNYCH
Zapalenia tętnic na tle mechanizmów immunologocznych:
•
guzowate zapalenie tętnic
•
zakprzepowo-zarostowe zapalenie naczyń
•
olbrzymiokomórkowe zapalenie tetnicy skroniowej
Inne zapalenia o podłożu autoimmunizacyjnym:
•
kłębowe zapalenie nerek
•
przewlekłe trwałe zapalenie wątroby
•
przewlekłe agresywne zapalenie wątroby
•
pierwotna marskość wątroby
Immunologiczne choroby przewodu pokarmowego:
•
niedokrwistość złośliwa z zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka
•
choroba trzewna
•
choroba Croina-Leśniewskiego
Immunologiczne choroby płuc:
•
zapalenie śródmiąższowe
•
dychawica oskrzelowa (astma)
•
zapalenie oskrzeli i oskrzelików
•
płuco roliników i hodowców gołębi
Immunologiczne choroby gruczołów dokrewnych:
•
choroba Gravesa-Basedova
•
wole hashimoto
WAŻNIEJSZE ZAPALENIA WYWOŁANE PASOŻYTAMI I GRZYBAMI
PASOŻYTY:
•
płazińce:
–
tasiemiec uzbrojony
–
tasiemiec nie uzbrojony
–
tasiemiec karłowaty
•
obleńce:
–
włosień kręty
–
glisty
–
owsiki
–
węgorek jelitowy
•
pierwotniaki
–
lamblia
–
giardia
Najpowszechniejsze objawy obecności pasożytów w ludzkim organizmie: Do charakterystycznych objawów u kobiet należą:
•
zapalenie jajników
•
bolesne miesiączki z obfitymi upławami
•
spadek sił, zakłócenie cyklu miesiączkowania
•
torbiele i kaszaki macicy, mastopatia
•
zapalenie nadnerczy, pęcherza moczowego i nerek
•
zapalenie zatok itp.
Objawy zarażenia pasożytami u mężczyzn to:
•
zapalenie prostaty
•
impotencja
•
przerost gruczołu krokowego
•
torbiele
•
piasek i kamienie w nerkach i pęcherzu moczowym
•
zapalenie zatok itp.
GRZYBICE GŁĘBOKIE, NARZĄDOWE
Grupa chorób oportunistycznych, często przebiegających w AIDS; dotyczą przede wszystkim płuc
•
bielnica
CHOROBY JATROGENNE
Choroby jatrogenne – są to niekorzstne zmiany czynnościwe i morfologiczne w następstwie leczenia
Leki – szkodliwe działanie na :
•
wątrobę
•
nerki
•
żołądek
•
układ krwiotwórczy
•
Radioterapia:
•
skóra
•
uład krwiotwórczy, przewód pokarmowy, płuca
Chemioterapia
•
szpik kostny
•
komórki układu odpornościowego
•
krwotokiem nazywamy nagłą utratę krwi (dużej ilości w krótkim czasie), prowadzą do zaburzeń ogólnoustrojowych, a nawet zagrożenia życia
•
krawawienie – to powolna utrata krwi, początkowo nie dająca objawów
Krwawienie i krwotok:
•
po powstaniu rany krew ulega wynaczynieniu – zjawisko to określone jest mianem krwawienia lub krwotoku
•
intensywność krawawienia zależy m.in od wielkości rany
•
w przypadku większej rany z szybkim wypływem krwi, zwłaszcza przy uszkodzeniu tętnicy, tworzenie skrzepu jest utrudnione, a skurcz naczyń może okazać się niewystarczający
•
grozi to szybką utratą krwi krążącej i powstaniem wstrząsu hipowolemicznego Podział krwotoków:
•
ze względu na widoczne objawydzielimy na: zewnętrzny i wewnętrzny
•
ze względu na rodzaj uszkodzonego naczynia dzielimy na: krwotok tętniczy, krwiotok żylny, krwotok miąższowy
Krwawienie tętnicze:
•
krew z powodu dużej zawartości tlenu ma kolor jasnoczerwony
•
wypływająca pod znacznym ciśnieniem, zwykle w postaci pulsującego strumienia
•
krwawienie takie jest trudniejsze do opanowania niż pozostałe rodzaje krwawień ze względu na wysokie ciśnienie krwi tetniczej
Krwawienie włośniczkowe
•
objawia się jako powolne sączenie krwi z powierzchni rany
Jak rozpoznać utratę objętości krwi:
•
objawy kliniczne
–
tachykardia
–
bladość powłok
–
ochłodzenie powłok
–
słabe wypełnione tętno
–
niska diureza
–
hipotensja
–
niskie OCŻ
Monitorowanie chorego we wstrząsie:
•
tętno,
•
ciśnienie,
•
wskaźnik wstrząsowty Allgowera,
•
OCŻ,
•
diureza godzinowa,
•
temperatura,
•
gazometria,
•
bilans płynów.
Leczenie wstrząsu:
•
ustalenie i usuwanie przyczyny
•
uzupełnienie niedoborów krwi krążącej
•
tlenoterapia
•
wyrównanie niedoborów elektrolitowych
•
wyrównanie zaburzeń RKZ – równowaga kwazowo-zasadowa
•
leki przeciwkrwotoczne
•
unieruchomienie i ogrzanie
Uzupełanianie płynów
Pierwsza pomoc przy krwotoku zewnętrznym:
kończyna uniesiona do góry! - zadanie na sprawdzanie
ucisnąć i nie oczyszczać rany wodą utlenioną!
Krwawienie wewnętrzne:
Możliwe objawy krwawienia wewnętrznego:
•
deformacja tkanek,
•
przebarwienie,
•
tkliwość,
•
wzmożona spoistość (twardość)
•
uczucie duszności
•
bóe w obrębie jamy brzusznej
•
katychardia
•
senność, pobudzenie, agresywność
•
bladość
•
zasinienie warg,
•
zmina skóra
•
zastosować podstawowe środki ostrożności – ocena bezpieczeństwa własnego i poszkodowanego
•
ocenić wydolność oddechu, w razie konieczności udrożnić drogi oddechowe,
•
opanować ewenntualne większe krwawienie,
•
w razie potrzeby rozpocząć akcję resuscytacyjną
•
zaopatrzyć pozostałe miejsca krwawienia
•
pacjenta ułożyć wygodnie, zwracając uwagę na możliwe uszkodzenia kręgosłupa PRZEKRWIENIE
Wyróżniamy:
•
czynne (tętnicze),
•
bierne (żylne),
•
mieszane (tętniczo- żylne)
Przekrwienie czynne:
•
powsytaje wskutek zwiększonego dopływu krwi do danego odcinaka naczyń tętniczych
•
przyczyną przekrwienia czynnego może być: porażenie mięśniówki, porażenie nerwów rozszerzających naczynia
Narząd czynnie przekrwiony jest:
•
powiększony
•
ciepłota podwyższona wskutek zwiększonego dopływu ciepłej krwi tętniczej i wzrostu przemiany materii
•
barwa narządu jest żywoczerwona, a niekiedy można obsterwowwać tętnienie Przekrwienie czynne jest:
•
zwykle krótkotrwałe i nie powoduje zazwyczaj większych zaburzeń
•
wyjątek stanowi przekrwienie mózgu, gdyż rozszerzenie tętnic mózgowych powoduje ucisk wrażliwej tkanki mózgowej
Przekrwienie bierne:
•
powstaje wskutek utrudnionego odpływu krwi z takanek żyłami do serca
•
może ono być ogólne na tle : niedomogi serca, miejscowe
Miejscowe przekrwienie bierne powysaje wskutek
•
zwężenia śwatła odprowadzającej żyły przez ucisk z zewnątrz (opaska, guzy nowotworowe, macica ciężarna)
•
wskutek wytworzenia się przeszkód wewnątrz światła żył (zator, zakrzep)
Narząd przekrwiony bierny jest :
•
powiększony,
•
o charakterystycznym silnym zabarwierniu
Miejscowe przekrwienie bierne:
•
następstwa przekrwienia żylnego są zwykle znacznie poważniejsze niż przekrwienia tętniczego
•
przede wszystkim dochodzi do upośledzenia odżywiania i oddychania
Przekrwienie wątroby:
Objawy:
•
w każdym przypadku w przekrwieniu wątroby chorzy doznają uczucia ciężaru i gniecenia
•
tępy ból pod prawym łukiem żebrowym
NIEDOKRWIENIE
•
Polega na niedostatecznym dopływie krwi tętniczej do narządów
•
Przyczyny:
1. działanie nerwów naczyniowo nerwowych
2. zmiany anatomiczne zwężające lub zatykające światło naczyń
ZATOROWOŚĆ
Zakrzepica:
Polega na tworzeniu się w świetle naczyń lub jam serca upostaciowych strątów krwi, czyli skrzeplin. Proces ten powstaje za życia, w odróżnieniu od pośmiertnego tworzenia się skrzepliny w naczyniach. Głównym składnikiem skrzepliny są płytki krwi. W wyniku ich zapalenia rozpoczyna się zakrzepica.
Zejście zakrzepicy:
1. organizacja, czyli przerośnięcie tkanką łączną. Naczynie staje się trwale niedrożne 2. kanalizacji, czyli w skrzeplinie tworzą się szczeliny, naczynie częściowo drożne 3. rozmiękanie, skrzeplina jest trawiona przez enzymy proteolityczne komórek żrących 4. zwapnienie, sole wapnia odkładają się w szczelinach żylnych
Polega na zatkaniu światła naczynia przez materiał (czop zatorowy) przeniesiony z innego miejsca z prądem krwi. Materiałem zatorowym jest:
•
skrzeplina,
•
tłuszcze,
•
komórki nowotworowe,
•
komórki narządów ulekgających martwicy,
•
wody płodowe,
•
fragmenty łożyska
Zawał:
Martwica narządu lub jego fragmentu, wywołaną zaburzeniami w jego ukrwieniu:
•
zawał blady – jest wynikiem nagłego niedokrwienia spowodowanego zakrzepem lub zatorem zamykającym światło naczynia tętniczego bez możliwości wyrównania poprzez krążenie oboczne (serce, mózg, nerki, śledziona)
•
zawał czerwony – skutek masywnego przekrwienia biernego lub zastoju krwi w narządzie ( płuca, jelito, jądro)
Zejście zawału:
1. organizaja – polega na zastąpieniu tkanki martwiczej przez tkankę łączną, która starzejąc się tworzy bliznę
2. rozmiękanie – trawienie tkanki martwiczej przez enzymy proteolityczne granulocytów (rozmiękanie jałowe) lub bakterii (rozmiękanie zakażone)
3. zwapnienie tkanek martwiczych
4. sekwestracja – oddzielenie tkanki martwiczej od zdrowej – powstaje tzw martwiak Zator tętnicy płucnej (ZTP):
Żylna choroba zakrzepowo – zatorowa
•
zatorowość płucna lub zakrzepica żylna
ZTP krok po kroku:
•
zakrzepica żył głębokich
•
zator do łożyska płucnego
•
zatkanie części łożyska tętniczeego w krążeniu płucnum
•
następstwa hemodynamiczne
•
rozpuszczanie skrzeplin
•
powrót do stanu wyjściowego
Objawy przedmiotowe i podmiotowe zatoru płucnego
•
duszność 80%
•
ból w klp (opłucnowu) 50%
•
ból w klp (zamostkowy) 10%
Badania dodatkowe:
•
gazometria,
•
ekg,
•
rtg klp,
•
echikardiografia,
•
scyntografia