0109; 08.12.2009, wykład nr 9., - Rozwój układu pokarmowego i krwionośnego.; Paul Esz ROZWÓJ UKŁADU POKARMOWEGO
Cewa pokarmowa oraz gruczoły trawienne (wątroba i trzustka) powstają z endodermy jelita pierwotnego.
Jelito przednie oddzielone jest od zatoki ustnej błoną ustno – gardłową. Rozszerzenie w odcinku ogonowym jelito tylne tworzy stek i jest oddzielone błoną stekową od prostnicy.
Na początku 4 tygodnia błona ustno – gardłowa zanika i dochodzi do połączenia pierwotnych ust z początkowym odcinkiem cewy pokarmowej oraz z jamą owodni.
Błona odbytowa w 9 tygodniu ciąży pęka i następuje połączenie między odbytnicą a odbytem –
udrożnienie przewodu pokarmowego.
Z endodermy powstają nabłonek oraz gruczoły ściany przewodu pokarmowego, a z mezodermy trzewnej – tkanka łączna mięśnie a błona surowicza.
Jelito pierwotne przednia dzieli się na dwa odcinki:
– odcinek głowowy
– odcinek doogonowy
Z odcinka głowowewgo powstają gardło oraz dolny odcinek układu oddechowego a z odcinka doogonowego rozwijają się przełyk, żołądek, dwunastnica, wątroba, pęcherzyk żółciowy i trzustka.
Przełyk od tchawicy oddzielony jest przegrodą tchawiczo – przełykową. Początkowo jest krótki i zarośnięty. Wydłużanie się przełyku rozpoczyna się w 7 tygodniu ciąży i jest związany z szybkim wzrostem okolicy głowowej zarodka.
Odtworzenie światła przełyku następuje pod koniec okresu zarodkowego.
Żołądek
Zawiązek żołądka pojawia się w połowie 4 tygodnia ciąży jako wrzecionowate rozszerzenie w doogonowym odcinku jelita przedniego.
Zawiązek wydłuża się i rozszerza w osi brzuszno – grzbietowej, a następnie jego ściana grzbietowa wzrasta intensywniej od ściany przedniej i w ten sposób powstają przyszłe krzywizny żołądka.
W trakcie rozwoju żołądek podlega dwóm obrotom – wokół osi podłużnej oraz przednio – tylnej.
W osi podłużnej obrót dokonuje się o 90 stopni. Ściana lewa staje się ścianą przednią, a prawa tylną. Część odźwiernikowa przemieszcza się na prawo i ku górze.
Dwunastnica powstaje na początku 4 tygodnia z końcowej części jelita przedniego i głowowej jelita środkowego. Oba zawiązki wzrastając tworzą pętlę w kształcie litery C. Wraz z obrotami żołądka pętla dwunastnicy skręca na prawo i uzyskuje położenie pozaotrzewnowe.
Wątroba i pęcherzyk żółciowy
W 4 tygodniu pojawia się zgrubienie w ogonowej części jelita przedniego zwane pączkiem lub uchyłkiem wątrobowym. Pączek wątrobowy dzieli się na zawiązek wątroby i zawiązek pęcherzyka żółciowego.
Szybko dzielące się komórki endodermalne tworzą blaszki komórek wątrobowych. Czynność hemopoetyczna wątroby rozpoczyna się w 6 tygodniu ciąży.
Mniejsza ogonowa część pączka wątrobowego przekształca się w pęcherzyk żółciowy i przewód pęcherzyka żółciowego.
Wydzielanie żółci rozpoczyna się w 13 – 16 tygodniu rozwoju. Żółć przechodzi do dwunastnicy i zabarwia treść jelitową – smółkę – na kolor ciemnozielony.
Trzustka
Rozwija się z pączka grzbietowego o brzusznego, które powstają z wyściółki endodermalnej części bliższej dwunastnicy.
Z jelita środkowego powstaje powstają jelito cienkie ślepe z wyrostkiem robaczkowym część wstępująca jelita grubego i prawa połowa okrężnicy poprzecznej.
Rozwój jelita cechuje się szybkim wydłużaniem się i wytworzeniem pętli jelitowej.
Ramię głowowe i ogonowe pętli rozwijają się odmiennie. Na początku 6 tygodnia jelito nie mieście się w jamie brzusznej i wnika do sznura pępowinowego i tworzy fizjologiczną przepuklinę pępkową.
Głowowa część pętli rośnie szybciej i wytwarza pętle wtórne jelita czczego i część jelita krętego.
Ogonowa część pętli wydłuża się ale nie tworzy pętli. Powstają z niej: część jelita krętego, jelito ślepe z wyrostkiem robaczkowym i jelito grube. Przepuklinowa pętla dokonuje obrotu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, powraca do jamy brzusznej i zajmuje ostateczne położenie.
Z jelita pierwotnego tylnego powstają: część dalsza okrężnicy, jelito grube zstępujące, okrężnica esowata, odbytnica, nabłonek pęcherza moczowego i część cewki moczowej.
Końcowa część jelita tylnego rozszerza się i tworzy stek. Do jamy stekowej uchodzi omocznia, apo bokach wnikają przewody śródnercza.
Do steku dostają się mezenchyma, która tworzy przegrodę moczowo – odbytową i dzieli stek na:
– część grzbietową (kanał odbytowo – odbytniczy)
– część brzuszna (zatoka moczowo – płciowa)
Przegroda moczowo – odbytowa łączy się z błoną stekową i powstaje przenia błona moczowo –
płciowa i tylna błona odbytowa.
ROZWÓJ UKŁADU KRĄŻENIA
Komórki wysp krwiotwórczych (hemangioblasty) mogą różnicować się w komórki śródbłonka naczyń krwionośnych oraz komórki krwi.
Naczynia krwionośne powstają w procesie waskulogenezy i angiogenezy.
Na początku w miejscu połączenia mezodermy z endoderm, pojawiają się prekursorowe komórki
naczyń krwionośnych – angioblasty.
Angioblasty są komórkami macierzystymi śródbłonka, łączą się i spłaszczają.
Powstają pomiędzy nimi szczeliny, która zlewają się i tworzą cewkowatą sieć pierwotnych naczyń krwionośnych. Etap ten to waskulogeneza (ograniczony jest on do okresu wewnątrzmacicznego).
W procesie waskulogenezy powstają pierwsze główne naczynia krwionośne w zarodku, zawiązek serca, aorty grzbietowe, żyły zasadnicze.
Pierwotne sieć naczyń włosowatych ulega przebudowie.
Poprzez resorpcję starych i pączkowanie nowych naczyń tworzą się nowe sieci naczyniowe –
angiogeneza.
Proces ten jest kontynuowany w życiu postnatalnym.
Rozwój serca
W 18 -19 dniu rozwoju mezodermalne komórki smugi pierwotnej tworzą parzyste sznury sercotwórcze, leżą one w polu sercotwórczym. Serce pochodzi też z komórek grzebieni nerwowych.
Około 20 dnia rozwoju sznury sercotwórcze uzyskają światło i tworzą dwie cewy śródsierdziowe.
Około 22 dnia cewy łączą się w jedną cewę wsierdziową (sercową), połączeniu podlega także prawa i lewa wewnątrzzarodkowa jama ciała tworząc jamę osierdzia.
Cewa sercowa skalda się z 3 warstw
– wsierdzie (tworzy wewnętrzną śródbłonkową wyściółkę serca)
– śródsierdzie (tworzy ścianę mięśniową serca)
– nasierdzie (osierdzia trzewnego)
Warstwa zewnętrzna jest odpowiedzialna za utworzenie tętnic wieńcowych.
Koniec głowowy cewy jest rozszerzonym odcinkiem tętniczym, a koniec ogonowy rozszerzonym odcinkiem żylnym. 22 dnia rozwoju serce rozpoczyna czynność skurczową. Ponieważ koniec głowowy i ogonowy …....
Dwa pierwsze przewężenia dzielą cewę na trzy części;
– opuszka pierwotna serca
– pierwotna komora
– pierwotny przedsionek
23 dnia kolejne przewężenie tworzą
– pień tętniczy
– zatoka żylna
Pień tętniczy łączy się głowowo z łukami aorty, a ogonowo z opuszką serca. Zatoka żylna ma w odcinku obwodowym dwa rogi do których wnikają trzy naczynia:
– żyła żółtkowa
– żyła pępowinowa z krwią łożyskową
– żyła zasadnicza wspólna, która zbiera krew z całego zarodka
Zatoka żylna w końcu głowowym przechodzi w przedsionek. Około 23 dnia cew sercowa wydłuża się a jej odcinki głowowe (opuszka i komora zaginają się i uwypuklają w kierunku brzusznym i ogonowym oraz nieco na prawo
(...)
W tym samym czasie przedsionek oraz zatoka żylna przemieszczają się grzbietowo (do tyłu) względem komory i opuszki serca.
Okolica przedsionka tworzy symetryczne, boczne rozszerzenia przyszłego uszka przedsionka.
Rowek międzykomorowy oddziela komorę od opuszki serca.
Rozwój głównych przegród serca zachodzi między 27 a 37 dniem ciąży. (guzy lub poduszeczki wsierdziowe – zgrubienia galarety sercowej)