Makroekonomia Wykład 16.01.2010

Na kolokwium jedno zadanie z dochodu narodowego ☺

Zagregowany popyt = wydatki konsumpcyjne + wydatki inwestycyjne + wydatki rządowe +

export - import

ZP = C + I + G + Ex – Im

Y = C + I + G + Ex – Im

X = Ex – Im

X – export netto (nadwyżka exportu nad importem)

Y = C + I + G + X

Y – dochód narodowy

I + G + Ex = S + T + Im

I + G + Ex – Im = S + T + R

R – transfer płatności dla zagranicy

Export netto jest malejącą funkcją dochodu narodowego to oznacza, że wzrost dochodu spowoduje spadek exportu netto.

X = Xa – KSIm * Y

Xa – autonomiczne, niezależne od poziomu dochodów

KSIm – Końcowa skrajność do importu

KSIm – mówi jak zmienia się import towarów pod wpływem zmian dochodu narodowego.

Y = Ca + KSK (Y – T) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y

T = Ta + t * y

Y = Ca + KSK (Y – (Ta + t * Y)) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y

Y = Ca + KSK (Y – Ta – t * Y) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y

Y = Ca + KSK Y – KSK Ta – KSK t Y + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y

Y – KSK Y + KSK t Y + KSIm * Y = Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa

Y(1 – KSK + KSK t + KSIm) = Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa / 1 – KSK + KSK t + KSIm

Y = 1 – KSK + KSK t + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa

Y = 1 / 1 – KSK + KSK t + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa

Y = 1 / 1 – KSK (1 – t) + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa

To pogrubione - Mnożnik wydatków rządowych dla gospodarki otwartej

Taki sam jak mnożnik wydatków rządowych dla gospodarki otwartej jest mnożnik inwestycyjny, mnożnik konsumpcyjny i mnożnik exportowy. Inny natomiast jest mnożnik podatkowy.

Mnożnik podatkowy = -KSK / 1 – KSK (1 – t) + KSIm)

Ca – wydatki autonomiczne

KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji

t – wielkość, stopa podatkowa

Wykład 4

Struktura wykładu:

1. Rynek pracy

2. Popyt na pracę i czynniki go kształtujące

3. Podróż pracy i czynniki ją kształtujące

4. Bezrobocie

Rynek pracy – ogół stosunków wymiennych kształtujący się pomiędzy oferującymi pracę i reprezentującymi podaż a zgłaszającymi zapotrzebowanie na nią i reprezentującymi popyt.

Popyt na pracę

– odwrotna zależność między pracą realną a wielkością zatrudnienia w danym, przy zał.

ceteris paribas (Pozostałe czynniki są na stałym poziomie, bez zmian) Odwrotna zależność oznacza, że jak jedno rośnie to drugie maleje. Płaca realna to ile ja mogę kupić za płacę nominalną, płaca nominalna dochód uzyskiwany przez nas NETTO.

- pochodny charakter wobec popytu zgłaszanego na dobra i usługi. (zachowana jest zależność)

Czynniki kształtujące popyt na pracę:

1. Mikroekonomiczne

- krańcowa wydajność pracy (dodatkowy przychód, utarg, który uzyskuje się w wyniku sprzedaży produktu lub usługi wytworzonych przez dodatkowego pracownika.)

- koszt pracy dla przedsiębiorstwa

- poziom techniczny maszyn i urządzeń

- opłacalność substytucji (zastępowanie, zamienianie) kapitału i pracy (na ile jest opłacalna zamiana) a to zależy od kapitału ceny i ceny pracy

- popyt i ceny na rynku produktów i usług

2. Makroekonomiczne

- koniunktura gospodarki

- powiązania rynku pracy z innymi rynkami

- poziom automatyzacji i komputeryzacji

Granicą zatrudnienia każdego nowego pracownika w przedsiębiorstwie jest zrównanie się jego płacy realnej z krańcową produktywnością pracy – wówczas mówimy o końcowym poziomie zatrudnienia, ponieważ nie generują już więcej przychodów (nadmiar zatrudnienia) Podaż pracy – dodatnia zależność pomiędzy wielkością płac realnych a liczbą pracowników oferowanych na rynku pracy w danym okresie (zasób siły roboczej), przy założeniu ceteris paribus. Im wyższa jest płaca realna tym większa podaż pracy. Znowu jest to pochodna rynku produktów i usług.

Czynniki kształtujący podaż pracy:

1. Liczba ludności ogółem

2. Udział zasobów siły roboczej w ogólnej licznie ludności

3. Współczynnik aktywności zawodowej

Pierwsze 3 czynniki są to czynniki demograficzne

4. Czynniki związane z kształtowaniem się czasu pracy (przeciętna liczba

przepracowanych godzin w ciągu roku regulowana prawnie)

5. Wysyłek i kwalifikacje (ilość wykonanej pracy i jakość wykonywania pracy)

6. Czynniki o charakterze socjoekonomicznym:

- ceny towarów i usług

- aktywność zawodowa innych członków gospodarstwa domowego

- preferencje w zakresie wolnego czasu i czasu pracy

- podaż towarów i usług

- dostęp do innych dochodów

- alternatywne źródła dochodu (zasiłki, świadczenia społeczne) zniechęcające do pracy

7. Płace realne (koszt alternatywnego czasu wolnego – koszt utraconych możliwości)

Wzrost płacy realnej powoduje zwiększenie podaży na pracę – EFEKT SUBSTYTUCYJNY

Wzrost płacy realnej powoduje zmniejszenie podaży na pracę – EFEKT DOCHODOWY

Jednostka będzie gotowa zwiększyć czas pracy do momentu, w którym krańcowa użyteczność dóbr uzyskanych w wyniku dodatkowej godziny pracy zrówna się z krańcową użytecznością

ostatniej godziny czasu wolnego.

Wzrost płacy realnej prowadzi do spadku zatrudnienia i wzrostu naturalnej stopy bezrobocia.

8. Rodzaj populacji

9. Podaż pracy w ograniczonym stopniu reaguje na wahania koniunktury, jest

kształtowana przede wszystkim przez czynniki instytucjonalne. (np. podatki)

10. Podatki

Obniżka krańcowej stopy podatku dochodowego (część każdego dodatkowego dochodu, którą

państwo zabiera w postaci podatku dochodowego) =>

- wzrost płacy netto =>

- niewielki wzrost podaży pracy =>

- większy lub mniejszy spadek bezrobocia dobrowolnego

Wniosek: Ograniczenie podaży pracy w stosunku do innych czynników produkcji powoduje to zazwyczaj wzrost płac. Natomiast zwiększenie podaży pracy, przy innych warunkach niezmiennych, działa w kierunku obniżenia płac.

Bezrobocie – przymusowa bezczynność zawodowa

Cechy osób bezrobotnych:

• Pozostawanie bez pracy,

• Poszukiwanie pracy,

• Gotowość do pracy.

Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej wśród osób będących w pewnym przedziale wiekowym (określonym zwykle przez granice tzw. wieku produkcyjnego bądź też przez dolną granicę wieku produkcyjnego), które są zdolne i gotowe do pracy oraz pracy tej poszukują.

Metody obliczania bezrobocia:

1. Rejestracja bezrobotnych przez urzędy pracy

2. Rejestracja osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych

3. Badania ankietowe reprezentujące grupę ludności

Do bezrobotnych zarejestrowanych zalicza się w Polsce osoby, które spełniają

równocześnie następujące warunki:

1. Pozostaje bez pracy

2. Nie uczy się w systemie dziennym

3. Są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy

4. Są zarejestrowane w lokalnych urzędach pracy

5. Ukończyły 18 lat (z wyjątkiem młodocianych absolwentów)

6. Nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni)

7. Nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy

8. Nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2ha przeliczeniowych

9. Nie podjęły pozarolniczej działalności gospodarczej ani nie podlegają – na podstawie odrębnych przepisów – obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia

emerytalnego.

10. Będące osobami niepełnosprawnymi, mogą podjąć pracę, co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy

11. Nie są tymczasowo aresztowane ani nie odbywają kary pozbawienia wolności

12. Nie odbywają świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego

13. Nie odbywają szkolenia ani stażu u pracodawcy

Ludność w wieku produkcyjnym (Lwp) = Aktywni zawodowo (Sr) (zasób siły roboczej) +

Bierni zawodowo

Zasób siły roboczej (Sr) = Zatrudnieni (Z) + Bezrobotni (B)

B = Sr – Z – czyli bezrobotni to zasób siły roboczej pomniejszony o liczbę zatrudnionych Az – współczynnik aktywności zawodowej

Az = Sr/Lwp

Sr = Az * Lwp

B = Az * Lwp – Z

Współczynnik aktywności zawodowej zależy od:

• Poziomu i zmiany stawek płac

• Preferencji w zakresie kształcenia

• Modelu rodziny

• Możliwości znalezienia pracy

Liczba ludności w wieku produkcyjnym zależy od:

• Czynników demograficznych, zwłaszcza stopy urodzeń i stopy zgonów

Liczba zatrudnionych w gospodarce zależy od:

• Rozmiarów produkcji

• Wydajności pracy

• Płac realnych

Typy bezrobocia:

1. Bezrobocie frykcyjne

2. Bezrobocie strukturalne -

3. Bezrobocie cykliczne

4. Bezrobocie równowagi

5. Bezrobocie nierównowagi

6. Bezrobocie krótkookresowe

7. Bezrobocie długookresowe (sekularne)

Bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną dynamiką rynku pracy w gospodarce rynkowej, powstawanie i likwidowanie miejsce pracy – stale zachodzące procesy powstawania miejsca pracy, oraz likwidacji istniejących już miejsc pracy, które implikują zwolnienia z pracy oraz poszukiwania nowego zatrudnienia przez tych, którzy pracę utracili.

Wniosek: Zawsze istnieje pewna liczba wolnych miejsc pracy oraz pewna liczba osób poszukujących pracy, także wtedy, gdy popyt na pracę jest zrównany z podażą pracy

Proces zajmowania dostępnych miejsc pracy przez osoby szukające pracy nie jest natychmiastowy.

Z tych względów w dynamicznej gospodarce rynkowej zawsze istnieje pewien poziom bezrobocia frykcyjnego. Poziom ten nie jest oczywiście stały, zmienia się.

Czynniki kształtujące poziom bezrobocia frykcyjnego

• Tempo powstawania i likwidacji miejsc pracy

• Liczba osób wchodzących na rynek pracy i odchodzących z rynku pracy

• Liczba osób zmieniających miejsca pracy

• Powszechność informacji o wolnych miejscach i osobach poszukujących pracy

• Jakość usług pośrednictwa pracy

• Intensywność poszukiwań pracy

Rysunek przedstawia schemat zasobów i strumieni

występujących na rynku pracy w danym momencie

poszczególne osoby należą do jednego z trzech

zasobów: Zatrudnionych, bezrobotnych bądź biernych

zawodowo. W pewnym momencie wielkości tych

zasobów

mogą

się

zmienić

pod

wpływem

odpowiednich

przepływów

osób

między

tymi

zasobami. Strzałki pokazują kierunki przemieszczania

się ludzi między zasobami

Strumień pierwszy obejmuje osoby zwolnione z pracy w trybie zwolnień grupowych i zwolniej indywidualnych oraz osoby odchodzące z pracy dobrowolnie.

Strumień drugi to strumień napływu osób do bezrobocia z zasobów biernych zawodowo, strumień ten obejmuje osoby wchodzące na rynek po raz pierwszy, którym nie udało się znaleźć miejsc pracy (bezrobotni absolwenci szkół) oraz tych, którzy po pewnym okresie pozostawania poza zasobem siły roboczej podjęli ponowne starania o miejsca pracy, ale na razie bezskutecznie.

Strumień trzeci to strumień osób odpływających z zasobów bezrobocia i obejmuje bezrobotnych, którzy znaleźli pracę

Strumień czwarty pokazuje, iż bezrobotni odchodzą z zasobów siły roboczej. Ten strumień ma częściowo charakter naturalny, co jest związane z przechodzeniem bezrobotnych na emeryturę lub rentę a częściowo może wynikać ze zniechęcenia związanego bezskutecznym poszukiwaniem pracy przez bezrobotnych.

Strumień piąty obejmuje osoby zniechęcone, które znajdują pracę, osoby, które wracają do pracy po wyjazdach, odpoczynku..

Strumień szósty obejmuje osoby, które rezygnują z pracy, są zmęczeni i nie chcą wykonywać dalej pracy.

Zs – Zatrudnieni na stałe

Zap – Zatrudnieni przejściowo w

aktywnych programach rynku

pracy inicjowanych przez urząd

pracy

Czynniki, od których zależą strumienie osób przepływających między zasobami: 1. Stan koniunktury gospodarczej.

Pogorszenie koniunktury spowoduje strumieni napływu do bezrobocia (Strumienie 1, 3, 6), a także zmniejszenie strumienia odpływu z bezrobocia do zatrudnienia stałego (Strumień 2).

Odpływy z bezrobocia do zatrudnienia przejściowego (Strumień 4) wykazują zazwyczaj tendencję do wzrostu w okresie pogorszenia koniunktury, gdyż trudna sytuacja na rynku pracy wymusza rozwój aktywnych programów rynku pracy. Zwiększają się wówczas również

odpływy z bezrobocia do zasobu biernych zawodowo (Strumień 5), bądź pod wpływem zniechęcenia bezskutecznymi poszukiwaniami pracy, bądź też pod wpływem rozwijanych zwykle w takim okresie systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Ponadto pogorszenie koniunktury pociąga za sobą zazwyczaj zmniejszenie strumienia 9, gdyż

uczestnikom aktywnych programów trudniej jest wówczas znaleźć stałe miejsce pracy.

2. Wielkości strumieni osób przepływających między zasobami zależą od

Dynamiki restrukturyzacji gospodarki, od stopnia mobilności siły roboczej pod względem kwalifikacyjnym, zawodowym i przestrzennym, oraz od stopnia niedopasowań strukturalnych popytu na pracę i podaży pracy.

Wyższa dynamika restrukturyzacji gospodarki powoduje zwiększone przepływy

pomiędzy zawodami, gałęziami, przedsiębiorstwami i regionami. W przypadku odpowiednio

wysokiej mobilności siły roboczej przepływy te dokonują się bezpośrednio między gałęziami, zawodami, przedsiębiorstwami i regionami. Bezpośrednio oznacza z pominięciem zasobów bezrobotnych, zasób zatrudnionych w aktywnych programach i biernych zawodowo. Gdy jednak siła robocza charakteryzuje się niską mobilnością wówczas procesy restrukturyzacji pociągają za sobą utrzymywanie się niedopasowań strukturalnych popytu na pracę i podaży pracy wywołujących zwiększone przepływy osób poprzez zasób bezrobotnych. Przy danej mobilności siły roboczej przepływy osób między zasobami rynku pracy są zazwyczaj wyższe w przypadku głębszej restrukturyzacji gospodarki.

3. Zachowania i decyzje poszczególnych osób

Chodzi tutaj przede wszystkich o zachowania osób bezrobotnych, ale również o zachowania i decyzje pracujących. Zachowania osób bezrobotnych w zakresie intensywności poszukiwań pracy wpływają bezpośrednio na rozmiary strumieni 2 i 5. Również uczestnicy aktywnych programów rynku pracy mogą z różną intensywnością poszukiwać stałych miejsc

pracy, co wywiera wpływ na wielkości strumieni 3, 9 i 10. Oczywiście zachowania osób w zakresie intensywności poszukiwań pracy podlegają różnym uwarunkowaniom w tym

również zależnym od polityki państwa. Również decyzje w zachowania osób pracujących wywierają wpływ na rozmiary strumieni na rynku pracy. Należy pamiętać iż główne znaczenie będzie miała tutaj skłonność pracujących do podnoszenia kwalifikacji, zmiany zawodu czy miejsca zamieszkania.